Lögberg - 10.01.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JANÚAR 1918

erq
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,iCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAIjSIMI: GARRY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Ijtanáskrift til blaðsins:
THE OOLU^BIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, tyat\.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, ^an.
Mikið vill meira.
Svo hefir það verið frá byrjun, og svo er það
enn. Nú þegar þessi þjóð er að leggja fram alla
krafta sína, beztu synir þjóðarinnar líf sitt, til
frelsis og mannréttinda, og byrðamar leggjast
þyngri með hverjum deginum a herðar lands-
manna, þá koma jámbrautarfélög þessa lands, og
krefjast hærra flutninga- og farmgjalds, svo nem-
ur 15 af hundraði, og hafa þau svo komið máli sínu
við jámbrautamefnd ríkisirs, sem margt hefir
gjört þarflegt, og vel í sínum verkahring, og vald
hefir í þessu máli, að hún hefir veitt þessa beiðni
félaganna.
Oss þykir sennilegt að kostnaður við starfrækslu
jámbrautanna hér í Canada hafi aukist að nokkr-
um mun og að með sannleika verði sagt, að mögu-
leiki þeirra til þess, að græða jafn mikið og þau
áður gjörðu sé ekki fyrir hendi, nema með því
móti að hækka flutnings- og farmgjöldin, en þó
má benda á að meiri flutningur frá Vesturlandinu
hefir boðist félögunum nú þetta síðasta ár, en
nokkru sinni fyr. Og er ekki að sjá á skýrslum
Canada Pacific jámbrautarfélagsins að þeir séu
nauðlega staddir fjárhagslega.
Vér neitum því ekki að jámbrautarfélögin
eiga rétt á. að fá sanngjama vexti af fé því, er
þau leggja í sín fyrirtæki, eins og líka allir aðrir.
En vér neitum þvi, að jámbrautarfélögin hafi
nokkurn siðferðislegan rétt, til þess að búa við ó-
breytt kjör, þegar kjör þjóðarinnar verða að líða.
Er ekki sanngjarnt að ætlast til þess, að þau
taki sinn þátt í breyttum og erfiðum kringum-
stæðum þjóðarinnar. Er ekki sanngjarnt að ætl-
ast til þess að jámbrautarfélögin skilji, að fólkið
í þessu landi er ekki til fyrir járabrautimar, held-
ur að járabrautarfélögin eru orðin til fyrir fólkið.
Reyndar hafa járabrautarfélögin aldrei sýnt að þau
litu svoleiöis á hlutina, hafa alt af verið járnkald-
ar peninga maskínur, hafa gleypt alt, sem'þau hafa
náð í, og fólkið í þessu landi hefir þolað þeim mik-
ið. En mótmælalaust ætti jámbrautarfélögunum
ekki að haldast þetta uppi. pau ættu, fyrst þau
vildu ekki gjöra það með fúsu geði, að vera neydd
til þess að bera sinn part af byrði þeirri, sem á
þjóðinni hvílir.
Stjóm Manítoba-fylkis hefir nú hafist handa
í þessu sambandi, og krafist þessk að þetta yrði
ekki að lögum gjört, þar til hún fengi tækifæri til
þess að mótmæla þessu gjörræði, og leggja fram
þau gögn sínum málstað til sönnunar er hún hefði.
En þau eru samningur, er Manitoba stjómin gjörði
við Canadian Northem jámbrautarfélagið er hún
gékk í ábyrgð fyrir veðskuldarbréfum þess, um
það, að hún (Manitoba stjómin) skyldi hafa hönd
í bagga með, eða öllu heldur ráða yfir farmgjöld-
um innan Manitoba-fylkis á öllum brautum Can-
adian Northem jámbrautarfélagsins.
Thos. H. Johnson, dómsmálaráðherra Mani-
toba-fylkis er farinn austur til Ottawa í sambandi
við þetta mál, til þess að mótmæla í nafni Manitoba
stjómarinnar þessu tiltæki, og megum vér vera
þess fullvissir að stjómin muni vemda rétt fylkis-
búa í þessu sambandi, þó hún þurfi að fylgja mál-
inu til laga-úrskurðar.
Jámbrautamálanefnd ríkisins hefir afhent
Ottawa stjóminni þennan úrskurð sinn, en hann
hefir ekki enn öðlast samþykki hennar. Vitaskuld
hefir hún á valdi sínu að hafna honum, og láta
standa við það sem var. En hvort hún ber gæfu
til þess er annað mál, augu allrar canadisku þjóð-
arinnar hvíla nú á nýju stjóminni og sú spurning
er efst í hug hennar: Hvort mun stjómin nú meta
meira hag járabrautarfélaganna eða fólksins?
Rétt er í þessu sambandi að geta þess, að sams-
lags mál hefir staðið yfír í Bandaríkjunum nú
undanfarandi, járnbrautafélögin þar höfðu líka
beðið um leyfi til þess að hækka flutningsgjöld
með brautum sínum, og var sú hækkun á flutníngs
gjöldum, sem félögin báðu um samþykt af at-
vinnumálanefnd Bandaríkjanna, en stjómin veitti
ekki samþykki sitt, og er ekki líkleg til þess að
gjöra það nú, þar sem hún hefir tekið jámbraut-
imar í sína þjónustu. ,
Hið gamla og nýja,
í hinu gullfallega kvæði “Morte d’ Arthur”
lýsir Tennyson tímamótum þess gamla og nýja.
pegar hið gamla smátt og smátt verður að víkja
fyrir hinu nýja. pegar valdið, sem hinir eldri
höfðu í höndum sínum, er smátt og smátt dregið
í hendur æskunnar. pegar vonin, sem hinir eldri
álitu óaðskiljanlegan hluta tilverunnar, er að
vettugi virt, af framgjamri og ærslafullri æsk-
unni. pótt breytingar þessar séu óhjákvæmilegar
og órjúfanlegar, þótt að ellin verði æfinlega að
beygja sig fyrir æskunni, þótt hið gamla verði
tíðum að sleppa tökum við hið nýja, þá er ekki til
neins- um það að fást. Kvæðið minnir oss svo
Ijóslega á, að vér erum altaf staddir á tímamótum.
Og á ein slík tímamót bendir þetta kvæði Tenny-
sons oss sérstaklega nú, og það em manngildis
tímamót. Framtíðar mælikvarði manngildis.
verður annar en sá, er gilti fyrir liðna tíð, eða
jafnvel fyrir þá líðandi. Fyrir örstuttu síðan var
svo litið á heima á Bretlandi, að sá maður er með
fríðu föruneyti, og fallegum hóp hundá reið á
dýraveiðar, dag eftir dag; maður sem hafði alls
nægtir án þess að þurfa nokkuð að leggja á sig
til þess að afla þeirra, hann þótti maðurinn mestur.
Styrjöldin hefir nú breytt þessum hugsunar-
hætti. Hin nýja tíð vaxandi hættu, og skyldu-
rækni, hefir sett aðalsmerkið þar, sem það á rétti-
lega heima. peir menn, sem nú bera hita og
þunga dagsins eru hinir sönnu aðalsmenn, sönnu
mannvinir; þeir einu menn, sem virðingarverðir
eru. Hinir, hvort heldur þeir eru fátækir eða rík-
ir, sem nú sitja auðum höndum, verðskulda óhug,
og fyrirlitningu allra góðra manna. Og auðsætt
virðist oss það, að framtíðin muni litla meðlíðan
hafa með þeim hugsunarhætti.
Vinnan er ekki einasta þvingandi þörf, hún
er heiðurskrans á höfði hvers þess er vinnur trú-
lega, og leysir vel unnið verk af hendi. pað verð-
ur heiður á komandi tíð að vera treyst fyrir verki,
að vera til uppbyggingar á einhverju svæði; hvort
verkefnið er stórt eða smátt gjörir ekki mikið
til, aðalatriðið verður, hvort það sé trúlega
unnið.
Iðjuleysið og ómenskan verður aftur á móti
fyrirlitið og útlægt gjört úr lífi mannanna, og þótt
þetta stríð gjörði ekkert annað gott, en að losa
mannfélagið við alla ónytjunga, sem á liði sínu
liggia, en lifa á sveita annaru, væri ekki til einskis
strítt.
Alt það bezta, sem nútíðarmenningin á, hvort
heldur sem er á svæði andans, eða verklegra fram-
kvæmda; heimili vor, skólar, kirkjur, verzlun og
iðnaðar, er til orðið fyrír vinnu. Vinnan er sterk-
asta bróðurband þjóðanna.
Neistar frá Vimy-hæð.
Húm — undarlega dulrænt húm og einkenni-
leg þögn, hvíldi yfir Vimy-hæðinni aðfaranótt hins
12. apríl síastl. —
Ekki var þó kyrðin á nokkum hátt lík því,
sem vér í daglegu máli alment skiljum við þögn,
heldur miklu fremur svipuð þáttarhlé í áhrifa-
miklum söngleik — ekki ósvipuð æfintýra-þögn-
inni, er vefur sig dúnmjúk og laðandi um sál ung-
meyjarinnar, sem stendur eftirvæntingarfull við
vegarskil uppvaxtar-áranna og þroskaðrar konu!
En hví var þögnin svo angurvær? Hví var
hæðin svo óumræðilega döpur? Var það vegna
þess að hún hafði veríð stöðugur vottur þriggja
ára blóðfómar? — Var þó ekki hugsanlegt að upp
úr hinni blóðstorknu eyðimörk kynni eitt sinn að
spretta fagurt, laufþrungið lífsins tré, er verða
mætti komandi kynslóðum til sí-blómgandi, göf-
uglegs friðar og heillavænlegrar menningar? Var
ekki ný andleg endurfæðing hugsanleg? — Nýr
himinn og ný jörð? — En þagnarmálin eru tor-
skilin — “hundrað raddir þögnin klæðir”. — pó
verður hún rofin þessi þögn, eins og allar aðrar,
en guð einn veit hvemig fyrstu.tónarnir hljóma!
Snögglega heyrðist þungur þytur í lofti, eld-
flaugar rufu náttmyrkrið og vörpuðu titrandi
bjarma á himinhvelfiyguna, neistamir blikuðu og
féllu til jarðar eins og stjömuhröp. — Svo varð
dauðaþögn að nýju og rökkrið dreymdi drauma,
sem enginn nema dagurinn sjálfur getur ráðið! —
pað hafði verið-steypi-regn allan liðlangan
daginn og fram yfir miðnætti, en nú var stytt
upp, veðrið mollukent og raki í loftinu. — pama
láu tveir menn í skotgrafarbarminum, hálf-sokkn-
ir í aurleðju. Skyldu þeir vera dánir? Nei!
Annar þeirra var einmitt nú að reyna að liðka til
í kring um sig, svo að hann gæti risið á fætur. —
Woods, svo hét maðurinn, lyfti höfðinu lítið eitt,
og andvarpaði þungan, honum fanst eins og hann
heyra í höfðinu á sjálfum sér, eitthvert undarlegt
hljóð, líkast ganghljóði í stundaklukku. Hann
reyndi hvað eftir annað að komast á fætur, en gat
það með engu móti; líkaminn var allur stirður og
aurleðjan svo límandi, eins og moldin og líkami
hans væru gróin saman. En hvað var nú á seiði ?
Eitthvert þrusk heyrðist í rökkrinu rétt hjá hon-
um; hægur andblær greiddi úr skýjunum, og apríl-
máninn varp fölri glætu á eyðimörk feigðarinnar
og dauðans. — pama blikaði á fagurskygðan hjör!
“Hver skyldi nú vera sá dæmdi?” hugsaði Woods
allra snöggvast. “Ætli það sé eg?” Hann reyndi
af öllum mætti að komast á fætur, en kvölin í
hryggnum fór vaxandi, og hann varð að gefast
upp. — |
“Woodsy minn! ert það þú sjálfur?” sagði
hvíslandi rödd örskamt frá honum.
“Já, ert þú líka særður, Dan?”
“Svei mér ef eg veit það, en þó finst mér eins
og stóreflisbjarg hvíli á brjóstinu”.
“Erþér ekki kalt?”
“Jú, það skjálfa í mér tennumar. En hvað
gerir það til. Okkur hitnar bráðum. Við verðum
að sýna að við séum menn; rífa okkur upp úr ó-
hræsis leðjunni, og ná til félaga vorra, hvort sem
við erum særðir eða ekki”.
“Er þetta vatnsflaskan þín? petta vom
sannarlega ódáinsveigar; nú líður mér miklu bet-
ur, Woodsy minn, þakka þér fyrir”. —
“Á eg að lána þér ábreiðuna mína?”
“Nei”. —
Woods reyndi til þess að sofna, en verkurinn
í bakinu hélt honum vakandi; hann var líka stöð-
ugt að hugsa um Dan; þeir höfðu þekst í mörg ár,
síðan að Dan var dálítill drenghnokki hjá foreldr-
um sínum vestur á Saskatchewan-sléttunum, og
þangað til hann útskrifaðist í lögum við háskólann,
þótt aldursmunur þeirra væri mikill — Woods 48
ára, en Dan að eins tuttugu og fjögra. — peir
innrituðust í herinn báðir á sama tíma, stuttu eft-
ir að ófriðurinn hófst, urðu samferða austur um
ver, og höfðu á þriðja ár staðið hlið við hlið í skot-
gröfunum á Frakklandi.
Foreldrar Dan’s vom bæði dáin fyrir löngu,
en áystir hans 20 ára gömul, var eina nána skyld-
mennið, sem hann átti, og unnust þau mjög.
Bréfin, sem hann hafði skrifað henni vom mörg
og fagurlega hugsuð; framan af höfðu þau verið
löng og full af léttlyndi og æskugleði, en upp á síð-
kastið vom þau að verða fáorðari og alvarlegri.
Niðurlagsorð síðasta bréfsins voru á þessa leið:
“Elsku systir! Eg held nú að snepillinn sá ama sé
orðinn óþarflega langur; verst af öllu samt, ef þú
kynnir að fá hann að kveldi og liggja andvaka nótt-
ina á enda. pú manst að mér gekk fremur vel á
háskólanum, og þó ekki svo fáir menn í bygðinni
okkar, skoðuðu mig mannsefni. Eg efaðist samt
alt af um framtíð mína. En nú er eg að styrkjast
og verða stefnufastari. Og ef guð lofar mér að
koma heim aftur heilum á húfi, þá skal eg verða
maður — um fram alt góður og réttlátur maður. —
En skyldi eg falla á Franskri gmnd, fyrir sæmd
þjóðar minnar og réttlætishugsjónir mannkynsins
— verð eg samt maður! Systir mín gráttu, en
gráttu ekki lengi, þótt svo kynni að vilja til að líka
þú, fengir símskeytið frá stjóminni, sem svo
margir fá um þessar mundir, en allir vilja forðast
í lengstu lög”.
Woods hafði verið vamað svefnsins með öllu;
hann hafði marg-lokað augunum, reynt að hagræða
sér ögn og gleyma — gleyma bakverknum, höfuð-
þyngslunum og sjálfum sér; en það hafði þó eigi
gengið greitt. Honum var of kalt til þess að hann
gæti sofnað. — Alt í einu heyrðist eitthvað skrjáf
þar sem Dan lá; hann var að bisa við að komast á
fætur og fleygði ábreiðunni sinni yfir um til
Woods. “Hvemig líður þér Dan minn?”
“Eg veit ekki hvað skal segja, hugsanir mínar
eru allar á reiki og örvar kuldans á leiðinni til
hjartans; stundum finst mér að eg gæti flogið til
stjamanna, en að hinu leytinu er eg þó eins og
jarðsokkinn steinn. Skelfing ætlar hún að verða
löng þessi nótt, — og þarna mótar þó f.yrir mo.’gn-
inum í austrinu — eða hvað?” ....
Napur vestangusturinn þaut um eyðimörkina,
raulandi feigðarsöngva. Himininn var eins og brim-
löðrandi útsær. Dan horfði upp til skýjanna og
talaði við sjálfan sig---hann hafði fengið óráð.
Setningarnar voru ófullkomnar og slitnar út úr
samböndum.----------------
“Apríl veðrið á Frakklandi, er töluvert svip-
að og í Saskatchewan. Manstu þegar við fórum
á gæsaveiðamar? Eg skaut fjórar og var heldur
en ekki upp með mér.”
“Vænt þykir mér um Saskatchewan; þar eru
engin stór tré, engir krækluviðar-mnnar, ekkert
sem truflar hina óbrotnu fegurð sléttunnar. —
pau eru hvert öðru fegurra, blessuð Vestur-fylkin,
er um akrana “rennur lifandi kornstanga-móða”.
Eftirminnilega fögur eru þau líka, þegar haust-
sólin varpar kveðju-geislunum á'bleika akra og
slegin tún. pess vegna hefir fólkið líklega valið
Vestur-fylkjunum nafnið: “The Golden West” —
Vestrið gullna. — Skyldi vera eins fallegt í Ont-
ario? Eg er að verða ruglaður í öllu — líka landa-
fræðinni. En að fólkið skuli vera að verja mörg-
um árum, til þess að læra af bókum landaskipan og
náttúrulýsingar.—pað er engin mentun. Nei, eina
ráðið er, að sjá og skilja hlutina með eigin augum.
petta var alt af það sem systir mín sagði------
Að hugsa sér aðra eins lokleysu og það, að
hægt sé að læra að þekkja lífið sjálft af bókum!
pað getur enginn------enginn! — Ellegar hinar
fáránlegu lýsingar á Sléttufylkjunum okkar! Hver
getur lýst sólaruppkomu og sólsetri á sléttunum ?
Við hvað á að miða? Sólin og sléttan eru eitt!
Geislinn og kornstöngin líka eitt! Enginn getur
mælt hafið. Og sléttan er-----í'alfrjálst, óendan-
legt, alvoldugt haf!” —
Dan studdi hönd á hægri mjöðmina og rak
upp skeliihlátur, rétti snöggVast fram hendina —
hún var storkin af blóði.
“Gerðu svo vel og réttu mér bókina, sem
þarna liggur — ekki þessa, heldur hina; söguna
um leynigöngin og kryplinginn. pað er sönn saga
— þess vegna er hún góð.------Berjast til þess að
aðrir fái haldið lífi, — þetta voru orðin, sem eg var
að leita að! Sléttumar dásamlegu — land mitt
og feðra minna! Nei, í guðsbænum hættu að
gráta systir mín góð. Huggaðu þig við, að hafi eg
ekki verið maður fyr, þá ætla eg nú að verða það.
Eg er að verða svo dæmalaust syf jaður systir mín,
aéT*.......
Hann gnísti tönnum, stökk á fætur allra
snöggvast og blóðgusan stóð úr munninum. Svo
féll hann samstundis til jarðar. “Náttúran Öll er
svo köld og kyr, sem kirkja þögul með auðum
bekkjum”. — pögn dauðans rann saman við nótt-
ina. Háskólasveinninn frá Saskatchewan var ör-
endur; sál hans flogin inn yfir landamærin lífs og
dauða. Nú gat hann haldið áfram náminu í eilíf-
um, dýrðarríkum friði!
Woods var sjónarvottur að andláti vinar síns
— hann grét eins og barn. Aumingin hún systir
hans, hvemig skyldi hún taka tíðindunum ? Svo
reyndi hann að mjaka sér örlítið úr stað. Greitt
gekk það ekki, því höfuðið var þyngra en allur lík-
aminn, hann hjúfraði sig að líki félaga síns,
breiddi sömu ábreiðuna ofan á þá báða og einsetti
sér að bíða þannig dags. En nóttin varð honum
löng, áður en hún var liðin, hafði hann kvatt heim-
inn, sáttur við alt og alla.
Morguninn eftir svömðu þeir Dan og Woods
eigi við nafnakallið í herdeildinni. — Um kveldið
stóðu nöfn þeirra beggja á dánarlistanum.
Útdráttur úr rœðu Lloyd George
er hann flutti 5. þ. m. í verkamannafélaginu
á Englandi.
“Aðeins óhjákvæmileg skylda, skýr, hrein og
öllum augljós, getur gefið oss heimild til þess að
halda áfram þessu voða stríði einn einasta'dag.
Vér ættum ekki einasta að geta sagt ljóst
og skýrt frá hugsjón þeirri, er vér erum að berjast
fyrir, heldur líka hvers vér krefjumst í sambandi
við framtíðar landaskifting í heiminum. Vér
erum nú staddir á vegamótum í þessum ógurlega
ófriði, og áður en stjómir hinna ýmsu þjóða ráða
við sig, undir hvaða kringumstæðum þær halda
stríðinu áfram, ættu þær að kynna sér vilja og
hugsun leiðandi þegna sinna á öllum svæð-
um, og hefi eg leitast við að gjöra það eftir
megni nú á undanfarinni tíð.
Eg hefi lesið tillögur verkamanna félaganna,
og eg hefi talað við fyrverandi forsætisráðherra
Asquith og hertoga Gray. Hefðu Nationalistara-
ir á frlandi ekki verið önnum kafnir við sín erfiðu
heimastjómarmál, hefði eg með ánægju talað um
þessi mál við þá. Einnig hefi eg leitað fyrir mér
um vilja manna í hinum brezku nýlendum. Og
þótt vér höfum ekki komið oss saman, né heldur
lagt grundvöll að neinum sérstökum samningum,
viðvíkjandi stríðshugsjónum vorum, þá veit eg að
eg tala hér máli, ekki einasta stjómarinnar, né
heldur þjóðarinnar aðeins, heldur alríkisins.
Vér erum ekki að berjast á móti alþýðufólk-
inu þýzka. Eyðilegging pýzkalands eða hinnar
þýzku þjóðar hefir aldrei verið vort áform, frá
byrjun þessa stríðs og alt til þessa dags.
pað hefir aldrei verið takmark Breta að
sundra hinni þýzku þjóð, né heldur landi hennar.
Vér viljum ekki eyðileggja hið þýðingarmikla
verk, sem þjóðin á að leysa af hendi í heiminum;
heldur að eins fá hana til að snúa af braut ásælni
og hervalds, á braut réttlætis og mannúðar.
Vér erum ekki að berjast fyrir því að eyði-
leggja Austurríki, eða Ungverjaland, né heldur til
þess að ræna Tyrki höfuðborg sinni, né landar-
eignum í Litlu-Asíu eða Thrace, sem eru ómót-
mælanlega Tyrknesk í anda, og uppruna.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTUR 1871
Uppborfíaður höfuðstóll og varas'jóður $13,000,000
Allor eignlr - 87,000.000
Beiðni bœnda um lán
tii búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Notre Dame Branch—W. 51. IIAMII.TON, Manager.
Selkirk Branclt—F. J. MANNING, Manager.

northern crown bank
Höfuðstóll löggiltur $6,000.000 Höfuðstóll greiddur $ 1,431,200
Varasjóðu......$ 848,554
fonnaður................- - Capt. WM. ROBINSON
Vice-President - - .JOIIN STOVED
Sir D. O. CAMERON. K.C.5I.G. W. R. BAWI.F
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVTSII C YMPBEIjU, GEO. FISHEK \
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við elnstakllnga
eða félög og sanngjarnir skilmaiar veittir. Avlsanir seldar U1 hvaða
staðar sem er 4 fslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparirjóBslnnlögum,
sem byrja m& með 1 dollar. Rentur lagðar vl» & hverjum 6 mfinuöum.
T- E. THORSTCIN9SON, Ráðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St„ - Winnipeg. Man.
at/»ir<»7rái7Ww!i8lSMWWI<Mi»
f/.
Dagar Vínar-sáttmálans eru
liðnir, vér getum ekki lengur átt
framtíðar menning Evrópu und-
ir ákefð, og yfirgangi nokkurra
manna, sem hver um sig er að
reyna með réttu, og með röngu,
að skara eld að sinni köku, af
því leiðir að öll landaskifting
verður hér eftir að vera gjörð
af stjórnunum, með samþykki
fólksins.
Munnleg loforð um landaukn-
ing, um að engar fébætur séu
greiddar og um einlægni manna
í þessum efnum er þýðingarlaus.
pað skyldi hafa verið oss til
hinnar mestu gleði að berjast
fyrir, og með frelsishugsjónum
Rússa og sama er að segja um
Randaríkin, Frakkland og ítalíu.
En ef þeir, sem stjómarvöldin
hafa nú á Rússlandi slíta sig úr
samnings sambandi við oss get-
um vér ekki afstýrt óláni þeirra.
Rússlandi getur þá enginn hjálp-
að nema synir þess og dætur.
Áform vort er að standa og
falla, ef þess þarf með, með frels-
isihugsjónum Frakka. Krafa sú,
sem Frakkland gjörir til Alsace-
Lorrain er í fylsta máta réttlát,
þessi landspilda, sem pjóðverjar
tóku ranglega undir sig árið 1871
hefir eitrað frið Evrópu í heila
öld, og þar til það er lagað, getur
ekki verið að búast við varanleg-
um friði.
Sjálfstæði Póllands, sem sam-
kvæmt eðli sínu og uppruna á
fullan rétt til sjálfstæðis, er ó-
umflýjanlegt ef menn vilja halda
frið og jafnvægi í Evrópu.
Um þýzku nýlendumar sagði
Lloyd George þetta:
Afdrifum þýzku nýlendanna
verður ráðið til lykta af nefnd
manna, sem tekur tillit til allra
kringumstæðna, uppruna og
vilja fólksins sem í þeim býr.
Engum, sem þekkir Prússa og
afstöðu þeirra gagnvart Rússum
getur dulist hvert stefnir, Með
hvaða brögðum sem þeir reyna
til að lokka Rússa, þá er auðsætt
að þeir ætla sér ekki að sleppa
neinu af löndum þeirra, sem þeir
nú hafa náð. Undir einhverju
nafni verða þau hér eftir partur
af Prússlandi. Stjórnað af Prúss-
nesku hervaldi, og það sem eftir
verður af hinu Rússneska veldi
verður lokkað eða hrætt undir
verzlunar og pólitískt ánauð-
arok.
Vér krefjumst að allar skemd-
ir séu bættar í Serbíu og Montene
gro og eins þær, sem gjörðar
hafa verið á Frakklandi, ítalíu
og í Rúmeníu, án þess gæti var-
anlegur friður aídrei átt sér stað
Vér álítum það mjög áríðandi
að ítalir fái þá kröfu sína upp-
fylta, að ítalska þjóðin og það
fólk, sem þjóðemi og mál tengir,
sé sameinað.
pað er líka fastur ásetningur
vor að sjá um, að það fólk af
Rúmanisku bergi brotið, sem
uppruni og mál tengir saman,
fái að njóta réttar síns að fullu.
Oss þykir fyrir því að óvinir
vorir hafa gleymt einu mikils-
verðandi atriði í sambandi við
þessa friðarumleitan. Vér höld-
um því fram að nauðsynlegt sé
að gjöra ítarlega tilraun til þess
að koma á fót alþjóða gjörðadóm
sem ráði til lykta allri misklíð,
sem upp kann að koma á meðal
þjóðanna. Stríð tilheyra liðna
tímanum. Og eins og lög og
réttur skipar nú sæti ofbeldis í
lífi einstaklinganna, eins á það
að verða í lífi þjóðanna.
Vér berjumst fyrir varanleg-
um friði. pað eru þrjú skilyrði,
sem verður að vera fullnægt.
Fyrsta: Helgi sáttmála end-
urreist.
Annað: Við skifting landa,
skal ráða vilji þess fólks, sem
hið umrædda land byggir.
priðja: Myndun alþjóða gjörð
ardóms með rétti til þess að tak-
marka herafla þjóðanna, og á
allan annan hátt að varna þess
að stríð geti framvegis átt sér
stað.
Alþýðuvísur.
(Niðurl).
En “rammari rúnir” felast í
þessari vísu um bresti náungans:
Lúður gellur lyginnar,
lásinn smellur þjófnaðar;
kærleiksperlu kólnar skar,
í katli vellur ódygðar.
En hún er eignuð Hjálmari
gamla, enda sver sig í þá ættina.
Aftur er drambseminni stungin
sneið með þessari vísu Baldvins
skálda:
Oft má hroka svipinn sjá
á sjóla okurs prúðum(I!)
Dygðin þokast fögur frá
fúlum Lokabúðum.
pað er auðvitað, því ódygðin er
“heimarík” og “hjartahörð”
gagnvart veslings Dygðinni. —
Sömu útreið fær sannleikurinn,
ef hann lítur upp, því:
Vondra róg ei varast má.
varúð þó menn beiti:
Mörg er Gróa málug á
mannorðsþjófa Leiti.
Kvenþjóðín fer ekki varhluta af
hvefsnishneigð hagyrðinganna.
pað er sneitt nógu ónotalega að
konunum í þessari imeinfyndnu
ertnisvísu, sem eignuð er Jóni
skáldi á Víðimýri, en það er hæp-
ið að það sé rétt:
Ketil velgja konumar,
kaffið svelgja forhertar,
ófriðhelgar alstaðar;
af því f jelga skuldimar.
pað er ekki kurteislegt ávarp,
enda stendur ekki á samboðnu
svari:
Bændur svína brúka sið,
belgja vínið sinn í kvið;
skynsemd týna’ og skemma frið,
skæla trýnið út á hlið.
pað kveður við ófagran tón, en
— sigursælan. En sú vísan er
eignuð prúð; Jónsdóttur í Mið-
húsum í Blönduhlíð. Eftir hana
eru til margar tækifærisvísur, t.
d. þessar, orktar sín við hvort
tækifæri:
Vestan ólma golan geyst
geysar hólminn yfir.
Samt gat kjólmann þolinn þeyst
þar um bólm og lifir.
pannig hljótum hníga vér
hels í mótið stríða.
Bliknuð brjóta blöð af þér
burnirótin fríða.
Og manni liggur við að segja að
í síðari vísunni felist meira efni
en í sumum langloku-kvæðunum,
sem birt eru nú á dögum. Og
er þó ekki síður til búnings vand-
að. Hér sést líka að lítið atvik
vekur háa hugsun.
Nokkuð annars tægis en áður
greindar stökur er þessi um
fúskaraháttinn:
Hann er að látast hi’inda’ í lag;
hann er að fáta’ og leita.
Hann er að máta heilan dag;
hann er að játa og neita.
Meinleg fyndni, en lærdómsrík
fyrir alla.
peir ungu eru færir í allan sjó,
en Ellin glímir við gömlu menn-
ina. Og þannig kveður Jón por-
valdsson á Geirastöðum:
Ellin skorðar líf og lið,
legst að borði röstin.
Eg er orðin aftan við
ungra sporðaköstin.
pað er tiltölulega stutt síðan hag-
mælskunni var aðallega beitt að
rímnakveðskap. pótt ýmislegt
megi að rímunum finna, höfðu
þær þó þá þýðingu að halda við
“kenninga”-þekkingunni meðal
alþýðu. ólesinn almúgamaður-
inn skildi kenningamar upp á
sínar tíu fingur, og kunni, meira