Lögberg


Lögberg - 21.05.1914, Qupperneq 4

Lögberg - 21.05.1914, Qupperneq 4
4 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. MAl 1914 LÖGBERG Gefifi út hvern fimtudag af Tlie Colunil)ia Prcss, I,td. Cor. Willlam Ave & Sherbrooke Street. Winnipeg. - - Manitoba. SIG. JCL,. JÓHANNESSON Editor J. J. VOPNI. Business Manager Utanáskrift til blaSsins: The COliUMBIA PBESS, Ltd. P.O. Box 3172 Winnipeg, Man. Utanáskrift ritstjörans: EDITOR I.ÖGBERG, P.O. Box 3172, Winnipeg, Manitoba. TAI.SIMI: GARRY 2156 Verð blaðsins : $2.00 um árlð Tímamót. í lífi hvers manns eru tímamót, áfangastatSir, sérstakir minnisstæð- ir viSburðir, sem aklrei falla úr huga. Timamót þegar um það er að gera að liggja ekki á Iiði sínu; um það að gera að leggja fram alla krafta sína óskifta og hei*Ia. ÖIl framtið manns getur verið undir því komin að hyggilega sé breytt á vissuin timamótum. Jafn- vel eitt einasta “já'’ eða “nei” get- ur riðið á lífi eða dauða einstak- lingsins. Eitt “já“ eða “nei” get- ur verið manni sólaruppkoma langra gæfudaga, og það getur lika verið upphaf á svartnætti heillar æfinætur. Á því ríður, þegar um vegamót er að ræða, að halda rétta leið, láta engar raddir leiða liugann frá* réttri stefnu, hvað sem í boði er og hvað sem á gengur. “Eitt einasta stundar augnablik, sá agnar punkturinn smár, oft lengist i eilift eymdarstrik, sem iðrun oss vekur og tár" segir skáldið góða. t>arna er sagður heilagur sann- leikur. Eitt auugnablik getur orð- ið heilu mannslifi gæfa eða glötun. En eins og því er þannig varið með einstaklinginn, lif hans og líð- an. eins er það með fjöldann — fólkið yfir höfuð — þjóðina í heild sinni. Timamót einstaklinganna eru mik- ils virði, en tímamót þjóðanna — allra einstaklinganna til samans — eru enn þá meira virði. Mannkynssagan úir og grúir af Ijósum dæmum þess að þjóðirnar hafa ýmist skapað gæfu sína eða glötun með einu einasta heilla eða óheilla spori. Mannkynssagan er saga baráttu og striðs; stríðs milli framsóknar og afturhalds; milli frelsis og þrældóms, milli réttlætis og rang- lætis. f stjórnarfarssögu þjóðanna hefir breytiþróunin miðað sig á- fram i gegnum striðið og erfið- leikana ekki siður en í ööritm efn- uitt. Upphaflega var það talið sjálf- sagt að einstakir fáir menn væru með þeim rétti bornir að stjórna Jijóðum eftir geðþótta. Og stjórn- in. rétturinn til þess að segja öll- um tneðbræðrum sínum að sitja og standa eins og þessum fáu þókn- aðist, var talin guðleg gjöf, eilíf- ur. ómótmælanlegur arfur. sem gekk frá föður til sonar. Hvort Neró t. d. væri þeim gáfum og hæfileikum gæddur að hann væri vel til stjórnar fallinn. um það var ekki spurt; en hann var fósturson- ur Claudíusar og þess vegna var það sjálfsagt að hann yrði æðsti stjórnari þjóðarinnar. Fólkið í þá daga var rétt eins og hjörð, sem sérstakir menn áttu og mittu fara með á hvaða hátt sem þeim þókn- aðist. Þetta voru einveldistim- amir og harðstjórnartímarnir — þvi það fer óhjákvæmilega saman venjulega. þótt frá þvi séu til örfáar undanteknmgar. Að halda fram patttökurétti fólksins í stjórnmálum i þá daga, var talið óðs hianns æði. En þrátt fyrir það komu fram menn á öllum timum, sem dirfðust að láta til sín heyra í þá átt: þeir sættu flestir sömu forlögum langt fram eftir öldum; fyrirlitning, litilsvirðing og jafnvel pyndingar og liflát voru laun frjálsra skoðana og óbund- inna. Samt sem áður þokaðist mann- kynið áfram smátt og smátt í þessa átt, eins og allar aðrar. Upp af blóði pislarvottanna spratt sá gróður er ekki var hægt að troða niður né bæla, með hversu miklu afli sem það var reynt og hversu óhreinum fótum. sem á hann var stigið. Nú er svo Iangt komið að menn eru hvorki píndir líkamlega né lif- látnir þótt þeir tali máli fjöldans og gegn hinum er völdin hafa hripsað. Það er meira að scgja, svo Iangt komið að maður getur svona nokk- urn veginn óhultur haldið þvi fram, að við eigum sjálfir að taka þátt í því, hvernig vorum- eigin mál- um sé stjórnað. Eg segi sjálfir, en ekki sjálf. Það er orðið svo rótgróið máli voru og meðvitund að segja vér sjálfir — að telja ekki helming mannkynsins, eða rýflega það — telja ekki systur vorar. Og hvers vegna? V'egna þess að enn hefir ekki réttlætistilfinning um jöfnuð manna komist lengra en svo, að hinn líkamlega sterkari helmingur vor telur sig einan til þess borinn að ráða lögum og Iofum. Hugs um okkur að hjón hefðu búið sem an i mörg ár og átt 10 börn, pilta og 6 stúlkur. Mundi það jjykja rétt frá sagt ef því væri haldið fram að þeim hefði einung is orðið 4 barna auðið? Vér mundum kalla það rangt, en það væri alveg eins rétt, alveg eins sanngjarnt eins og það er að viður kenna ekki tilverurétt systra vorra — kvenfólksins, þegar um hlut töku í stjórnmálum og löggjöf er að ræða. Hver einasta þjóð á sér tíma- mót; og á því ríður að færa sér nyt öll þau tækifæri, sem tímamót- in flytja með sér. Vér Manitobabúar lifum á þeim timamótum nú, þar sem það býðst að höggva einn harðhnýttasta og þrælmannlegasta hnútinn, sem hönd hnefaréttarins hefir linýtt þrældómsband þjóðanna; höggva þann linút, sern haldið hefir konum þessa lands og annara í ánauð. Vér höfumu tækifæri nú að rísa upp öll sem einn maður og afhenda kvenþjóðinni í þessu fylki þann dýrgrip, sem hún hingað til hefir verið rænd; það vopn sem henni hefir verið synjað um í baráttu fyrir börnum sinum og heimilum — atkvæðið. Ekkert er þrælmann- legra til en það, þegar margir sterkir ráðast á veika, binda hend ur þeirra og fætur og berja þá svo. Þetta er það sem karlmenn hafa gjört við kvenfólkið; þeir hafa rænt þær því vopni sem til þess þarf, að geta látið áhrifa sinna gæta i siðferðis- og mannúðar- störfum, og skipað þeim svo að vinna einmitt þau verk. Að binda hendur jarðvrkju- mannsins og skipa honum svo að leggja hönd á plóginn, að binda fætur smalans og krefjast þess svó að hann hlaupi í kring um hjörð- ina og gæti hennar; að skera tung- una úr munni prestsins og skipa honum svo að halda fagra ræðu. að brjóta sverð hermannsins og skipa honum svo að berjast, að líf- láta mann og skipa svo likinu að vinna; það gjöra ekki nema nið- ingar. Þetta er það, sem hinir pólitisku niðingar hafa leikið sér að, frá því fyrst fara sögur af, alt til vorra daga. Þetta er leikurinn sem leikinn hefir verið við kventólkið, með þvi að svifta það atkvæðisréttin- um. Er það nokkuð ósamkvæmara sjálfu sér — er það nokkuð ó- mannúðlegra að skipa bundnum manni að leggja hönd á plóg. en að ætlast til þess að atkvæðislaus kona beiti öllum sinum cíHilegu áhrifum til siðbóta i landi sinu, þegar mað- urinn hennar Iiefir einveldi og heldur mcfl atkvœfíi hlifiskildi yfir ósiðferðisstofnunum ? F.r það nokkuð níðinglegra að skipa heftum manni að hlaupa. en að ætlast til þess að kona sé á verði til þess að afstýra hættum frá börnum sinum og heimilinu, en synja henni um atkvæðið, sem er eina vopnið i þeirri baráttu er nokkurs gætir? Og sérstaklega ]>egar þess er gætt. að maðurinn bennar nevtir ]>ess vopns til þess að verja hættumar og freisting- arnar og halda þeim við? F.r það nokkuð óguðlegra að skera tunguna úr munni prestsins og skipa honum að flytja ræðu eftir, en það að ætlast til þess að konan flytji fagrar siðferðis kenn- ingar með eftirdæmi og áhrifum, en skera fyrst úr munni hennar þá sigursælu og þögultalandi tungu, sem atkvæði heitir? Er það að nokkru Drenglyndi. levti djöful- legra að lifláta mann, og líta svo á likið með hæðnisglottti og skipa þvi að taka til starfa, en að taka atkvæðið frá konunni, sem er hið eina pólitíska Iíf, sem starfað get- ur, og skipa henni svo að vinna. Það er á valdi allra sannra manna i þessu fvlki innan skamms, að binda enda á þessa óstjórn; þetta hróplega ranglæti. Það er heilög borgaraleg skylda allra manna að leggja til sinn litla skerf i þessu mikla máli réttlætis- ins, sem til úrslita liggur á þess- um yfirstandandi timamótum. Framh. Það sem aðallega er út á flokka- pólitík að setja, er það að menn eru flokkum of bundnir; láta þá ltafa sig á klafa, þannig að þeir eiga engan vilja né skoðanir sjálf- ir; láta leiðtogana ráða lögum og lofum, eins og tiðkaðist með ein- valda menn i fyrri daga; segja já og amen við öllu sem upp kann að koma i flokknum og flokksforing- inn með nokkrum sinum helztu mönnum vill svo vera láta. hversu skaðlegt sem það kann að vera sem (óýstjórnin heldur fram, eða hversu þjóðheillavænlegt sem það er i raun og sannleika, sem hún berst á móti. Þetta er svo átak- anlegt oft og einatt að glæpi gengur næst. Það er sjálfsagt að halda refsivendi yfir fulltrúum þjóðarinnar, þegar þeir fara þann- ig að ráði sinu, þegar þeir svíkj- ast þannig undan merkjum, en það er lika sjálfsagt að vera nógu sanngjam til þess að viðurkenna drenglyndi andstæðinga sinna, þar sem það kemur fram. Það er ekki rétt að ganga þegjandi fram hjá því, þegar þeir menn, sem annars eru strangir flokksfylgjendur hefj- ast handa og mótmæla því að þeirra eiginn flokkur gjöri sig sekan gjörræði Slikir menn koma fram öðru hvoru. þótt of sjaldan sé. ogþaðer maklegt að þeirra sé minst með virðingu og sanngirni.' Eins og kunnugt er, hefir staðið yfir umræða í Ottawa þinginu, um fjárveitingu — $45,000,000 — til tveggja auðmanna. Mackenzie og Mann, eða járnbraurarfélags sem þeir eiga. Vill rikisstjórnin veita þetta fé tafarlaust, þrátt fyrir tugi og jafnvel hundruð miljóna, sem þessir sömu menn hafa fengið áð- ur. Framsóknarflokkurinn hefir sett sig upp á móti þessu; vill láta stjórnina hafa betri tryggingu og meiri yfirráð yfir járnbrautinni, þegar búið er að byggja hana þannig á kostnað. fyrkisins. Tveir af þingmöntium stjórnarinnar hafa verið nógu drenglyndir til að skipa sér á bekk með Framsókn- armönnum i andmælum gegn þess- ari f járveitingu; án þess þó að þeir yfirgefi flokkinn. Þeir eru nógu samvizkusamir, nógu einarð- ir. nógu óháðir, nógu miklir menn til þess að geta sagt nei, þegar þeir hugsa nei; jafnvel þótt leiðtoginn flokknum og meirihlutinn með honum, vilji öðruvísi vera láta. Þessir menn heita R. B. Bennett þingmaður frá Calgary og W. T. N'ickle ])ingmaður frá Kingston. Tlinn siðarnefndi er ungur maður og einarður og fór óþvegnum orð- um tun aðfarir járnbrautar kóng- anna og sleikjuskap stjórnarinnar við þá. Sagðist hann vera með þjóðeign jámbrauta nú, eins og hann hef ði verið ; og kastaði þung- um og hörðum hnútum að Borden, fyrir það að ]>egar hann hefði ver- ið i minnihluta J>á hefði hann fvlgt ijóðeignastefnunni, en jafnskjótt og stjórnartaumamir vom fengn- ir honum í hendur, þá breytti hann ivert á móti. Kvaðst ltann hafa verið kosinn fulltrúi þjóðar en ekki flokks. og þótt leiðtogi þess flokks er hann fvlgdi, brigðist heitum og loforðum, þá væri hann jálfur frjáls að fylgja sannfær- ingu sinni, og það ætlaði hann sér að gjöra. Mackenzíe hefir venð viðstadd- ur í þinginu i þrjár vikur að und- anförnu, til þess að geta hvest augum framan í hvern þann þing- mann. er um Jætta mál hefir talað. F.n Nickle féllst ekki hugur fyrir það. Hann las kafla úr bréfi frá Mackenzie. þar sem hann hafði i heitingum við bæinn sem Nickle var frá, fyrir þá sök að hann (Nickle) hafði ekki stutt hann að málum til þess að fá þessar $45,- 000.000. Sýndi hann fram á, hvi- lik óhæfa það væri, að ætla að hræða eða neyða mann i opinberri stöðu til þess að fara með langa fingttr ofan i fjárhirzlu fólksins, og kasta fénu í einstaka menn eða einstök fyrirtæki. Ætla að hræða fulltrúa fólksins til þess að bregð- ast fólkinu sjálfu. Þetta kvað hann óhæfu, sem yrði að taka fyrir kverkar á. Mackenzie hafði bætt þvi við, að hann skyldi sjá um að félag sitt veitti enga vinnu félagi sem er 1 Kingston og gufukatla smíðar, vegna þess hvernig þingmaðurinn þaðan kæmi fram i fjárveitingarmálinu. Þess- ar heitingar, þessi þrælatök, kvað Nickle þess eðlis, að þær ættu að verða kunnar — það þyrfti að láta fólkið vita af því hvaða leiðir þessir háu herrar færu, til þess að komast í peningaskáp þjóðarinn- ar. THE DOMINION BANK 8lr EUMDND B. OSLER, M. P., PrM W. D. UATTHEWS .Viee-Pras. C. A. BOGERT. General Manager. IIöfuðHtúll innlmrgaður..........$5,811,000 Varasjóður og óútborgaðir vextir.$7,400,000 SPARISJÓÐSDEILD er í sambandi við hvert útibú bankans, og má legfgja I þann sparisjóð upphœðir er nema $1.00 eða meiru. pað er öruggur og hentugur geymsiustaður fyrir penginga yðar. NOTKE DAHE BBANCH: C. M. DENISON, ManaRer. SEI.K1BK BRANCH: i. GBISDALE, Manaxer. + +*♦+♦+++++♦++++-+++-f+++++++-f4-f+-f4-»4..f4.+4..f.t..H. ♦ + ♦ + »+T, I NORTHERN CROWN BANK | -♦ -♦ -♦ + t AÐALSKRIFSTOfA í WXNNIPEG Höfuðstóll (löggiltur) Höfuðstóll (greiddur) $6,000,000 $2,860,000 STJÓRNENDUR: Formaður..................Slr. D. H. McMII.I.AN, K.O.M.G. Vara-íormaður......................Capt. WM. ROBINSON J Sír D. C. CAMERON, K.C.M.G., J.H.ASHDOWN, H.T.CHAMPION -f W. J. CHKISTIE, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN STOVEL hvort það eru ekki mútur af verstu tegund að hafa í frammi hnefarétt og heitingar, til þess að koma málum síntim fram. Það er fróðlegt að vita hvað er að verða af frelsishugmynd og lýðstjórn þessa lands, ef einstakir fjármála- menn eiga að komast upp með það að hafa fulltrúaþing þjóðarinnar eða einstaka meðlimi þess afllausa í heljargreipum ógnana og heitinga, til þess að nota þá sem dauð verk- færi eða vopn á móti fólkinu, sem Ileima á ættjíörðu vorri er skólá- skylda. Það eru lög að allir lands- menn verða að ganga á skóla, allir foreldrar verða að láta kenna börn- um sínum. Fyrir þessa löggjöf mega Islend- ingar sannarlega vera þakklátir. Það er auðvitað satt, að margir foreldrar eru þannig skapi farnir, að þeir mundii láta kenna börnum sínum, þótt það væri ekki skipað með lögum, en því verður ekki á móti mælt með rökum eigi að síð- peim hefir trúað fyrir málum sín-! ur, að til eru þeir foreldrar — og um. Á það að viðgangast að hinir 1 þeir margir, sem alls ekki mundu póiitisku menn þessa lands falli Ufalsaðar?)” Þetta þótti honum svo lágt ? Það væri mér ómælan- grunsamlegt, sem von var. Iega meiri sæmd að hverfa fyrir “Þessi fjárveiting þýðir ekkert fult og alt af sviði canadiskra annað en það” sagði hann, “að stjórnmála, en að láta Mackenzie og Mann sveifla mér þannig sem óhreinni druslu; nei, þótt eg fvlgi aðalatriðum Ihaldsflokksins, þá | skal enginn hefta sjálfstæði hugs- ana minna og enginn koma í veg I fyrir það að eg dirfist að láta þær í Ijósi. Það er ekki langt síðan stjórnin er að fara í verzlunarfé- Iagsskap við menn, sem aldrei hafa lagt eitt einasta cent úr eigin vasa til fyrirtækisins; hafa fengið tugi miljóna til þess af almannafé, en stjórnað því svo ráðlauslega að það er að því komið að verða gjaldþrota; í þetta fyrirtæki ætlar Mackenzie mætti mér utan þings stjórnin að leggja $45,000,000 enn á ný og gjörast verzlunarfélagi þeirra og láta þá hafa áfram tögl- in og hagldimar. Hefir nokkurn tíma heyrst nokkuð fráleitara? Mundu þeir sem i stjórninni eru fara þannig að ráði sínu, ef þeir væru að fara með sitt eigið fé?” Þessir tveir þingmenn úr Ihalds- liðinu hafa að verðleikum áunnið opin-1 sér traust og virðingu allrar cana- disku þjóðarinnar fyrir drengilega og óhlutdræga framkomu. Eða svo ætti það að vera. og sagði að mér væri bezt að fara yfir í Framsóknarflokkinn, því sjálfstæði ætti ekki heima í stjóm- inni. Ef flokkapólitíkin hefir komist svo Iangt í Canada, að ekki sé talið sæmilegt að andmæla sín um eigin flokki i emstökum atrið- um. en vinna með lionum í höfuð stefnunni, þá er eg fús til að kasta minni síðustu kveðju á öll ber störf.” Þetta er virðingarvert dreng- lyndi af ungum manni og eftir- breytnisvert og lærdómsríkt. Hinn maðurinn úr Ihaldsflokkn um sem sterklega mælti móti $45,- 000,000 fjárveitingunní, var R. B. Bennett frá Calgary. Hann tal- aði bvíldarlaust hálfa fimtu klukkustund. Hann hélt því fram og færði rök fyrir að Mackenzie og Mann væru fjárglæframenn og blóðsugur. Þeir vildu láta fólkið í Canada byggja fyrir sig jám- braut frá liafi til bafs og láta sér hana í hendur til eignar, stjómar og yfirráða og arðs. Hann kallaði ríkislögmanninn Arthur Meighen, sem bjó út satnninginn, málvél C N. R. félagsins, og kvað hann hafa verið leiddan út á Aliskonar bankastörf afgreidd. — Vér byrjum relkninga við ein- staklinga eða félög og sanngjamir skUmálar veittir.—Ávísanlr seldar til livaða staðar sem er á fslandi.—Sérstakur gaumur gefinn sparl- sjóðs innlögum, sem byrja má með einum dollar. Rentur lagðar við á hverjum sex mánuðum. T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður. Cor. William Ave. og Sherbrooke St. Winnipeg, Man. t t t t t + + + + + + ♦ + + t + + +++++++++++++++++++++++++++♦+++++++» +++++++4-4.>-4^f 4 Um hvað getum vér Vestur-íslendingar sameinað oss? Ræða flutt í Únítarakirkjunni 3. maí 1914. Eftir G. Arnason. Veganestið okkar. með ósannsögli Mackenzie og Mann. Hann krafðist þess í nafni ]>jóðarinnar að þessir tveir menn sem sett höfðu C. N. R. félagið á höfuðið, væru reknir úr stjórn þess og í þeirra stað skipaðir aðr- ir, sem bæði hefðu samvizku og þekkingu til að fara betur að ráði sínu. Hann krafðist þess í nafni lands og þjóðar að “fjármálamenn” yrðu þar settir í stað “fjárglæfra- manna”. Hann krafðist þess í nafni þeirr- ar heilögu skyldu, sem fylgdi stöðu samvizkusams þingmanns og þjóð- arfulltrúa, að óháð nefnd yrði skipuð nieð fullkbmnu valdi, til þess að rannsaka allan hag C. N. R. félagsins og yfirhevra starfs- menn þess undir eið. Mr. Bennett kvað sig ekkert iðra Þegar vér íslendingar flytjum af ættjíörð vorri og komum hing- að, til þess að leita gæfunnar, þá er það hverju orði sannara að oss breztur margt til þess að standa vel að vigi L baráttunm fyrir til- veru vorri undir nýjum og breytt- um kringumstæðum. Oss breztur fé, málleysið stendur oss fyrir þrifunr; vér kunnum ekki þær iðn- aðaraðferðir sem hér tíðkast, og óheillagötur I margir fleiri steinar eru hér í vegi vorum. En það er eitt sem altaf og alstaðar hefir verið gæfa og hamingja vor; það er það að vér kunnum að lesa og skrifa. Það er fátt sem eins óhjákvæmi- skeyta um mentun bama sinna, ef þeir yrðu ekki að gjöra það. Allur fjöldi manna gæti Iifað siðsömu lífi þótt engin lög væru til í ýmsum atriðum. Allttr fjöldi manna mttndi hlíf- ast við að ráða öðrum mönnum bana, þótt ekki Iægi hegning við morði, þótt þeim væri ekki bann- að það með Iögum, en lögin verða að vera til vegna hinna, þótt J>eir séu fáir. Allur fjöldi manna mundi láta eignir náungans í friði, þótt þess, þótt hann væri annarar skoð- ekki lægi refsing við þjófnaði; þótt unar en flokksbræður sínir; þar í lögin bönnuðu það ekki; en hins lagi aðalkostur hvers þingmanns vegar eni býsna margir til á ann- að vera við því búinn að bera vopn an hátt innrættir, og þeirra vegna að ósómanum, jafnt innan síns verða Iögin að skerast í leikinn. flokks sem utan hans. Bennett sýndi fram a það, að af- armikill munur væri á þeirri skýrslti sem Mackenzie og Mann gáftt stjórninni, þegar þeir báðu um $45,000,000 tillagið og þeirri er Það eru lög hér i landi og ann- arstaðar, að foreldrar mega ekki láta börn sín vinna á verkstæðum innan ákveðins aldurs. Þetta er ekki í lög Ieitt sökum þess að allir forerdrar mundu mtsþyrma börn þeir létu prenta til þess að útbýta I,im s'num nieð verkstæðavinnu og milli hluthafa félagsins. önnur- nota I>au sem_þraela; en þeir eru hvor skýrslan hlaut að hafa verið sem þa5 gjöra, og þeirra vegna röng. Hvor þeirra var það? Og I ver®a lögtn að vera “Eg krefst þess að þingið hlusti á þetta og taki vel eftir því” sagði Mr. Nickle. “Sérstaklega vegna þess að menn hafa að undanförnu verið sviftir þingmensku í Quebec og Ontario, fvrir það að þeir urðu uppvísir að mútum. Eg vil láta þingheim og alþjóð skera úr því í hvaða skyni var það gjört að hafa I er heldur ekki hugmynd ekki báðar réttar? “Eg er á móti neins að allir foreldrar mundu því að þessar $45,000,000 séu veitt- vanrækja að menta börn sín ef ar” sagði Bennett, “sökum þess að lögin ekki krefðust þess — Iangt blekkingar hafa verið hafðar í frá, en það er á vitund allra, sem frammi af hálfu félagsstjóranna, sannleikann vilja viðurkenna að til að því er fjárhaginn snertir; og eru þeir foreldrar allmargir, sem það er altaf varhugavert að halda Utlii mundu láta sig varða að fræða uppi skiftum við þá, sem orðið böm sín og menta ef lög landsins hafa uppvísir að því að blekkja leyfðu þeim að ala þau upp í al- mann; að minsta kosti verður þá ger®u þekkingarleysi, eða ef ekk- svo vel að vera um hnúta búið, að ert væri skift sér af þeim. ekki sé 'hægt að koma við stórvægi- Af þessum ástæðum er það að legum brögðum. Ef skýrsla þeirra Framsóknarflokkurinn hefir tekið felaga ætti að vera tekm gild nú þag upp 4 stefnuskrá sína meðal af hálfu þingsins, þá yrði það að annars> aí5 ÖI1 börn þessa > lands vera með þeim hætti, að út frá því skuli bafa tækifæri til að mentast; \ rði gengið sem sjálfsögðu, að þær | þag skub ekki líðast að þau alist skýrslur sem þeir hefðu gefið hlut- híöfum félagsins áður, væru rangar lega skipar manni á bekk meðal hinna lægstu og álitssnauðustu, eins og það að kunna hvorki að lesa né skrifa, og það er fátt, sem útilokar menn eins oft frá mögu- leikum og tækifærum, eins og það. upp í algerðu þekkingarleysi. íslendingar vita að minnast þess hvílíkur styrkur það hefir oft ver- ið þeim í þessu lanni að þerr lærðu að lesa og skrifa heima. hað var þeirra bezta veganesti að heiman. Til er gömul dæmisaga, sem er á þá leið, að maður nokkur, sem átti sjö syni, lét kalla þá alla sam- an á sinn fund, þegar hann átti skamt eftir ólifað. Hann sýndi þeim sjö stafi, sem voru bundnir þétt saman í knippi og sagði þeim að brjóta þá. Þeir reyndu, hver á fætur öðrum, að brjóta stafa- knippið, en enginn gat það. Þá tók faðirinn stafina, leysti þá ' í sundur og braut hvern eftir ann- an. Að því loknu sagði hann við syni sína: “Þannig mun fara fyrir ykkur, ef þið haldið allir saman, mun enginn vinna bug á ykkur; en ef þið eruð sundurlyndir vkkar á milli, getur hver og einn hæglega yfirbugað ykkur.” Dæmisaga þessi liefir almenn reynslusannindi að geyma, eins og flestar dæmisögur. Þeir sem eru sameinaðir, í hvaða tilgangi sem það er, eru sterkir og þá er erfitt að yfirbuga; en þar sem sundrung á sér stað, eru menn veikir fyrir og verða auðveldlega yfirbugaðir. Þetta er svo augsýnilegt að það þarf ekki að spyrja að orsökum og ástæðum að því. Alstaðar þar sem menn mynda hópa, stóra eða smáa, til þess að ná einhverjum sameiginlegum markmiðum, geta menn sagt: “sameinaðir stöndum vér, sundraðir föllum vér.” En það er með sameininguna eins og hvað annað, að bún er góð og gagnleg, þegar hún miðar til einhvers góðs. Ef tilgangurinn með sameiningunni er litils eða einskis verður, þá er hún líka gagnslaus. Oss skjátlast oft í því, þegar vér tölum um gildi ein- hverra hluta eða fyrirtækja, að skoða afleiðingar þeirra í réttu Ijósi. Það er skammsýni, sem mörgum mönnum er svo eiginleg, að láta sér finnast flest gott, sem fellur vel í geð, án þess að gæta að, hvort afleiðingar þess erti góð- ar eða tllar. Og vissulega er miklu erfiðara að gera sér grein fyrir afleiðingunum, en að segja skoð- un sína í því sem fyrir mann kemur í daglegri revnslu; afleið- ingamar eru oft langt i burtu, og koma manni ef til vill, lítið við. Menn taka oft höndtim saman og vinna saman að því sem er ekki gott og gagnlegt, og því sem hefir óæskilegar afleiðingar síðar meir; ef ekki fyrir þá sjálfa, þá fyrir aðra. Samvinnan og sameiningin, þessar afar öflugu aðferðir til að koma öllu gr'tðu og gagnlegu í framkvæmd, eru oft notaðar til að koma óþörfum og illum verkum í framkvæmd. Þess vegna er það niesti misskilningur að halda, að alstaðar þar sem sameining og samvinna eiga sér stað, sé ölltt ó- hætt, þar sé eitthvað gott á ferð- inni. Um það er ómögulegt að vera viss nema spurt sé að til hvers sam- einingin sé og að nverju sam- vinnan miði. Það er jafn hættu- legt að lifa í þeirri trú. að meðal- ið helgi tilganginn og hinni, að til- gangurinn helgi meðalið. Hvor- ngt helgar hitt. Góður tilgangur á að nást með góðum meðulum; 1°& góð meðöl eiga ekki að notast til þess að illum tilgangi sé náð. Þeir menn, sem nú lifa, vita margt betur en kynslóðirnar. sem lifað hafa á liðnum tímum. Eitt af þvi .sem nútíðarmaðurinn veit betur en fyrirrennarar hans er það, hvern undramátt sameining og samvinna hafa í sér fólginn. Hvergi er þetta máske augsýnilegra en í hagnaðarfyrlrtæKjunum og atvinnumálunum. Það er ekki mjög langt síðan að allur iðnaður menn unnu, með nokkrum mönn- um, sem þeir höfðu í sinni þjón- ustu, að framleiðslu einnar eða annarar varningstegundar. Hver um sig var fráskilinn öllum hinum, og meðal þeirra. sem framleiddu sömu varningstegundina voru eng- in samtök af neinu tagi. Allur iðnaðarrekstur var í smáum mæli og enginn auðgaðist stórkostlega á honum. En þetta er alt orðið gjörbreytt nú. Nú er langmest af öllum iðnaðarfyrirtækjum í hönd- um stórra og auðugra félaga. Margir menn leggja saman mikið fé og draga saman mikla vinnu- krafta; og með þess konar sam- einingu verður arðurinn af fyrir- tækjunum margfalt meiri en hann var áður. Allur sá mikli arður, sem safnast hefir saman hjá þeim flokki manna, sem upprunalega var iðnaðarmenn og smærri kaup- menn í borgum iðnaðarlandanna, er að mestu leyti ávöxtur af sam- vinnu og samsteypu fjár. Upp- fundningar nýrra véla og starfs- aðferða hafa að vísu stutt mjög að því, en aðalatriðið hefir samt ver- ið samtök manna, sem hafa lagt fé sitt saman, til þess að geta rekið iðnaðarfyrirtækin þannig, að þau gæfu af sér sem langmestan arð. Svo langt hafa þessi samtök komist, að menn eru víða farnir að óttast þau. Þau draga of mikið fé saman í hendur fárra manna og veita þeim of mikil umráð yfir nauðsynjum, setR almenningnr getur ekki án verið. Þeir sem ekki hafa neinn sérstakan hag af þess- um samtökum eru víðast komnir á þá skoðnn að afleiðingar þeirra geti verið og séu í mörgum tilfell- tim orðnar mjög skaðlegar fyrir almenna velferð. Þess vegna eru þjóðirnar famar að semja lög, sem miða til að halda þeim í skefjum, farnar að setja sameiningu tl fjár- söfnunar ýms takmörk. Engu minni eru samtökin nú orðin meðal vinnulýðsins, þeirra, sem selja vinnu sína gegn ákveðnu gjaldi. Ekkert nema föst og reglubtindin sameimng margra í félagsskap með ákveðnu mark- miði hefði getað komið til leiðar |>eim bótum á kjörum verkamanna, sem hafa átt sér stað á síðari ár- um. Fyr á tímum þektist enginn verkamannafélagsskapur eða verka mannasamtök. Það kom fyrir að einstaklingar risu upp á móti rang- indum og kúgun og reyndu að brjóta af sér ánauðarok; harðra húsbænda, og þeir komu máske öðrum til að gera það sama; en um varanlega samvinnu var ekki að ræða. Menn þektu enga grund- vallaða sameiningu til að halda fram kröfum sínum. Það er fyrst nú á siðustu tímum sem menn hafa lært, hversu sigursæl sú að- ferð er. Enginn vafi er á því að þessi samtök geta stundum haft afleiðingar, sem eru ekki sem æski- legastar frá sjónarmiði heildar- innar. Og þess ’vegjia verður nvtsemi þeirra að mælast eftir því, ■hverjar afleiðingar þeirra eru í hvert skifti. En samt verður því ekki neitað, að hingaðtil hafa verzlunarmanna samtökin fært miklu meira af blessun, en af þvi gagnstæða. Það má segja nokkurn veginn það sama um flest annað. Aðeins er mismunurinn á nútímanum og liðna tímanum eftirtektaverðast- ur í sambandi við hagnaðarfyrir- tæki og atvinnumál. Sameiningin í mörgum öðrum efnum er eldri og byggist á nokkuð öðrum grund- velli. Mörg félagsleg samtök eru eingöngu sprottin af skoðana- skyldleik. Þau myndast stundum ósjálfrátt af því að menn með lík- um skoðunum dragast saman, hvort sem þeir gera sér grein fyr- ir að skoðunum sínum sé styrkur að því eða ekki. En áreiðanlega er það að komast betur og betur inn í meðvitund manna, að hverju máli sé því betur borgið, sem meiri er sameining og samvinna hjá fylgjendum þess. Það er oft minst á sundurlyndi meðal vor Vestur-Islendinga; það er sagt að vér séum ekki samein- aður um neitt og vinnum ekki saman í neinu. Menn láta stund- um í ljós sárustu óánægju út af því að þetta litla brot, sem vér Is- lendingar myndum í hérlendu þjóðlífi, skuli ekki geta sameinað sig um eitthvað, sem sé því öllu í heild áhugamál. Menn kvarta ttm þann endalausa meinmgamun, sem raskar innbyrðis einingu og sátt svo Iítils hóps. Það þarf ekki að efast um það, að þeir sem barma sér yfir sam- einingarleysinu, tala í mestu ein- lægni, og að þeim gengur gott eitt til. Eri það virðist stundum sem I

x

Lögberg

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.