Lögberg - 08.02.1917, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. FEBRÚAR 1917
3
Pollyanna
Eftir Eleanor H. Porter.
Nancy varð aftur í meira lagi stórieygS.
“Svo þér hafiS oft talaS viS hann? h.n góSa —
hann talar aldrei viS nokkurn mann, hann hefir ekki
talaS eitt orS viS nokkurn mann í mörg ár, aS undan-
teknu þvi óhjákvæmilega auSvitaS — í viSskiftum og
því um líku, á eg viS. Hann heitir John Fendleton.
Og hann býr alveg einmana í stóra húsinu á Pendleton
jörSinni. Hann vill ekiki einu sinni hafa vinnukonu,
sem getur þjónaS honum og matreitt fyrir hann. Hann
borSar í hótelinu í jxirpinu. Eg þekki Sally Miner,
sem vinnur þar, og hún segir aS hann opni munninn
aS eins til þess, aS segja ihvaSa mat hann vilji fá, og
þó eins fáorSur og mögulegt er. Oft verSur hún aS
gizka á hvaS hann vill, og færa honum þaS — en þaS
verSur aS vera ódýrt; þaS veit hún af reynslunni, og
þarf lekki aS spyrja um þaS.”
Pollyanna kinkaSi kolli.
“Já, auSvitaS. Sá, sem er fátækur, verSur ávalt
aS spyrja eftir því sem er ódýrt. Pabbi og eg borSuS-
tmi oft í fæSissöluhúsum, og þá neyttum viS alloftast
baunasúpu og fisksnúSa, af því þaS var ódýrast. Og
viS litum alt af hvort á annaS til aS sjá hvort viS
værum glöS, því fuglasteik kostaSi 40 oents fyrir hvern
einn, en þaS var okkur ofvaxiS. Heldur þú aS hr.
Pedleton líki baunir ?”
“Hvort honum lika baunir? ÞaS er alvieg þaS
sama hvort honum líka baunir eSa ekki, því eg skal
segja ySur, ungfrú Pollyanna, hann er alls ekki fá-
tækur. Hann á afarmikiS af peningum, sem hann
erfSi eftir föSur sinn, hann John Pedleton. ÞaS er
enginn jafn ríkur og hann í öllu héraSinu. Hann gæti
étiS tíu dollara seSla, ef hann vildi, án þess aS verSa
þes's var.”
Pollyanna hló hátt.
“ÉtiS tíu dollara seSla, eins og nokkur geti étiS
pappír — án þess aS verSa þess var. Hann mundi
]xi finna þaS þegar hann tygSi.”
“Nei, eg á viS aS hanrt er nógu rikur til þess, aS
verSa þess ekki var af minkun auSsins, en Ihann eiskair
jæningana. Hann vill spara.”
“Ó, já, auSvitaS — handa heiSingjunum,” sagSi
Pollyanna. “ÞaS er fallegt af honum. ÞáS er aS
afneita sjálfum isér og taka sinn ilcross á sig. ÞaS
þekki eg vel. Pabbi kendi mér þaS.”
Nancy opnaSi munninn, leins og til aS svara hörku-
lega; en þegar henni var litiS á gleSigeislandi, von
góSa, litla andlitiS, fékk hún sig ekki tii þess.
“Hum”, muldraSi hún aS eins. Svo sneri hún
aftur aS sinni fyrstu hugsun og talaSi meS allmiklum
ákafa: “En satt aS segja, þaS er undarlegt aS liann
skuli tala viS ySur og heilsa )'Sur, ungfrú Pollyanna.
Því hann talar í raun réttri ekki viS neinn, og er al-
einn i stóra, auSa húsinu þar uppi. En þaS kvaS
launar vera svo tigulegt og viSfeldiS meS mörgum
skrautlegum hlutum og húsmunum, segja menn.
Sumir segja aS hann sé ekki meS heilbrigSri skynsemi,
en aSrir segja aS hann sé aS eins önugur og geS-
vondur; og sumir segja aS hann hafi beinagrind í
skájmum sinum.”
“Svteá, Nancy,” kallaSi Pollyanna meS hryllingi.
“Hvemig getur honum dóttiS i hug aS geyma nokkuS
svo viSbjóSslegt í skápnuim isínum? Hann ætti aS
hraSa sér aS fleygja því hurt, ef ihann hefir nokkuS
slíkt.”
Nancy ihló meS sjálfri sér. Hún skildi vel aS Polly-
anna tók þetta fyrir alvöru, ]>ar sem þetta var aS eins
rugl, sem menn sögSu sér til gamans, en hún leiSrétti
ekki þlennan misskilning, þó skömrn sé frá aS segja.
“Og allir segja aS 'þaS sé eitthvaS dularfult viS
hann,” bætti hún viS. “Sum árin ferSast hann hvíld-
arlaust viku eftir viku og mánuS eftir mánuS, og ávalt
er þaS í heiSingjalöndum — Egyptalandi, Asíu og um
eySimörkina Sahara og slika staSi aSra.”
“Á, Iþá er hann trúboSi,” sagSi Pollyanna og kink-
aSi ikolli.
Nancy hló dálitiS utidarlega.
“ÞlaS held eg naumast, ungfrú Pollyanna,” sagSi
húti. “Þegar hann kemur aftttr, þá skrifar hann bæk-
ur, — undarlegar og einkennilleigar bækur tun alls kon-
ar gamalt ruisj, sem hann hefir fundiS í iheiSingjalönd-
unum. Þar getur 'hann notaS peninga, en hér tímir
hann aldrei aS sjá af þeim — aS minsta kosti ekki fyrir
mat eSa önnur lífsþægindi.”
“Nei, auSvitaS — fyrst hann vill spara þá handa
heiSingjunum,” mælti Pollyanna. “En hann er sjald-
gæfur maSur og öSruvísi en aSrir, alveg teins og frú
Snow, en hann er líka öSruvísi en hún.”
“Jc, }>aS er hann eflaustþ’ kvakaSi Nancy.
“En nú er eg enn þá glaSari yfir þvi, aS hann vill
tala viS mig og kasta á mig kveSjtr,” sagSi Pollyanna
ánægS.
X. KAPÍTUIJ.
Óvœnt viðbrigdi fyrir frú Snozv.
Næsta skifti sem Pollyanna kom alS heimsækja
frú Snow, fann hún hana aftur, eins og í fyrra skiftiS,
liggjandi í rúminu í hálfdimmu herbergi meS blæjur
fyrir gluggunum.
“ÞaS eMitla stúlkan frá ungfrú Polly, tnamma,”
sagSi Milly þrleytulega. Litlu síSar var Pollyanna ein
hjá veiku ikonunni.
“Ó, æruS þaS þér,” sagSi magnlítil rödd í rúminu.
“Já, ySur man eg eftir. Sú manneskja er víst ekiki
til, sem ekki man eftir yStr, þegar hún hefir séS ySur
einu sinni. Eg vildi aS þér hefSuS komiS i gær, eg
óskaSi mér þess hvaS eftir annaS.”
“Vildir þú þaS ? Jæja, þá er eg glöS yfir því aS
e-g lét þaS ekki dragast lengur en þangaS til í dag,”
sagSi Pollyanna hlæjandi og hljóp eftir gólfinu aS
stól. þar sem hún lét körfuna sína. “En livaS hér er
ój'þt núria, eg sé ekki minstu <ign af Jx'-r," hrópaSi hún,
"joj) aS glugganum og lyfti blæjunni uj>j>. “Mig
langar til aS sjá hvort þú hefir sett háriS Iþitt upp,
ems og eg gerSi i fyrradag. Ó, nei, eg sé aS þú hefir
ékki gert þaS. Jæja, mér þykir nú samt vænt um þaS,
því máske þú viljir þá láta mig gera þaS — seinna?
En nú vil eg fyrst aS þú sjáir hvaS eg kem meS handa
þér.”
Veika konan flþitti sig nauðug á koddanum sínum.
“Eins og þaS aS sjá hafi nokkur áhrif á smekkinn
af því,” sagSi hún; en hún leit nú samt á körfuna. Já,
og hvaS er þaS þá
“Gettu ! HvaS langar þig helzt í ?”
Pollyanna dansaSi yfir aS körfunni aftur. Andlit
hennar geiislaSi bókstaflega.
Veiika konan lieit ekki út fyrir aS vera i góSu skapi.
“Ó, eg hefi ekki lyst á nokkrum hlut,” sagSi hún.
“Mér finst hér um bil sami smekkur aS öllu.”
Pollyanna smáhló.
“Já, en ekki aS þessu! Gettu nú. Og ef þú hefSir
lyst á nokkru, hvaS mundir þú þá helzt kjósa þér?”
Konan IþagSi. Hún vissi þaS ekki sjálf, hún var
orSin.svo vön aS óska sér þesis, sem ihún ekki hafSi,
aS henni fanst næstum ómögulegt aS ákvieSa á hverju
hún hafSi bezt lyst —- fyr en hún vissi hvaS hún hafSi
og gat tekiS. En hún vissi aS hún varS aS segja eitt-
hvaS. Þetta undarlega bam beiS eiftir svari.
“Já------auSvitaS — litiS af kjúkling —.”
“ÞáS hefi eg,” hrój>aSi Pollyanna.
“Já, en þaS var nú ekki þaS, sem eg hefSi biezt lyst
á,” sagSi hin veika, sem nú var farin aS átta sig betur.
“ÞaS var lambastei'k, sem eg meinti.”
“Hana hefi eg lika,” hrópaSi Pollyanna áköf.
Konan sneri sér undrandi aS henni.
“Hvorttveggja?” spurSi hún.
“Já, og magnsúpu líka!” sagSi Pollyanna sigri
hrósandi. “Eg hafSi í þetta sinn ákveSiS aS þú
skyldir fá þaS, s'em þú hefSir bezt lyst á, og svo gátum
viS Nancy komiS því svo fyrir. Já, auSvitaS er litiS
af hverju fyrir sig, en þaS er þó ögn af öllu. Og mér
þykir svo vænt um aS þú vildir fá kjúkling,” sagSi hún
ennfremur og tók þrjár litlar skálar upp úr körfunni.
„Því sjáSu — eg var svo hrædd um á HejSinni hingaS,
aS þú mundir nefna lauk eSa kál, eSa eitthvaS sem
eg ihiefSi ekki. Og þaS' hefSi veriS afarleiSinlegt —
af Iþví eg hafSi gert mér svo mikiS ómak meS þaS, er
þaS ekki?” Hún hló ánægjulega.
Ekkert svar fékk hún. Hin veika virtist — satt
aS segja — vera aS leita einihvers, sem hún hefSi mrst.
“SjáSu nú, hér er þaS alt saman,” sagSi Pollyanna,
þegar hún hafSi raSaS skálunum á borSiS ihjá rúmi
frú Snows. “Eg býst 'liieizt viS aS þaS verSi lambasteik,
sem þú vilt fá á morgún. Hvemig líSur þér annars
í dag?” spurSi hún kurteislega.
í‘Ó, mér líSur fremur illa, eins og vant er,” svar-
aSi sú veika og hallaSi sér aftur á bllk á koddann,
óánægS og þreytuleg aS vanda. “F,g gat ekki sofnaS
í morgun, eins og eg er vön. Nelly Higgins, héma i
næsta húsi, er farin aS æfa sig viS hljóSfærasöng,
og eg verS næstum brjáluS aS hieyra til hennar. Hún
byrjaSi klukkan hálf átta og hélt áfram í tvær stundir
— iþaS var voSalegt, eg veit ekki hvaS eg á aS gera.”
Pollyanna kinkaSi kolli til merkis um aS hún skildi
hana.
“Ó, eg veit aS þaS er hræSilegt. Frú White var
líka örvingluS um tima — ein af konunum í kvenmanna
styiktarfélaginu, eins og þú skilur. Hún hafSi svo
vonda gigt aS ihún gat ekki hneyft sig. Hún sagSi aS
þaS hefSi máske veriS þolandi, ef hún hefSi getaS
velt sér í rúminu og háldiS fvrir evrun. En gettir þú
þaS ekki ?”
“HvaS þá?”
“Velt iþér í rúminu, hreyft þig, skilur þú, svo þú
getir skift um stöSu eSa haldiS fyrir eyntn, þegar
hljóSfæra'söngurinn verSur of ljótur?”
Frú iSnow þagSi dálitla stund.
“Jú — leg get nú hneyft mig — hvemig sem eg vil
— í rúminu,” svaraSi hún önug.
“Já, og þú mátt gleSjast yfir þvi, er þaS ekki satt?”
mælti Pollyanna. “En þaS gat ekki frú Wíhite. Menn
geta eklci velt sér þegar menn eru gigtveikir — þó þá
langi til þess — og þaS er voSalegt, sagSi frú White.
Hún sagSi mér seinna, aS hún hiafSi haldiS aS hún
ætlaSi aS verSa brjáluS, hringlandi vitlaus, og þaS
hefSi hún lífclega orSiS, ef aS eyru systur W'hite
hefSu ekki veriS jafn heymarlaus og þau vom.”
“Eyru systur Wliites? Um hvaS eruS þér aS tala?”
Pollyanna hló hátt.
“Ó, já, þaS er s'att, eg hefi ekki sagt frá öllu, og
eg gkwmdi (því aS þú þekkir ekki frú White. En
sjáSu, ungfrú White, systir ihr. Whites, hún var
heyrnansljö, mjög heyrnarsljó; og hún kom þangaS
til aS hjálpa til aS hjúkra frú Wlhite og líta eftir heim-
ilislstörfum. Já, og nú skilur þú aS þau urSu aS öskra
svo hátt, tiil aS fá hana til aS skilja sig, aS í hvert
skifti sem píanóiS byrjaSi í næsta húsi eftir þetta,
þá áleit frú White aS hún mætti vera glöS yfir því aS
geta heyrt til þess', en væri ekki eins heymarlaus og
ungfrú Whiite, og þar af leiðandi fanst henni ekki
eins leiSinlegt aö iheyra til ]>esis, ]>egar hún áhugaSi
hve leiðinlegt þaS væri að vera iheyrnarlaus, leins og
mágkona hennar. Hun lék leikinn líka, 'hún, eins og
þú skilur. Eg hafSi kent henni hann.”
“Leikinn? IlvaSa leik?”
Pollyanna klappaSi höndum saman.
“Hana-nú! nú hafði eg því sent næst gleymt — En
eg hefi hugsað um þaS alt, frú Snow — af hverju
þú gietur glaSst.”
“Af hverju eg geti glaSst? Eg skil ekkert af þessu.”
“Nei, en þú manst, aS eg sagSist skyldu kenna ]>ér
þaS. Manstu ]>aS ekki? Þú laSst mig aS segja ]>ér
eitthvaS, sem þú gætir glaSist af? — g.löS, eins og ]>ú
skilur, ]>ó þú \ærSir aS liggja i rúminu allan daginn.”
“Ó, þaS,” sagSi hin veika. “Jú, ])aS man eg veil,
en eg hélt efcki aS þér væri alvara, fremur en mér."
“Jú, mér var iþaS alvara,” sagSi PoUyanna, “og mér
IiepnaSist ']>aíj lí'ka. ÞaS var mjög erfitt — nijög
erfiitt. En svo er þaS miklu skemtilegra, þegar þaS
er erfitt. Jafnved þó eg verði aS segja, þegar eg tala
sannleiikann, aS þaS leiS langur tími áSur en mér datt
nokkuS í hug. En svo loksins —” ;
“Þá datt ySur eitthvað i hug? Og hvaS var þaS,
ef eg má spyrja?" sagSi frú Snow nieS kurteisu háSi.
Pollyanna stundi. v
“Mér kom til 'hugar — hve glöS þú mættir vera
yfir því — aS aSrar manneskjur eru ekki eins og þú
— aS verSa alt af aS liggja i rúminu, skilur þú,” sagði
hún átakanlega. 1 1' „
Frú Snow settist skyndilega tipp í rúminu. Ilún
virtist verða reið.
Launa-hækkun.
Ein af þeim fáu gleSistundum,
sem verkamaSurinn lítur — í þessu
lifi — er stundin, þegar laun hans
eru hækkuS. Hvemig sú stund
vekur, þrátt fyrir sivo ótal margt,
fögnnS í sál hans, hvernig hún vteik-
uir nýtt afl og nýjan áhuga viS
vinnuna, ihvemig hún glæSir til-
finninguna fyrir því, aö nú sé bor-
iS meira traust til 'hans en áður, og
hvemiig iframtíðin lyíkst upp björt
og sólók í huga hans, engu af þessu
á sá auðvelt meS aS trúa, sem ekki
hefir reynt þaS, eSá sem ekki vill
skilja þaS. En alt er þaS samt, og
ótal margt fleira kauphæklkuninni
samfara. LangþráSustu vonimar
rætast þá oft lika hver af annari.
Hans nánustu geta notiS þæginda,
sem þeir hafa lengi orðiS ap neita
sór um; þeir eiga kost á hollari og
meiri fæSu og betri klæSnaði.
Heimilið verSur einnig skemtilegra,
þar fjölgar bófcurn og myndum og
j>ar heyrist ef til vi.ll stilt hljóSfæri.
Konan getur þá lífca rétt sig upp
frá stritinu og' tekiS sér stund'ar
hvíld ; hún helir hVort sem er þarfn-
ast hennar í mörg ár. LifiS bæSi i
and'legum og líkamlegum skilningi
verður íuillkomnana. VienkamaSur-
inn veit þaS. Að spyrja hann aS
því, hvort .hann æski þess, að kaup
hans sé hæfcfcaS, væri heimsika.
Ilann bæði þráir þaS og þarfnast
|>ess.
Ef vér gengjum út frá því„ aS
einhver föng væru á aS hækka
vinnugjald yfirleitt, samkvæmt þvt
er sanngjarnt og réttast þætti, væri
þá.nema eðlilegt, aS búast viS þvi,
aS gem flestir myndu styðja þaS
og sjá þaS heillaráS i verki ? Vér
könnumst svo undur fljött viS þaS,
aS vér elskum náungann eins og
sjálfan oss', aS vér viljum sjá þriif jn
heimiii og skemtileg börn, aS vér
viijurn sjá fátækt meS öllutn þeirn
menningrskorti, vesaldómi og nið-
urlægingu, sem lilenni oft fvlgir,
hverfa buirt úr þjóSfélaginu. ÞaS
væri ekkert líklegra, en aS vér vær-
um fúsir ti-1 aS víkja samstundis
úr vegi ]>ví, sem er mestur þrándur
í'götu ]>ess, aS þetta megi alt verSa
aS óskum vorum. Óttamtm viS skort
á lifsbjörg sinni, væri þá á skjótan
hátt létt af verkamannimim.
En áðitr en farið e'r út i það,
hver föng eru á því, aS ná ]>essu
talkmarki — að hækka vinnul'aunin
vfirleitt — skal fvrst méS fáu-m
orðum mi-nst á, hvaS vinnulaun erú,
og -hvaða eSlislögum þau ertt háS.
Þegar um fjárframleiSslu er aS
ræða, er þaS þrent, sem sérstaklega
kemur til gtleina. Þáð er land, þaS
er vinna, og þaS er höfuSstóll. Alla
fjárframleiðslu sem á sér staS, tog-
ast þessi þrjú öfl ofta-st nær um og
sfcifta á milli sín. S-kerfur land-sins,
er leiga; skerfu-r vinnunnar verka-
lattn eða vinnugjakl, og skerfur höf-
uóstólsins, sem einttig kallast inn-
stæSufé, eru ágóði eða viextir.
Leiga nær yfir alt ]>a6, sem land-
iS gefur meira af sér, en land, sem
lélegan uppskertt-ágóSa hefir, og
notaS er til framleiSslu. Vinnul-aun
eru iþaS, sem meS vinnu er framleitt,
aS frádregnum höfuðstól og vöxtum
og leigu. En vextir innistæ'Sunnar,
eða höfuSistólsins er þaS, setn hægt
er aS spara af auSsframleiSslunni,
meS þvi aS borga minna fytir vinn-
itna, en Ihún er verð. Þannig á út-
hlutun allrar framleiSsltt sér staS
enn sem komiS er.
Nú skal ]>essu til frekari skýr-
ingar tafca til dfeemis staS, og gera
ráS fyrir, aS ástandiS væri -þar lífct
þvi, sem það var ihér í þessu alls-
nægta lan-di á tíS landnemanna t
rauSárdalnum. Vegna ]>ess, að þá
var nóg landrými, og yfirfljótan-
legt af góSnm ábýlisjörSum, er
óhugsanlegt a'S nokkur hafi tekiS
jarði-r á leigtt, þvi ]>að þyrftu meiri
en lítil brjóstgæði til 'þess, aS
fleygja i aðra svo eSa svo miklu
fé fyrir ]>að, að mega gera sér jörð-
ina undirgefna, eins og bóSið var
forSum, ef nóg væri til af eins góS-
um j-örSum, sant öllum væt'i jafn
frjá'lst að nota. Öll framleiSsla á
jörSum eSa ábýlis löndttm i þá daga,
læfir ]>ví -hlotiS aS len-tfct i vasa
verkamannsins, bæSi sem vinnulaun
og sem leiga af hinni mifcht auðs-
uppsprettu, -s'eim hann hafði undir
'höndum. Um það getnr efclki veriS
aS villasit.
En timar liSu. Landúemunum
fjölgaSi. Þar sem sléttan “ómæli-
lega endlalattsa” og skógamir sí-
grænu áður stóðit ónumdir og ó-
ruddir, h'afa nú ri'siS upp bæjir, ból
og bktmlegar bvgðir. “Rleifcir afcr-
ar og slegiu tún” blasa nú hva-r-
vetna viS augum. Og á viS og
dreif út um alt ]>etta landflæmi
bæði austur og vestur, liggja nú
jámbrautir, sem tengja Ixeina og
bvgSirnar satnan, eins 'fconar bróS-
urböndttm liggur manni viS að
segja, og íbúamir geta nú með auS-
veldara móti en nofckru sinni áður
flufct varning sinn og ferðast sjálfir
úr einum staS i annan.
Allri þessari breytingu, hafa
hlotiS að fylgja ein-hverjar afleiS-
ingar, enda er þvi ak-ki aS neita,
að högum er nú öSruvtsi háttaS, en
á árum fvrstu landnámsmanna hér.
Eitt dæmi af mörgum, sem ber þaS
meS sér, -er hinn mikli munur á
land*verSi nú og þá. ByggingalóSir
i miðpunkti bæjanna kosta nú of-
fjár, þó landskikar sent fjarri ]>eim
staS liggja,1 séu ódýrir, bornir sam-
an viS -þær. Og hver bletturinn,
sem nálægt járobraut liggttr, er
ntörgum sinnum veirSlhærri, en staS-
ir þeir, er f jarri þeim liggja. Þessti
er nú orðiS svona variS; þó land-
kostir aS öSrtt levti séu jafnmiklit'
eða þó löndin séu yfirleitt þau sömu,
fer verðiS á þeim eftir þessu.
í þesstt liggttr það, aS leiga á
I
I ^
löndum hefir hækkaS, og er orðin
tins óhtlmju há og hún er. Öll sú
verShækkun, sem á “guðs grænni
jörSinni” hefir átt sér stað, alt frá
utjöðrum og strjálbygðum og alla
leiS til miSst-öSvanna, þéttbýlisins
og iSnaSarins, öll sú verShækkun
sem sptefctur af þjöSlegum umbót-
um og ihagsýni stjórnanna, öll sr
verShækkun sem góSar samgöngur
og jámbrautir, sem nálægt landinr
liggja, -hafa í för nteS sér, fer öl!
í vasa þdss sem landið á sem leiga
af því. í hlut vinnunnar fcemur
þvi efcfcert af því fé. ÞaS er l>ví
ekfcert auðsærra en það, aS verka-
m-aSurinn ber ekkeit meira úr být-
um, fær ekkert meira fyrir vinnr
sina, ]>ó hann vinni á þeirn stöðum
sem ltengst ertt komni-r i siðmenn-
ingunni svo kölIuSu, heldur en hann
íær þar sem hún er engin til, þ. e.
úti í óbygSttm. Þó öll ]>au þægindi.
sem sú siðmenning hefir í för meS
sér, sé verkamanninum aS þakka,
rýtur nann þeirra aS engu — aS
þvt er vinnugjald hans snertir, held-
ur fier þaS alt til þetss, er landiS á,
eSa hefi-r undir hönnum. ÞaS
fyrirkomulag sem viðheldur ]>essu,
þaS er einmitt fyrirkomulagiS sem
er orsök hin-s lága vinnugjalds sem
nú á sér stað, og viSheldur því.
Verikamnna félög bæta að vísu
stundum íaun meSli-ma sinni, en
stefna þeirra — aS því er kemtu
til almennrar launah;|kkunar —
nær dklki eins langt og akjósanlegt
væri. ÁstæSan fyrir því er sú, aS
sTikri launahækkun fylgi-r ihlutfalls-
lega -aukinn kostnaður á lífsbjörg
allri, sem verkamanna samtök ráSa
ekki við, eins og nú stendur á. Sá
auifcni fcostnaður gerir vinninginn
fyrir verkamanninn minni en viS
mætti búas't, og fyrir aðra, hefir
hún enga eða litla þýSin-gu öSru-
visi en óbeinlínis. Og þaS er helzt
þvi að _ þafcka, aS það er dálítiS
frjálisari aSgangur að landi hér í
Canada og Bandlaríkjunum en i hin-
um gamla heimi, Evrópulöndunum,
að verkamanna sam-tök hafa orkað
meirtt í 'þá átt aS bæta vinnulaun
hér en ]>ar.
LandiS er sá ódáins-akur, sem
vinna framlaiðir auðinn úr. Það
er því eSliilegt, aS kepst sé við aS
ná i }>aS, eSa öSlast rétt til ]>e'ss aS
fara meS það sem sina eign. Þeir
sem þann rétt háfa, geta boðið
verlkamanninum aS vinn-a á ]>eim
bletti meS þeim aðgengilegn skil-
málttm, aS ihann láti þeim þaS eftir
af auSnum setn hann framleiðir,
sem }>eir setj-a upp; að öSrum kosti
má hann láta ]>aS af-skiiftalaust.
Þar sem að afurS vinnunnar —
auSur -— er nú eitt af hnossunum,
sem eiga, eins og Þorst. heitinn
Erlingsson sagði unt syndina, “svo
vél við hold vort og blóð”, en vinna
er aftur aS sama skapi efcki eins
eftirsóknarverS, og því mð-ur
sketutileg, getur landeigandinn, meS
þvi aS nota vinn-u annara, fcomist
'yfi’r iþaí, sern vinnan framleiSir,
sent sé auð, án þess aS vinna
sjálfur. Þetta hefir leitt til þöss
að svo margir hafa illu heilli gripið
til ]>ess, aS pranga á landsöltt, auS-
vitað í þeim tilgangi aS gefca orSiS
auSugir án }>ess að vinna, en hafa
á sama tíma ekki mun-að eftir þvi
algildá lögmáli, að auSur er aðeins
framleiddlur með vinnu, lein hefir al-
dtæi og mun aldrei. í sönnum og
réfctum skilningi verða framleiddur
með þvi aS væfla vélar eða fleða.
Slikt landsölu bmll líefir fæfckað
tækifærunuAi til a& vinna, sem stð-
ar skal betMr vikiS að. Samfcepni
á vinnu markaSinum hefir aukist
af -sörnu ástæSum. En þetta hvort-
tveggja, telr aS tneirtt eða minna
ieyti orsök til lægri vinnulauna en
annars' þyrfti aS vera,
En vtfcjum nú aftur að aðal-
spumingunni. Ertt nokfcttr föng
eða ráð á aS bæta úr þessu? F.ru
möguleikar nofcfcrir á því, aS bæta
laun alilra sem erfiSa, bóndans,
þjónsins, smiSsins. fcennarans, allra
sem eitthvaS þarft vintia andlega
eða líkamlega, svo aS nokfcru nemi ?
RáSiS 'er til, sem sjáslt mun, þeg-
ar til' eru nógu margir sem líta vilja
á það réttum augum. Það er jarð-
mats-sfcatturinn svo fcallaði. MeS
þeim skafcti er átt viS afnám skatta
af vinnu og bvggingum, verzlun og
iSnaSi, á mnfluttum og útfluttum
vamingi. í staS ]>ess sfcaJ leggja
s-kattinn a landið eitt, samfcvæmt
verðmæti þess, og þannig með þeim
<-ina sfcatti, hafa inn }>aS fé, sem
þar-f ti-1 almtefnnra nota, eins og nú
er gert meS hintii margbrotnu
skatta-álögu. Þessvegna er þessi
skatts-aSferð eSa þessi eini jarð-
mats-jsfcafctur einnig kallaður ein-
sfcattur. AfJeiðingin af þvi að
beita þessari skatt-aðferS, er öllum
auSlsæ, sem gefa því nofcfcurn gaum.
Hún yrði sú, að ómögulegt vrði að
hafa lönd undir höndúm án þess
að nota i]>au. ÞaS vrði vegna jæss
hve sfcatturinn vrði hár, að vinna á
þeirn. eins og til hefir verið ætlast.
Að slá eiign sinni á þau i því skyni
að pranga á ]>eim, yrði svi-pað þvi,
að leigja hlefcbergi á gistihúsi og
nota það ekki. En ]>aS mundu
færri láta sér fcoma í hug. Þetta
gæfi þvi tæfcifæri tiJ að nota Iönd,
sem vel liggja viS flutningum og
samgöngum og þess væru verð, að
vera ræfctuð og vrkt. Og,þaS hlyti
að auka framleiðsluna. ÞaS -hefði
einn-ig annað í fðr með sér; það
numdi koma á réttlátri úthlutun á
afurð vinnunnar. ÞaS gerði ekfcert
til hvar landið væri, hvort þaS væri
í sveit leSa bæ, væri náma- eða skóg-
arland. En nú vitum vér aS eig-
andi landsins í bæjunum getur ekki
aðeins flögraS yfir afurS ]>ess, er
vinna vill á því, heldur getur hann
blátt áfram boðið byrginn og ráðið
]>ví hvort nofcfcuS er unniS eða efcki.
Eins er meS þá er eiga náma- eSa
skógarlötid; leyfið sjálft til aS
EDDY’S
ELDSPITUR
Jafnvel þó þær hafi hækkað í verði, sem stafar af
því að ýmislegt sem til þeirra þarf hefir stigið upp, eru
þær þó eins góðar og áreiðanlegar og að undanfömu —
eins og þær hafa fengið orð fyrir.
Biðjið ætíð um
EDDY’S ELDSPÝTUR.
vinna á þeim, er oft meira en. þaS,
sem vimnan siem á þeim er gerS,
gefur í aðra hönd.
Vinna sú sem fer fram á landinu
sjálftt, er köíluS frumiðnaSur
/'Pri-mary Industri). ÞaS er land-
ImnaSur yfirleitt, námavinna og
viSartekja. Af þessum iðnaði tekur
við önnur fcegund iðnaSar fSecond-
ary IndústryJ. ÞaS er verksmiSju-
framleiðsla, viSskifti og flutningar.
Þéssi síðast taldi iSnaðtir fer ná-
kvæmlega eftir því hVernig frum-
iSnaSurinn gengur. Þéim sömu
lögum ættu vinnulattn aS vera háS.
í staS (þess, aS þau fara nú eftir
því, hver tæJdfæri verkalýSurinn
hefir á, að ná í vinnu, ættu þau aS
vera undir því komin, hVe miklar
attSs-upjjsprefctumar eru til þess aS
vinna og framleiða auS úr. Ein-
s'katturinn bætti hér úr skák. Hann
mundi opna vinnunni lleiSina aS
sinum eSlilegu tækifærum, -sem eru
möguleiikarnir til þess, aS vinna á
landinu. I>á gætu menn framleitt
eins milkið eSa lítiS og þá listi meS
vinnu, og þá uppsfcæri hver og einr.
í orðsins fylstu merkingu, eftir því
sem hann hefði niður sáð.
InnstuSu fé teSa höfuSstóll, sem
svo oft hremmir drjúgan sfcerf af
auSsframleiðslunni, gæti ekfci meS
þessu skattafyrirkomulagi dregið
eims rifan iblut og.áður. HöfuS-
stóll værii þá efcfcert annað en þaS,
seni hann í sannleika er, arSur
vinn-unnar, og væri aldrei annaS en
]>að, sem kostað hltefir aS framleiða
og viðlhalda honum. MeS öSrum
orSum: land væri þá efcki einum
frjálsara en öðrum og tækifærin til
að vinna þaS öllttm jöfn. Auðurinn
væri ekki i neins ntanns íhöndum,
sem ekk ihefSi -gefiS þáð fyrir hann,
sem hann kostar. Hann væri þá ekfci
aS óverSskulduSu i fárra manna
höndum, en fátæfctin í marga liðu
fylgja fjöldans. ÞaS fcæmi -þá
réttilega niSur á mönnum, þaS sent
sfcrifaS sttendur, aS sá, sem efcki
vill vinna, mttndi efcfci heldur mat
fá.
AfleiSingarnar af séreign á lönd-
um eSa Íandsfcifcum, stórum eSa
smáttm, hlýtur að vera öllum ljós.
GóS og arSsöm lönd, sem ágætlega
liggja viS samgöngttm og öSrum
liagsimunum siðmennirtgarinnar,
standa ónotuS og óyrkt og eru, aS
þvi er snertir tækifæri til vinnu,
sama sem eySimörkin Sáhara.
Þégar teinsfcatturinn væri kominn á,
gæti efckert svijxtS })essu átt sér
stað ; 'það 'hyrfi ]>á með ölltt, eins
og ýmislegt annað afkáralegt í
stjóm og lögum vorum.
U-ndir fyrirfcomulagMiu, sem ein-
skat-turinn hefir i för með sér, hlyti
mestur hluti auSsframleiðsltinnar
að lenda hjá þeitn, slem ynntt aS
lienni, setn vinnulaun; og sfcattur-
inn, eða sá hlu-ti af framleiSslttnni
setn til hans gengi, vera notaSur til
vlelferSar almenningi. En þar hefir
stundum annaS vilja brenna við.
HöfuSstóIl Ihéldi sér, yxi -hvorki né
rýmaði, heldttr svamði aðeins til
þtess sent vinnan við hann fcostaSi
í ttj)j>hafi.
NiSurStaðan sem vériþvi af þessu
fcomumst að, er sú, að það, sem í
sönnttm sfcilningi getur talist rétt-
lát útihlutun auSsframleiSslunnar,
eöa er réttlátt vinnttgjald,’ sé }>að,
aS verfcamaSurinn hJjóti allan á-
góöatin af starfi síntt, en éfcfci aðeins
lítinn hlnta hans' ein-s og núfcá sér
staS. Það eru bæði hin eðliilegustu
og hin teintt sanngjörott verkalaun.
ÞaS er takniarkið sem verður að
kej>j>a að og ttá. ÞaS á kannske
langt í land og ýmsir agnúar á
vegintim. Og eg segi efcki. að öll
vinna and-leg sem likatnleg veröi til
full's borgttS með gtt-lli eða silfri
þéssa heinvs. Verka-maSurinn lifir,
eftir minni skoStm, ékfci á einu sam-
an brattði. Ef aö svo litttr út, nú
sem stendur, að atlt lif mannsins
sn-úist tun það, aS afla sér lífcam-
legrar lifsbjargar, er það bezta
sönnun fyrir þvi, aS hér þarf ein-
hver breyting á að verða. Og það
er einmitt þeiss vegna, aS vér mæl-
um því bót, aS vin-na sé ltafin í áliti,
sé mfeira metin, sé meiri gaumur
gefinn, sé betur launuð. Því eins
og ihún hefir að undanförnu, þrátt
fyrir alt, verið “veggttrinn undir
vesöld” ofcfcar, eins mun hún fram-
vegis verða grundvöllurinn. sem lik-
amlegt líf læinlinis og andlegt líf
Hveitiroektarfélagið gefur út
verðskrá.
Innan fárra daga lesa t-nín’r 1.
tmda bænda í Saskatehew^ Ma
r w °f Alberta verðskrá HVe
P tfíeLagS,ns fvrir árið 10
ím SUídaWaSsííur meS v
um, jarSyrkjuahóIdum og vöru
er skram nýkomin úr pfenS
ör’sSr? hr
stærrt, sfcyrtr bettir og he
8s ’f;;:8 ha,da ™; &».
Eitt af þvi ágæta viS félagiS í
Svo a?g 3’ ræöur í»'g vet
brtenne 3 *1VerÍum hlut
þrenns fconar verð gefiö. ÞaS s
hann fcostar kominn til Winnip
það sem hann kostar kominn
Regma og það sem hann kos
varið’c hí Söm*iðis
vanð 5 blaSsiöum til þess aS sfc
fhitnmgsgtald; er þaS því m
auðvelt fyri-r bændur að vita i
kvæmlega um verð á hlutum á hve
um stað fynr stg.
Srst. en* taí(Fr ttpp plóga
td hírann' fara 12 WaöH
]>ess, er þar tailin svo að se
tver einasta plógtegund sem no
ei 1 \ estur-Canada. Næst fco
herfi og sáðvélar, rifvélar, -hrí
og slattuvelar o. s.frv., þre.skivé
mvlnur, hremsunarvélar, gasvél
oha og ab.irSur, vagnar, fcerr
sleðar, aktygi.dælur, rjómaskilvii
]ir, þvottavelar, sattmavélar gi
tngavtr, bmdaratvinni; í stuttu n
aw sem bondinn þarfnast.
Þtetta fyrsta bændafélaghí
naS otrnfega mikilli verzlttm bæ-
ur 1 olhi Vesturlandinu hafa gen
i felagið meS hinum 18,000 hlnth
urn, td }>ess að berjast fyrir því
sametna bændur í kaupimt og <
um, |>o erfitt sé.
Artð sem leið höndlaSi féla
yf'r 48,000,000 mæla af fcomi f\
uma ellefu þúsund manns. I
groSasæla ar, sem nú er nýafstai
jok varasjoð félagsins svo að h;
er um eSa yfir $600,000.00, og
það mtkil hjálp til ]>ess að g
keypt t stórum stil og selt f\
pemnga. Hefir sú stefna gert'
lagmtt þaS mögulegt að fcoma key
um vontm t eins látt verS og )
hafa vertð — miklu lægra en 1
var fyrtr fámn árum. Þrátt f\
pao miída verí5 sem nú er á .4
og* jámi.
Véla og álialda deikl félags
hteftr verið fullkomnuð til stó
muna. FélagiS hefir nú vöruht
\V mmpeg, Regina og Calgarv
g^tur f>a5 |>ví seö bætKÍum fyrír
steni ]>eir þurfa mánuðum áSur
þeir æskja þess.
\u á timum er erfitt að ábTí
ast að muinir fcomi strax þegar I
eru pantaðir, en -þetta félag gett
I>VI em’ Sfetr hagsmtma viSskil
vma smna, eins vel og „okfcr
fiauSIegum mönnum er unt O
ar býst félagið við að selja mifcið
bunaðarvelum. Ef þér biðjiS
verðskrana “L” verSttr hún si
ySur tafarlaust. Skrififi eftir he
i dag.
VrSardeild félagsins liefir ein
gefrð ut serstaka verðskrá, ]>eini
hægSarattka sem hafa i ihyggju
\ggja. Þár oru by-ggingau
drættir, ytÖur, byggingaefni og
sterti til husagerðar þarf. Sömuk
is alt nauðsyníegt fvrir skóla hl
ur o. s. frv. Þegar þér skrifið ,
,r '>essar' verð-skrá þá tiltakifi i
arverðkkrana “J.” og getifi (þess
þer hafiS les.S þetta i Tægbergi.
nyja
Kennara vantar
fyrir IAgberg skóla No 206, fyrir
átta mánaða tima, frá 15. marz
næstkomandi. Kennarinn vterður
að hafa annars eða þriðja flokks
kennarapróf, gildandi i Sasfcatchew-
an. J msækjandi tilgreimi kaup,
mentastig og æfingu við skóla-
fcenslu, og sendi tilboð sin fyrir lok
fehrúar mánaðar til undirritaðs.
Churchbridge, Sask., 29. jan. 1917.
B. Thorbergson, Sec.-Treas.