Lögberg - 11.03.1915, Page 5

LÖGBERG, FTMTUDAGINN 11. MARZ 1915
5
Skyndibrú, er Austurrikismenn gerðu á E»6ná og Serbar sundruSu meS
skotum. Af fessari mynd má sjá. hversu mikil vinnna og verkefni útheimt-
ast I hernaSi nú á dögum.
voru vi'S fuglaveiSar á báti úti á
Akurey, a8 skot hljóp úr byssu, er
lá í bátnum og hitti einn bátverja,
Einar Jónsson trésmið f'Hverfisgötu
80); særfii skotií hann mikiö á síðu
og handleggg.
ÖSru slysi lá viö hér á götum bæi-
arins í gaer. Drengir tveir tvímentu
á fjörugum hesti óg mistu stjóm á
honum. Enti sú för í þvi, a8 hest-
urinn velti um koll gömlum manni,
er v'arfi á vegi hans. Annar dreng-
urinn hrökk þá af baki, en meiddist
ekki, en gamli maöurinti, er heitir
Eyjólfur Illugason, meiddist talsvert,
svo hann var vart gangfær. Á hann
heima í Hafnarfiröi og var eki8
þangaö i gærkvöld.
í nótt, klukkan milli 12 og 1,
heyröu menn er voru á ferö í miö-
bænum, óp mikil uti á höfninni og
hlupu til a8 athuga hvérju þaö ssettL
Á sömu svifum komu tvær stúlkur
vestan úr bæ og sögöust hafa heyrt
kallað “eg er á kjöi.” Kristján næt-
urvöröur or vélamaöur hjá Duus
settu þá niSur bát, sem þó Var all-
erfitt sökum þess aö lágt var í sjó.
Er út á höfniná kom fundu þeir
Kristján Norömann á kjöl. HafCi
hann ætlaS að stökkva út í bát sinn,
en meö þvi að hátt var ofan af
bryggjunni, hvolfdi bátnum um leiö
og maöurinn kom niöur i hann og
rak um leið frá landi og komst þá
maðurinn á kjöl. Bátur frá björg-
unarskipinu Geir lá viö bryggju
austur á höfninni og kom hann einn-
ig til hjálpar, er búi'5 var a8 ná bátn-
um og marminum til lands, og fóru
þeir svo me8 manninn út i skip hans
er liggur hér á höfninni. — Ekki var
maður þessi mjög aðþrengdur af
sjóvolki, en lítiö kvaSst hann kunna
aö synda og heföi því sennilega
druknaö, heföi honum ekki hepnast
a8 komast á kjöl og fá skyndilega
hjálp, — Vísir.
Stríðsfréttir tyrkneskra
blaða.
í Constantinopel hafa þýzkir
sett menn tfl a8 segja fréttir af
stríöinu, en þau tíöindi sem þaö-
an koma til tyrkneskra blaöa, eru
nýstárleg, svo sem sjá má af þessu.
Sem tekiö er úr tyrknesku blaöi í
Litlu-Asiu, komnu til Cairo fyrir
skömmu: "Hans islamislca (islam
er tyrkneskt nafn á Múhameös-trúJ
bátign. Vflhelm II. hélt ræöu þeg-
'ir hann var hátíölega hyltur í
hinu forna þinghúsi Frakklands
°g sú ræöa mun uppi veröa sem
ógleymanleg sögn um hans stór-
kostlegu afrek. Kringum hann
stóöu óvinir hans, er 'hann haföi
sigraö, og hverjum gömlum þing-
manni þeirra á meöal rétti hann
hönd sína, en þeir kystu hana og
vottuöu meö því hollustu sína;
þeir vom 'hræröir í huga yfir
hinni glæsilegu göfugmensku hans
islamisku hátignar.”
t Adrianopel hefir lýöurinn
horft upp á þaö mesta afrdk, sem
enn hefir innt veriö af ‘höndum í
Þessu stríöi, eftir því sem blaö
nolckurt aö nafni “Sabih” skýrir
Irá, og tekur þaö fram, aö fréttin
til þess komin með “loftskeyti
^ná fréttastofu þýzkra”; sú gífur-
'ega skröksaga er þannig: “Tutt-
l,gu og fimm Zeppelin loftskip cru
vmmin til Adrianopel, og hafa
tlutt á sínar stcvövar herdeild vora
hina fyrstu, 45,000 manns. Vér
trúum staöfastlega aö þessir sol-
dátar brjóti hina vantrúuöu á bak
aftur.”
Enn eitt tyrkneskt blaöl nafn-
gremt flytur þessa tröllasögu und-
'r fyrirsögninni: “Tíöindi frá-
hiiðinni”; “Kvennabúr hans isla-
oiisku hátignar Vilhjálms II. svo
°g kvennahúr hinna æðtu fyrirliða
hans koma til Constantinopel í
byrjun vorsins. Sex hinir öflug-
’Jstu vígdrekar. sem teknir hafa
veri8 af Bretum. fylgja skipi því,
Sem kvennabúrin á a8 hlvtja. því
hl vemdar og öniggrar gæzht.” I
Mikil er tnigirnin.
Herverk Þjóðverja í
Belgíu.
Atakanlegri myno af þeim
hörmungum, sem þjó8in í Belgiu
hefir or8i8 fyrir af hendi I»jó8-
verja, hefir ekki birzt, en sú sem
nú er út gefin af þeirri rannsókn-
ar nefrid, sent kend er viö Sir
Mackenzie Chaleners, nafntogaöan
lögfræðing og dómara, er var for-
maður hennar. Þessari nefnd var
faliö aö safna skýrslum meðal
belgiskra flóttamanna á Englandi,
og hún byggi r niðurstöðu sina a8-
eins á framburöi sjónarvotta, er
hún áleit trúverðuga. Þann fram-
burð tilfærir hún og kemst a$ eft-
irfylgjandi niðurstö8u;
“Frá byrjun herferðar þýzkra lá
Belgja voru mörg grimdarverk
framin af einstökum hermönnum
á borgurum landsins saklausum,—
i morð, svivirðing kvenna og méi8-
ingar. öll þau ltermdarverk verð-
ur a8 kenna stjórnarvöldum hins
þýzka hers. Vanalegast voru þau
framin af hermönnum í ölæði og
í tryllingi ráriai og hervirkja, er
þeir höfðtt staðið í. En þess ber
að gæta a8 herstjómin ber óbein-
línis ábyrgð. á ódáðum soldátanna
með því að leyfa og jafnvel örfa
þá til víndrykkjtt, rána og her-
virk ja.
Þa8 kemur i ljós við fratnburð
fjöldamargra sjónarvotta, segir
nefndin, er hver styrkir annan, aö
herinn þýzki var látinn fremja her-
virki á eignum, hermdarverk á
mönnum til þess að kúga með
ógnum vopnlaust og saklaust fólk
í Belgiu. án þess aö hemaöar
nauösyn hafi verið þar til, og hinu
sama var beitt við Ixei og þorp,
sem auð voru af hermönnum, þeg-
ar þýzki herinn tók þau á vadl sitt.
Þessi aSferö sést ljóslega af þrem
flokkum athafna, er fara í bág,
bæði við alþjóða lög og hernaðar-
Iög.
“Fyrsti flokkur þessara laga-
brota inniheldur j>ær villimannlegu
aðgeröir, a8 kúga borgara, unga
og gamla, karla og konur, til aö
vera í brjósti hinnai j>ýzku fylk-
inga og hlífa sér þannig viðt skot-
um og árásunt bandamrinna.
“í öörum flokknum er j>að, að
einsta'kir meiut, fjölskyldur og
heilir hópar af mönnum vont tekn-
ir höndúm, holt og bolt án saka,
í “gislingu” eða undir ö8ru yfir-
skini; þetta fólk var innilokað í
loftlitlum og óhollum vistarverum,
engra 'heilbrigðis ráðstafanai gætt
og viðurværi j>ess af mjög skom-
um' skamfi, — lokaS inni í kirkj-
um, hlöðum og fjósum, flutt síðan
til Þýzlcalands og þar liart haldið.
“í þriSja flokki þessara athafna
em stórkostleg mannvíg jæirra,
sem ekki bánt vopn og brennur
íbúSarhúsa.”
Nefndin leggur sérstaka áherzlu
á þessa þrenna flokka herlaga-
brota, og lýsir því hátíðlegal, að hún
segi þaS eitt, sem ljóslega megi
sanna af framburði sjónarvotta,
er reyndir hafi veriS mjög ná-
kvæmlega með rahnsóknum, bæði
meðal flóttafólks á Englandi svo
og í Belgiu sjálfri.
Nefndin tilfærir margt til aö
sýna, að friðsamir borgarar vora
teknir í hópum og settir fyrir fylk-
ingar þýzkra, til hlifðar við sícot-
um, bæði meðan þýzkir vöröust
viö hinn belgiska ‘her og seirina
meir viö hinn franska. v Dæmi eru
nákvæmlega til tekin, staðir nefnd-
ir og stundir og ntjög mörg nöfn
j>dirra er j>essu urött aö sæta. Á
einum staö haföi þýzk fylking 400
slíkra “gisla”, vora bönd höfö á
gislunttm og þeir 'látnir ganga í
fylkingar brjósti, vopnlausir vitan-
lega; frönsk hersveit, sem fyrir
sat, sá jætta og hikaöi J>ess vegnal
lengi viö aö skjóta. Sama dag
lék önnur þýzk hersveit þetta sama
bragö, en í þeim hóp, sem hún
j>annig haföi til aö hlifa sér, voru
bæöi konur og böm, og sumt at
|>eim hóp var þvingaö til a8 vera
heila nótt á brú nokkurri yfir
fljótiö Sambre, svo að Fraldcar
skyldu ekki brjóta hana með skot-
um. Meöal jæssara var nafn-
greindur presta-öldungur, hálf-
sjötugur og þrír aörir prestar
nafngreindir. Undir morguninn
var átta nunnum bætt viö hópinn,
til frekari hlíföar.
Nefndin sýnir fram á, að mjög
margt af íbúum landsins var flutt
til Þýzkalands, heilar fjölskyldur
og íbúar smáþorpa, án þess sakir
væru gefnar. . Viss tala karlmanna
var t }>eim tilfellum tekin úr hópn-
um, leidd afstöis og skotin.
Á einum stað voru 650 manns
teknir, reknir inn í hlööu og látnir
sofa á hálmi, vaktir um morguninn
meö höggum og formælingum og
hópaðir á auöu svæöi i miðjum
herbúöum þýzkra. Þar voru
spjöld hengd á hvers manns bak
og stóö á þeim, aö sá væri ‘her-
numinn fangi. Þann dag- fengu
j>eir eina súpuskál í alla mata.
Þeim var haldiö á þessum stað i
nokkum tíma; ef einhverjum varö
eitthvaö á, var sá ýmist settur í
dimman fangaklefa eöa í gapa-
stokk, en j>ar meö fylgdu högg og
barsmíð meö byssuskeftum og
prikum. ASbúnaöi er nákvæmlega
lýst og var ógóöur. í hópumi
voru prestar staöarins. skrifari
sveitarinnar, skólakennari, prófast-
ur er }>ar var í heimsókn, kaup-
menn, verkamenn og bændur. Um
meöferöina á þessu^ fólki er þaö
sagt, aö hún var hörð og hrottaleg
yfirleitt, og einkum tók) fólkiö
mikiö út á sálinni, er þvt var svift
upp af friösönuim heimahögtim og
rekið eins og skepnur staö úr stað'.
í hópum þeim sem þannig voru
teknir, voru menn af öllum stétt-
um, lögmenn, prestar, prófessorar,
verksmiöjueigendur og verka-
menn, kvenfólk og tmglingar. Þaö
gat ekkert haft fyrir stafni í prís-
undiimi, þvi að engar bækur og
engin áhöld, jafnvel ekki vasa-
hnífa, var því leyft aö hafa, og
sætti þar á ofan hrottalegri með-
ferö af hintnn. þýzktt hermönnum,
er kölluöu þá alla “leyniskyttur og
moröingja”. Margt af þessu
fangna fólki gekk af vitinu, varð
ýmist alveg brjálaS eða meir og
minna veikt á sinni eða sönsum.
Dæmi upp á aftökur telur nefnd-
in æöi mörg, og sum mjög átakan-
leg. Á einunt stað voru 70 j>orps-
búar karlkyns teknir, leiddir út á
víðavang, með hendttmar bundnat
fyrir aftan bak, 18 voru st8an tald-
ir úr hópnum og þeir skotnir aö
konttm þeirra og bömum ásjáandi.
Meöal þeirra sem j>ar vora skotnir
var sjötugur maður og synir hans
þrír. Sömuleiðis var sveitaskrif-
ari og prestur skotinn, eöa skóla-
meistari og einhverjir helztu menn
í sumuan sveitum, en allar j>ær af-
tökur fóru fram án nokkurrar
rannsóknar, vitnaleiðslu, eöa dóms.
Hervirki þessi voru rekin meö
mismunandi ákafa, eftir þvi hverj-
ar hersveitir þýzkra áttu hlut aö
máli. Hermenn sumra komu
mannúölega fram, aö sögn sjónar-
votta, hugguöu kvenfóflc meö þess-
um oröum: “Grátiö ekki, viö
höfum ekki gert f jóröa part af þvi,
sem okkur1 var sagt, aö viöl mætt-
um gera,” — og viö bar j>aö viö
manna aftökur, aö hermenn snéru
sér undan meö tárvot augu. Yfir-
leitt benti' framburöur vitna til
}>ess, aö herstjómin þýzka hafi
ýmist séö t gegnum fingur meö,
leyft eöa látiö fremja j>essi níö-
ingsverk, brennur, mannamorö og
ódæma kúgun á lítilli þjóö, er hún
átti í öllum ‘höndum viö.
Œfisaga mín.
Einn af merkari rithöfundum í
seinni tið, á fslandi, var Brynjólfur
frá Minna-Núpi Hann mentaði sig
af bókum, án tilsagnar, og varö vel
aö sér, bæöi í málfræði, fomfræði,
guðfræ8i og heimspeki, sem bækur
hans og ritgerðir votta. Æfisögu
sína ritaði hann sjálfur, skömmu
fyrir dauða sinn, og birtist hún í
Skírni. Hún er svo yfirlætislaus og
lik hintrm spaka öldung, a8 oss þykir
sennilegt, aö lesendur vorir hafi
skemtun af aö lesa hana.
Eg er fæddur aö Minna-Núpi 26.
Sept. 1838. Foreldrar mínir vora:
Jón bóndi Brynjólfsson og kona hans
Margrét Jónsdóttir, er lengi bjuggu
á Minna-Núpi. Brynjólfur fööur-
faðir minn bjó }>ar áöur; hann var
son Jóns Thorlaciusar bónda á
Stóra-Núpi, Brynjólfssonar á Hlíð-
arenda, Þóröarsonar biskups. Móö-
ir fööur míns, síðari kona Brynj-
úlfs á Minna-Núpi, var Þóra Erl-
ingsdóttir, Ólafssonar bónda í Syöra
Langholti, Gíslasonar prests á Ólafs-
völltim. Móöir Brynjólfs, afa míns,
var Þórunn Halldórsdóttir biskups.
Móöir Þóru, öntmu minnar, var
Helga Jónsdóttir bónda á Ásólfs-
stööum, Þorsteinssonar; Helgu átti
síðar Jón bryti t Háholti, er þar
bjó í sambýli viö Gottsrvein gamla,
sein getiö er í Kambsránsögu. Faöir
móöur minnar var Jón hreppstjóri
Einarsson á Baugstööum. Einarsson-
ar bónda j>ar, Jónssonar bónda á
Eyrarbakka, Pálssonar. Móðir móö-
ur minnar var síSari kona Jóns
hreppstjóra, Sezelja Ámundadóttir,
“snikkara”, Jónssonar. Mó5ir Jóns
hreppstjóra, kona Einars bónda, var
Vilborg Bjamadóttir bónda á Baug-
stöðum, Brynjúlfssonar hins sterka,
er bjó á Baugstöðum á dögum séra
Eiríks á Vogsósum. MóSir Sezelju,
ömmu minnar, var SigríSur Hall-
dórsdótttir, Torfasonar frá Höfn t
Borgarfirði. Má rekja þessar ættir
langt fram og víða út, sem mörgum
er kunnugt.
Eg ólst upp hjá foreldrum mínum
og v'andist sveitalífi og sveitavinnu.
Meir var eg þó hneigður til bóka I
snemma, en hafSi ekki tækifæri til j
að stunda bóknám. Foreldrar mínir!
vom eigi rík, en áttu 7 börn er úr j
æsku komust, og var eg þeira elzt- J
ur. Þau höfðu ekki efni á a8 láta
kenna mér, en þurftu mín viS til
vinnu, jafnóSum og eg fór að geta
nokkuð unniS. Fremur var eg sein-
þroska og orkulítill frameftir ártim,
og var eigi traust að eg fengi aö
skilja það hjá jafnöldrum mínum
aS eg væri J>eim eigi jafnsnjall
að harðfeng né atorku, eða aS þeir
gerðu gys að bókfýst minni. Slíkt
tók eg mér þá nærri, en fékk eigi að
gert, meS því heilsa mín var Hka
tæp fram að tvítugsaldri. En þá
fór hún að styrkjast; og mun eg eigi
hafa staðið öðrum mjög mikiö aö
baki, meöan hún var nokkumveginn
g68.
Þegar eg Var á 17. ári komu for-
eldrar mínir mér fyrir hálfsmánaö-
artíma hjá séra Jóni Högnasyni í
Hrepphólum, til aö læra skrift,
reikning og byrjun í dönsku. Það
var stuttur námstími, en j>ó átti eg
hægra meö að berjast á eigin spýtur
eftir en áöur. Þann vetur fór eg
fyrst til sjávar; reri eg síðan út 13
vetrarvertíöir, flestar í Grindavík,
og auk þess nokkrar vorvertíöir. Viö
útróörana kyntist eg fleiri hliötim
lífsins, fleiri mönnum og fleiri hér-
öðum. Þetta get eg með sanni kall-
að mína fyrstu mentunar undirstööu.
Þó hún væri á næsta lágu stigi, var
hún þó betri en ekkert, því viö j>essar
breytingar þroskaöist hugurinn bet-
ur en hann hefði gert, ef eg heföi
ávalt setiö kyr heima. Vorróöra
mína reri eg i Reykjavík, og komst
þar í kynni viö mentaða tnenn, svo
sem Dr. Jón Hjaltalín landlækni, Jón
Pétursson yfirdómara, Jón Árnason
bókavörö, Sigurð Guömundsson mál-
ara, Áma Thorsteinsson og Stein-
grím bróöur hans, Amljót Ólafsson
og Gísla jaröyrkjumann bróöur hans.
Gísla hefði eg vel mátt telja fyrstan,
því viö hann kyntist eg fyrst, og
hann kom mér beinlínis og óbeinlínis
i kynni viö flesta hirtæ Þetta varö
mér aö góðum notum; eg læröi tals-
vert af viökynningunni viö j>essa
menn, auk j>ess sem þeir gáfu mér
ýmsar góöar bækur. Á þesstmt ár-
unt læröi eg að lesa dönsku, rita
hreina íslenzku og skilja hinar mál-
fræðilegu hugmyndir. Einnig fékk
eg yfirlit yfir landafræði og náttúru-
sögu. Af grasafræSi Odds Hjalta-
líns kerði eg að þekkja flestar blóm-
jurtir, sem eg sá; \CarSi eg til þess
mörgum sunnudögum á sumrin.
Jón Ámason kom mér á aS skrifa upp
þjóðsögur, }>ó litið af því kæmist í
safn hans, er þá var nær fullbúiS.—
SigurSur málari vakti athægli mina
á fomleifum; og fór eg j>á aS nota
tækifæri, aS skoSa rústir í Þ.jórsár-
dal, og síSar ritaSi eg um }>ær. Á
fleim byrjaSi eg þá; en lítiS varS
úr því flestu, því eg varð að verja
tímanum til líkamleg|rar vinnu, og
gat því eigi tekiS verulegttm fram-
fömm í bóklegum efnum, meöan eg
v'ar bezt fallinn til þess.
Voriö 1866 féll eg af hesti, kom
niöur á höfuöiö og kendi meiðsla í
hálsinum og heröunum; þó bötnuön
þau bráöum aftur,. En }>að sama
sumar fékk eg þau einkennilegu Veik-
indi, að þegar eg lét upp bagga eöa
reyndi á brjóstiö, fékk eg óþolandi
verkjarflog í höfuöiö, og fanst mér
setn þaö liði upp frá brjóstinu. Fyrst
framan af leiö verkjarflogpö úr jafn-
óðum og áreynslan hætti; en af því
eg hélt áfram aö reyna á mig, hættu
þau aö liöa svo fljótt úr. Skúli
læknir Thorarensen réöi mér þá til
aö hætta vinnu. En þvi ráöi sá eg
mér ekki fært aö fylgja; og svo fór
eg versnandi næstu árin. Taugar
mínar tóku að veiklast Komu nú
fram fleiri einkenni; j>egar eg talaöi
hátt fékk eg magnleysi í tunguræt-
ttrnar; þegar eg sofnaöi á kveldin,
dró svo úr andardrættinum, aö eg
hrökk upp eins og mér lægi viö köfn-
un. Raunar var þetta ekki á hverju
kvöldi, en þó oft, og aldrei oftar en
þrisvar sama kvöldiö. Um }>essar
mundir varö sveitungi minn einn yf-
irfallinn af brjóstveiki. Hann fór
til séra Þorstems sál. á Hálsi, var
þar eitt sumar og kom aftur albata.
Hann réö mér til aö fara þangað
ltka, og svo fór eg noröur voriö 1868.
En eg komst ekki aö hjá séra Þor-
steini, og fór þvi til séra Magnúsar
á Grenjaöarstað, sem fyrstur var
“homöopath” hér á landi. Var eg
þar um sumarið og brúkaöi meðul
hans. Batnaöi mér þar svo, aö
aldrei síöan hefi eg kent floganna t
höföinu, magnleysis í tungurótum
eöa að drægi úr andardrættinum er
eg sofnaði. Taugarnar styrktust og
nokkuð, en eigi til hlitar á sVo stutt-
um tima. Þá er eg fór frá séra
Magnúsi um haustið, varaði hann
mig stranglega viS erfiðisvinnu eink-
um útróðri, og viS því að verða
drukkinn. — Svo þótti mér sem sál
mín þroskaðist viS för niina norður
CANAOA'
FINES!
THEATBfi
FIMTOD., FÖSTUD. OO DACGARD.
II, 12. og 13. Marz og I.aug. Mat.
Jeikur ZOK BARNETT
í htnum afar fræga söngleik
— “THK RED ROSE” —
Kveld $1.50 til 25c. Mat, $1 Ul 25c.
ALI.A NÆSTU VIKU I WALKER
og daglejtt Mat kL 3
lolkur ANNETTE K ELLERMANN
“The Perfect Woman”
í hinum unduraamlega mynda-leik
Sérstök sa!a á lokkum Ummánúshufa
Hárlokkar sem áður kostuðu $3 og
$4, kosta nú...................
Skriflegum pöntunum sérstakur gauntur gefinn. Send eftir verðrská
Manitoba Hair Goods Co ■ ráðsm.
“NEPTUNK’S DAUGHTER”
sem saminn er af Robert Brennon
eftir bók Leslle Peacocks kapteins
Uaugard. Mat. og kvekl beztu srti I
25c. Gallery 15c. Maln. & öðrum J
dögum beztu sa-ti 15c og galL lOc. !
VLKUNA FRÁ 22. MARZ
Mats. daglega kl. 3
WIL1L1IAMSON SUBMARINE
EXPEDITTON
Jules Verne’s órar færCir í veruleika
búning. Myndir teknar t djúpi hafs-
ina Margra mllna fertialag og botni
hafsina Fyrstu og einu neðansjávar
hreyfimyndir.
\T s • .. 1 • timbur,
Nyjar vorubirgðir tegumlur
timbur, fjalviður af öllum
ím, geirettur og als-
konar aðrir strikaðir tiglar, hurðir og gluggar með margvís*
legri tilbreytni. Komið og sjáið vörur vorar. Ætíð glaðir
að sýna þó ekkert sé keypt.
The Empire Sash & Door Co.
- Limited ----
HENRY AVE. EAST
WINNIPEG
og dvöl mína þar; einkum lærði eg
ýmislegt er að mentun laut, af son-
um séra Magnúsar, Birni og Sigfúsi,
sem báSir voru mjög vel aS sér.
Þá er eg var kominn heim aftur,
dróst til hins sama fyrir mér m«8
vinnuna, og eg reri nú næstu tvær
vetrarvertíSirnar. LasnaSi }>á heidsa
tnín óSum aftur og fékk taugaveikl-
unin yfirhönd. Kom hún einkum
fram í höfuSsvima og magnleysi í
öllum vöðvum: Þá er eg stóS kyr
eSa gekk, átti eg bágt meS að halda
jafnvægi; alt sýndist á flugi fyrir
attgum mínunt, og á vissri fjarlægS
sýndist alt tvent; eg þoldi ekki aö
horfa nema beint fram, allrasizt aö
lúta; ef eg La.m. las í bók, þurfti eg
aö halda henni jafnhátt andlitinu;
en til þess urðu handleggimir nú of
þróttlitlir; aflvöSvar þeirra rým-
uSu smátt og smátt Eftir þessu varð
eg meS alt . Fór þetta sVo í vöxt
aS á vertiSinni 1870 gafst eg upp um
sumarmálin og var fluttur til Rvik-
itr. Má nærri geta, aS sjðmenska mín
var orðin lítilfjörleg áSur. En for-
maður minn, Sæmundur Jónsson
IxSndi á JámgerSarstöSum, reyndist
mér j>á góður vinur og allir skips-
menn yfir höfuS. Loks fluttu j>eir
mig ókeypis til Reykjavtkur. Þar
tóku vinir minir vel á móti mér, og
var eg þar um voriS undir Iæknis-
hendi Dr,. Jóns Hjaltalíns og Dr. J.
Jónassens. LögSu þeir hina mestu
alúS á aS lækna mig og gáfu mér
allan kostnaSinn. En þeir voru í ó-
vissu um, af hverju þessi einkenni-
legi sjúkdómur stafaSi, — svo sagði
Dr. Hjaltalín mér sjálfur, — enda
vildi mér ekki batna, og fór eg heim
um sttmariS. Eg hætti aS geta klætt
mig eða afklætt hjálparlaust, gat lít-
iS lesiS, en ekkert skrifaS, því eg
þoldi ekki aS horfa niður á viS.
Loks komst eg upp á aS halda skrif-
færunttm á lausu lofti. Geldc þaS
erfitt fyrst , því eg varS aS hafa þau
jafnhátt augunum; en meS lagi vand-
ist eg því smámsaman. — Og enn
verS eg aS skrifa á lausu lofti, j>ó
eg þurfi nú ekki aS halda skriffær-
unum jafnhátt og áSur, þá j>oli eg
ekki enn aS skrifa á boröi. — Þó eg
ætti bágt með aS lesa, hætti eg því
ekki alveg, me'S því líka aS hugsun-
arlífiS var óskert. Fékk eg mér
ýmsar fræSibækur léSar, hvar sem
þess var kostur. Magnús Andrésson,
sem nú er prestur á Gilsbakka, var
j>á farinn aS lesa “homöopathin”;
hann var góSur vinur minn; hann
léSi mér lækningabók á dönsku, og í
henni fann eg sjúkdómslýsingu, sem
virtist eiga viS minn sjúkdótn, og
bataskilyrði, sem stóS í mínu valdi;
gætti eg j>ess síSan. Eftir þaS versn-
aði mér ekki. Jafnframt reyndi eg
ýms ráS og meSul. Sér Amljótur
hafSi áður ráSIagt mér, að láta þvo
mig úr köldu vatni á hverjum
morgni. Þ.aö haföi eg ekki fram-
kvæmt. En nú byrjaöi eg á því, og
hélt því síðan um mörg ár. Þótti
jnér sem þaö styrkti mig. Vera tná
og, aö meööl hafi gert sitt til. En
aldrei fann eg bráöan bata af neinu.
Og það var fyrst eftir 3 ár, aö eg
var fullviss um, að eg væri kominn
á eindreginn bataveg. Og síðan hef-
ir batinn haldiö áfram, hægt en stöö-
ugt, til þessa. Eg er aö vísu veikur
af mér enn: þoli enga verulega á-
reynslu, eigi aö lesa nema meö
hvíldum og eigi aö skrifa nema eg
haldi skriffærunum noklcuð hátt á
lofti; og yfir höfuð fer heilsa min
ntjög “eftir veöri”. En batinn, sem
eg hefi fengið, er svo mikill, að því
heföi eg ekki trúaö ef það hefði ver-
iö sagt fyrir, þá er eg var veikastur.
Þá er veikindi mín voru aö byrja
og lengi síöan, áleit eg }>au hina
mestu ógæfu; en svo hefir guðleg
forsjón hagaö til, að þau uröu upp-
haf minna betri daga: Undir eins og
mér var dálítiö fariö aö batna, tóku
menn aö nota tnig til barnakenslu,
sem }>á var vaknaöur áhugi á. Sá
scm fyrstur notaöi mig til þess var
SigurSur hreppstjóri Magnússon á
Kópsvatni. Hefi eg þaS fyrir satt,
aS séra Jóhann sál. Briem í Hruna,
sóknarprestur hans, hafi bent honum
á mig til }>ess; — en séra Jóhann sál.
var mér kunnugur og hafSi eg oft
fengiS bækttr hjá honum. SíSan hefi
eg haft atvinnu af barnakenslu á
Vetrum. Fyrst var þaS um nokkur
ár, aS eg kendi á ýtnsum stöSum, þar
til Einar kaupmaSur Jónsson 4 Ejt-
arbakka tók mig til aS kenna syni
sínum; var eg honum síðan áhang-
andi i marga vetur, og reyndist hann
mér hinn bezti drengur. Frá honutn
réSst eg til SigurSar sýslumanns Ól-
afssonar í Kaldaöamesi, en þaðan til
Jóns óöalsbónda Sveinbjamarsonar
áBíldsfelli. Hafa bæöi j>eir og yfir
höfuö allir sem eg hefi verið hjá,
sýnt mér hina mestu nærgætni og
góövild. — Á sumrum hefi eg ferðast
meöal vina minna; hefir mér reynst
þaö hin bezta hressing. Bæöi hefir
reiö á þægilegum hesti ávalt haft
styrkjandi áhrif á mig, og eigi síSur
góövild sú og aöstoö, sem eg hefi
hvarvetna átt aö mæta. Þannig
höföu menn mig meö sér á Þing-
vallafund 1873, og á þjóöhátíöina
þar 1874, og höföu báöar }>ær feröir
góö áhrif á mig. Fleira mætti telja.
Noklcur undanfarin sumur hefi eg
ferðast um héruö ti 1 fomleifarann-
sókna í þjónustu foraleifaféiagstns.
Um efrihluta Ámessýslu, Rangár-
vallasýslu og Skaftafellssýslu (hina
v'estrij 1893; um vesturliluta Húna-
vatnssýslu 1894; um Flóamanna,-
Hrunamanna- og Biskupstungna-
afrétt, svo og um Langavatnsdal o.
v. 1895; um Mýra- Snæfellsnes- og
Dalasýslur 1896. Frá árangri j>eirra
rannsókna hefi eg jafnóðum skýrt I
Árbók fomleifafélagsins.
Þetta frjálsa og þægilega líf bæöi
sumar og vetur hefir eigi einasta
styrkt heilsu mína og gert mér æf-
ina skemtilega: þaS hefir ennfremur
gefiS mér tækifæri til að fylgja bet-
ur eSli míns innra ltfs, en áður var
kostur á, nl. aS stunda bókfræSi og
mentun yfir höfuS. Skamt hefi eg
aS vísu komist t samanburSi viS vel
mentaða menn, og er það eðlilegt,
þar eS eg byrjaði svo seint og hefi
enn orðiS aS “spila á eigin spýtur”
aS mestu, En vanþaklátur vteri eg
j>ó viS guS og menn, ef eg segði aS
eg væri engu mentaSri nú heldur en
áður en eg vciktist. Auk dönsku og
sænsku hefi eg lesiS bækur á þýzku
og léttri ensku; eg hefi gert mér
Ijósar ýmsar fræSigrcinar, svo sem
heimspeki, eSlisfræSi, efnafræði,
IieiIbrigSisfræSi og “homöopathiska”
ladcnisfræði. Enginn skyldi }>ó ætla,
aS eg jafni mér viS skólagengna
menn í neinu jæssu. ViS ljóSagerö
hafSi eg fengist löngu áður en eg
veiktist, en fyrst eftir þaS fékk eg
réttan skilning á íslenzkri bragfræSi.
Sem skáldi jafna eg mér ekki viS
“stórskáld” eða “þjóðskáld” vor: eg
veit aS eg er í því sem öSm “minst-
ur postulanna.” Og þaS, sem eg
hefi áfram komist, í hverju sem er,
þakka eg engan veginn ástundun
minni einni saman: Margir hafa
veitt mér mikiS HS í mentunarefn-
um bæSi meS leiSbeiningum og bend-
ingum í ýmjum greinum og meS því
aS lána mér og gefa góðar bækur.
Meðal j>eirra vil eg nefna dr. Jón
porkelsson rektor, dr. Bjöm M. ól-
sen rektor, séra Eggert sál. Brietn,
séra Eirtk Briem, séra Magnús And-
résson og þá frændur hans Helga-
syni, Einar alþingismann Ásmunds-
son í Nesi, sem skrifaðist á viS mig
í mörg ár, en komst fyrst í kynni viS
mig fyrir tilstilli Ásmundar bónda
Benediktssonar t Haga, frænda hans.
Enn má telja SigurS bóksala Kristj-
ánsson, GuSntund bóksala GuS-
ntundsson á Eyrarbakka og FriSrik
bróSur hans. Marga fleiri mætti
telja, en fremstan allra sóknarprest
minn, séra Valdemar Briem, sem eg
á meira aS þakka en nokkrum manni
öðram, frá þvi er foreldra mína
leiS
Eg var lítiS eitt kominn á bataveg
þá er eg misti föSur minn. Hann
varS bráSkvaddur sunnudaginn 2.
Nóv. 1873, á heimleiS frá kirkju og
altarisgöngu Var hann þá 70 ára
gamall og orðinn mjög heilsutæpur.
Hann hafði veriS hinn mesti atorku-
maSur, en hafði litlum kröftum á aS
skipa öðrum en eigin höndum. Voru
því kraftar hans orSnir veiklaðir af
lúa. Fáum dögutn áður en hann dó,
hafSi hann fengiS snögt verkjarflog
fyrir brjóstiS, eins og }>ar ætlaði
eitthvaS aS springa, en leiS frá aft-
ur aS því sinni. GrunaSi hann
aS svo kynnt aS fara sem fór, en
talaði j>ó fátt um j>a8. — MóSir mín
bjó eftir hann næsta áriS eftir lát
hans, en brá svo búi. Fékk }>á Jón
bróðir minn jörSina Minna-Núp til
ábúðar, og var móSir mm stðan hjá
honum meSan hún lifði. Hún dó
29. Marz 1879 og skorti þá 40 daga
á 92 ára aldur. — Eg hefi ávalt átt
lögheitnili á Minna-Núpi, þó eg hafi
oft dvalið mestan hluta ársins í
öðrum stööum. ,
Þó eg væri þegar t æsku mest
hneigður til bókar, var eg }>ó alls
ekki frábitinn búsýslu. Þvert á
móti hugsaði eg oft um þess konar
efni. Þaö var hvorttv’eggja, aö eg
haföi aldrei neina von unt aö kom-
ast t “hærri” stööu, enda langaöi mig
mest til aö verSa bóndi, þaS er aS
segja: góSur bóndi! Þá stöSu áleit
eg frjálslegasta og eiginlegasta Á
næstu árum áður en eg veiktist, var
eg á ýmsan hátt farinn að búa mig
undir bóndastöSima og hafSi allfjör-
ugan framtíSarhug í þá átt Þ.á setl-
aSi eg mér aS veröa jarSabótamaSur
eins og faðir minn eSa fremur, og á-
leit mig nokkuS hagsýnan í }>eitn
efnttm. Líka vissi eg, aS “þaS er
ekki gott, aS maSurinn sé einsam-
all”: Eg hafði }>egar valiS mér
“meShjálp”; en eigi vissu j>a8 aSrir
menn. En svo veiktist eg, og þá
slepti eg allri framtíðarhugsun, eg
bjóst eigi viS aS verða langlífur, og
allrasízt aS verSa sjálfbjarga. Þvi
vildi eg eigi aS sfcúlkan mín skyldi
binda sig viS ógæfu mína. Kom
okkur saman um aS hyggja hvort af
öSm, og láta aldrei nokkurn mann
vita neitt um það, er okkar haföi
milli fariS. Og þó eg kæmist á
bataveg aftur, þá fékk eg aldrei
neina von um búskap eSa hjúskap.
Þó höfðu veikindin ekki svift mig
ástarhæfileikum. Veturinn 1878
kendi eg bömum í Vatnsdal t
FljótshlíS Þar var. þá vinnukona,
er GuSrún hét, Gisladóttir, ættuS
undan Eyjafjöllum; hún þjónaöi
mér og féll v'el á meS okkur. Um
voriS fór hún aS Núpi í FljótshlíS til
Högna hreppstjóra Ólafssonar. Þar
fæddi hún sveinbarn vcturinn eftir
og kendi mér en gekk viS. Hann
heitir Dagur. Var hann fyrst nokk-
ar ár á Núpi meS móður sinni, og
reyndist Högni hreppstjóri okkur
hiS bezta. En er Dagur var á 6. ári
tók Erlingur bóndi Ölafsson á
SámsstöSum hann ti! fósturs. Ólst
hann síSan upp hjá honum og konu
hans, ÞuríSi Jónsdóttur, fyrst á
SámsstöSum og siSan i Árhrauni á
SkeiSum. Reyndust }>au honum sem
beztu foreldrar, og Páll son þeirra,
er tók vi'S búi eftir föSur sinn, sem
bezti bróSir, og sama er aS segja
um öll þau systkin. (Eitt þeirra,
Þorsteinn skáld og ritstjóri, var eigi
alinn upp hjá foreldrum sínum.j
Man eg vel hve hræddttr eg var
viS erfiS kjör og ómilda dóma, J>á er
eg. sliknr aumingi. hafði eignast
bam. En hér fór sem endramær, aS
guSIeg forsjón bætti úr fyrir mér.
Eg hefi haft mikla ánægju af svein-
inum. Hann hefir komiS sér vel, er
talinn vfel gáfaSur, en þó meir
hneigSur til búsýslu. Þykir mér þaS
og meira vert %
ÞaS ætla eg, aS eg sé trúhneigöur
af náttúru; en móðir mín ' innrætti
mér líka trúrælcni þegar eg var bam.
Samt er eg enn meira hneigöur fyrir
að vita en Irúa. Eg hefi átt viö efa-
semdir að stríða, og eg hefi reynt aö
leita ttpp sönnun fyrir trúaratriðum.
Tilraun til þess kom fram i kvæö-
inu “Skuggsjá og ráögáta”, og t
fleiri kvæöuni tnínum. Um J>esskon-
ar efni heföi eg verið fúsastur aö
rita, ef eg hefði veriö fær um þaS.
En hitt hefir orSiS ofan á, aS }>aS
lítiS, em eftir mig liggur ritaS, er
mest sögulegs efnis, ellegar um
landsins gagn og nauSsynjar.
: Leikhúsin 1
+ +
+ ♦
f++++++♦+♦+++++♦+++++♦+♦++.
WALKER.
Einhver ljúfasta leikkonan sem
birst hefir í Walker leikhúsinu á
þessum vetri er Zoe Barnett sem
leikur í "The Red Rose”. ÞaS er
söngleikur.
Höfundurinn er John G. Fisher
Hann hefir einnig samiS “Flor-
adre”, “The Silver Slipper”, “The
Medal and the Faid’’ o. fl. “The
Red Rose” verSur sýnd á Walker
á fimtudag, föstudag og laugardag
meS “matinee” á laugardag.
"Neptunes Daughter”, hin óviB-
jafnanlega kvikmynd verSur sýnd
alla næstu viku; “matinees” dag-
lega. Þessi dóttir hafsins ætlar aö
hefna sín á konungi ofan jarðar
fyrir þaö aö fiskimaður hefir orö-
iö systur hetuiar að bana. En í
}>ess staö fá þau ást hvort á ööru.
Mvndin er tekin t Bermunda og
þurfti til þess þrjá mánuði.
Kvykmyndir af kafbát William-
sons veröa sýndar í Walker alla
vikuna frá 22. marz meö “mat-
inees” á hverjum degi.