Lögberg - 09.10.1913, Blaðsíða 4

LOGBERG, FIMTUDAGINls
9. Október 1913.
flft
I
LÖGBERG
Gefiö út hvern fimtudag af The
COLUMBIA pRESS LlMITKD
Corner William Ave. &
Soerbrooke Street
WlNNIPEG, — MANITOPA.
stefAn björnsson.
EDITOR
J. A. BLÖNDAL.
BUSINESS MANAGER
UTANÁSKRIFTTIL BLAÐSINS:
The Columbia P ress.Ltd.
P. O. Box 3172, Winnipeg, Man.
utanAskrift ritstiórans
SEDITOR LÖGBERG.
P. O. Box 3172, Winnipeg,
Manitoba.
TALSÍMI: GARKY 2156
Verð blaðsins $2.00 um árið.

Hvítþvotturinn.
att
og
Oft hefir nú Heiniskringla
bágt, en sjaldan eins og núna.
Hún er leigð bæði Borden-
Roblin-stjórninni og allir vita, til
að halda hlífiskildi yfir þeim og
verja þær, hvaö sem Jiær hafast aö.
Iirt nú eru syndir beggja stjórn-
anna bæði margar og stórar, svo að
erfitt er að verja þær. En oíur-
litla viðleitni sýnir blaðfði, til að
reyna að hvitþvo afurhaldið. þó að
auma óþrifaverkið sé, og. takist
eftir þvi bágkga.
Einn þessi þokkalegi þvottadag-
ur var hjá blaðinu 2. þ. m. Þá
þæsist það með gagur-yrðum upp
á móti Lögbergi út af því að vér
höfðum leyft oss að benda á það,
helzti hógværlega þó, hve purkun-
^arlaust Bordenstjórnin hefði ausið
út landsfé, þessi tvö ár sem hún
hefir verið við völd, svo að út-
gjöldin eru nú svo tugum miljóna
skiftir hærri, en þau voru hjá
Laurierstjórninni, sem Hkr. er V
og æ að' skamma fyrir eyðslusemi.
Þessi geypilega fjáreyðsla var taiin
því vítaverðari, sem Bordenstjórn-
in hefir engin stórfengileg nýmæli,
til þjóðþrifa. haft með höndum, er
auknar fjárveitingar virtist þurfa
til að koma í framkvæmd.
Þó að allir viti. að hér sé rétt
með farið, og ávitúr ekki um skör
fram, fer Heimskringla að malda
í móinn í langri varnarræðu, full-
um fimm dálkum.
Svo digurbarklega er talað i upp-
hafi þess máls um rök, að margur
mundi ætla, að rota ætti andstæð
inginn með rökfærslum!
Er því fróðlegt að athuga rökin.
Þau sem Hkr. færir fram til að
sýkna Borden stjórnina af óhæfi-
legri fjáreyðslu, eru til dæmis: að
ritstjóri Eögbergs þurfi ekki að
stefnu conservativa. Þétta nyt-
samlega stefnuskrár atriði, eða hitt
þó heldur, hefir stjórnin i Ottawa
ekki látið á sér standa að efna, af
þvi að það var lýðháskasamlegast
allra hennar stefnuskrár-atriða, og
ekki stolið frá liberölum, eins og
flest hin atriðin.
Um þau hefir Bordenstjórnin
svikist, nær því gersamlega.
Hkr. meðgengur að stjórnin hafi
algerlega svikisto tffli að! veita
\'estur-fylkjunum full umráð landa
þeirra og landkosta.
Mikið var.
Og efning hinna stefnuskrár
atriðanna er rökstödd með því, að
liberalar hafa ekki viljað lofa
stjórninni, að efna þau! 1 eða að
það sé “í undirbúmngi’’, og þar
f.-am eftir götunum.
En Hkr. má ekki misvirða það,
þó einhverjir fari nú að efast um
j efninguna, ef “undírbúningurinn’'
gsngur langt' fram á þriðja stjórn-
ar-árið!
Bordenstjórin eyddi á síðastliðnu
ári meir en 20. miljónum dollara
til opinberra verka, og þó að hún
hafi komið upp fáeinum. korn-
hlöðuhjöllum, og látið gera dálitla
járnbrautarstúfa, sem Hkr. telur
fullgerða, þó að ólagðir séu teinar
á, þá ætti Heimskringla að láta sér
skaplega og reyna að komast hjá
að fá flatmögunar-flog af tómri
aðdáun yfirt hamgangi Borden-
stjórnarinnar i þarfir landsmanna!
Laurier stjórnin bygði miklu
fleiri járnhrautir, margfalt fleiri
kornhlöður, og það var hún sem
gekst fyrir að koma á kæli-útbún-
aði þeim, sem Hkr. lætur nú mest
yfir, og þakkar Bordenstjórninni.
Laurier-stjórnin kom líka á frí-
um póstflutningi, og byrjaði á hon-
um fyrir mörgum árum austur í
fylkjum, fyrir utan það, hvað hún
um $2.377,529, en i Ágústmánuði
1913 hefir Bordenstjórnin‘orðið að
játa, aS hún hafi hœkkaS' þjóð-
skuldina, á rúrnri tveggja ára
stjórnartið um $3,681,217. En það
er sama sem að fjárhagur landsins
hafi hallast siðan Bordenstjórnin
kom til valda um $6,058,742.
Frjálslyndi flokkurinn fór spar-
lega með landsfé, og lækkaði þjóð-
skuldina. Afturhaldið sólundar fé
landsmanna, og þó að tekjurnar
vaxi afar-ört, vex þjóðskuldin
með feikna hraða; svo ákafleg er
eyðslan. ,
Hér á eftir skulum vér birta
ofurlítið sýnishorn af sparsemi
herra Bordens, sem altaf gekk með
velgju og innantökum útaf eyðslu-
semi liberala, áður en hann komst
til valda; til ihugunar skal benda
fyrst á tilsvarandi fjárhagsástand
liberala;
Sýnishorn af fjárhag liberala.
.. $12,032,908
THE DOMINION BANK
Slr KDUDND B. OSLEB, M. P„ Pre* W. D. MATTHEWS ,Vlee-Pre»
C. A. BOGERT, General Manager.
Höfuðstóil....................$5,400,000.00
Varasjóður og óskiftur gróði . . . . $7,100,000.00
SPARISJÓHS-DEILD
er við hvert úti bankans; í hana er tekiS við innlögum, sem
nema einum dollar eða meir og vanal. vextir greiddir af.
l>aS er óhultur og hentugur staSur aS geyma Peninga.
NOTKE DAME BKANCH: Mr. C. M. DENISON, Manager.
SELKIRK BBANCH: J. GBISDALE, Manager.
Tekjur I Sep. 1911 ..
«11 útgj. I Sep. 1911 . .
Tekjur fyrstu 7 mán.
Útgj. fyrstu 7 mán. . .
Lækkun þjóSskuldar I
Sept. 1911............
Rússastjórn 35 miljónir þegna, svo
að samtals verða það 176 miljónir.
í Ameríku eru taldir að vera
167 miljónir, en 97 þar af í Banda-
ríkjum. Hvítir menn eru taldir
120 miljónir í Vesturálfu. Ef þeir
eru lagðir við íbúatölu Evrópu,
þá verða hvítir menn samtals 576
miljónir.
Hvitum mönnum fækkar i sum-
um löndum, svo sem Frakklandi,
en aftur á mó.ti verður mannsæfin
lengri í löndum hvítra manna en
9,741,693; annara vegna liess að læknisdóm-
64,069,524 ö
ur og heilbrigðismala eftirlit er
48,251,483
2,377,529
Sýnish. af fjárhag Borden-stjórnar.
Tekjur I Ag. 1913..........$14,547,8531,
«11 Útgj. i Ag. 1913 ...... 18,299,069 kynið. a ymsan annan hatt.
Tekjur fyrstu 6 mán......... 71,628,457 i ------------—
011 útgj. fyrstu 6 mán. '13 . 59,643,600'
Hækkun þjóðskuldar í
Ágúst 1913 . ............ 3,681,217
Hver bóklæs maður hlýtur að
sjá muninn. Hann hlýtur að sjá,
að liberala stjórnin eyddi ekki
landsfé i óhófi þó að hún væri af-
kasta mikil og legði stórfé bæði í
landbúnað og mikilfengleg þjóð-
þrifa fyrirtæki, því að hún lækkaði
þjóðskuldina, svo sem skýrslur
sýna og hér hefir nýskeð1 verið
tekið fram.
En Bordenstjórnin er sú lang-
eyðslusamasta stjórn, sem nokkurn
tíma hefir náð völdum í Canada,
og fer fjárhruðl hennar sívaxandi
þar langt um betra, og verður
menningin þeim að því leyti mátt-
ur til viðhalds, þó hún hafi veikt
Kosninga-ráðgjafinn.
lét færa niður bréfburðargjald, og , nieð hverjum mánuði sem líður,
kom póstmálum landsins i örugt og eins og sjá má af því, að hún hef-
ákjósanlegt horf.
Laurier-stjórnin byrjaði! líka á
Hudsons-flóa brautinni, sem aftur-
iri eytt síðastliðinn Ágústmánuð.
hátt á fjórða miljón dollara, fram
yfir það, sem tekjurnar voru, og er
halds-stjórnin er nú neydd til að ja góðum vegi með að sökkva þjóð-
halda áfram með, þó að seigt gangi jnni ; botnlaust skulclakviksyndi.
og með sífeldum eftirtölum. J
Á stjórnarþjóna-loforðið ætti HvítÍr [JlGIin
Hkr. að' hafa vit á að minnast Ekki. ! ____
Svo skammarleg em loforða-svik , Þó að ekki sé hægt að segja með
Bordenstjórnarinnar þar. Svo ráð-1 áreiðanlegri vissu livað mikill ir aftur á móti verið conservativt
in var stjórnin í að svíkja það lof- mannfjöldi lifi á jörðinni, þá vita ; síðan fylkjasambandið var ‘stofnað,
orð, að hún lét það vera fyrsta i menn það, að fólksfjöldinn eykst og þar er stjórnar-umhyggjan því
verk sitt þegar hún kom til valda, til miipa árlega, og mun vera milli ekki álitin alveg eins nauðsynleg,
Eftir fjögra mánaða leynilegan
undirróður við kjósendur, hefir
Borden stjórnin loksins fastráðið
kosning í tveimur kjördæmum af
fjórum, sem þingmannslaus em.
Á laugardaginn kemur, n. þ. m.
fer fram kösning í Chateauguay
og 2i. í East Middle-sex kjördæmi.
Hon. Rogers, sem að réttu lagi
mætti kalla “kosninga ráðgjafa”
Bordenstjórnarinnar kvað ætla að
taka við a&alumsjón kosninganna,
og munu allir, sem eitthvað þekkja
til fyrri framkvæmda í þeim efn-
um, geta gizkað á hvernig því eft-
irliti verði háttað.
Stjórnin kvað ætla að leggja alt
kapp á að vinna Chateauguay-
kjördæmið, til þess að geta grobb-
að af því, að hafa unnið þar kjör-
dæmi af liberölum, en munur at-
kvæða lítill í þessu kjördæmi síð-
j ast; Mr. Brown hafði eitthvað 40
| atkv. rneiri hluta. (
East Middle-sex kjördæmið hef-
'ífð leigja sér alveg sérstaka menn
ti! að aðstoða sig við að svíkja
þetta loforð, og reka liberala stjórn-
arþjóna úr embættum, rétt að kalla
um land alt. þó að harðast væri
sótt svivirðing þessi austur i fylkj-
unum, því að þar var líka úr nrestu
að moða.
Asiu, eru engar nákvæmar skýrsl-
ur um mannfjölda til. ’»
En með því að miða við þá tölu
| jayðarbúa sem fyr var nefnd, þá
Má gerla marka dánumenskuna ^ ver$a hvitir menn ekki nema til-
og sannleiks ístina hjá Hkr. á þv>- | tölulega litill hluti mannkynsins.
1600 og 1700 miljónir. J þó að afturhaldsmenn viti að þeir
Að nokkru leyti er þetta á ágizk- [ séu þar engan veginn vissir.
unum bygt, því að í sumum heiðn- Mr. Rogers hefir hvað eftir
um ‘ löndum, einkum í Afriku og j annað gert sér ferð ti! Montreal,
og setið á leynifundum með flokks-
foringjum sínum og tekið á móti
sendinefndum frá Chateauguay.
Atferli Bordenstjórnarinnar í
þessum kosningum er í fullu sam-
að hún ljær sig fúslega til að mæla
bót þessum ósóma og erki-svikum.
Hkr. er óhætt að viða að sér í
“dæsa", þó að Borden stjórnin
“evði fé nokkru til nauðsvnlegra | a8ra fimm dálka Srein- ef hún æth
framkvæmda!” " ! ar sér að ná o1lum sv>ka-óþverran-
um af Borden-stjórninni. Hann er
Það er ekki gaman að fá svora
rökfærslu-dembu yfir s:g; það er
annað en spaug að fá aðra
eins yfirlýsingu frá pólitísku
málgagni. sem vitanlcga mundi
hrósa matföður sinum fyrir spar-
semi, þó að útgjöldin tvöfölduðust,
á hverju stjórnarári, án þess að
framkvæmdir yxu nokkuð til muna.
Eða halda nrenn ekki að Borden'
stjórnin mætti oft og lengi eyða
“fé nokkru”, til þess að Hkr. of-
biði, ef álit hennar ætti að vera
mælikvarðinn? '
Þeir svari sem kunnugastir eru.
Alika traust eru rökin, sem blað-
ið færir fram. svo sem til að reyna
að verja það, að Bordenstjórnin
hafi engin kosninga loforð sín
svikið.
Úr úr því lætur greinarhöfundur
narrast til að þylja upp öl! stefnu-
skrár atriði þeirra censervativu, ti!
þess að sýna mönnum svikin enn þá
áþreifanlegar heldur en Lögberg
hcfir þó gert áður.
Blað'íð vottar það sjálft, um leið
og það skýrir frá afdrifum hvers
stefnuskrár atriðis, að Borden-
stjórnin liafi ekkert þeirra efnt
enn, nema að skipa tollmálanefnd-
ina og svifta þjóðina sjálfsagðri og
réttri heimild til að ráða sköttum
og álögum, en fá aftur einstökiún
mönnum það vald í; hendur, í
samræmi við einvalds-grundvallar-
límkendur eins og Canada-clayiS
þetta óhræsi, svo að þeim er óhætt
að halda áfram að standa báðum
við balann Baldwin og Tryggva —
hvítþvotturinn mun ganga full illa
samt.
Þjóðskuldin hækkar.
Afturhaldsmenn reyna í lengstu
lög að' dylja almenning þess, hvað
fjáraustur stjórr.ar höfðingjanna i
Ottawa er gífurlegur. Það er lát-
ið í veðri vaka að stjórnin gefi
engar skýrslur um mánaðarlegar
tekjur og útgjölcl, en hún heldur
þó reikninga yfir þetta, og liberal-
ar hafa átt kost á að kynna sér
þá, og þeir vita nákvæmlega
hvað stjórnin er að gera.
Þeir vita að tekjup Borden-
stjórnarinnar siðastliðinn Ágúst-
mánuð voru $14,547,853, eða rúm-
um þremur miljónum hærri heldur
en þenna sama mánuð undir
Laurier-stjórninni 1911.
í Sept. 1911, síðasta mánuðinn
sem Laurierstjórnin var við völd,
voru útgjöldin $9,741,693. en út-
gjöldin hjá þeim Borden og Rog-
ers siðestliðinn Ágústmánuð voru
$18.229,069, eða hafa hér um bil
tvöfaldast,
í Septemhermáunði 1911 hafði
Það er varla hægt að telja þá
nema 580 miljónir, og eiga tveir
þriðjungar þeirra heima í Evrópu.
íbúatalan í Evrópu er sem næst,
það er hér á eftir segir;
Rússar.................140,000,000
Þjóðverjar............. 67,000,000
I’retar................ 45,600.000
Frakkar................ 39,800,000
ítalir................. 35,000,000
Austurríkismenn .... 29,000,000
Ungverjar.............. 21,000,000
Spánverjar.......... . 19,800,000
Belgar.................. 7,600,000
Hollendingar............ 6,200.000
Sviar................... 5,600.000
2,500,000
2,800,000
3,900,000
5,400,000
24,000,000
Norðmenn............
Danir..............
Svisslendingar......
Portngalsmenn .. . .
Jbúar á Balkanskaga
ræmi, við kosninga-afskifti hennar
á undangengnum tíma. Þar bregð-
ur ekki hönd á venju. Fyrst
sendir hún þann mann til umsjón-
ar, sem hún á til óbilgjarnastan,
og er honum ætlað að sitja á leyni-
fundum með dyggustu smölunum,
og þar skulu ráðin ráðin. Si'ðan
er látið það boð útganga, að ráð-
gjafi opinberra verka sé til reiðu
að mæta sendinefndum utan úr
kjördæmi og hlýða á kröfur þeirra.
Lekið hefir það út, að þær
kröfur hafi verið býsna gífurlegar,
en stjórnin þó fallist á þær með
mestu græðgi.
Þegar svo þessi undirbúningur
er fullnaður, og húið a'ð- ganga svo
vel frá kjördæminu frá stjórnar-
innar hendi, sem hún frekast
Samtals 456,000,000
Fólksfjöldi á Balkanskaga er
engan veginn alveg áreiðanlegur,
eftir því sem hér er talið, heldur
nokkuð á ágizkun bygður; ástand-
iðl er svo nú, að eigi er hægt að
fá ve! ábyggilegar skýrslur úr hin-
um ýmsu ríkjum þar.
Það sem einna eftirtektaverðast
er, þegar liti'ð er á íbúatölu hinna
ýmsu ríkja í Evrópu, sem hér er
greint frá, er það, að nú er fólks-
fjöldi á Þýzkalandi orðinn nærri
því helmingi meiri en á Frakklandi,
en fólksfjölcli var hér um bil jafn
i þessum löndum laust eftir miðja
síðastliðna öld.
Rússar í Evrópu eru aftur nærri mun
því eins margir og Bnetar, Þjóð-
kunni, þá er skelt á kosninga-degi
11. þ. m. svo að venjulegur kosn-
inga undirbúninguú getur ekki’í^ d] blessunar Vinur mmn
Ekk- j>orst. cand. Björnsson var þar
bergs, sem hún ber þessum gáfu-
legu brígslum.
Þó að aulakga sé að orði kom-
ist er tilgangurinn sá, að reyna að
gera tortryggilegt, það sem ritst.
þessa blaðs hefir ritað um syndír
aftur-halds stjórnarinnar í Ottawa,
og skrifa það alt á húsbónda holl-
ustu reikning hans.
Þetta er auðvitað meinlaust, en
það er líka alveg gagnslaust.
Það eru sem sé litlar likur til
þess, að menn villist á stjórnmála-
skoðunum ritstjóra; þessa blaðs.
Hann hefir aldrei farið neitt dult
með þær, og mun heldur ekki gera
það framvegis. En hitt kynni
mörgum að mega virða til vorkunn-
ar, þó að' þá hefði einhvern tíma
furðað á, að Heimskringlu mað-
urinn skuli hafa birst, og sé enn
að birtast í því álappalega aftur-
halds-gerfi, sem hann slær yfir sig
á stundum, en fer honum svo
afar-illa og ólánlega.
Fyrir þá sök eru þeir ekki svo
fáir, sem hefir fundist það álíka,
óeðlilegt, að sá maður væri ákafur
afturlialds postuli í stjórnmálum,
eins og það er óeðíilegt áð þorskur
andi á Jiurru landi; og jafnframt
hefir mönnum hlotið að hugsast,
að •afturhalds-ýkjurnar, sem hann
ýmist mælir fyrir munn arlnara,
eða markar sér, svo að ekki verð-
ur á vilst, séu meir seyddar fram
af magafylli og matarást, heldur
en einlægum áliuga, og óhilatidi
sannfæring. 1
Hinar fögru sléttur.
Fjöllin eru tignarleg, hafið er
áhrifamikið, en sléttan er fögur.
Fagurt er alt sem svarar fullkom-
lega tilgangi sínum. Hvað getur bet-
ur svarað tilgangi sinum en frjó-
söm slétta? Hver getur efast um
að hún er sköpuð fynr hagsæld
mannsins? Sjáið hvernig plógur-
inn rennur léttilega í gegnum hana,
hve moldin er auðug af nær-
ingarefnum, og hve vel hún er til
þess löguð að gefa af sér margvís-
legan og nytsaman ávöxt. Auður-
inn, sem slétturnar í Canada færa
mönnum er sérstaklega mikil! á
þessu hausti. Aldrei nokkurn tíma;
hefir Vestur-Canada haft aðra
eins uppskeru og nú. Ætti ekki
þjóðin að vera þakklát fyrir auð-
sæld sléttunnar?
í síðustu tíð hefi eg verið að
ferðast um hinar fögru Manitoba
sléttur og hefi eg með þakklæti
hugsað um það hve þjóð mín hefir
átt gott, að bera gæfu til þess að
setjast að á þessum sléttum, þar
sem henni hefir farnast svo vel.
Norður til Selkirk fór eg fyrst
og hélt þar fund í íslenzku kirkj-
unni til að tala við menn um skóla
kirkjufélagsins. Frá Selkirk kom
fyrsta umsóknin um skólann fyrir
utan Winnipeg og frá Selkirk hafa
komið margir góðir námsmenn á
hina æðri skóla. Eg bjóst við
góðu af Selkirk-mönnum enda var
hluttaka manna í fundinum allgóð.
Ýmsir lögðu þar gott til málsins,
sérstaklega ein íslenzka kenslu-
konan í bænum, Miss Þorstína
Jackson. Snjall ræðumaður,
Klemens Jónsson, var þar. Bað
eg hann að segja álit sitt, en hann
færðist undan, sagði að sér fynd-
ist ofmikil skólamentun í' þessu
landi, en á engan hátt vildi hann
spilla fyrir þessari stofnun, heldur
óskaði hann að hún reyndist þjó?
verjar og Frakkar til samans. I
liheralstjómin lækkað þjóðskuldina I öðrum löndum utan Evrópu á
orðið nema tæpur mánuður.
ert tækifæri hefir stjórnin látið
ónotað til aðj tryggja sér sigur í
fyrnefndu kjördæmi, og ekki verið
vandari að meðölum sinum til
þess, en menn alment þekkja. Hún
ætlar að vinna það hvað sem það
kostar.
einnig með lokaðan munn, sagðist
ekki hafa hugsað málið nógu itar-
lega, enda er hann nú önnum kaf-
inn við þýðingarmikil ritstörf. En
liann sagði, að eg hefði flutt mikið
betri fyrirlestur um skólamálio, en
hann hefði átt nokkra von á og
tjáði hann sig hlyntan fyrirtækinu.
Má því húast við að fróðlegt! f>:rverandi terisveinn minn einn
, , r. . . ira Wesley College, Sigfus Jons-
veröi að sja skrar yfir opinber I , • . ,,
J J ^ \ son’ var Þar Einmg viostaddur og
verk unnin í Chateaugauy og, jag8i gott til
málsins. Hann nem-
Middle-sex kjördæmum næsta ár.
Eins dæmi
það vera, að monnum se
vera,
brigslað, um trúmensku!
Upp á því hefir þó Hkr. fundið
2. þ. m., en það, er ritstjóri Lög- hverja eldrannina eftir
ur nú lögvísi í Selkirk-bæ.
Þetta var 25. Sept., em daginn
eftir hélt eg fund í kirkju lúterska
safnaðarins á Gimli.
Framtíðar heimili goða og manna
eftir Ragnarök, alheimsins mikla
stríS, það átti Gimli að vera. Og
Gimli hefir gengið í gegnum
aðra og
I
N0RTHERN CR0WN BANK
AÐALSKRIFSTOFA í WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddur) . . . $2,760,000
STJÓRNENDUR:
Sir D. H. McMillan, K. C. M. G.
Capt. Wm. Robinson
H. T. Champion Frederick Nation
W, C. Leistikow Sir R. P, Koblin, K.C.M.G,
Allskonar bankastðrf afgreidd.—Vér byrjum reikninga viB einstaklinga
eöa félög og sanngjarnir skilmálar veittir.—Avísanirseldar til hvaða staBaar
sem er á Islandi. — Sérstakur ganrour gefinn sparisjóös innlögum, sem hægt
er að byrja meS einum dollar. Renlur lagSar við á hverjum 6 mánuðum,
T. E. THORSTEIJNSON, Ráösmaöur.
Cor. Willim Ave. og Sherbrooke St. Winnipeg, Man.
Formaður
Vara-formaður
Jas, H. Ashdown
Hon.Ð.C- Cameron
EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS
Forstöðunefnd þess mál's hér í horg hélt fund á skrifstofu
Lögbergs á laugardagskveldið var (4. þ. m.J, til þess að íhuga
skýrslu þá, sem hinir nýkomnu Islandsfarar höfðu samið, um
eftirgrenslanir þær sem þeir höfðu gert um skipulag Eimskipa-
félagsins, meðan þeir voru á íslandi í sumar. Herra Árni Egg-
ertsson las upp skýrslu þessa, undirskrifaða af fjórum af Is-
iandsförunum og mæltist ti! að nefndin íhugaði hana og veitti
þeim tillögum sem hún flytur, samþykki sitt, og var það gert
í einu hljóði.
Skýrslan er á þessa leið:
Nefndarálit Islandsfaranna.
Vér undirritaðir, sem kosnir vorum hé'ðan að vestan til að
kynna oss horfur gufuskipamálsins heima á Islandi, leyfum oss
að gera íslendingum í Vesturheimi þessa grein fyrir áliti voru
á því efni.
Fyrst og fremst viljum vgr geta þess, að á ferð vorri
urn gamla landið, var oss ágætlega tekið, og heyrðum vér þá
mjög greinilega á landsmönnum fjöldamörgum, bæði bændum
og kaupmönnum, að þeir eru mjög einhuga fylgjandi eimskipa-
félags-stofnuninni.
Það leyndi sér ekki, að menn þar heima líta svo á, að ef
það tækist að koma á stofn al-íslenzku eimskipafélagi, þá væri
síðasti hlekkurinn slitinn í verzlunar-einokun á íslandi; enn-
fremur að með þessu væri mjög st'órt spor stigi'ð' í áttina til
þess, að þroska sjálfstæðis-tilfinning þjóðarinnar, og auka henni
bolmagn með slíkum siglingum. Engin andmæli heyrðum vér
hins vegar gegn hinu væntanlega eimskipafélagi.
Þess má og geta, að það virtist vera sannfæring allra, ssm
vér áttum tal við um málið, að gufuskipafélagið mundi geta
haft nægilega mikið verksvið, og allar líkur væru til þess, undir
góðri stjórn, að félagið gæti borið sig fjárhagslega. I samræmi
við það hafa og undirtektir Austur-Islendinga verið. Þeir hafa
sýnt það í verkinu, að þeir hafa trú á fyrirtækinu, trú á því, að
það hepnist og verði þjóðinni til ómetanlegrar blessunar. Þess
vegna hafa menn í öllum héruðum landsins, skrifað sig fyrir
hlutum í félaginu, og keypt svo mikið sem frekast mátti vænta,
og það án neinnar sérstakrar vonar um ágóða, fyrst í stað, að
minsta kosti, heldur aðallega til þess að styðja gott málefni,
og lirinda þessu fyrirtæki á leið fram.
Viðvíkjandi afskiftum Vestur-íslendinga á þessu máli,
heyrðum vér á löndum vorum heima, að þeir háru þá öruggu
von til íslendinga vestan hafs, að þeirra hluttaka í þessu áhuga-
máli heimaþjóðarinnar mundi miklu skifta, og verða hin drengi-
legasta. Þess lét hráðabirgðastjórn félagsins og getið við oss,
að hún væri fús til að taka til greina, allar bendingar frá Vestur-
íslendingum, og orðið gætu félaginu til gagns og nytsemdar á
einhvern hátt. Einnig væru þeir heima fúsir til að kjósa einn
eða fleiri Vestur-íslendinga í stjórnarnefnd félagsins, ef hlut-
hafar héðan að vestan æsktu þess.
Að því athuguðu, sem að framan er greint, vildum vér
leggja það til, að nefndin hér boðaði til almenns fundar í Winni-
peg nú þegar, og bjóði öllum Vestur-íslendingum að sækja
þangað, og láta i ljósi álit sitt um máli'ð', og að á þeiim fundi
sé kosin nefnd til að annast málið, og hrinda af stað fram-
kvæmdum i því hér vestra, því að vér göngum að því vísu, að
þessi almenni fundur víkist-þannig við málinu.
Ennfremur er það sameiginleg áskorun vor til allra Vestur-
íslendinga, að þeir taki nú höndum saman við bræður vora heima
á ættjörðinni, og styðji þá í þessu mikla þjóðernislega áhuga
máli þeirra, með ráði og dáð og rösklegri hluttöku, svo að eim-
skipafélags-hugmyndin komist í tilætlað' horf, og traustur grund-
völlur verði lagðitr undir þá ráðagerð, að íslendingar nái öllum
farkostum og flutningum heima fyrir í sínar hendur.
Arni Eggertsson
J. T. Bergman
J. J. Vopni
Sveinn Thorvaldson.
Þá var og samþykt, samkvæmt upplýsingu J. J. Vopni og
Á. Eggertssonar að boða ttl almenns fundar í Goodtemplarahús-
inu hér í borg, þriðjudaginn 28. þ. m. kl. 8. e. h. til þess þar að
ræða og álykta hverja hluttöku Vestur-íslendingar skuli taka
i jiessu máli.
Þá las hr. Thos. H. Johnson upp svohljóðandi símskeyti,
sem hann hafði nýfengið frá íslandi, dagsett 2. þ. m.:
“Vinsamlegast símiS söfnunará'stand.
Eimskipafélagið.”
Samþykt var að svara tafarlaust þessari fyrirspurn, með
því að tilkvnna eimskipafélaginu hvernig standi liér, og um
fundarboðun þá sem samþykt hafi verið að gera og birt er á
öðrum stað í þessu blaði.
Eftir nokkrar frekari umræður og 't'áðstafanir var fundi
slitið.
Símskeytið er T. H. Johnsqn sendi skrifara bráðabirgða
stjórnar eimskipafélagsins í Reykjavík var á þessa leið:
“Sveinn Björnsson, Reykjavik.
Subcommittee favorable. Massmeeting called 3 weeks
hence. Prospect favorable on patriotic grounds.”
Á íslenzku verður þetta:
“Undirnefndin mælir með fyrirtækinu. Almennur fundur
boðaður að þremur vikum liðnum. Horfur vænlegar á þjóð-
ernislegum grundvelli.”
samt hefir miðað áfram. Gimli
prýkkar með ári hverju, og vin-
sældir hans sem sumarstöðvar fara
stöðugt vaxandi.
Meðan eg dvaldi á Gimli jarð-
söng eg háaldraða konu, Sigur-
björgu Gísladóttur, myndarlega
konu og vel kristna, móður konu
Árna Thordarsonar þar i hæ.
Skólakennarafundur stóð yfir
þar í bænum þann sama dag.
Skrapp eg inní skólahúsið, hlustaði
þar á umræður og gazt ve! að.
J>ar hitti eg vin minn, skólaumsjón-
armann) Mr. Best. Hafði hann
anglýst að fyrirlestur um samein-
ing skólahéraða yrði fluttur um
kveldið af dr. Beattie, aðalumsjón-
armanni þess máls fyrir hönd
mentamáladeildarinnar. Stakk hann