Lögberg - 24.05.1917, Blaðsíða 2

Lögberg - 24.05.1917, Blaðsíða 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. MAí 1917 Maður og kona. Eftir prófessor Lárus H. Bjarnason. Eg steud hér aö beiðni Kvennfé- lags og Kvennréttindafélags, enda hafa forstöðukonur þeirra félaga fengið mér yrkisefnið. Eg kalla er- indið mann og konu, en get því mið- ur ekki gefið neina von um að verða jafn skemtilegur og Jón Thoroddsen. Eg tala um afstöðu karls og konu að lögum og aðallega um afstöðu hús- íreyju, bónda og bamsmóður til bams- föðuT og hvors um sig til sameigin- legra barna. í>að er nú svo komið að konur eiga hér á landi yfirleitt sömu réttindi að lögum og karler. Þær ráða sjálfutn sér og fé sínu sem karlar, erfa sem þeir, eru embættisgengar sem þeir, og hafa pólitisk réttindi og rétt um sv'eita stjórnarmál á borð við þá. Þær eru jafnvel að sumu leyti frjálsari að lög- um en karlmenn. Þær em yfirleitt lausari við svokallaðar kvaðir eða ýms skyldustörf í almennings þarfir, sem venjulega fylgir annaðhvort eng- skuldum bónda síns, t. d. skrifað á vfxil fyrir hann, né heldur afsalað sér trygging þeirri, er hún kynni að hafa eignast í eignumi hans. Hins vegar er bóndi einfær um, að taka á sig ábyrgð á skuldum konu sinnar og afsala sér trygging í eignum hennar. Munur þessi er lögmæltur til varnar húsfreyju, er búast mætti við, að yrði ella, fulltalhlýðin og eftirlát íonda sínum að þessu leyti, einkum meðan hún yrði að læra að fara með ný- fengið fjárráð, — það er ekki nema 15 ára gamalt. — En þó að húsfreyja sé þannig i orði kveðnu jafnráð bónda sínum tun fjártnál, hafi hún aldur til, þá er þó í rauninni mikill mnnur á fjárráðstöf- unarvaldi hennar og bónda hennar, meðan bæði búa saman með venju- legu móti. Að vísu verður beggja, sem annars var, þegar er vígslumað- ur hefir l‘st hjónaefnin hjón. Brúð- urin eða brúðguminn, sem ekkert átti áður, eignast nú allar eigur hins að hálfu leyti. En þó að brúðurin hafi lagt í búið alt annað en föt brúðgum- ans, og jafnvel þau líka, þá tekuf' bóndi samt við búforráðum og má yfirleitt fara með þau eins og hann ætti alt einsamall, en hún ekkert. Eg segi, að bóndi taki við búsfor- ráðum og hafi þau á hendi, og á með því v'ið það, að hann stjórnar félags- in borgun eða örlítil. Þannig eru konur t. d. leystar undan kjörgengi til I 'búi þeirra hjóna eða sameign þeirra; landsdóms og þurfa ekki að taka við en það merkir ekki ávalt allar eignir kjöri til bæjarstjóma eða hrepps- beggja hjóna. Hvort um sig getur ... , ... átt séreign, meiri eða minni. Og sér- nefnda fremur en þær vtlja. . , ° ’ 8 , , . , , elgn hvors um sig er yfirleitt undir Aðal munurinn á rettindum kvenna sérumráðum séreiganda, ekki síður og karla kemur nú fram í afstöðu húsfreyju en bónda. Hafi húsfreyju htisfreyju til bónda og móður og föð- t. d. verðið gefin jörð eða hún arf- ur til óskilgetins barns. Og hallast lcidd að jörð nteð því skilyrði, að sér- þar sitt á hvert, sumstaðar á konuna, ^.81^1 ver.a: 1* f8" hús*reyja 1 ’ . ... , hennt etn, se hun fjarrað.en ella sá sumstaðar á karlmanntnn og ekkt sizt forráðamaður er henni kynni að hafa á barnið. | verið settur.—Á likan hátt ræður húsfreyja ein því, er hún vinnur sér Ýfirleitt gilda sötnu giftingaskilyrSi I inn, t. d. með kenslu eða saumum fyrir konu og karl. Þó er þar nokk- Hún ræður ein slíku sjálfsaflafé og ur munur á. Kona er hjúskapargeng 1)VÍ- sem hún hefir keypt fyrir það _ , „ , , , . , hversu ung sem hun er. Þó getur 16 ara eða 4 arum fyr en kari og hú„ ekkj rágstafaö nema heI*ingi mttndt það vera full-lágur aldur, þott þess eft;r sjnn dag ÞaS kemur tii enn lægri sé með nokkrum þjóðum. af því, að bóndi hennar á það í raun- Það bætir um, að hvortveggja aðili 'nn' að hálfu Ieyti, enda þó að það sé harf samþykki foreldris eða annars fh. * einkatmiráðtun hennar i lifanda . , , ,, • hfi, að stnu leyti eins og húsfreyja á torraðamanns, se hann ekk. orSinn h41ft félagsbúit5 enda að þagyJsé j fjárráður í“myndugur ), ef vtgslu- urnráðum bónda. maður. klerkur eða valdsmaður, þá Bóndi hefir þó ekki alfrjáls unt ntan eftir því skilorði. Grfini hjón ráð yfir félagsbúinu, ræðttr því ekki á um samþykki til hjúskapar skilget- °?u’ eins hann ætti l>aS einn- Að . u- f I V1SU ræðttr hann því í sintt nafni og tns Ijarns, mundt vilji lx>nda skera ur. . , • , , getur ekkt konu sinnar.eða þarf ekki Aftur á móti ræður moðtr hjuskap o- að geta hennar, þegar hann ráðstaf ,r skilgetins barns ófullveðja. eignum þess, selur eitthvað eða kano- Þá er konum að suntu leyti gjört >r eitthvað til búsins. Og ekki þarf erffðara fyrir að giftast venzla- ix,n<ii. hei<iur a® gJura konu , , x retkntng raðsmensku sinnar yfir fé- monnrnn sinum, en karlmonnunt aö , . ,■• . . 3 lagstnnnu, þegar hann lætur af stjórn kvongast í líkum sporum. Þannig ma þesss. En eru til undantekningar ekkja ekki giftast bróður látins bónda frá einræði bónda yfir félagsbúinu. síns án leyfis, né heldur má t. d. föð- Fyrst og fremst hefir hann, eins og ttr- eða móðursystir leyfislaust gift- l*fjar «r ^repið á, engin umráð vfir , „ t' , , sjálfsaflafé konunnar, sem hó hevrir ast broður- eða systursym. En karl- lé\ágsLinu. ' ' maður má hinsvegar án leyfis kvong- f annan stað getur tóndi ekkj -n ast systur fyrverandi konu sinnar eða samþykkis konu sinnar, fargað, veð- systur- eða bróður-dóttur sinni. Þessi|sett 'e>gt með óvenjulegum kjör- munur er arfur úr lögum Mósesar UIU fasteignir, sem konan hefir lagt heitins, enda mundi manni, er lang- fUl^ l>ann veg. að heimildarskjölin v. „ , íyrir fasteigmuium hljoða a nafn aöi mikið til að e.ga foður- eða afa- hennar H1jóði t. d. lóðseðill fyriv eða jafnvel langafasystur sína, líklegajerfð eða afsalsbréf fyrir keyptri jörð ekki verða synjað giftingarleyfis, 1 á nafn konunnar, þá getur Itóndi ekki nieðan lanbssjóður fær borgun fyrir ráðsfafað þeirri jörð einn. — Og að símt leyti eins getttr bóndi ekki aí- hent, veðsett eða kvittað skuldabréf, Islandsför Stefáns og Árna Eftir ÞORSTEIN Þ. ÞORSTEINSSON. kveðju-samsæti “Helga Magra'’ klúbbsins. I. Til Stephans G. Stephanssonar. pótt drúpi í mútum dumbin vorsins gleði, og drápu án hver sólskinsdagur sigi í myrku geði að svalri Rán, og Pan og Fán og Bakkus burtu réði hið blinda lán. pá vil eg tylft af vöku-gestum festa á vorferð hans, sem gaf oss, vestra, gullið mesta, bezta síns “gamla” lands, og lét ei kosti fagnaðs fresta, bresta, síns fjalla-ranns. — í silfurbergi geislans litir glitra, er glóey skín, svo ramm-íslenzkar taugar allar titra í tónum þín, þars fossá meir, en léttfær lindar-sitra, slær lögin sín. pú fórst um andans ókannaða stigi og illfær vöð. Og hugfrjáls, spakur hlóðstu sannleik vígi við hverja stöð. pér einum móti átti hundrað lygi — til allra hvöð. En heilsýn, glöggskygn, hrein en vitkæn sálin sá hundráð ráð, er ósannindum máttlaus urðu málin að maðkabráð. pví réttan skilning brenna ei heitust bálin, né burt fá máð. pví verður leið þín sigurför hins sanna. pitt söngvaspil það heilsusalt í hugsun flestra manna, sem hreinsar til. Mörg hending kjamyrt: heilræði til granna við hreppaskil. pín heiðvíð fjarsýn falin ei er skugga, sem fomtíð ól. pér nútíð opnar alla sálarglugga mót íslands sól. Hjá framtíð þarf ei frelsi um þig að ugga á frægðarstól. pú gísl þess söngs, er gaf oss ljóða móðir að granda ei! Vér siglum með þér heimleið hljóðir, bróðir, í hugans þey. pú mannslíf eitt! Hve göfgir, góðir sjóðir. sem geymir fley! Og seinna með oss siglir frónska skeiðin að sólskins vör. Og þótt við daladrögin liggi heiðin, þau duga svör: Að fslendingsins eina sigurleiðin, er austurför. Hvort búmenn spá oss blíðu eða hörðu á brjóstum þeim, er íslendingsins eðli tengt við fjörðu — ei auðnargeim. Sú eina, sanna lífsins leið á jörðu, er leiðin heim. Hvort veran þín af vikum eða árum mun vörðuð þar — þá býrðu í öllum helgum heima-várum, sem heill fram bar. par sézt fram aldir söngs á hæstu bárum þitt sigla far. Hver hjartans ósk, þér verði að ljósi og liði á langri braut. Sem söngfugl vorsins svífur yfir viði í sumars skraut, í nafni íslands, far þú heill í friði, í fagnaðsskaut! II. Til Árna Eggertssonar. Sem glókollur vorblóms, er veturinn fól, nú vex upp úr túnum mót hækkandi sól — og íslenzka vonin sem öldunum kól, hún eignast hjá vissunni gróður og skjól, sem smáfar hjá stórskipastól. Svo rís upp úr afl-þvingun orka hjá drótt, sem alvöknuð sameinar metnað og þrótt. Um heiðloft rís dagur frá dimmblárri nótt. f drauma og andvökur hugvit er sótt. Hve birtir ei fagurt og fljótt! Og nú er sem hljómi um himinn og láð vort hvetjandi þjóðlag, sem aldrei var skráð. f andanum býr það með afli og dáð, þótt ei hafi varimar tónunum náð. pess dirfð var í þúsund ár þráð. — Vort heilaga þjóðlíf, sé vorhugans vé, í víking og æfiraun styrkur og hlé. Hver lendingarstaður, hver lenda oss sé það landnám, er vaxti og skíri það fé, sem landinu er látið í té. Hvert skip verði aflstöð hins íslenzka manns, hver uppfynding starfræki kraftana hans. Hver lyngbrekka dalsins og lautarblóm ranns, sé lifandi ofið í farsældarkranz, og jafnrétti játningin lands. Ilver drengur, sem umbótum leggur sitt lið í landsins síns þarfir, og fegrar þess svið, og knýi’ hann á frjálsustu framkvæmdir skrið, hann frelsar til sjálfstæðis bömin úr við, og auðgar hinn óboma nið. Og Ámi, þú valdir þér vinnuna þá, sem vegsamar manninn, er kraftana á; að skara að eldinum aflgeymir hjá, og ýta með vorhuga ströndinni frá. pann vilja í verki má sjá. Sem fulltrúi alls, sem er frækið og rétt og fótvíst um skeiðvöllinn tekur á sprett, þú fyrir oss kveður hvem feðranna blett, sem firðin og ást vor í gull hafa sett. Og heimflytur handtak vort þétt. Og fylgi þér lánið með eldi og eim um unnir og strandir í heimspörtum tveim. Og seinna oss flyttu með “fossinum” þeim, sem farendur kveður úr útlegð — og heim. Sú ósk, inn í anda vom streym! Kaupmannahafnar Þetta er tóbaks-askjan sem hefir að innihalda heimsins bezta munntóbak. Munntóbak Búið tilúr hin- um beztu, elstu, safa- mestu tó- baks blöðum, er ábyrgst að vera algjörlega hreint Hjá öllum tóbakssöhitn slík leyfisbréf. Ekkja rná yfirleitt ekki giftast fyr I sparÍsjóesbæku7“e8a önntir lík verS- en ari og styzt 3 mánuðuin eftir lát bréf, er hlýða nafni konu hans, án bónda síns, en ekkillinn þarf ekki að samþykkis hennar. Aftur á móti geta bíða nema 3 máiufði, styzt 6 vikur. I sknldheimtumenn bónda gengið að Þessi munur -stafar af giklum ástæð- fHku™ íastfi«num verðbréfum tim. Þo-gtlda þessar gddu astæð- ekki að sjálfsafla?é hennar Fast. ur ekkt fyrir ógiftan kvennmann i eigna- og verðbréfaverndin er því i likum sporum. rattninni ekki mikils virði, —Bóndi má heldur ekki, án samþykkis kontt 1 Og víkur þá máli að afstöðu konti sinnar, gefa nokkurt ár meira en 5% og karls í hjónabandi. af skuldlausum eignum félagsbúsins. Húsfreyja er sjáifráð sem bóndi iohs 1T>ó bóndi ekki seljast arfsali að meira eða minna leyti utan heimilis ^*efa prófentu sínaj nema með vit- Hún ræðttr sér og starfskröftum sín- I un< °« vl>Ja xonu sinnar. um, þannig að bóndi getur ekki lög- ,zf h,nn bógmn getur Itóndi frjáls um samkvæmt knúð hana til að gjöra raSstafaö ollum °3r"”> elgnum, er kon |>að, sem hún vill ekki gjöra, eða til an. <vnnl aS hafa lagt í búið, en aö’Iáta ógjört það, sent hún vill gjöra. nefndum fasteignum og verðbréfum Hann getur t. d. hvorki varnað henni svo sem retðufé og lausafé, ^og enn að ráða sig til utanhússvinnu, né að . remur f yfirgefa heimili þetrra. Bóndaráö , onunnar sem eru ekhi nafnfest yfir húsfreyju ertt þannig eigi að ?nn,‘ ' aðrar ráðstafanir hans eri íögum.. Þó mundi það að jafnaði 5jaj arfsal eru engum böndum vera skilnaðarsök, ef húsfrevja yfir- bundnar. enda báðar fágætar, og höml gæfi heimilið að óvilja bónda'án ríkra !’rnar 1 þe1™' efnum þegar af þeirri orsaka, eða bymdi sig öðrunt út í frá. a'T‘. ” marklitlar. svo. hún vanrækti heimilisstörf sin. ’,ns ’e^ar getur húsfreyja að eins Róndi þarf aftur á móti því að eins 11 stöku fMi’ eða því að eins, að alveg á samþykki húsfreyjtt að halda til ut- s?fsta, ,e«a standi a’ ráðstafað eign anheimilis-dvalar, að sérstaklega fe,agsl>usms eða samið svo, að santn- standi á. Munur þessi helgast af því in«saðili hem,ar geti haldið sér að að verkahringur húsfreyju er að jafn- ,e^a félagsbúi þeirra. Konan aði á heiinilinu, en bónda venjúlega lefir a hen<fi innanhússtjórn og er að meira eða minna leyti utan heimilis ta ln 8Ieta ráðið hjú til óhjákvæmi Konttr eru yfirleitt fjárráðar eftir let?.ra husverka og með venjulegtim sörau reglum og karlmenn, jáfnt gift- J°rum. Og enn er hún talin geta ar sem ógiftar. Húsfreyja getur þó pkttldbundið félagsbúið “til sameigin- ekki, án samþykkis valdsntanns síns tekið á sig ábyrgð eða tneðábyrgð á legs gagns og sakir óhjákvæmilegra nauðsynja,” eins og lögin orða það. En sem dæmi þess, hversu dómstólar hafa skilið þessi orð í landi, sem býr við satnskonar lög í þessu efni og hér gilda, má geta þess, að kona v'ar ekki talin geta skuldbundið bónda sinn til að svara til skuldar hennar fyrir tennur, er hún hafði pantað t munn sér, og tennurnar eftir því eigi taldar til sameiginiegra hagsmuna og óhjá- kvæmilegra nauðsynja. Bónda var dæmt óskylt að borga tennurnar. Et til vill myndu tslenzkir dómstólar , , . , , ekki láta tannlæknana veíða jafnhart er DUIO tll Úrlúti, — sízt ef bóndinn hefði losað unt þær. Alt verðlauna smjör mdsor Daíry Madetn .CanaOa TME CANAOIAN 3At.T CO, LIMITED Ið Þannig Iagaðir eru aðaldrættimir I úr gildandi reglum tpn sameign bióna og umráð bónda yfir sameigninní. Og skal þá lýst reglunum um sam- skuld hjóna eða afstöðu hvors þeirra til skulda hins. Verðui; þar fyrst að I greina milli skulda, sem eru eltfri en hjónavígslan, og skulda, setn eru yngri. Hvort hjónanna um sig verð- ur að láta sér lynda að skuldheimtu- maður hins gangi að félagsbúinu til greiðslu cldri skulda og bóndinn verð- ur auk þess, nema öðruvísi sé sér- staklega um samið, að borga slíkar skuldir kontt sinnar af séreign sinni, eigi hann nokkra og hrökkvi félags- tyúiö ekki. En húsfreyja þarf ekkert að láta af séreign sinni upp í eldri skuldir bónda stns, þó að félagsbúið hrökkvi ekki fyrir þeim. Um yngri skuldir gegnir að því leyti sama máli, að skuldir annars. hv'ort heldur þær stafa frá samning- um eða skaðabótaskyldu verki, ertt óviðkomandi séreign hins.og skuldir bónda auk þess óviðkomandi sjálfs- aflafé húsfr. En skuldir húsfreyju, |«r er hún kann að hafa stofnað með samniitgi, svo sem peningalán eða skuldir fyrir vörukaup. eru óviðkom- andi félagsbúinu. Bóndi þarf þvt ekki að svara til slíkra skulda, þó að skuldareigandi kalli eftir þeim þaðan sbr. tannadóminn. Aftur á móti verðttr húsfreyja að sætta sig við, að skuldheimtumenn bónda% taki borgun af félagsbúinu, jafnt af hennar hluta í þvt, sem af hluta bónda. Munur þessi helgast af því, að bóndi einn hefir umráð yfir félagsbúinu. Sá um- ráðaréttur þykir ekki geta samrýmst því, að hiúsfreyja geti bundið búið með samningum sínum, enda er skuld arstofnun eftir atvikum óbein fram- tíðarráðstöfun á eign skuldara. Hins vegar verður hv'ort um sig að sætta sig við, að þær skuldir hins, er stafa frá skaðabótaskyldu verki, svo sem eigtiaskemdum eða refsiverðu verki, borgist af félagsbúinu, og þá um leið af húshluta þesss sýkna.en í því falli á sýkn endurgjaldskröfu á hendur sekum. Þessir eru höfuðbrættirnir utn af- stöðu hjóna í fjármálum, hvors til annars og út á við, þegar félagsbú er með þeim, og það er lögmcelta skipulagið í þeim efnum. Það rennur sjálfkrafa yfir hjónin með hjúskap- arlýsingu vígslttmanns, prests eða valdsmanns. En út af þessu skipulagi má breyta, Aðiljar mega gjöra það með samningi sín á milli. Sá af- brigða-santningur heitir kaupmáli. Kaupmála má gera jafnt eftir hjónavígslu sem á undan. Ráðlegast mundi þó að gjöra hann á undatt vígslu , og það af ýmsum ástæðum. Hjónaefnin þurfa þá eícki að sækja • til annara, annað en leiðbeiningu lög- fróðs manns og þinglýsingu yfirvalds en eru laus Við konungsstaðfestingu, sem þarf til kaupmála eftir vigsltt. Kaupmálin gildir og i fyrra fallinu frá vígsludegi, en ella yfirleitt ekki fyr en frá þinglýsingardegi. Og eins og kunnugt er snarast oft um skemmri tíma en þeim, er gengur til þinglesturs hér á landi, einkum innan Reykjavíkur. Þar fer þinglestur að eins fram á manntalsþingum, og þatt eru ekki haldin nema einu sinni á ári. Qg loks mætti geta þess til, að karl eða kona mijndi stundum vinna það til hjúskapar, sem örðugt kynni að verða að koma á síðar. Aðiljar geta með kaupmála yfir- leitt gjört þá skipun á fjármálum sín- um, sem þeitn kemur saman ttm. Þannig tná ákveða, að engin sameigtt skuli v'era með hjónunum, heldur skttli hvort þeirra eiga það, sem það hefir áður att og kann að eigriast, eða svo, að sameign skuli vera um sumt, t. d. lausafé, en séreign um fasteign. Á hinn bóginn má og gjöra séreign að sameign. Þó eru ýmsar skorður reistar við samningsfrelsi kaupmálaaðilja. Þann- ig er ekki hægt að þiggja sig undan löglegum fastmælum þriðja manns. Hafi faðir brúðar t. d. gefið dóttur sinni jörð.með því skilorði, að jörðin skyldi vera séreign hennar, þá geta hjónin ekki breytt því ákvæði með kaupmála. En auk þess hefir löggjaf- inn lýst sumt ógilt, þótt í kaupmála kynni að verða sett. Þannig var það t. d. ógilt ákvæði, að öll eign annars í nútíð og framtíð skyldi vera séreign hins, eða alt sjálfsaflafé húsfreyju undir einkaumráðum bónda. Kaup- máli getur ekki leyst bónda ndan að leita lgmælts samþykkis konu sinnar til ráðstöfunar á fasteignum þeim og v'erðbréfum er hún kynni að hafa lagt í búið undir nafni stnu. Og ekki geta hjón heldur leyst sig ttndan lögmæltri skyldu til að framfæra hvort annað af séreign sinni, ef á þarf að halda. — t þessu sambandi má geta þess. að óhjákvæmilegt er, að kaupmálareglum sé fylgt, til þess að gjafir milli hjóna seu gildar. Þó eru smágjafir undan- þegnar kaupmála, og enn fremur kaup á framfærslustyrk til handa konu af hendi bónda eftir hans dag. Slík kaup af hendi húsfreyju til handa bónda mundu aftur á móti vera ógild. Sá munur stafar af því að enn er talið eðlilegra, að bóndi framfæri konu sína en hún hann. Hafi bóndi rýrt félagsbúið mjög án gildra ástæðna eða sýnt sig Hklegan til'að misbeita einkautnráðum sínum, þá getttr húsfreyja skorað á yfirvald þeirra hjóna, að . slíta félgsbúinu. Fallist yfirvaldið á kröfuna, er búinu skift og hvort hjóna um sig fær þá sinn búshelming til frjálsra umráða hafi það aldur til. En húsfreyja á heimtingu á búslitum, verði bóndi hennar gjaldþrota t lifandi lífi. 1 því getur yfirvald ekki neitað búslitum. Og hvort hjóna um sig á heimtingu á búslitum, yfirgefi annað hitt án lög- mætra orsaka. Búslitin hafa ekki frekari áhrif á hjónabandið en að slíta fjárfélagi hjóna. Hjónabandið stend- ur óhaggað að öðru leyti. Þessi bú- slitaheimild er nokkur réttarbót, þótt lítt notuð muni vera enn þá, enda ekki nema 15 ára gömul. Áður var ekki önnur leið til búslita en hjónaskiln- aður, annaðhvort til fulls eða þá a. m. k. að borði og sæng. Séreign er yfirleitt í umráffutn sér- eiganda, jafnt húsfreyju og bónda. Þó getur hriffji maffur, er gefur öðruhv'oru hjóna gjöf eða arfleiðir annaðhvort, jafnframt ákveðið, að gjöfin eða erfðaféð skuli vera undfr umráðum annars en eiganda. Svo mundi t. d. faðir geta_ kveðið á, treysti hann hvorki dóttur né tengdasyni til að fara með fé. Þá má og gera afbrigöi á reglunni um umráð séreiganda yfir séreign með kaupmála, þó eðlilega sé því að eins, að hvorki standi á móti lögleg ákvæði þriðja manns né fastmæli laga Þannig má ákveða, að séreign hús- freyju samkvæmt kaupmála, gjörðum fyrir hjónavígslu, skuli ekki vera í umráðum hennar, eða að séreign, er húsfreyju hefir hlotnast upp úr sam- eign beggja, skuli vera undanþegin umráðum hennar. Hinsvegar væri ekki lóglegt að ákveða svo á, að öll séreign annars skyldi vera í einka-um ráðum hins. Hitt má aftur á móti á- kveða, að húsfreyja megi ekki, þótt fjárráð sé, ráða séreign sinni nema með samþykki bónda síns. Ltkur meðráðaréttur til handa húsfreyjtt yfir séreign bónda verður hins vegar líklega ekki um saminn. Þannig löguð er þá afstaða hús- freyju til bónda að lögum i fjármál- um. Og lík er afstaða hjóna að lög- um t Danmörku og Noregi, enda eru aðallög vor í þessu efni, lög frá 12. janúar 1900, nánast útlegging úr dönskum lögum, sem aftur eru mjög lík norskum lögum. — 1 Sviaríki eru fasteignir hjóna aftur á móti séreign þess, er áður átti, enda séreign lög- mælt víðast hvar í Ndrðurálfu og Bandaríkjunum í Vesturheimi, og um ráðin þá annaðhvort hjá séreiganda. svo sem á Bretlandi og í Bandaríkj- unum, eða hjá bónda að meira eða minna leyti, svo sem á Þýzkalandt, í Sviss og'Austurríki. Á Frakklandt og í flestum öðrum sv'okölluðum róm- 'verskum löndum gildir aftur á móti gamla biblíulögmálið yfirleitt enn: Maðurinn er þar höfuð konunnar bæði um fjármál og annað. Hús- freyja er þar að vísu talin ráða sjálfri sér og sjálfsaflafé sínu og arfleiðsht eftir sinn dag, en gatur að öðru leyti enga skuldbindingu á sig tekið án samþykkis bónda í hvert skifti. Á ítalíu og sérstaklega í Belgíu er þó húsfreyjan nokkru frjálsari að lögum en á Frakklandi. En auk þess sem réttur húsfreyju er þannig að lögum vorum nokkru minni en bónda, þá fer afstaða hús- freyju í ýmsum efnum eftir högum bónda hennar. Þannig ræður bóndi heimilisfangi beggja og höfuðdráttum heimilishalds Þ'ó er húsfreyja ekki skyld að fylgja bónda sínum úr landi, og sízt út úr konungsveldinu.—Margir telja bónda sjálfkjörinn réttargæzlumann kontt sinnar, t. d. sóknara og verjanda í málum hennar, en það er tæplega rétt Hitt sönnu nær, að telja megi hann það því að eins, að kona hans hafi eigi gjört aðra ráðstöfun. — Æ'ttar- nafn bónda er nú að lögum heimilt húsfreyju' án sérstaks leyfis, en ætt- arnafn húsfreyju ekki bónda. — Sama máli gildir um svokallaða lögtign, hún drýpur af bónda á húsfreyju, þeg- ar kóngurinn gefur bóndanum em- bætti eða “ráðs”-nafnbót.— Sveitfesti húsfreyjtt fer eftir sveitfesti bónda Hún tapar sveit sinni, þegar hún gift- ist, en eignast sveit bónda síns í stað- inn. Sveitfesti bónda breytist hins- vegar ekki, þó að hann kvongist. — Svo er og um svokalllaðan fæðinga- rétt. íslenzk kona sem giftist brezk- um manni, verður þegn Georgs Breta konungs, og brezk kona, sem giftist íslendingi, verður þegn Kristjáns konungs vors. Aftur á "móti eignast bóndi ekki fæðingarétt konu sinnar, Eins er og um það, að kona embættis- manns fær eftirlaun að bónda stnum látnum. En karlmaður mundi ekki fá eftirlaun að látinni konu sinni er verið hefði t embætti. — Loks ber þess að geta, að þó að hvort hjónanna um sig sé að lögum jafnskylt að framfæra annað þá hvtlir framfærsluskyldan í rauninni þó aðallega á bóndanum og oft ef ekki oftast, eingöngu. Þannig mun bónda venjulega vera gjört að leggja konu sinni styrk, þegar skiln- aður verður með þeim að borði og og sæng, og ósjaldan, þegar hjónum er leyfður fullur skilnaður. Þá vildi eg lýsa með nokkrum orð- um afstöðu konu eftir hjúskaparslit °g byrja á ekkjunni. Ems og húsfreyja eignast fæðingja tt, sveitfesti, ættarnafn og lögtign Kars' StAhaL þessri ollu meðan hún giftist ekki aft- g h,Un Vlnnur ** sjálf sveit, að nugtldandt logum með 10 ára dvöl éftiTm SVeit' Hín e'gnast eftirlaun hl' mann S,nn- hafi hann verið em- S hébTCur svo sem Þegar er ereint’ d hali «r'fatVmnUréttÍ ?etur t A haldtð afram verzlun hans, án þess a0 kaupa nytt kaupskaparleyfi, en þann rett heftr ekkill ekki að konu Sinn’ iatlnni. i Auk þess verður e kja fullfjarráff, hversu ung sem er. ' fragTu! kona- er mistl mann sinn ur hetlablóðfalli, um lei« og hún gengi f.ar .altar,nu’ >'röi jafngeng allra fjarviðskiffta og 25 ára karlmaður. x ,JíltUpr ekkl11 yröi annaðhvort að btða 25 ara aldurs, eða að minsta ost, 1—2 ar, til þess að fá lögaldurs- y, .’ °/ 7rSl Þó að greiða lögmælt gjaW fyrir. Ekkill þarf eigileyf; . . að s,tJa 1 osktftu búi með sameig- uricgtitn, ófjárráðum bömum konu stnnar. En ekkja hefir því að eins leyfi tri að sitja í óskiftu búi eftir marnt stnn, að hann hafi ákveðið svo a t erfðaskrá, eða að hún hafi fengið eyft skiftaráðanda til þess. Aftur á móti er ekkja að því leyti betur sett en ekkill, að hún ber yfirleitt enga abyrgff á skuldum manns síns, þó að félagsbúið hafi ekki hrokkið til að greiða þær. Hún þarf hvorki að greiða þær af séreign sinni né sjálfs- aflafé. Ekkill yrði hinsvegar að borga allar skuldir félagsbúsins, sem ekki fengjust þaðan, af séreign sinni. Það er alls ekki alveg ugglaust, að ekkja, er giftist aftur, hafi jafna* rétt við ekkil í sömu sporum, til að halda börnum sínum frá fyrra hjóna- bandi. Þó er mér nær að halda, að nýjtt fátækralögin hafi óbeinlínis num ið úr gildi þá grein í lögum Kristjáns konungs V., er þeim réttarmun hefir þótt valda. Skilnaður að borði og sæng veldur ekki hjúskaparslitum, heldur að eins samvistaslitum. Þó finst mér rétt að geta rettarstöðu borff- og s<rngurskil- innar konu. Réttur slikrar konu er í tveim greinum meiri en réttur bÓnda í sömu sporum, en í engu minni. Hún er talin fjárráð eftir sömu reglum og ekkja og fær að jafnaði meðlag frá bónda sínum; yfir höfuð ber borð- og sængurskilinni konu sami réttur eftir mann sinn látinn sem ekkju, er ekki hefir slitið samvistum við mann sinn, að því einu undanskildu, að hún tapar erfðarétti eftir hann, enda erfir hann ekki hana, andist hún á undan honum. Alskilin kona hefir sömu réttindi og ekkja, að því fráskildu, að hún erfir ekki fyrverandi mann sinn fremur en hann hana, og að hún heldur ekki at- v'inntirétti hans né fær eftirlaun eftir hann. -Framh.ý. GÓÐAR VÖRUR! SANNGJARNT VERÐ! Áreiðanlegir verkamenn Petta er þaö sem hvern mann og konu varðar mestu á þessum tímum. Heim- sœkið verkstœði vort og þér sannfærist um alt þetta. Nýjustu snið, lægsta| verð í bœnum. Velsniðin föt sem ætíð fara vel H. SCHWARTZ & CO. The Popular Tallors 563 PortageAve. PKone Sh. 5574 Larsen’s Rheumatism Sanitorium 449 Main St. Phone: M. 4574. Arkansan hvera aðferð er höfð við liðagigt, bakgigt og húðsjúkdómum. Gigt orsakast af þvagsj úkdómum í blóðinu; þig losnið við það á þennan hátt. Fimm ára reynsla við Arkansas hverina. Hér eru taldir fáeinir af hinum mörgu sjúklingum, sem geta sagt ykkur um lækninguna, sem þeir fengu í Larsen’s gigtarhælinu. Mrs. J. L. Knight, Ph. G. 399. Mrs. A. H. Hoskings, 712 Portage Ave. Mr. A. Corbett, Shipman Court, Suite 15. Mr. W. H. Steadman, C.N.R. Weightmaster, Fort Rouge Mr. A. W. Amott, Transcona.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.