Lögberg - 20.12.1917, Blaðsíða 1

SPIERS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞÁ!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
Q.
Tals. Garry 1280
Stolnaett 1887
Steele & Go., i«i
MYNDASMIÐIR
Horni Main og Bannatyne,
Fyrstu dyr vestur af Main
WINNIPEG
MAN.
ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 20. DESEMBER 1917
NÚMER 50

Frá Bjarmalandi.
EFTIR
ODD GRÍMSSON.

Góður maður elskar ættjörð síua, — hver sem hún
er og hvar sem hann er. Fróður maður vill þeklíja
fræði þjóðar sinnar forn og ný. Mál móðurinnar er
liverju barni kært.
Og þetta eru hinir þrí-einu dýrgripir allra góðra
Islendinga: cettjörðin, ættjarðarfrœðm og móðurmdlið.
Þór, hinn mikli þrumuguð, sem feðurnir tignuðu
hvað mest allra goðanna, hinn hrausti sonur Óðins og
Jarðar, skjól og skjöldur Ása í hinni glæsilegu foi'nöld
feðranna, átti sér, sem kunnugt er, þrjá kjörgripi:
hamarinn Mjölni (reiðarslagið), Megingjarða og járn-
glófa. Án þessara gripa mátti hann aldrei vera. Fvrir
þá varð Þór mikið og frægt fornaldar goð. Fyrir þá
óx honum karlmenska svo hann sigraði Jötna, óvini
guðanna. Þannig varð hann sverð og skjöldur Ása og
átrúnaðargoð Norrænna manna.
Svipað er ástatt með ættingja Þórs, Islendinginn
Einnig hann á sína kjörgripi, þá er eg nefndi. Hann má
aldrei og hvergi án þeirra vera, ef vel á. að fara. Karl-
menska hans er undir þeim komin. 1 viðureigninni við
jötna á jötunheimum, getur hann ekki án þeirra sigrað,
sem íslendingur. Og annað en Islendingur getur hann
aldrei orðið nema að nafninu.
Eitt sinn kom I.oki því til leiðar, að Þór fór ti! Jöt-
unheima, án þess að hafa gripi sína með í förinni. Það
var eitt liinna mörgu og illu kænskubragða Loka. Enda
komst þá Þór í liann krappan.
Og enn er það Loka-ráð, þegar Islendingum er til
þess ráðið, að skilja eftir heima kjörgripi sína, og etja
afli við jötna án þeirra.
Ekki erum við menskir nútiðar Islendingar, sem
höfum lært helzt til vel að syngja um sjálfa okkur:
“fáir, fátækir, smáir”, ofsterkir fyrir því, þegar sækja
verður í Jötunheima nútímans. 1 þeirri viðureign allri
verðum við nógni varbúnir, þó við höldurn þeim andlegu
hertýgjum, sem við eigum ágætust.
Síðan Þór hafði sem atvinnu forðum daga, “að
fara í Austurveg að berja tröll”. hefir aldrei reynt
meira á mátt Megingjarða, nranndóms og mannkosta
en nú. Nærri liggur að stvrjöld nútímans minni eitt-
hvað á viðureign Þórs við Útgarðaloka. •
Þjóðarheiðurinn heimtar, einmitt nú, hærra fóm-
argjald, nálega um lreim allan, en nokkuru sinni áður í
allri sögu mannanna. Og einstaklingar og þjóðir leggja
fram það gjald án möglunar, enda einkasoninn, Isak.
Þetta gera þegnarnir nú fyrir þjóðerni sín — og
það alment.
Ættjarðarástin skipar alstaðar öndvegið á yfir-
standandi tíð og það stundum á kostnað konunglegra
forréttinda, eldgamalla erfðakenninga og tilbeiðsla ein-
staklingsins.
Nú er manngildi þess einst ddir.gs óvíða hátt metið,
sem ekki setur þjóðarlieiður, ættjarðarást, almennings
gagn, efst á merki sitt. Eigin hagur verður að rýma
fyrir annara hag. Á þann lærdóm hafa menn lengi ver-
ið harla tornæmir. Nú er hann að lærast, þó seint gangi
Sú hugvekja er öllum þörf hugvekja.
Er þá nokkuð óskiljanlegt að Islendingar, sem í
öndverðu lögðu svo mikið á sig til að byggja frjálst land,
og mynda þar óliáð mannfélag, sem engur fyrir löngn
rejmdust svo góðir merkisberar í öllum skilningi, beri
nú sitt eigið þjóðernislega merki, eins hátt og vel sem
kraftar leyfa í framsóknarfylking ættjarðarvina um
allan heim ?
Eg held ekki.
Iíitt væri fremur furða og vítavert, vaknaði Is-
lendingurinn ekki, við önnur eins liamarslög og nú
heyrast úr Jötunheimum.
Og Loka einum væri um að kenna, ef Islendingur-
inn, á þessari hættutíð gætti ekki gripa sinna og hefði
þá ávalt meðferðis.
Eggert Ólafsson, liinn ágætasti íslendingur 18.
aldarinnar, segir svo frá eigin uppeldi, að fóstri sinn
og móðurbróðir, Guðmundur sýslumaður Snæfellinga
Sigurðsson, sem sjálfur var lærisveinn Jóns biskups
Vídalíns, liafi veitt sér margar velgjörðir, án þess að
sjá til gjalda, og ekki haft annað fvrir augum, en að
hann — Eggert Ólafsson — mætti eignast þá “nkfnbót
sem sé veglegust allra, að lieita maður”. Að heita mað-
ur, íslenzJcur maður, hlýtur að vera brennheit ósk allra
góðra Islendinga, eystra og vestra
Síðan skömmu eftir landnrmstíð Islands hefir
aldrei verið bjartara um Fjallkonuna okkar en nú, í
ófriðarmyrkri meginhluta hins mentaða heims.
Aldrei hefir verið gimihnpi en nú nafnbótin sú,
að heita íslenzkur maður — Is endingur.
Á dögum Eggerts Ólafssonar, árið 1758, var verzl-
un Islands tvisvar boðin upp, var til sölu hæstbjóðanda
án þess nokkurt boð fengist.
Sú smán, og það vandræða ástand snertandi hag
íslands, sveið sárt í hjarta föðurlandsvina, sem Eggerts
enda kvað hann þá, meðal annars, þetta eftirminnilega
erindi:
“Fyrir þín gæði fýsilig
Fjöldi sótti þjóða;
iVu vill enginn eiga þig,
Ættarjörðin góða!” —
Nú kveður við annan tón, sem betur fer, með
verzlun og ytri liag íslands, þó oft væri, okið þungt og
biðin löng.
En er þá íslenzkur þjóðarlieiður og ættjarðarást
hér til sölu — og enginn kaupandi 1
Eg neita því, — þó þar gangi eg fremur í trú en
skoðun.
Því legg eg til að við Islendingar hringjum til
nýrra tíða þjóðernislega. Til upphafs syngi menn,
utanbókar hina gullfögru “hvöt” Matthíasar:
“Vaki darraðar drótt
Meður drengskaji og þrótt,
Nú er dagur um blájökla-stól.” — —
Nóg er til að syngja þó það gleymist við suma sam-
fundi okkar. 0g ekki skortir efnið í ótal textaraðir.
Hver einasta fornsaga, er stórmerkileg prédikun fyrir
nútíðarmanninn.
Sumar þeirra ættum við að rif ja upp nú um vetr-
arkveldin, að dæmi feðranna. Og aldrei er góð vísa of
oft kveðin. Fróðum íslendingum má ekki fækká og
góðir ættjarðarvinir verða aldrei ofmargir.
Síðar skal Bjarmalands nánar getið og nafna míns
er þangað fór forðum daga.
Bœn hins málhalta
Veitið mér, guðir, goðatungu,
Gullaldarmál er Æsir sungu!
Tungumál Óðins, óðmál Snorra,
Auðinn dýrmæta feðra vorra;
Tungu, er orð hjá Agli, Njáli,
Óðsnild prýddi og spakleiksmáli;
Málið, er Grettii' mælti forðum,
Mælskuna’ í Jóns og Hallgríms orðum;
Innblásna tungu óðs og sagna,
Orðspeki kónga og frægstu bragna.
— Ljúft er þá tungu og-létt að mæla
Ljúfara enn málrún Hjörleifs-þræla
Fargi því engin feðra máli,
Frægð var það Agli, speki Njáli.
Málið sem fvrst eg mælti af tungu
Og móðurvarirnar kæru sungu.
Bænarmál flestra í lirvgð og liættu,
Hugþekkast mál er sorgir grættu.
Mál, sem túlkar þó menn því gleymi,
Margra síðustu orð í heimi; —
Ódauðlegt mál, sem mannsins andi,
Móðurtungan í feðralandi. -----
íslenzka tungu í öðrum heimi
íslendingar eg hygg að geymi. —
Heffata! Gef mér guðatungu,
Gullaldarmál, er Æsir sungu!
Arfinn dýrmæta áa vorra
Egils og Hjalta, Njáls og Snorra.
Innblásna tungu óðs og sagna,
Orð, er eg fyrst og síðast fagna.
Málið er fyrst eg mælti af tungu
Og móðurvarirnar kæru sungu. —
Ilreint eins og frónska fjallalindin,
Fagurt sem skin á jökultindinn.
— Veit eg í öðrum æðra lieimi
íslenzkri tungu sízt eg gleymi!
Móðir ertu hérna hjá mér?
(Út-af styrjaldar atburði).
Móðir, ertu hérna hjá mér?
Heyri eg enn þinn vöggusöng? —
Grát þú ei, — og far ei frá mér,
Fer að nóttin dimm og löng.
Komstu úr sælum kotbæ eyja
Kæra drenginn þinn að sjá, —:
Sem þú fæddir, — sér hér deyja, —
Sáragræðslu bezta að Ijá?
Móðir, við af hreysti háðum
Hildarleik, unz dagur þraut. —
Fjendur beittu banaráðum,
Bræður hnigu í foldarskaut.
Æskan fellur, —eg-er að deyja, —
TJngur varð eg holund sár. —
Tárlaust skulum helstríð heyja, —
Hetju-dauði’ ei þekkir tár.
Vef mig aftur örmum þínum
Unz við brjóst þér festi blund!
Svæf mig bernsku mansöng mínum
Og móðurkossi------á dauðastund!

Ó, faðir, gef íslenzku börnunum jól!
Eftir ODD GRÍMSSON.
I.
I framandi landi um feðranna ból,
Ó, faðir, gef íslenzku börnunum jól!
Og gefðu þeim ljósið og guðlegan frið,
Og gef þeim að kannast sinn frelsara við.
Jól, jól, blessuð jól,
I lireysum og liöllum og hjörtum — gef jól!
Að börnum ger alla, með barnanna lund, —
Hins bezta sé jólin enn fæðingarstund.
Ö, fær oss liin barnslegu fortíðarjól,
Og flyt oss í geislan af kærleikans sól.
Jól, jól, blessuð jól,
I hreysum og höllum og hjörtum — gef jól!
Ó, vernda, Guð, barnseðlið bræðrunum hjá,
Og Betlehems-stjörnuna leyf þeim að sjá.
En legðu þeim englanna lofsöng í munn,
Af lindum þeim svala við kærleikans-brunn.
JÓI, jól, blessuð jól,
1 hreysum og höllum og hjörtum — gef jól!
1 villum, — á heimleið, — margt heimsbarnið kól,
En hjálpaðu, faðir, við þráum öll jól!--
1 framandi landi, um feðranna ból,
Ó, faðir, gef íslenzku börnunum jól!
JÓI, jól, blessuð jól,
I hreysum og höllum og hjörtum — gef jól!
II.
Minn lofsöng fáir læra,
Mitt lágt er öænarkvak.
— Þó móðurmálið kæra
Sér mjúkt á vængjatak. —
Úr kulda heims og húmi
Á heimsins ljós eg geng,
Og lýt í lágu rúmi,
Þeim ljúfa jóladreng.
Iljá sauðum sat eg forðum
Á sjálfri jólanótt,
Og undi Drottins orðum,
Þá andans líf var rótt. —
Með lítið ljós í hendi
Eg ljósið æðsta sá,
Er móðir kristin kendi
Að krjúpa jötu hjá. —
Þó sjálfstraust sumra stækki
Er sátu mér við hlið,
Og hagur ýmsra hækki
Um hvorugt þó eg bið:
Iljá þeim, er læging líða
Á lífsins eyðihjarn,
Um jólin eg vil bíða
Með Jesú, — eins og barn.
Þó menn eg efi — alla,
Og efi sjálfan mig,
Að fótum þér skal falla,
Til frelsis gafstu þig.
Þín kærleiksorð ei efa,
Þitt elska fórnarlíf,
Á vald þitt viljan gefa,
Þú veikra stoð og hlíf.
Eg veit mitt ljós er lítið
Og lágt mitt hreysi er,
Að margt er vamm og vítið
0g veika trii eg ber.
En gist, Ó, Guðs son, lijá mér,
mér gef þinn jólafrið,
Eg skal ei flýja frá þér,
En fús þig kannast við.
III.
Þó kveikt sé ljós í kirkjum
Og Kristi sungið lof, —
1 mannasálum myrkum
Ei merkjast skýjarof.-------
Um Drottins kærleik deilir
Vor deilugjarna öld,
Svo villast hópar heilir.
Um heilög jólakvöld.
Nú gleymið þrátti og glysi
Sem Guðs börn lialdið jól.
En fleygið feigðarblysi
Og fagnið kærleikssól.
Af öllu elskið hjarta
Hinn æðsta jólafrið.
Það blysið kærleiks bjarta
Er brosir öllum við.
IV.
Eg bið um barnsins hjarta,
Um barnsins trúarfrið,
Um barnsins útsýn bjarta
Þó blasi styrjöld við. —
Að Jesú-barni um jólin
Öll jörðin-fagni enn,
Að sannhelg kærleikssólin
Hér signi alla menn.
Sem barn, að barnsins vanda,
Eg bið um ljós og frið.
Um Jesú eigin anda,
Um engla helgan sið, —
Að orð Guðs stöðug standi
Þó styrjöld feli sól,
Að lýsi mínu landi
Og lýð þess, — himnesk jól!
V.
Hvar sem móðir syrgir soninn,
Sæti er autt, en votar brár,
Jesú fæðing, jólavonin,
Jafnan þerri sérhvert tár.
Hvar sem börn vor biðja, — stríða,
Björt þeim skíni vonarsól.
Hvar sem hjörtu lifa, líða,
Leyf þeim, Guð, að halda jól!
Sendu, faðir, frið á jörðu,
Frið við þig og alla menn!
Alla friðarfúsa gjörðu,—
Friðarherra þú ert enn; —
Frið í hjartað friðarsnauða,
Feðra kirkju, ættarból;
Frið í líf og frið í dauða, —
Friðar-auðug, blessuð jól!
.

Einar Jónsson
Einar Jónsson líkneskjasmiður
hefur orðið hlutskarpastur allra þeirra, er
um keptu, að gera myndina af porfinni
Karlsefni, og reist skal verða í Fairmont
Park, Philadelphia.
porfinnur var, sem kunnugt er, hinn
fyrsti hvíti maður, er aðsetur tók í Ameríku,
og er mynd þessi fyrst af mörgum, er reistar
verða í skrautgarði þessum, sem merkistein-
ar í sögu Bandaríkjaþjóðarinnar.
Upphæðin, sem Einari er veitt, til mynd-
arinnar, hefir verið ákveðin $15,000.
Er þetta gleðileg og góð frétt öllum
sönnum íslendingum.
pangað er hann þá kominn, þessi ungi,
nafnkunni íslendingur. — Upp á örðugasta
hjallann er hann kominn, þrátt fyrir féskort
sjálfs sín, og hrakspár margra, er hann í
fyrstu, ungur og táplítill, lagði út á lista-
mannsbrautina. — En Einar Jónsson lét eigi
hugfallast. Ástin á listinni, þrautseigjan, og
traustið á framtíðinni, brúaði torfærjrnar
að lokum. Og nú hefir smaladrengurinn
frá Galtafelli í Árnessýslu, verið kvaddur til
þess, af mestu þjóð heimsins, að gera minn-
ismerki, er lengi mun standa hátt í huga
þjóðarinnar. — Einar er löngu kunnugur fyr-
ir list sína í Norðúrálfunni — nú hafa Banda-
ríkin opnað honum faðm sinn.