Lögberg - 04.09.1913, Blaðsíða 5

lUÖBtíxtÖ 1 iMTUDAGllSi rí 4. September 1913.
5
Tómas Sæmundsson
Und hlíðinni Fljótshlíðar fossarnir glitra
og fallþungir óniar í strengjunum titra;
þar óttusöng heldur við héraðsins arin,
i heiðbláma gullaldar minninga skarinn.
Sem blessunarorð yfir blómsálum liðnum.
Þar blæhvíslið andar í vornætur friðnum.
En dagkveðja fossbúans dynur í fellum
sem darraðarhljóð yfir glymstrengjum hvellum.
Þar skínandi gullhadda skjaldmeyjar greiða,
er skaflarnir ljósbrims um jökulbrún freyða,
og glófingrum benda’ yfir heiðar og hálsa
í heimkynni svananna, blágeiminn frjálsa. —
Þar dó hanti er tindraði döggin á baðmi,
i dagheiðum, íslenzkum vormorguns faðmi,
sá frjálsborni einkason árljómans bjarta
með yfirbragð víkingsins, konungsins hjarta.
Og enn gráta vordisir islenzkra fjalla
þann alvörumanninn og fulihugann snjalla,
er fyrir hvert sæmdarmál bjartsýnn sér beitti,
upp brekkurnar gönguna ljóssækinn þreytti.
í ljósleit hann fór handa fátækri móður
til fjarlægu strandanna ,sonurinn góður;
er sjálfur að vosbúð og vanefnum bjó hann,
á vanmegna hönd hennar lýsigull dró hann.
Hann sveik ekki þjóðina svipull í trygðum,
á svig fór hann aldrei frá skyldum og dygðum, —
hann benti’ henni djarfmáll á glapráð og galla,
hann gaf henni stálkrafta vilja síns alla.
Hann safnaði handa' ’henni hagkvæmri þekking,
og hóf hana’ úr öfgum og dáðleysis blekking, —
hann kendi’ henni sparneytni’ og hyggindi’ í haginn
og hugsjóna-þjóðanna menningarbraginn.
Hann hreinsaði andrýtni islenzkrar þjóðar
í eldinttm brennandi kærleikans glóðar.
Því vakattdi samvizka samtíðar var hann,
að sálgöfgi’ og drengskap af fjöldanutn bar hann.
Mig svimar, á minninga heilögum hæðum
að horfa’ á hann dauðvona sitja’ yfir ræðurn,
og vitjunartíma sinn, voraldar roða,
í vondjörfum eldmóði þjóð sinni boða.
Um línbólstra hetjunnár hjartablóð streymir,
er horfir á rnarkið og kvöl sinni gleymir, —
til sólar, til sólar hann börnunum bendir
og bæn fyrir íslandi' í himininn sendir.
Svo dó hann í þroska síns bjartasta blóma,
og blikstafir heiðrtkju' um svipinn hans ljóma.
— Skal þjóðinni fylgja sá geisli til grafar.
er grátfögrum Ijóma frá minning hans stafar?
Nei, þjóðin skal aldrei á helvegu hrapa
og hamingju glata né frelsirlu tapa, —
hún skal verða frjáls eins og fullhuginn vildi,
sent fólkið sitt vakti og nauðsyn þess skildi!
Hann gaf hennt líf sitt og lifir hjá henni,
i Ijósvaka framtiðar svip hans jeg kenni.
Er brevtt er í framkvæmdir brennandi orðum,
hann brosir sem Gunnar i hauginum forðum.
Er rökkursins blámóðal rindana vefur
og rósin í lyngmó og dalskuggum sefur,
með ástúð og bæn fyrir lýð, fyrir landi
i ljóðhreimi þýðum fer T ó m a S' a r andi.
Guðm. Guðmundsson.
—Isafold.
færust til að hrinda af stað þeim
þjóðfélags umbótum, sem við ætl-
um okkur að koma á. Þegar við
erum svo búin að kveða á um hvaða
reglum þjóðfélagið á að hlýða, þá
ætlum við að skrifa bók, þar sem
við gerum grein fyrir þvi, hvernig
það þjóðfélag skuli vera stofnað,
þar sem hver og einn á nægilega
miklar eignir, enginn of mikið,' og
hversu úr hverjum manni skuli
verða það, sem mögulegt er.
“Og við 'höfum mikið um það
hugsað, með hverju móti við get-
um komið þessari miklu hugsjón
í framkvæmd. Við segjum við
hvern nrann: “Allur auður er
af jörðinni kominn. Við erum
ekki heimtufrek. Okkur er nóg
ef við fáunr að njóta hvort ann-
ars og getunr hugsað um að koma
þessu rnikla verki í franrkvæmd.
Við skulum eignast landspildu.
Hún gefur nóg af sér til að full-
nægja þeim smávægilegu kröfum,
sem við gerurn. Við getunr ]rá
varið mestum tímanum til að sitja
sanran i næði, lesa rit Ruskins og
hugsa og lrugsa þangað til við
komunr hugleiðingunr okkar í
framkvæmd. Við þurfunr ekki' á
meinunr bókum að halda. Við ætl-
unr að vita okkar eigin viti. Svo
kaupum við okkur landspildu fyr-
ir það litla fé, sem faðir nrinn lét
okkur fá; þvi nriður bárunr við
ekki gott skyn á landakaup, og
þegar til kom reyndist landið sem
við keyptum tónr sandauðn og ó-
ræktarnrói. Þar er ekki hægt að
yrkja neitt nenra ofurlitið af kart-
öflunr og kálblöðum. Við héldum
að við gætunr lifað án ]ress að
lrafa samneyti við annað fólk. en
strax á fyrsta degi konrunrst við
að raun um, að við getunr ]rað
■ekki, þvi að við þurftum að út-
vega okkur mjólk og maðurinn
minn varð að fara gangandi
klukkustundar langa leið þangað
senr kýr var næst til þess að kaupa
mjólkina. Þegar hann snéri heinr
•aftur, þá var hann eins og ofurlítil1
svartur díll langt, langt burtu. Svo
sýndist hann á stærð við litinn
dreng, þegar lrann færðist ofurlít-
ið nær, og loksins varð hann bless-
aður stóri maðurinn minn aftur.
Síðan tókurn við til að vinna —
vdnna allan guðs langan daginn,
vinna á landinu, og þegar kveld
var komið — kl. 5 — urðunr við
að fara að lrátta og fengum jafn-
vel ekki tónr til að láta okkur detta
Ruskins i hug, lrvað þá nreira. Svo
fjórunr við að lrugsa nrálið, lrugsa
lengi og ítarlega og v.*ð segjumi
okkar á nrilli; “Einhverjir hljóta
þeir að vera hér í okkar land'i, senr
fallast nrunu á ráðagerð okkar um
að bæta þjóðfélagið og vi>ja gera
okkur einhvern kost á þvi. Við
eritnr sjálf ekki heinrtufrek eða
kröfuhörð. Við skulunr auglýsa.
Síðan semjunt við auglýsingu, en
það kenrur í ljós að enginn þar i
okkar landi hirðir minstu vitund
urn heill þjóðfélagsins. Enginn
svarar okkur nema læknir nokkur.
Hann segir; “Farið þið til Ame-
ríku, þar getið þið unnið fyrir
ykkur og lagt stund á lærdóm í
hjáverkum.” "Þess vegna fórum
við hingað. Hvað eigunr við nú
að gera? Eigum við að' ganga "á
tæknaskóla ?
(’NiðurlJ
Frá íslandi.
Frá alþingi.
Reykjavík, 6. Ágúst 1913.
bingmanna frumvörp.
56. Um breytingu á fátækralögum
10. nóv. 1905 fltyja þingm. Rvíkinga.
Dvalarsveit á að fá sveitarstyrk að
fullu greiddan af framfærslusveit, og
hafi maður þegið 100 kr. í dvalarsveit
sinni, þá hefir bæði dvalarsveit og
framfærslusveit rétt til að krefjast
þess, að lrann sé fluttur fátækra flutn-
ingi á framfærslusveitina, sem greið-
ir flutningskostnaðinn, er eigi skal
telja sveitarstyrk.
57. Um heimild fyrir landstjórnina
til að selja prestinum á Kolfreyjustað
landspildu í Innri-Skálavík. Flm.;
þingm. Sunnmýlinga.
58. Um breyting og viðauka við
lög 22. Nóv. 1907 um bæjarstjórn f
Hafnarfirði. Flm.; þingm. Gullbr,-
og Kjósarsýslu.
59. Um rafveitu í kaupstöðum og
sjálfstjórnar kauptúnum flytur nefnd
sú, er fékk til meðferðar frv. um raf-
veitu á Seyðisfirði. Vill hún að frv.
geti náð til allra kaupstaða, og þeirra
kauptúna, sem eru hreppsfélag út af
fyrir sig, og hefir breytt frv. í þá átt.
60. Uni sölubann á tóbaki til barna
og unglinga. Flm.: Sig. Sig., Ben. Sv.,
Matth. Ól. Engum kattpmanni, verzl-
unarmanni, veitingamanni eða þjón-
ustufólki þeirra, skal vera leyfilegt að
selja eða afhenda tóbak til neyzlu
börnum eða unglingum yngri en 16
ára. Brot gegn þessu varða 50—500
kr. sektum.
61. Um sölu á kirkjujörðinni Und-
irfelli með hjáleigunni Snæringsstöð-
um. Flnt.: Þór. J. og Guðj. G.
Lög frá alþingi.
3. Urn breyting á lögunt nr. 30, 16.
Nóv. 1907, um lán úr landssjóði til
bvggingar ibúðarhúsa á prestssetrum
landsins. — Ekkert lán ntá fara frarti
úr 5,000 kr. — Hús, er lán er lagt til
úr landsjóði, skulu vera gerð eftir
uppdrætti, sem landstjórnin samþykk-
ir, úr steini eða steinsteypu og þak
varið járni eða eigi ótryggara efni.
Timburhús, þótt aljárnvarin séu, má
því að ein$ reisa fyrir lánsféð, að eigi
sé annars kostur vegna staðhátta.
Járnbrautarmálið.
var til 1. umræðu 31. f.m. og er aðal-
flutningsmaður þess Jón Magnússon.
Auk hans töluðu Valtýr, Jón Ól. og
Bjarni. Frv. vísað til 2. umræðu með
17 samhlj. atkvæðum og nefnd kosin.
Hallœrisvarnir.
Nefndin, sem efrideild skipaði í það
mál (Guðj. Guðl., G. Bj., Bj. Þorl.,
J. Jónat. og Þór. ].) telur ])að eitt hið
þarfasta mál, sem upp hefir verið
borið á þessu ])ingi. Segjast þeir hafa
athugað það svo vandlega, sem best
þeir gátu, enda lengi áður um það
hugsað, og ráða eindregið til þess, að
þingdeildin aðhyllist frv. Þó að at-
vinnuvegir landsmanna hafi að mörgu
leyti komist í nýtt og betra lag á síð-
ustu mannsöldrum, þá er það siður en
svo að þjóðin sé komin úr öllum hall-
ærishættum. Þær eru sumar þess
eðlis, að við þeim má búast um aldur
pg æfi. Því fer mjög fjarri, að hætta
geti ekki stafað af samgönguteppingu
á sjó. í verstu hafíssárum má jafnan
búast við, að engin skip geti komist að
landinu noröan og austan frá útmán-
uöum og fram á sumaf, og er auðsætt
að af því getur hlotíst hættulegur
bjargarskortur bæði fyrir menn og
skepnur í þeim landsfjórðungum, og
orðið að stórtjóni. Og það er enn
meiri hætta nú en var fyr á tímum.
Þá byrgðu menn sig á haustín til
næsta sumars; nú treysta menn á
miðsvetrarskipin, og haustbirgðirnar
þvi minni en áður. Or þessu má bæta
með járnbrautum; þær eru eína ör-
ugga tryggingin fyrir því, að sam-
göngur teppist ekki á vetrum. En
meðan þær eru þjóðinni um megn,
verður að sjá við þessari liættu með
öruggum matvörubirgðum í verzlun-
arstöðum, þar sem hafís getur 4ept
skipagöngur vetur og vor, og korn-
foröabúrum, í þeim sveitum, sem
lengst eiga í kaupstað, eða erfitt um
aðdrætt á vetrum.
Nefndn vill og leiða athygli að þeim
hættum, sem ávalt hljóta að vofa yfir
atvinnuvegum hér á landi og ekki
verður undan stýrt, en þær eru ill ár-
ferði og eldgos með öskufalli yfir
mannabygðir. Strangir vetrar koma
við og við og geta bændur þurft alt að
því helmingi meira fóður en í meðal-
ári, sem jafnan verður geysimikill at-
vinnuhnekkir. Og stundum koma eft-
ir hörðu vetrana sumarharðindi, svo
að heyskapur getur orðið alt að því
helmingi minni en á meðal sumri, og
telur hún það baka landsmönnum 2
miljónum króna tjón í minsta lagi.
Ekki síður sé sjávarútvegnum stór
hætta búin af hafísárum, sérstaklega í
Norðurlandi og Aústfjörðúm. Enda
er það auðsætt, að líði annar aðalat-
vinnuvegur þjóðarinnar stórhnekki,
þá sleppur hinn aldrei með heilu og
höldnu. Nefndin fær ekki séð, að bú-
hyggindi manna hafi tekið neinum
gagngerðum stakkaskiftum frá því er
áður var, og fiyggur að almenn ófor-
sjálni sveitabænda og sjómanna hljóti
enn sem fyr að verða þjóðinni til
stórhnekkis, hvenær sem óvenju ilt ár-
ferði ber að höndum.
lEn þess ber lika vel að gæta, að
meginþorri alþýðu manna hlýtur
jafnan að eiga við ervið kjör að búa;
og berjast ávalt í bökkum og geta með
engu móti búið svo í haginn fyrir sig,
að þeirn sé óhætt, hvað sem upp á
kemur. Þeim er og verður jafnan um
megn, að þola nokkurt verulegt at-
vinnutjón. Fyrir allan þann fjölda
manna er það ein hin brýnasta Iífs-
nauðsyn, að geta átt kost á því, að
kaupa sér einhverskonar tryggingu
gegn atvinnutjóni — hallæristrygg-
ingu — fyrir iðgjöld, sem þeim eru
ekki ofviða. í þessu frv. er ætlast til
að gerðar sé hallærissamþyktir f sýslu
hverri og hverjum kaupstað, og telur
nefndin það mjög heppilegt, að hvert
hérað búi að séreign í sjóðnum, því að
])ar með er fengin öflug trygging fyr-
ir því að fénu verði vel varið. Eand-
sjóðstillagið verður þá einskonar vara
sjóður. Mikil hallæri bitna jafnan á
öllum landsmönnum að meira eða
minna leyti, og því eiga allir að vera
gjaldskyldir. Er líka réttast að allir
greiði sama gjald, því að vitanlega
verður sjóðurinn aðallega styrktar-
sjóður þeim til hjálpar, sem erfiðast
eiga þegar hallæri ber að höndum.
Nefndin leggur til, að allir menn frá
20 ára aldri séu gjaldskyldir, og greiði
karlar 1 kr. en konur 60 aura. — Og
sömuleiðs vill hún að hverju sveitar-
félagi sé í sjálfsvald sett, hvort það
vill heldur heimila sama gjald af öll-
um, eða jafna niður gjaldinu eftir
efnum og ástæðum eða gjalda beint úr
sveitarsjóði. Enn fremur að lands-
sjóðstillagið verði 40 aurar fyrir
ljvern gjaldskyldan mann. Telur hún
að með þessu móti yrðu tekjur sjóðs-
ins á ári 30,000 kr. frá héruðum og
19,000 kr. úr landssjóði, eða alls um
57,000 kr.
Reykjavík 6. Ágúst.
Árni Eggertsson fór héðan heim
á leið síðastl. laugardag ásamt frú
sinni og syni. Þau ætluðu að
hitta Jón Vopna og hans fólk í
Khöfn og verða þeim síðan sam-
ferða vestur um Evrópu og heirn.
Loforð er nú komið frá forgöngu-
mönnum gufuskipafélagsstofnunar-
innar um 260 þús. hlutafjárfram-
lag frá mönnurn hér heima, auk
30 þúsunda, sem Vestur-íslending-
ar þrir liafa skrifað sig fvrir. Alls
290 þús. kr.
f bifreið herra Sveins Oddsson-
ar brotnaði lítið stykki ný^ega á
leið milli Reykjavíkur og Hafna-
fjarðar. Það hefir nú verið pant-
að frá Englandi og er væntanlegt
með “Botníu” 9. þ. m. Líka er
verið að smiða það hér í Rvik.
Málverkasýning hefir Jóh. S.
Kjarval nú hér í Iðnskólanum, og
er þar margt falTegt að sjá, sem
nánar skal minst á síðar.
H. Erkes kaupm. og landfræð-
ingur frá Köln í Þýzka'andi kom
til Akttreyrar 7. Júlí t sumar og
fór rannsóknarferð til Hofsjökuls
og Ódáðahrauns. Lét hann vel yfir
ferðinni, en þó hafði verið nokkuð
stormasamt. Hann tók fjölda
mynda af ýmsum stöðum, er mynd-
ir hafa ekki áður verið af teknar.
Heimleiðis fór hann aftur 29. Júlí.
Einn maður af því flökkufólki
er nefnist Sigaunar, hafði nýlega
verið á ferð um Mosfellssveit og
kvaðst vera frá Trípóhs. Björn
hreppstjóri i Grafarholti vísaði
honum frá sér og hélt hann þá
áleiðis hingað til bæjarins.
Dáinn er nýlega Gísli Gíslason
Scheving, hreppstjóri í Stakkavík
í Selvogi, merkur maður, greindur
og vel metinn.
ísspöng var sögð úti fyrir Húna-
flóa og Skagafirði um síðustu
helgi.
Árni Eggertsson fasteignarsali
frá Winnipeg gaf Heilsuhælinu á
VífUstíðum 3 reiðhesta, sem hann
hafði keypt í vor til ferðanna hér
um land í sumar.
Þurkur kom hér sunnanlands
síðastliðinn sunnudag. Þá var
heiðskýrt og sólskin frá morgni til
kvelds. Á mánud. var þykt loft,
en regnlaust. í gær og ctag aftur
þurkur. Menn eru nú sem óðast
að hirða heyin eftir hrakningana
í óþurkunum undanfarið.
Kona ein austan fjalls, er ekki
vil1 láta nafns síns getið, sendi ný-
lega Guðmundi Björnssyni land
lækni ioö kr. í peningum með þeim
ummælum, að þær skyldu leggjast
í hinn fyrirhugaða hallærissjóð,
eða þá verða fyrsta stofnfé hans,
ef hann ekki væri myndaður. —
Slíkan áhuga hafa menn á því
máli viða um land.
Norska gufuskipið Eros, sem oft
hefir verið í förum hér við land, var
í fyrra dag á Mjóafirði, og þar vildi
]>að slys til, að sprenging varð í vélar-
rúminu,.er eyðilagði skipið og deyddi
3 af skipverjum, en hinir gátu bjarg-
ast í burtu á bátum. 1 skipinu var
mikið af fiski og var það ferðbúið til
ítaliu. Björgunarskipið Geir fór héð-
an austur í gær.
Frá Chicago kom hingað nýl. Stein-
unn Bjarnadóttir, ættuð úr Húnav.-
sýslu. Hún hefir verið vestra 15 ár,
kom hingað nú skemtiferð og ráðger-
ir að dvelja hér heima til næsta vors.
Fór héðan landveg norður með mági
sínum, Jóni Hannesyni á Undirfelli í
Vatnsdal.
Dómarar í gjaldkeramálinu eru nú
skipaðir Jón Kristjánsson prófessor,
Magnús Jónsson sýslumaður í Hafn-
arfirði og Páll Einarsson borgar-
stjóri. — Lögrétta.
TILVERAN.
Út frá þeirri einu smæð,
er olli fyrstu hreyfing,
tilverunnar ólgar æð
í endalausri dreifing.
Þannig hefir fræ við fræ
frjóvgað kraftur nægur,
og í þeim mikla alheimssæ
orðið hnatta sægur.
I óskapaðan undra sæ
um eilífð má sér dreifa.
Hvenær, sem hið fyrsta fræ
fékk sig til að hreifa.
Hyljast valdi hugsjóna
—hvergi á spjáldi taldar—
biljón aldir biljóna,
bak við tjaldið faldar.
M. S.
—■ Ennþá er mikill pústur og
viðsjár útaf verkfalli kolamalina
á Vancouver eyju og annarsstaðar
á ströndinni. Þeir sem námurnar
eiga, reyna til að vinna þær með
þeim verkamönnum. sem standa
fyrir utan félagsskap verkamanna
°g þykir það þó viðsjárvert.
Verkamála ráðgjafinn Crothers
fær ekki gott orð af sinni frammi-
stöðu í þessu máli, og yfirleitt þyk-
ir hans ráðlag nauða litilfjörlegt,
siðan hann tók við embætti og ó-
CANADAS
FINESI
THEATRE
Eina viku fré. Mánudegi 1. Sept.
Kitty Gordon
“TIIE ENCHANTRESS”
eftir Victor Herbert
VIKUNA FIJA 8. SEPT.
Matinee Miv.d. og Laugard.
Aiar-ágt leikfélag kemur með
OSCAR F. FIGMAN,
og
ANN TASKEIl
í leiknum
„Doctor De Luxeu
Kveld $2.00 til 25c. Mats. $1.50 til 25c.
VIKUNA FHA 15. SEPT.
Matiiiees Miðvikml. og LuugartL
Henry Miller
„The Rainbow“

The Columbia Press,
Llmited
Book. and Commeícial
Printers
Phone Garry2156 P.O.Boxll72
WINNIPEG
Nýjustu tæki
GERA OSS MÖGU-
LEGT AÐ FRAM-
LEIÐA PRENTUN
SEM GERIR VIÐ-
SKIFTAVINI VORA
ANÆGÐA
raiö anægju
af skóakaup-
um með því
að kaupa ])á í
Quebec Shoe Store
639 Main Street, Winnipeg
Rétt fyrir norðan Logan Ave.

Thorsteinson Bros. & Co.
Eru að byggja, og hafa nú til sölu O C A A
nýbygð hús, sem þeir selja fyrir ^ -7 U \J
og þar yfir, — eftir stærð og gæðum húsanna.
Aðeins $ 1 00 út í hönd og $30 á mánuði
Ef kaupandi óskar að húsið sé bygt eftir Kans
eigin fyrirskipan, fæst það einnig. Þeir taka
einnig að sér húsabyggingu fyrir aðra.
SrJ 815-81/ Somerset Buiiding,
TALSIMAlt—Skrifstofa: Main 2992. Heimili: Garry 738
NOTIÐ IDEAL CLEANSER
til að hreinsa og þvo sink, baðker, og innviði,
Stór kanna með síugötum
3 könnur fyrir 25c
Búið til í Winnipe
BLAÐIÐ ÞITT!
SJÁLFSAGT ánægjulegra
að lesa Lögberg ef búið
er að borga fyrir það.
Viltu aðgæta hvernig sakir
standa með blaðið þitt?
Athugaðu litla miðann sem
límdur er á blaðið þitt, hann sýn-
ir upp að hvaða tíma þú hefir
borgað Lögberg.
líkt fyrirrennara hans, Mr. Mac^
kenzie Kings. Crothers er nú far-
inn í lystitúr til Englands og hefir
sett félaga sinn í lögmannsfélags-
skap til þess aS sjá hverju fram
vindur vestra, fyrir afarhátt kaup
úr landssjóöi.
Leikhúsin.
FyrirtaJcs leikir á Walker leik-
húsi alla þessa viku. Má þar meS-
al annars telja “The Enchantress”
eftir Victor Herbert. Stórfrægur
leikur og margir ágætir leikendur
svo sem Kitty Gordon, er víSa er
kunn fyrir leik sinn og fögrU’söng-
rödd. \\ alker leikhús hefir ffrarga
hrifandi sjónleika í undirbúaingi
og gert ráS fyrir aS fá frægustu
söngleikara flokka þessarar ,.aU‘u
til aS sýna sig lijá því. Allir sem’
nnná fögrum leik og sannri list
sækja til Walker leikhúss. uci>