Lögberg - 04.01.1912, Blaðsíða 1

Lögberg - 04.01.1912, Blaðsíða 1
& Co. Grain Commission Merchants -- 201 GRAIN EXCHANGE BUILDING —- Members Winnipeg Grain Exchange, Winnipeg I ISLENZKIR KORNYRKJUMENN Sendið hveiti yðar til Fort William eÖa Port Arthur, og tilkynnið Alex Johnson & Co. 201 GkAiN EXCHANÖE. WINNIPEG. Fy r sta og e i na íslenzka kornfélag í Canada. • 25 ARGANGUR WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR 1912 NÚMER 1 STYRJÖLD Á PERSLANDI. Rússar sigra alla mótstöðu. Bretar senda her. Fyrir hálfum mánuSi tókust vig met5 Persum og Rús:sum 1 borginni Tabriz í norSur Perslandi. Hinir síSarnefndu hrukku út af borg- inni, söfnuðu liði og settust um borgina og tóku hana eftir io daga umsát. Allmargir féllu af hvor- um tveggja í þeim vopna viðskift- um, en allar sögur um niðingsverk af Rússa hálfu á konum og börn- um, eru til baka bornar. Lætur Persa stjórn síðan alt á Rússa valdi. Hleypiflokkur Persa réðist á einn konsúl Breta í suður Perslandi, er ferðaðist borga milli með varðliði hermanna af Indlandi, særðu og drápu nokkra, en konsúllinn komst undan við illan leik og nokkuð sár. Brá stjórn Indlands þegar við og sendi herskip til næsta hafnarstað- ar og skaut herlÍ5i á land, en utan- ríkis ráðherra þeirra Persanna gekk á fund brezka sendiherrans og beiddist afsökunar sem bezt hann mátti Er síðan, sem þegar mátti fyrir sjá í upphafi, alt á valdi þessara tveggja stórþjóða, Rússa og Breta, um hvað eina, sem þær vilja vera láta í Perslandi. Svo er sagt, að belgiskur inaður verði ráðinn til eftirmanns Mr. Suhusters, sem nú er á leið kominn af landi burt og aldrei mun eiga afturkvæmt til Perslands. Stjórn innanlands er vitanlega mjög ábótavant, óeirðir og upp- hlaup víða um land, skattar gjald- ast nær engir og flokkadrættir mjög miklir Hinn afsetti Shah, Mohammed Ali, reikar um landið sem flóttamaður, og reynir að1 fá vini sína til fylgis við sig. Forlög landsins virðast hin sómu sem Pól- lands fyrrum: Það tapar sjálf- stæði sínu og kemst undir útlend yfirráð af óhöndugri stjórn, sundr- ungu og flokkadráttum. SAMA ÞÓFIÐ I KÍNA. Afskifti útlendr?. þjóða. Lýðveldis forseti tek inn við stjórn. Svo er að sjá, sem bvorki geri að reka né ganga í Kínaveldi. Samningar eru engir á komnir, og virðast engu nær en í upphafi. Uppreisnannenn hafa enn á ný til- nefnt helztu forsprakka sina í stjórn og boðið Yuan Sln Kai forseta tign í lýðveldinu. Svo er sagt, að hann sé vant við kominn. Hirðarinnar höfðingjar gera ekki meira en trúa houUm, þykir hann hallast að málstað uppreisnar- manna, og neytir liann nú varla svefns né matar fyrir áhyggjum. Sú er hin síðasta aðgerð hans, að krefjast af gæðingum keisarans og frændliði, að þeir leggi auðæfi sín til að launa herliði keisarans, og hóti því, að ganga frá málunum, ef því verði ekki fraingegnt. Keis- ari er sagður flúinn ásamt móður sinni norður í land, en uppreisnar- menn bera það á stjórn Japana, að hún liafi hönd í bagga með keisara ættinni og sporni við sátt- um. Hóta þeir að hefja ófriðinn þegar, ef ekki er gengið1 að kröf- um þeirra. Yuan virðist draga úrskurð málanna á langinn og er sagt, að þann frest noti hann tíl herbúnaðar, eftir þvi.sem honum er fært fyrir féleysi, «ieð því að stórþjóðirnar þora ekfií að lána keisara stjóminni fé, fyr en útséð er um, að hún sigri. Bæði Bretum og Japönum mundi það kærast; ef lýðveldi væri í Kina með þjóðar- metnaði og framförum, sem ann- arsstaðar tíðkast, þá mundi Jap- önum þykja keisarastjórnin í sínu landi standa geigur af þvi. Frá Kina er skamt til Indlands 0“g mundi lýðveldishugmyndinni ryðj- ar þar skjótt rúm, svo að hættu- legt yrði jafnvel fyrir yfirráð Englendinga. Þ ví munu stjórnir þessara bandalags þjóða styðja málstað keisarastjórnar í Kína eins ötullega og þær sjá sér fært. Á nýársdag tók Dr. Sun Yat Sen við völdum sem forseti í þjóð- veldinti Kína, og var það hans fyrsta verk, að aftaka hið forna tímatal Kínverja og taka upp Ev- rópumanna timatal.— Ekkjudrotn ingin hefir gefið 2 miljónir dioll- ara til herkostnaðar og er búizt við, að höfðingjar fari að hennar dæmi. Sáttir virðast seinlegri en nokkru sinni áður. Frakkar í Canada. Einn af heldri ntönnum meðal franskra manna í Canada, Senator Legris, hefir haldið hirtingar og hvatningar ræðu til landa sinna, á þá leið, að þeim sé mál til komið. að hætta að grobba af sjálfum sér og sínu þjóðerni, umbreyta upp- eldismáta hinnar kaþólsku kirkju, og búa hina uppvaxandi kynslóð til hluttöku í viðskifta og öýðrum málum, þarsem landsins synir keppa hver við annan. í því efni j séu þeir langt á eftir ensku mæl- andi mönnum. Hann bendir til þess, að á meðal þeirra þróttugu manna, er bygðu C.P.R. með viti sinu og forsjá, hafi enginn fransk- ur verið, og að járnbrautir, bank- ar og stórverzlanir landsins séu allar í enskra rnanna höndtvm. Franskir séu verkamenn en enskir menn húsbændur nálega á öllum starfsviðum. Á þingi sé hið sama efst á baugi. Frakkar séu þar tölumenn góðir, og öllu snjallari en aðrir, en þegar stórmálin séu til meðferðar, verði ekkert úr þeim. Þeir hafi engan hug á né vit á stórum starfsmálum, með því að mentun þeirra og hugsunar háttur stefni í allt aðra átt. Þeir séu áð þessu leyti eftirbátar annara þjóðflokka í Canada og eigi torsótta leið fyr- ir höndum, að vinna það upp sem þeir hafa dregist aftur úr. Þetta er af öllum álitið vera árás á uppeldis tilhögun katólsku kirkjunnar, og hefur vakið mikiði umtal og eftirtekt. Tóbak og heilsoleysi. Um þaö efni er þráttað í tveim fræðiritum nýlega, og segir þar, að tóbaks brúkun sé áreiðanlega skaðleg fyrir unglinga og alls ekki hættulans fyrir fullorðna. Segir svo, að Edward konungur VII. hafi dáið af hjartabilan, er of- miklar reykingar hafi valdið og Mark Twain sömuleiðis. Reyk- ingar valda sjónleysi, krabbameini í vöruni og kverkum, sjúkdómum I í æðum og einkanlega nýrum og hjarta. Flestir af þeim sem er bannað að komast í her eða flota í Ameríku hafa svo-kallað “tó- bakslijarta,” og þykir sá sjúkleiki ágerast. íþróttamenn, sem vilja herða Hkama sinn sem rnest, forðast að brúka tóbak, einsog al- kunnugt er. Nikotine, tóbaskeitrið, er mjög sterkt, og er sagt að ekki þurfi nenta einn tíunda part grams af því til þess að bana geit eða kind. Sumar plöntur þola illa tóbak og mörg smákvikindi eins, sem sjá má af því, að tóbaks eitur er brúk- að i baðlyf á skepnur. En sú allra skæðasta verkun tóbaksins er sú talin, að það dregur úr mót- stöðuafli líkamans gegn gerlum, og einkum berklasóttkveikjum. Telja höfundar fram sannanir fyr- ir því, að reykingamenn séu helm- ingi næmari fyrir berklaveiki held- ur en hinir, sem neita sér um þá ánægju, sem tóbaks brúkunin ) veitir. LÖGBERG ÓSKAR lesendum sínum * v GLEÐILEGS NYARS og þakkar fyrir gamla árið X + i I X + -f 4« -f 4« -f -f 4< ■f -f * -f ♦ -f * ■f X X X X 4> Tripolis. Mannfall. Fáheyrð hrySjuverk. Frakkar taka sína sneið. ítölum sæ^ít seint inn á land í Tripolis, skjóta þó flokkuin 15 til 20 milur inn á sandana og búast um þar sem helzt eru vígi. Tyrkir og Arabar gera harðar atlögur að þeim, £n verða jafnan frá að hverfa; fellur lið af hvorum tveggja í þeint skænun. Þeir ít- alskir hermenn, sem komast lif- andi í hendur Aröbum, eru píndir hroðalega, krossfestir, limlestir, grafnir lifandi og kvaldir með1 öllu móti. Spítali með særðum mönn- um komst á vald þeirra, og gengu þeir þar af hverju mannsbarni dauðu, læknum og hjúkrunarkon- um og særðum mönnum. Aðrar þjóðir, einkum Þjóðverj- ar, reyna að telja Tyrkjum trú um að mótstaða þeirra sér til einskis, og sé þeim hollast að láta af hendi með góðu, sem visulega veröi af þeirn tekið að lokun- um, en þvi taka þeir fjarri. Þó er ástand ekki glæsilegt þar í landi; óeirðir miklar í Makedoníu og skuldakröggur gamlar og nýj- ar. ítalir hafa varið 90 miljón dollurum til ófriðarins fram að árslokum, og verður þeim miklu dýrari sóknin, heldur en Tyrkjum vörnin. Stjórn Frakka hefir sleg- ið eign sinni á allvænan og frjó- saman blett suður af Tripolis, er Djanet nefnist. Síðustu fréttir hemra, að Tyrkir hafi tekið eitt vígi Itala og hafi þar orðið mannfall mikið af ítölum. Sendiherra Breta í Miklagarði hefir hótað' Tyrkjastjórn, að stór- veldin muni skerast 1 leikinn, ef ekki linni óspektum og manndráp- um í Makedoníu. Hinir kristnu í- búar landsins hafa samtök og und- irbúning, að gera upreisn, ef Tyrkir senda rnikinn her úr landi, til Tripolis eða Perslapds, og eru miklar viðsjár og vígaferli víða um landið. Stjórn Búlgaríu er talin róa undir, og vera Tyrkjum óþarfur nágranni. Sir Wilfrid talar. Næsta mánttdag er búíst við, að Sir Wilfrid Laurier haldi ræðu í Montreal, á ..tundi sem ungir lib- eralar hjóða honum til. Það verð- ur í fyrsta sinn, sem hann heldur opinberlega ræðu utan þings, síðan hann lét af stjórn, og er búist við að hann muni flytja eftirtektaverð- ar tillögur um hverja stefnu liber- al fiokkurinn skuli taka í framtíð- inni, helzt í verzlttnar og varnar- ■rnálum. Verkfall í bómullar- verksmiðjum á Eng- landi. í Lancashire á Englandi eru stærri og fleiri *?fsna og vefnaöar verkstæði, en á nokkrum öðrum stað í heimi. Þar hafa verkamenn traust samtök til þess að halda upp sínum málstað, og svo sterkan félagsskap, að þeir hafa ekki liðið neinum að vinna með sér, nema félagsbræðrum. Nýlega neitaði tvent, karlmaður og kvenmaður, er unnu í einu verkstæðinu, að ganga í félag með öðru verkafólki, en húsbændur neituðu að reka þau úr vinnu af þeirri ástæðu. Þá gekk hitt fólkið í þeirri vefnáðar- stöð úr vinnu og síðan hver hóp- urinn af öðrum úr öllum bómull- ar verkstöðum í Manchester og öðrum stöðvum þar um kring, unz nú eru 160 þús. manns gengin úr vinnu. Óeirðir og hryðjuverk hafa ekki verið þessu verkfalli sam- fara enn þá, en -allir vona til stjórnarinnar, að hún skakki leik- inn og komi sættum á. Frá Kína. Svo er sagt, að sendiherra Rússa i Peking, hafi gengið á fund Kína stjórnar og krafist þess, að hún liéldi uppi stjóm og landslögum i Mongoliu, er sagt hefir sig undan valdi Kinverja keisara. Hann fékk það svar, að það gæti stjórn- in ekki að svo komnu, og má vel vera, að hann hafi vitáð það ekki siður en hún, heldur viljað fá op-| inbera viðurkenning þess. að þessi partur landsins væri losnáður frá| aðalrikinu, og hverjum nágrannaj þvi heimilt að skerast í leikinn þar, | ef tækifæri og ástæða er til, enj lönd Rússa i Asíu liggja með framj Mongolíu. Þessi Mongolia er tnikið land, hálf önnur miljón fermílna að sögn, með 5 til 10 miljónum íbúa, eftir þvi hvað talið er að tilhéyri landinu. Það er nyrzti partur Kínaveldis og búa þar ýmsir þjóð- flokkar, Kalmúkkar, Tartarar og Mongólar, sundurleitir að trúar- j brögðum og tungumálum, en hafa allir þann sama sið, að flakka um sléttur landsins með úlfalda og geita hjörðum og stóði sínu. Urza heitir stærsti kaupstaðurinn í því landflæmi. Flestir Kinverjar, sem stunda þvotta í þessum bæ, eru frá Mon- goliu, en ekki reglulegir Kínverj- ar, en svo nefnast þeir aðallega, sem eru bomir og bamfæddir fyr- ir innan múrvegginn mikla, sem lykur um alt landið. Fylkisþingið. Þáð mun eiga að koma saman snemma í Febrúar, en þingsetn- ingardagur ótiltekinn enn. Helzta rrtálið, er til umræðu kem- ur, er landauki fylkisins; lagafrum vörp þar að lútandi mun standa til að leggja fyrir ríkis og fylkis- þing. Frumvarp um bygging þinghúss- ins nýja verður sömuleiðis lagt fram og heimildar leitað um fé úr fylkissjóði til að byrja á verkinu. Nokkur upphæð var veitt i þessu skyni á síðasta þingi, en hún kom ekki til útborgunar vegna þess, að ekki var útkljáð um staðinn, er húsið skyldi standa á fyr en seint í haust. Skýrsla mun eflaust koma fyr- ir þingið frá nefnd þeirri, er sett var til þess að rannsaka technical kenslu i landi voru, ásamt tillög- um stjórnarinnar um aðgerðir út af henni, í þá átt að auka iðn- kenslu i opinberum skólum. Þá er loks ekki að efa, að tal- síma meðferð stjórnarinnar verð- ur tekin til meðferðar og vonandi rannsóknar, því að margt hefir Roblin unnið sér til víta, þó að nú taki átján yfir um afglapa forræði stjórnarinnar i þessu máli. Hvaðanæfa. —Frá Þýzkalandi kemur sú frótt, að þar hafi þeir fundið upp á, áð búa til talsíma, þannig lagað- an, að ganga má með viðtalsáhald- ið í vasanum, og tala við hvern sem er innan vissra takmarka, hvar sem maður er staddur. Mann hryllir við að húgsa til þess, hvað það mundi kosta 1 Winnipeg að brúka soddan talsímaþing. Úr bænum Litlar horfur virðast enn á því aö fylkisstjórnin ætli að hætta.við að lögleiða fóntaxtann nýja. Pat erson fónanefndarformaður lætur birtast í Telegram nýjar áskoranir 3 þ.m. um að alntenningur geri sér að góðu fónskattinn sem fylkis- stjórnin er að leggja á fólkið. Hinn 28. f. m. andaðist hér á al- menna spítalanum Mrs. Laufey Júlíana Fotvler, dóttir Júlíusar Jónassonar smiðs á Elgin ave., ung kona á tvítugs aldri, en hafði átt við mikla vanheilsu að búa áð- ur hún lézt. Útförin fór fram 30. f. m. frá heimili foreldra hinnar látnu, 756 Elgin ave. Séra Frið- rik J. Bergmann jarðsöng. T. H. Johnson, M.P.P. boðar fund. Llerra T. H. Johnson, þing- inaður, heldur fund meö kjósend- um í Vestur-Winnipeg í Good- templara salnum að kveldi næst- komandi inánudags, 8 e.h., þar verður rætt um fónskatt Roblin- stjórnaiinnar. Lögberg vill bvtrja íslendinga hér í bæ til að sækja þennan fund, og kynna sér þær skýringar þess mikilvæga máls sem þar verða fram færðar. Næsti forseti. Þetta ár fer forseta kosning fram í Bandaríkjunum, og er þeg- ar farið að hitna þar í pottinum. Af hálfu Demókrata er enn óvíst, liver verða mun i forsetakjöri, og eru ýmsir til nefndir. Svo er að sjá, sem Taft hafi ekki getið sér þær vinsældir, sem búast mátti við af svo miklum hæfileika manni, er sjálfur Theodore Roosevelt hafði kjörið til síns eftirmanns. Láta >1115 blöð í veöri vraka, sem óvíst þyki um endurkosning hans, með því að jafnvel Roosevelt er ihonum andstreymur orðinn. Mjög mörg- um er nú forvitni á því, hvort Roosevelt sjálfur muni ekki gefa kost á sér til endurkosningar, en unt það hefir hann ekkert viljað segja af né á, til þessa. Um það kemur flestum saman, að hann muni ekki láta kosninguna afskifta lausa, og munar þá um hann, hvar sem hann legst að, því að vin- sældir hans meðal alniennings eru enn þá drjúgari en nokkurs annars manns, sem uppi er á vorum dög- um. Bóluveiki í Quebec. í sjálfri borginni Quebec hafa læknar fundið 64 bóluveika menn, og inaiga aöra meöal veikamanna í skógum og járnbrautarvinnu #íðs vegar um fylkið. Gangskör er þegar gerð, til að hefta útbreiðslu veikinnar. í Ontario eru það lög, að læknir skuli jfylgja þverjum “camp”; en 1 Quebec eru engin lagaboð þar að lútandi, og er því kent um, að þessi hættulega veiki er svo mögnuð orðin. Hér vestra hefir bólunnar orðið vart í haust og jafnvel í Winnipeg varð ltenn- ar vart fyrir skemstu i einu húsi á Dagntar stræti; fanst þar kven- maður með1 bóluveiki, er þegar var einangrtið og húsið sótthreinsað. Taxtinn nýi. Borgarar í Winnipeg ætla ekki að láta bjóða sér nýju talsíma- taxtann af þessum ástæðum: Hið eina gjald í nýja taxtanum, fyrir ótakmarkaða brúkun, er tvö- falt hærra en áður var. Business-menn fá ekki óskoraða notkun talsímans. Heiinila notkun verður fram- vegis minna en þrjú samtöl á dag. Business menn fá ekki meir en fjögur samtöl á dag. Fyrir hvert samtal fram yfir þetta, verður að borga 2 cetit á dag. Aðferðin vjö að telja þessi auka samtöl, er álitin óhentug og flókin og vís að valda tíðum misgripum. Stjórnin lofaði að færa talsima- gjöld niður urn helming. þegar hún keypti talsímakerfið. Nýju gjöldin eru helmingi hærri en í nokkurri annarí borg i Can- ada. Tilgangurinn rneð nýja taxtan- um er að fækka daglegum samtöl- um sem mest, en -hver og einn, sem fyrir talsíma borgar, vill fá að nota hann sent oftast. Hvernig stendur á þvi að fón- giuld skuli þurfa að vera hærra í Winnipeg heldur en í Montreal? Islenzki liberal klúbb- urinn heldur fund í kveld fimtudag 4. Janúar í neðri Goodtemplara salnum. Aríðandi að allir með- limir mæti. Embaettismanna kosning fer fram og ýms mik- ilvæg mál liggja fyrir fundinum. Fjalla-Eyvindur, hið nýjasta leikrit eftir Jóhann Sigurjónssoti, hlýtur mikið lof. Nýkomin ísafold segir einn mesta ritdómara Dana, Julius Ctausen, bókavörð, minnast þess í einu. helzta blaði Kaupmannahafnar a þá leið, sent hér segir. Bókin er komin út á íslenzku. og fæst von- andi bráðlega hjá Bardal Þetta úr ísafold: “Þessi íslenzki rithöfundur hef- ir áður samið leikrit á dönsku: "Dr. Rung”. Þrátt fyrir ýmsa byrjendagalla var það mótað af sönnum skáldakrafti, — í Fjalla- Eyvindi — efnið er tekið úr þjóð- sögu frá 18. öld — hefir hið síð- arnefnda vaxið og hið fyrnefnda þverrað. Leikritið um íslenzka útilegumanninn, er nær ástum ekkjunnar Höllu, sem fylgir hon- um í útlegð um öræfi Islands og jökla, væri af ýmsum ástæðum — m.a. vegna þess að leiktjöldin yröu svo dýr — erfitt viðfangs á leik- sviði, en það er ipargfaldlega “þess virði, að menn lesi það, því að það er auðugt að efni, kraft og skáld- skap. Sjálf þjóðsagan er ekki kjarni leikritsins^_ hana hefir skáldið auðsjáanlega valið að eins að hyrningarsteini í þess- um gamla búningi er í raun og veru falin nútiðarást—ást, sem reyndar má kalla eilifa á öllum timum. í þessa lýsingu hefir skáldið lagt alla krafta sína. Og hér hefir honum tekist með afburðum. Leikritið er bygt eins og hljómslagur ("symfonij í fjórum köflum. | fyrsta kaflanum er sagt frá ástinni eins og hún vex dulin. Þá kemur játningin og sjálfgleymið — konan leggur alt í sölurnar fyrir þann sem hún elskar í þriðja kaflanum skap- ar ógæfan, sem vofir yfir, volduga ástríðu og leiðir til glæpaverks. Loks endar alt inni í snjóþöktum Öræfnm — rödd ástarinnar verður veikari og vtikari þangað til hún þagnar í dauðanum. Mér vírðist höfundurinn hafa komist hæst. þar sem hann lýsir, hvernig ást Höllu vex og vex. Hið eilífa einkenni kveneðlisins, löng- un til sjálfsfórnar og takmarka- lausrar fórnar, þetta sanna kven- lega einkenni að vera fámælt og heimta, að alt 9é skilið — þvi er lýst svo næmt og svo skáldlega, að þessi annar þáttur leikritsins á skilið að vera skipað á hekk með því sem ágætast er í norrænum skáldskap. í þessum hæðum hefir þó skáldinu ekki tekist að standa,- tveir seinustu þættirnir virðast minna innblásnir. En hvað sem því líður — þrátt fyrir stöku veikleika, verðskuldar þetta leikrit, að allir lesi það,' sem skáldskap unna. Það er fullkomlega á borð við æskuverk Björnsons og Ibsens í norrænum stíl. Nýlátin er ung stúlka hér í bæn- um, Guðfinna Júlíana. dóttir Guð- mundar Sveinssonar að Riyer Heights, 14 ára gömul. Jarðarför hennar fór fram frá útfararstofu A S Bardals 29. f. m. Séra F. J. Bergmann jarðsöng hina látnu. Frá íslandi. Reykjavík 29. nóv. 1911. Fiskmjölverksmiöju veröur far- ið aö starfrækja á Sólbakka víB Önundarfjörö upp úr nýárinu.. Þaö er þýzkt félag, sem hana rek- ur, en umboöstnaöur þess hér á landi veröur hr. Kristján P- Hall- dórsson kaupm. frá Flateyri. Efniviöir í hús verksmiðjunnar koma, meö næstu skipum. Háseti á botnvörpungnum fóni Forseta druknaöi á ísafiröi ígær,. Hann hét Halldór Sigurösson og var frá Vífilsstööum. Nýlega giftust í Khöfn jungfi. Kristín Pétursson (heit. bæjar- gjaldkera) og þýskur prófessor Thunwahl aö nafni. Málflutningsmenn hér í Rvk. stofnuöu í fyrrakvöld til félags- skapar með sér til þess aö gæta hagsmuna þeirrar stéttar og efla samvinnu sín á milli. Meölimir um 40.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.