Lögberg - 27.07.1916, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTTJDAGINN 27. JÚLÍ 1916.
Jögberg Gefið út hvern Fimtudag af The Col- umbia Pre*$, Ltd.,|Cor. William Ave. & Sherbrook Str., Winnipeg, Man. TALSIMI: CARRY 2156 SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor J. J. VOPNI, Business Manaaer Otanáskrift til blaðsins: TKE OOLUMBIiy Pf{E5S, Ltd., Box 3172, Winnipeg, Utanáskrift ritstjórans: EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, Ma"- VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.

Jón Ólafsson.
“1 engu var hann meSalmaSur.”
J. Ó.
“Hefirðu heyrt það að Jón ólafsson er dáinn?”
Tæplega hittust tveir fslendingar eða fleiri í
Winnipeg í vikunni sem leið án þess að þessi spum-
ing heyrðist töluð. Og enginn þurfti að spyrja
hver hann væri þessi Jón ólafsson. Allir vissu að
það var stjórnmálamaðurinn, skáldið, rithöfund-
urinn og um fram alt æfintýramaðurinn.
peir eru fáir sem tekist hefir að móta nafn sitt
eins djúpt og glögt í vitund samtíðarmanna sinna
og Jóni ólafssyni.
Fáir hafa átt eins marga og sterka óvini vor á
meðal og hann, og fáir hafa einnig átt eins eld-
heita vini, og líklegast hefir enginn íslendingur í
síðari tíð átt viðburðaríkara líf en Jón ólafsson.
Hann er fæddur 20. marz 1850; faðir hans var
ólafur Indriðason prestur að Kolfreyjustað í Fá-
skrúðsfirði. Séra ólafur var skáld allgott. Móðir
Jóns var porbjörg kona ólafs.
þrettán ára kom Jón í skóla og var þar í fimm
ár frá 1863—68. pótti bæði ódæll og latur og hætti
námi án þess að taka stúdentspróf. Brátt kom
það þó í ljós að ekki hamlaði vitskortur eða skiln-
ingsleysi, því ekkert var það mál í skóla, er hann
ekki tæki í ákveðinn þátt; var svo jafnvel ekki sízt
um þau mál er ekki voru talin bama meðfæri..
pótt hann gæfi sig lítt að námi, kom það brátt
í ljós að hann lagði sig eftir þekkingu í íslenzkri
tungu og varð færari í henni en flestir aðrir—
jafnvel allir skólabræður hans.
Sagði hann svo frá sjálfur síðar, að sér hefði
fundist tilfinningar sínar gagnvart íslenzkri tungu
vera eins og tilfinningar bams til foreldris og þess
vegna hefði íslenzku námið orðið sér svo létt að
hann hefði haft unun af því þótt sér hefði leiðst
að læra alt annað.
Jón hefir ávalt verið talinn einn hinna allra
færustu íslendinga í tungu vorri, enda hefir hann
þurft á henni að halda, því svo má segja að ekki
hafi penninn farið úr hendi hans frá því að hann
var 18 ára og þangað til dauðinn tók hann af hon-
um liðlega hálfsjötugum 11. þ.m.
Jón ólafsson var kvæntur Helgu Eiríksdóttur
frá Karlsskála í Reyðarfirði; lifir hún mann sinn.
Segja þeir sem til þekkja að hún sé og hafi
ávalt verið fyrirmyndarkona. Böm Jóns eru:
ólafur tannlæknir í Chicago, Páll tannlækninga-
nemi, einnig í Chicago; Gísli símstöðvastjóri á ís-
landi, Sigríður kona Ágústs heimspekings Bjarna-
sonar og háskólakennara í Reykjavík, Kristján á
læknaskólanum í Winnipeg og Ásta námsmey við
háskólann í Manitoba. Börnin eru öll sérlega vel
gefin og mannvænleg.
Hér er ekki til þess ætlast að skrifuð verði æfi-
saga Jóns ólafssonar; hún verður eflaust ítarlega
skráð af öðrum og annarsstaðar. En fyrir margra
hluta sakir er það að mér finst sjálfsagt að minn-
ast hans fremur margra annara leiðandi manna
er frá falla vor á meðal.
Eg þekti Jón flestum mönnum betur—átti við
hann bæði ilt og gott. Ber því ekki að neita að við
vorum hatursmenn um eitt skeið, þótt eg ávalt
bæri til hans hlýjan hug öðrum þræði og virðingu
fyrir hans miklu hæfileikum.
Einhver allra fyrsta vísa, sem eg man eftir að
eg lærði var eftir hann og er svona:
“Loftið rauðri litar glóð
ljóminn sunnu skæri;
fagurt væri ef banablóð
böðla Fróns það væri.”
Og eg gleymi því aldrei hversu dauðskotinn eg var
í þessari vísu og hversu mjög eg dýrkaði í anda
þann mann, sem náttúran hafði gætt þeim gáfum
að geta ort svona vel.
Eg var alinn upp í Danahatri og var mér því
þessi vísa nokkurs konar veraldlegt “faðirvor”.
pá var ekki lítil aðdáunin sem það vakti hjá
mér ungum, þegar eg heyrði og lærði “íslendinga-
brag”, sem mér var sagt að 18 ára gamall drengur
hefði ort. “Ristum Dönum naprast níð, sem nokk-
ur þekkir tíð!” hljómaði á vörum okkar smalanna
hvar sem við fórum. pað er áreiðanlegt að ekki
eru mörg holt eða hæðir á gamla Fróni, sem ekki
hafa ótal sinnum bergmálað þau orð.
pegar minst er á Jón ólafsson verður það að
viðurkennast af þeim, sem hann þektu að hann
átti sammerkt við flest stórmenni að því leyti að
samfara yfirburða hæfileikum var honum að ýmsu
leyti ábótavant. Um hann átti með réttu heima
vísa sú er Valdimar Ásmundarson gerði um Am-
ljót ólafsson:
“Mér er um og ó um Ljót,
eg ætla hann vera dreng og þrjót;
í honum er bæði gull og grjót,
hann getur unnið mein og bót.”
En þrátt fyrir það þótt honum hrytu margar
hnútur í lifanda lífi, þá mun það verða þannig eins
og oftast er að þjóðin í heild sinni og einstakling-
arnir fyrir hennar hönd kveðja hann með þakk-
læti fyrir það sem hann hafði vel og sonarlega
gert, en hitt gleymist.
pjóðin hlýtur að kveðja Jón ólafsson—fylgja
honum til grafar með samskonar tilfinningu og
móðir sem stendur við gröf uppvöðslumikils sonar.
Hún ryfjar þá upp í huganum öll stórvirkin sem
drengurinn hennar vann og er bæði þakklát fyrir
þau og stolt af þeim—en hún gleymir brekunum
og ódælskunni.
Umfram alt man hún þá eftir því að hvað sem
á gekk var sonarástin altaf söm og jöfn.
Hér skal þá farið nokkrum orðum um þennan
einkennilega hæfileikamann og á hann minst sem:
Blaðamann, stjórnmálamann, skáld og æfintýra-
mann.
Undir nafninu Jón ólafsson “ritstjóri” kann-
ast flestir við hann. Ekki vegna þess að svo hitt-
ist á að enginn annar hefir verið ritstjóri hjá oss
með því nafni, heldur sökum hins að í þeirri lífs-
stöðu varð hann kunnastur og áhrifamestur.
pað er ekki ósennilegt að þótt helmingur allra
vorra mörgu ritstjóra hefði heitað “Jón ólafsson”,
þá hefði Jón ólafsson “ritstjóri” í þjóðarmeðvit-
undinni og á vörum hennar aldrei þýtt neinn ann-
an en þennan eina Jón.
pegar hann var á 18. ári hóf hann blaða-
menskustarf sitt. Hætti hann þá námi á lærða-
skólanum, gekzt fyrir því að félag var stofnað í
Reykjavík til blaðsútgáfu og varð hann sjálfur
ritstjóri þess. Blaðið hét “Baldur”. þetta var
1868.
Ekki þurfti lengi að bíða til þess að verða þess
áskynja að hér var um frábæra hæfileika að ræða,
þótt æskufjörið og ótamdar hugsanir leiddu þar
oft í gönur og stýrðu í sýnilega hættu.
í þessu blaði birtist' kvæðið “íslendingabrag-
ur”, sem orðið hefir flestum kvæðum vor á meðal
nafnkunnara. Var hann lögsóttur fyrir og fund-
inn sekur um landráð. Kvæðið birtist 9. marz
1870. Flýði Jón þá af landi brott og fór til Noregs.
En það má merkilegt teljast, og sýnir sann-
gimi Dana, að þegar málið kom fyrir hæsta rétt,
sem var í Danmörku, þá var hann sýknaður.
Hvarf Jón þá heim aftur, enda unni hann ættjörðu
sinni svo heitt að hann hélzt ekki annarsstaðar
við en þar.
Að tveimur árum liðnum—1872—byrjaði hann
á útgöfu annars blaðs er hann nefndi “Göngu-
hrólf”. Rak þar hver greinina aðra um afstöðu
íslands, og var sjálfstæði þjóðarinnar haldið fram
fast og ósveigjanlega. Um það leyti voru háðar
harðar hríðar af ýmsum öðrum mönnum eldri og
reyndari, enda var það aðeins tveimur árum áður
en stjómarskrárbreytingin fékst.
Lýsingar Jóns í þá daga á þeim mönnum er
hann kallaði “danska fslendinga” voru ófagrar, og
mundi þeim jafnvel ekki lengi haldast persónu-
frelsi er í sama stíl skrifaði hér um “enska Canada-
menn”.
Lenti Jóni í afarhörðum deilum við Hilmar
Finsen landshöfðingja. Hafði Jón dregið flagg í
stöng hjá landshöfðingja, en á það hafði hann
ritað stórum stöfum er á höfði stóðu: “Niður
með landshöfðingjann!”
petta var auðvitað fífldirfska og auk þess stór
hættulegt. Geta menn ímyndað sér hvemig á það
muni hafa verið litið. Er það nákvæmlega sama
sem einhver borgari hér drægi upp flagg með
sams konar áritan hjá ríkisstjóranum í Canada.
Um afdrif þess manns er það gerði hér—þótt það
sé nálega hálfri öld síðar,—þarf ekki margt að
ræða,; menn geta gert sér þau í hugarlund.
Landshöfðinginn bannaði prentsmiðjunni að
prenta “Gönguhrólf” og höfðaði mál gegn Jóni.
Var það ekki álitlegt fyrir tvítugan ungling og
félausan að eiga í málaferlum við æðsta embættis-
mann landsins, sem hafði alt höfðingjavaldið að
baki sér.
Flýði Jón þá land í annað sinn og fór í það
skifti til Vesturheims. petta var árið 1873—árið
fyrir þjóðhátíðina miklu.
Dvaldi Jón hér vestra þangað til 1875; þá fór
hann heim aftur; því enn var ættjarðarþráin hin
sama og verið hafði.
Næsta ár fór hann til Kaupmannahafnar, en
kom þaðan eftir skamma dvöl. Hafði hann þá
keypt prentsmiðju; setti hana niður á Eskifirði
og byrjaði útgáfu á nýju blaði, er hann nefndi
“Skuld”. Var það stærra blað og fullkomnara en
fslendingar áttu að venjast í þá daga og að mörgu
leyti eitt bezta blað, sem út hefir komið heima.
Skömmu síðar byrjaði hann á ársriti í sambandi
við Skuld; það nefndi hann “Nönnu” og var það
mestmegnis bókmentalegt tímarit.
Ekki varð þó Skuld langlíf; átti hann erfitt
með að halda henni úti sökum fjárskorts, eins og
eðlilegt var; enda fór hann brátt að gefa sig við
fleiri störfum og árið 1881 var hann í fyrsta skifti
kjörinn á þing af Sunnmýlingum.
Nokkru síðar varð hann ritstjóri þjóðólfs og
sameinaði Skuld því blaði, þótt svo mætti heita að
hún væri áður dauð. Ritstjóri pjóðólfs var hann
alllengi og er það allra manna mál að aldrei hafi
það blað verið fjörugra né fjölbreyttara; en ekk-
ert blað fyr né síðar mun hafa átt í jafn miklum
erjum á íslandi. Er til þess tekið þegar þeir
stjórnuðu sínu blaðinu hvor, Jón “pjóðólfi” og
Gestur Pálsson “Suðra” hversu “vel” þá hafi verið
ritaðar “skammir” á íslandi. Enda má sjálfsagt
með sanni kalla það gullöld íslendinga í blaða-
mensku þegar þeir voru allir við ritstjórn: Bjöm
Jónsson, Jón ólafsson, Gestur Pálsson, Einar
Hjörleifsson og Valdimar Ásmundarson. íslend-
ingar hafa átt ágæta blaðamenn síðan og eiga enn
þann dag í dag, en aldrei eins marga í senn.
pá átti Jón þátt í ritstjórn tíma- og fræðirita,
sem mikið kvað að. Hann var einn þeirra, er
stjómuðu “Iðunni” gömlu, vinsælasta tímariti sem
þjóðin hefir átt; hann var og einn af ritstjórum
hinna ágætu rita “Sjálffræðarinn”.
Árið 1890 fór hann enn vestur um haf; þá af
frjálsum og fúsum vilja; settist að í Winnipeg og
gerðist ritstjóri Lögbergs með Einari Hjörleifs-
syni. Gekk þar alt vel um stund, en eftir 10 mán-
aða ritstjóm þess blaðs kom upp missætti milli
hans og stjómenda blaðsins, aðallega út úr fjár-
málum og yfirgaf hann Lögberg áður en árið var
úti.
Skömmu síðar byrjaði hann á útgáfu blaðs er |
hann nefndi “Öldin”, en sameinaði það eftir stutta
stund Heimskringlu og varð ritstjóri þeirra blaða
beggja.
Áður en Jón fór frá Lögbergi var Gestur Páls-
son orðinn ritstjóri Heimskringlu, og höfðu Vest-
ur-íslendingar þannig náð í sinn hóp þremur með-
al hinna allra færustu blaðamanna þjóðarinnar;
enda er sagt að þá hafi verið setinn Svarfaðardal-
ur og stundum soðið í pottinum.
Eitthvað olli því þó að Jón varð ekki langgæf-
ur við Heimskringlu; fór hann suður til Chicago
árið 1894 og varð þar ritstjóri norska blaðsins
“Norden” og hélt þeim starfa um tíma. Auk þess
varð hann bókavörður um eitt skeið við Newberry
bókasafnið í Chicago.
Árið 1897 kom hann aftur alfarinn til íslands,
því þar var altaf hugurinn—þar var hann altaf
sjálfur. Byrjaði hann svo að segja samstundis að
gefa út blað; það nefndi hann “Nýju öldina”. Var
hún fyrst prentuð í prentsmiðju “Dagskrár” hjá
Einari Benediktssyni, en síðar keypti Jón sér
sjálfur prentáhöld. “Nýja öldin” lifði aðeins eitt
ár og var þá breytt í tímarit, en hætti einnig í því
formi innan.skamms.
Árið 1903 var stofnað blaðið “Reykjavík” og
gerðist Jón ritstjóri þess; hélt hann því áfram í
nokkur ár, en 1906 var það blað gert að dagblaði;
og var það í annað skifti sem dagblað var gefið
út á fslandi. Einar Benediktsson gaf þar út fyrsta
dagblaðið.
Á þessu sést það að Jón ólafsson hefir víða við
komið sem ritstjóri. Enginn íslenzkur maður fyr
né síðar hefir stjórnað eins mörgum blöðum og
hann, og aldrei hefir blað komið út undir hans
stjóm án þess að það hafi vakið sterkar hreyfing-
ar og mikla eftirtekt.
Um það verða óefað skiftar skoðanir hvort
áhrif hans sem blaðamanns hafi æfinlega verið
sem æskilegust; um mann sem eins ákveðnar
stefnur tekur og eins óhlífinn er og Jón ólafsson
var er það óhjákvæmilegt að þeir veki á sér óvild
á ýmsum tímum bæði einstakra manna og jafnvel
almenna stundum. En þegar litið er yfir blaða-
mannsstarí Jóns, þá dylst það engum að þar er
autt sæti sem vandi er að fylla að ýmsu leyti og að
sá hefir verið atkvæðamaður sem það skipaði.
pá skal farið nokkrum orðum um Jón sem
skáld.
Honum var aldrei sýnt um að ríma; ljóð hans
eru flest fremur stirð og sum jafnvel viðvanings-
leg, enda orti hann fremur lítið. Hann átti ekki
til þann lipurleik í formi og rími sem einkendi
porstein Erlingsson; en hann var stór í ljóðum
sínum eins og öllu öðru.
Sumar skammavísur hans hafa að verðleikum
verið annálaðar fyrir það hversu þar sé hnytti-
lega að orði komist. pannig er sagt að hann hafi
ort þessa þingvísu um mann, er oft og lengi þótti
tala á þingi:
“Meira af vindi en mælsku hjalað,
misbeitt gáfu, sem var léð;
svona hefir hann í mörg ár malað,
en mélið hefir enginn séð.”
Betur gerð.. og fínni skammavísa þekkist ekki—
jafnvel á íslenzku máli. pá er vísan um Dani,
sem fyr var nefnd, sannarlegt meistaraverk:
“Loftið rauðri litar glóð” o.s.frv. Eða þingstakan
sem hann gerði um porlák í Fífuhvammi:
“Andskotinn er altaf laus,
enginn ræður við hann;
þegar hann fer í porláks haus
þá er hlaupin skriðan.”
peir voru beztu vinir Jón og þorlákur og er því
vísan ekki í neinni óvinsemd gerð, en hún er hrein-
asta afbragð.
Eða þessi almenna vísa sem allir kunna og
enginn getur gleymt:
“Aldrei hljóta af argi frið,
enga bót fá meina,
heimska þrjóta að þreyta við
það er ljóta gamanið.”
En það væri synd að segja að þótt kesknis-
vísur hans séu smellnar, þá standi önnur ljóð hans
af öðru tagi þeim að baki. Fáir íslenzkir menn
hafa ort fegurra en sum erindi og heil kvæði eru
í bók Jóns.
Sem blaðamaður hafði hann stórkostlega og
víðtæka hæfileika, en þar var hann eins og dýrð-
legt ker með brestum í. Sem skáld er hann oftast
heill og brestalaus. Ljóðin hans flest eru undur
fögur og þau lifa lengst af öllum hans verkum.
Ekkert er eilíft í þessum heimi nema skáldin—
þau deyja aldrei. Og það er einmitt í ljóðunum
sem menn birtast eins og þeir eru.
f daglegu lífi og framkomu bar oftast meira
á stórlyndi en viðkvæmni Jóns. Samt leyndi það
sér ekki í kvæðum hans að hann hefir einnig átt
gnægð fínna tilfinninga, sem basl og sífeldar erj-
ar huldu venjulega fyrir almenningsaugum. Hann
hafði þá skoðun og tók sér þá stefnu að bíta á
jaxlinn og bölva—ekki einungis í hljóði heldur
einnig upphátt, jafn vel þá þegar hugurinn bjó
yfir öðru viðkvæmara.
þetta sést einna bezt á kvæðinu “Mótlæti”.
par segir svo:
“Gæfunnar er hverfult hjól,
heimur það mér sýnir;
fokið er í flest öll skjól,
fækka vinir mínir.
En lítt mun ráð að lægja sig
né láta undan síga;
heimurinn mun þá hrækja á mig,
á hálsinn á mér stíga.”
Að láta ekki undan hvað sem á dundi og bjóða öllu
byrginn, það var lífsstefna Jóns; enda brast hann
aldrei kjark til neins og varð aldrei orðfátt, sam-
anber vísuna:
“Hálfan fór eg hnöttinn kring,
og hingað kom eg aftur;
eg átti bara eitt þarflegt þing,
og það var góður kjaftur.”
En á mörgum ljóðum hans sést það að hann hefir
verið eins og sum fjöllin á íslandi, sem bæði eru
“eldfjöll” og “ísfjöll”. Undir kæruleysis- og hörku-
skorpunni lifðu heitir eldar djúpra tilfinninga. Um
það ber meðal annars þetta vott:

\
THE DOMINION BANK
STOFN SETTUIl 1871
Höfuðstóll borgaður og varasjóður . . $13.000,000
Allar eignir.................. $87.000,000
Beiðni bœnda um lán
íÍSÍ til búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn. S
Spyrjist fyrir.
Notre Dame Bra.nct)—W. M. HAMH/TON, Manager.
Selkirk Branch—M. S. BXJRGER, Manager.
Gráttu sáran, grát, mitt auga
guði þekkust fórn sú er;
hvarm minn, sæla lindin, lauga,
léttu steini af hjarta mér;
örvænting þótt hjartað hrífi
herra guð, eg treysti því
mér í öðru leyfir lífi
líf mitt aftur byrja á ný.”
Eða þetta:
“Líti eg aftur sé eg leiðum þak-
inn
kaldaa kirkjugarð, raeð kross-
mark á gröfum
það eru líf? míns ljósar vonir
er þar örendar undir hvíla ”
Eða þetta erindi í kvæðinu “Á
leiði föður míns”: “Já, lííið
mitt hefði orðið alt annað, faðir
minn, hefðirðu getað lifað og
leitt litla drenginn þinn.”
pannig mætti lengi telja; en
þó nær Jón sér aldrei eins vel
niðri í tilfinningakvæðum sínum
eins og þegar hann kveður um
ísland. Enginn óvinur hans gæjú
verið sá, er efaðist um ættjaro-
arást hans, hún kemur fram svo
skírt og við svo mörg tækifæri
þegar hann yrkir erfiljóð, t. d.
eftir Kristján Jónsson eða Jón
Sigurðsson, þá eru það dýpstu
tónarnir í þeim þar sem hann
þakkar þeim fyrir hönd móður
sinnar—ætt j arðarinnar.
pegar hann kveður hið þjóð-
kunna kvæði “Máninn hátt á
himni skín”, þá er það ástin til
landsins sem lætur álfadísimar
tala fyrir munn hans. Og þeg-
ar hann býí í fjarlægð, þá er
gráthljóð í ljóðum hans; hann
talar þá eins og bam sem verið
er að venja af brjósti. pað tæki
of langt rúm að telja upp margt
þessu til sönnunar, enda nægja
fáeinar vísur.
f kvæðinu kveðja til íslands
1871” segir hann:
“íslands tindar sökkva í sjá
sjónum fyrir mínum;
skyldi eg oftar, Frón, ei fá
faðmi vefjast þínum.
ó, hve mjög eg elska þig,
ættarlandið góða,
sem í faðmi fæddir mig,
fóstran minna ljóða.”
Eða þetta:
“Einu sinni enn mig sárt til
langar,
ef eg mætti finna ró,
um þær kæru gömlu stöðvar
ganga,
gráta þar sem fyr eg hló.”
En svo kemur altaf fram geð-
ríki Jóns öðrum þræði í ættjarð-
arljóðum hans; gremjan yfir
undirokun þjóðarinnar og sár-
saukinn fyrir öllu því sem að
henni gengur brýzt út í stóryrð-
um og jafnvel heitingum. pann-
ig var það í íslendingabrag og
víðar; en í þeim kvæðum nær
hann sér bezt niður, því það var
eðli hans samgróið að mæla stór-
yrðum í öllu.
pegar hann hugsar um það
hvernig Danir til forna fara með
þjóðina hans, þá sárnar honum
það svo innilega að ekki skuli
allir landar. hans vera samtaka
í andlegri uppreist gegn þeim að
hann þekkir ekkert: “Djöful-
legra dáðlaust þing, en danskan
fslending.”
pá lýsir hann tilfinningum
sínum ótvíræðlega þegar hann
segir:
“Eg þá græt, er annars lands
ágang þú mátt líða;
svipuhöggin harðstjórans
hjarta mínu svíða.”
Eða þetta:
“Hvað á landið lengi að stynja
leiðri Dana þrælkun í?
pruma og elding þarf að dynja,
þjóð svo verði úr ánauð frí.
Fram í dapran dauða sjáum
draga vora göfgu þjóð;
það er meira en þolað fáum
þó það kosti líf og blóð.”
í pjóðfundarkvæði Jóns 1873,
árið fyrir þjóðhátíðina er ekki
klipið utan úr því sem hann vill
segja; þar er þetta meðal ann-
ars:
“Hugsið eftir hvar þið standið,
helgum feðra moldum hjá,
yður skyldu leggur landið
ljúfa og stóra herðar á;
fræga minning frjálsra áa
flekk ef nokkurn leggið á
blikna mundi bergið gráa,
blóði gréti jörðin þá.
pegar þessi tilfærðu dæmi eru
lesin—og þau eru aðeins örfá af
ótal mörgum og af handa hófi
tekin, þegar það er einnig íhug-
að að þá var sjálfstæðis hugsun
þjóðarinnar að vakna, þá má
nærri geta hvílík áhrif annar
eins andlegur sjóðandi hver hafi
haft á hugi hinnar uppvaxandi
kynslóðar; enda er það víst að
þótt aðrir færu að gætilegar og
ef til vill með meiri framsýni í
þá daga og leiddu sjálfstæðismál
þjóðarinnar til sigurs, þá reikn-
ar enginn þau áhrif sem Jón
ólafsson hafði á unga menn, og
hugarfar þjóðarinnar yfir höf-
uð.
Jón ólafsson verður altaf tal-
inn framarlega í flokki íslenzkra
skálda og sum ljóð hans eru svo
djúpt höggvin á múra listarinn-
fir að þau hverfa þaðan aldrei.
Sem stjórnmálamann verður
sjálfsagt einhverntíma ritað
langt mál um Jón ólafsson og
þar er mjög sennilegt að kveði
við ýmsa tóna. ,
Hann var að eins 18 ára þegar
hann hóf fyrstu afskifti sín af
opinberum málum—öllum mál-
um milli himins og jarðar. prít-
ugur varð hann þingmaður og
þá í níu ár samfleytt. pví ber
alls ekki að neita að hann þótti
ekki flokksfastur og jafnvel
ekki stefnufastur; en það dylst
engum sem sögu hans er kunn-
ur, að hann skreið ekki fyrir
þeim háu, eins og mörgum
minni háttar löggjöfum er
gjarnt til að gera. Á fyrri árum
meðan hann var í fullu fjöri,
beitti hann sér heilum og óskift-
um fyrir öll þau mál, sem að ein-
hverju leyti miðuðu til þess að
leysa gamla hnúta og skera á
óþörf höft. Hann var oft ofsa-
fenginn og sást lítt fyrir þegar
um það var að ræða; en það eru
einmitt uppreistarmennirnir svo
kölluðu sem venjulega kveikja
eldinn, sem þúsundir aðgerða-
lausra áhorfelda verma sig við
síðar meir; en hinir sem eldinn
kveiktu eru oft flæmdir í svo
mikla fjarlægð að þeir njóta
jafnvel einskis ils af eigin glæð-
um. pað verður aldrei mælt
hversu margar frónskar sálir
hafa hitnað og vaknað við vís-
una:
“Loftið rauðri litar glóð
ljóminn sunnu skæri;
fagurt væri ef bana blóð
böðlar Fróns það væri.”
pað er eins með stjórnmálin
og hvað annað; stilling og gætni
er góð og nauðsynleg, en hún er
oft ekki einhlít. Hitinn—jafn-
vel ofsahiti—verður oft sú að-
ferðin sem til þarf 'að grípa. pað
er sagt að þeir tveir menn sem
mest unnu að siðbótinni, hafi
verið svo ólíkir sem mest mátti
verða, en þó voru þeir vinir og
samverkamenn á vissum svæð-
um; það var Luther og Melank-
ton. Kirkjusagan kemst svo að
orði að Luther hafi rifið alt upp
með rótum og enga eftirgjöf né
tilslökun sýnt, en Melankton
hafi vökvað og grætt.
pað var stefna Jóns í stjóm-
málum—í fyrri daga að minsta
kosti—að rífa upp með rótum;
hafa Luthers aðferðina.
Jón sá það snemma að sjálf-
stæði í stjórnarfari hlaut að vera
fyrirrennari í öðrum efnum. Og
það er eftirtektavert nú að fyrir
fjörutíu og fimm árum heldur
hann því fram að íslendingar
eigi að leggja út í það, sem þeir
nú loksins hafa ráðist í og talið
er mesta framfaraspor síðari
tíma. pað er að koma upp sín-
um eigin verzlunarflota.
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstól! löggiltur $6,000,000 HöfuSstólI grciddur $1,431,200
Varasjóðu...... $ 715,600
Fominður.............- - - Sir I). il. McJtmtiAN, K.O.M.G.
Vara-íormaður................... - Capt. WM. ROBINSON
Slr D. O. CAMERON, K.C.M.Q., J. H. ASKDOWN,
E. F. HCTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN STOVEB
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstaklinga eða
félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avlsanir seldar til hvaða staðar scm er
á Islandi. Sértakur gaumur gefinn sparisjóðsinnlögum, sem byrja má með
einum dollar. Rentur lagðar við á hverjum sex mánuðum.
T. E. THORSTEIN3SON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og SherbrookejSt., ó - Winnipeg, Man.