Lögberg - 30.05.1918, Síða 4

r

/
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. MAÍ 1918
pgberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Cel-
umbia Prets, Ltd.J|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GAKRY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Utanáskrift til blaðsins:
THE S01UMBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, M»n-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipsg, Man.
VERÐ BLAÐSINS: >2.00 um áriS.
•^^27
luiiiiyiiiiHiiiiiiiiiiiiiiuHiiuiiiiJiuiiniiiffliiiiiHiiniiiuniiimiiinimiiinimuunmimniiiinunanHminiit
N of ður-Manitoba.
Árið 1896, þegar sögumar af hinu gull-
auðuga Youkon héraði bárust út um heiminn,
þyrptust menn í tugum þúsunda til gull-lands-
ins; því þá, eins ög nú, vildu allir menn verða
ríkir. Þeir fóru yfir fjöll og fyrnindi þúsundir
mílna, til þess að ná til landsins, þar sem gullið
lá í hrúgum í jörðinni, og þó þetta ferðalag hafi
verið mörgum erfiðleikum bundið, þ4 samt
hafði það margt til síns ágætis. Náttúran stór-
kostleg og tignarleg, dró hugi ferðamannsins að
sér. Erfiðleikarnir og torfærurnar stæltu
hann, og gullvonin lokkaði hann æ lengra og
lengra inn í landið ókunna.
En nú þurfa menn ekki að fara lengur til
Youkon. Nú höfum vér Manitobamenn töfra-
landið heima hjá okkur. Norðurhluti Manitoba
er slíkt töfraland—land æfintýramannsins, sem
þorir að kanna og reyna. Auðlegð Norður
Manitoba er meiri en nokkum mann hefir enn
dreymt um. Og vitum vér þá nokkuð um auð-
legðina þar? Vér vitum um greniskógana víð-
áttumiklu, um vötnin fiskisælu, sem enginn hef-
ir enn talið, um dýrin í miljónatali, sem þar
hafa lifað óáreitt öld eftir öld. Vér vitum að
þar eru málmæðar í jörðu, sem eru mjög auð-
sælar. En vér vitum ekki hve víða þær liggja,
né heldur hefir nokkurn dreymt um þann auð,
sem náttúran geymir þar í skauti sínu, og sem
verða mun íbúum þessa fylkis til ómetanlegrar
blessunar á komandi árum.
Síðan vér komum til þessa lands, sem nú
er meir en fjórðungur aldar, höfum vér með
ánægju veitt því eftirtekt, að þegar ræða hefir
verið um tækifæri til þess að bjarga sér, þá
hefir aldrei á Islendingum staðið. Erfiðleik-
amir hafa þeim aldrei vaxið í augum svo, að
karlmenskan hafi ekki mátt sín betur. Og á
meðan svo er ástatt vor á meðal, eru það ljós
merki þess, að enn er eftir hinn íslenzki kjarni,
sem óblíð náttúra og ýmsir erfiðleikar höfðu
treyst og búið svo vel um og sem alt frá land-
námstíð íslands hefir verið einkenni þjóðar
vorrar.
1 norður Manitoba eru meiri tækifæri held-
ur en þekst hafa í þessu landi áður, til þess að
auðgast að fé. Og þó, að því er vér bezt vitum,
hafa Islendingar mjög lítið sint því.
Nokkrir íslendingar hafa þó stundað fiski-
veiðar þar norður og hefir það gefist heldur
vel. Við dýraveiðar eru íslendingar ekki vanir,
en þær em og hafa verið arðvænlegar þar um
slóðir. Ekki hafa þeir heldur fengist við að
leita að málmum, þó að það sé að líkindum aðal-
auðsuppsprettan þar. Má vera, að það komi til
af því, að í þeirri grein era íslendingar fákunn-
andi. En í rauninni er það engin afsökun, því
vér þekkjum ekkert það, sem Islendingar geta
ekki lært, ef þeir vilja. Og satt að segja finst
oss að vér ættum að stuðla að því, að íslenzkir
málmleitarmenn færa norður í óbygðir Mani-
toba-fylkis, og það áður en búið er að velja úr
allar auðugustu námumar.
Og í öðra lagi er Hudsons flóinn sem, þeg,
&r jámbrautin er fullgjörð, verður að eins um
700 mílur enskar frá Winnipeg, og því meir en
belmingi nær en nokkur annar hafnstaður.
Getur því engin sjávarútgerð kept um fiski-
markað í Winnipeg, eða í mið Canada og
Bandaríkjunum, við Hudsonsflóa útgerðimar,
þar sem flóinn, sem er 450 enskar mílur á lengd
og 100 mílur til jafnaðar á breidd er fullur af
fiski, mest af þorski og laxi, og öðram verðmæt-
um fiskitegundum. Er því auðvelt að sjá, hve
þýðingarmilcill atvinnuvegur fiskiveiðaraar við
flóann hljóta að verða. Og þar ættu lslending-
ar sannarlega ekki að eins að standa annara
þjóða mönnum jafnfætis, heldur ættu þeir að
skara fram úr. En til þess að slíkt megi verða,
þurfa þeir að taka sig í vakt, áður en þeir era
orðnir of seinir.
Mundi ekki vera yit í því fyrir oss íslend-
inga, að mynda fiskifélag, til þess að stunda
fiskiveiðar við Hudsons flóann, og vera þar til-
búnir, þegar að flutningar með Hudsons Bay
brautinni nýju byrja, og líka námafélag, sem
legði sinn skerf til þess að framleiða gullið úr
grjótinu í norður Manitoba?
Stríðið og afleiðingar þess.
Svo heitir bók ein nýkomin, eftir Sir Oliver
Lodge, forseta Birmingham háskólans á Eng-
landi. Þar er komist svo að orði, meðal ann-
ars:
“Heimspekin þýzka fyrri á áram, með
Kant sem leiðtoga, stefndi að takmarki full-
komnunar og fagurra hugsjóna. En hún hefir
gjörsamlega breytt stefnu ^inni og snúið sér í
efnishyggju áttina. Og hefir ekki þjóðin að
eins gjört uppreist á þennan hátt á móti heim-
spskis kenningunum, heldur og á móti kristin-
dóminum.
Stríð þetta er stríð á milli tveggja stefna.
Á milli tveggja stjórnarfarslegra hugsjóna.
Hugsjón Breta, alþjóðasamband og samtök
—þeirra sterku jafnt sem hinna veiku, þar sem
þeir í sameiningu og hver út af fyrir sig, leggja
sinn skerf til framþróunar og fullkomnunar
heildinni. Hins vegar hin Prússneska stjórnar-
farslega hugsjón um eitt voldugt ríki, sem öll-
um hinum sé meira og sterkara—ríki svo sterkt,
að það geti með valdi gjört öll hin sér skatt-
skyld, og neytt alla aðra til þess að lúta mentun
sinni og menning. Sterkt og ákveðið einveldi,
sem réði allri Evrópu, ekki með vilja og sam-
þykki fólksins, heldur þrátt \ fyrir mótspyrnu
þess. Stjórn sem væri svo sterk, að hún gæti
troðið undir fótum sér, og sundur marið alla
mótspyrnu og eyðilagt alt frelsi, nema frelsið
til þess að gjöra eins og þér er sagt—setja vald-
boðið í stað frelsisins”.
Bók þessi var rituð 1915. En í þessari nýju
amerísku útgáfu minnist hann á þátttöku
Bandaríkjanna í stríðinu, og kallar hana einn
af merkilegustu viðburðum mannkynssögunnar.
— “Vinar höndin yfir hafið”, “byrjun á sam-
vinnu og samtökum á milli hinna enskumælandi
þ jóða ’ ’.
TJm hugsunarhátt miðveldanna segir hann:
“Prússar hafa orðið þýzkurum yfirsterk-
ari, vegna þess, að heimshyggjan hefir komist
þar á hærra stig, en hjá nokkurri annari þjóð.
Frakkar og Englendingar hafa að sjálfsögðu
verið veraldlega sinnaðir, en vér höfum aldrei
gengið svo langt að gleyma því að guð væri til.
Það hafa Prússar gert, eða ef þeir hafa hugsað
um annan heim, þá hefir hann verið nákvæm-
lega sá sami og heimur sá, er þeir nú lifa í.
Nema hvað hann mundi vera miklu vinveittari
Prússum heldur en sá hinn harðsnúni, sem þeir
nú eiga í höggi við”.
Um hina þýzku menningu (kulture), segir
Sir Oliver: ‘ ‘ Orðið kulture getur þýtt alt milli
himins og jarðar nema menning (culture), því
sanna meining þess orðs virða Prússar að
vettugi. Þeir fyrirlíta hana, en það sem henni
er mótstætt, sem er hroki og yfirgangsfullur
ófriður, það er þeim ekki einasta velþóknanlegt,
heldur líka fullkomnunar hugsjón þeirra.”
Svo heldur höfundurinn áfram á þessa leið:
“Hervaldið prússneska verður að yfirbug-
ast. Yfirráð Prússa á Þýzkalandi og prúss-
neski hugsunarhátturinn, eins og hann hefir
hertekið Austurríki og Rússland og læst sig út
á maðal annara þjóða, verður að deyja.
Heimurinn hefir of lengi liðið fyrir hroka
og stærilæti þessarar þjóðar. Prússar hafa
verið Þjóðverjum hættulegir og til bölvunar,
eins og þeir eru nú öllum heimi. Sambandið á
milli prússa og Þýzkara hefir verið meira í orði
en á borði, þar til nú, að hið raunalega ástand
virðist hafa hert böndin, en það er að eins fyr-
irboði þess að þau irnian skamms munu bresta.
- Við veginn.
Það er ekki ósjaldan, þegar verið er að
tala um afkomu þessa eða hins mannsins, að
maður heyrir menn segja: ‘ ‘ Hann er á rangri
hyllu í lífinu”. Þegar manninum gengur illa
að koma sér áfram eða er sérlega óánægður
með sitt hlutskifti í lífinu, vill hann oft sjálfur
koma fólki til þess að trúa því að hann sé á
rangri hyllu, og geti þfess vegna ekki notið sín.
Annars er það víst mikill fjöldi fólks, sem
líður illa sökum þess, að því finst að það sé á
rangri hyllu. En sannleikurinn er sá, að þessi
hyllu-hugtaynd hefir ekkert við að styðjast,
er að eins síðustu ieífamar af hinni æfa gömlu
forlaga trú.
Menn era á engri annari hyllu í lífinu en
þeirri, er þeir sjálfir skapa sér, með sínum eigin
hugsjónum og viljaþreki.
En hvemig.8tendur þá á því, að svo margir
af samferðamönnunum virðast eiga svo erfitt
uppdráttar í lífinu, frá því fyrsta að þeir muna
eftir sér og alt til þessa dags, að tækifæri lífs-
ins virðast hafa flúið þá? Margoft komu þeir
auga á þau, en gátu aldrei fest hönd á þeim.
En aftur virðast þau velta upp í höndurnar á
öðram.
Menn segja að sumir menn séu óhepnir, en
aðrir hepnir. Slíkt er villukenning, nema að
því leyti, sem böm kunna að taka lesti í arf frá
foreldram sínum, og eiga að því leyti erfiðara
aðstöðu í lífinu.
Það leggja allir menn upp frá sama áfanga-
stað, en svo er nú oft minna sameiginlegt
með mönnum eftir það; nema, að þeir lenda all-
ir saman í sama náttstað.
Margur maðurinn leggur úr áfangastað
sínum og út á lífsins leið, með fríðu föraneyti,—
með peninga, mentun frændur og vini —, en
föruneytið varð að engu, frændumir og vinim-
ir fóru með því, og hann stóð einn uppi — hann
var frækorn, sem hafði fallið í hinn grýtta jarð-
veg mannlífsins, og sem var fótum troðið. Ekki
af því, að hann hefði verið ver gefinn heldur en
aðrir. Ekki af því, að tækifæri lífsins væru ekki
eins opin fyrir honum sem öðrum, heldur var
það af því, að hann vissi aldrei hvert hann var
að fara. Og slíkur maður getur haldið áfram
til heimsenda, en hann kemst aldrei að neinu
marki.
Og hvernig stendur á því, á hinn bóginn,
að fátækir og umkomulausir drengir hafa rutt
sér braut, til vegs og valda í heiminum, sem þó
virtust hafa til þess miklu minni skilyrði heldur
en sumir þeirra manna, sem lentu í hópi þeirra,
sem fyrri eru taldir. Það stendur svo á því, að
þeir vissu hvert þeir fóru. Þeir stefndu frá
byrjun á eitthvað — á eitthvert takmark, og
beittu öllú sínu viljaþreki til þess að ná því. Ef
til vill komust þeir ekki alla leið, en þeir létu
ekkert glepja sig frá ætlunarverkinu—frá æfi-
starfinu. Með óskiftum kröftum og einlægum
\ilja sóttu þeir fram, og á þann hátt einan gátu
þeir yfirstigið torfærurnar og rutt sér braut,
áleiðis að hinu setta marki—marki karlmensku
og manndóms.
Þetta eru máttarviðir hvers einasta mann-
félags. Án þeirra kæmist alt á ringulreið. Fest-
an í hugsunum, áformum og framkvæmdum er
sá grundvöllur, sem einn er varanlegur, og án
hennar væri lífið andleg lausamenska—vonlaus
veröld.
Vestur-lslendingar, að því þurfum vér al-
varlega að gá, að lenda ekki út á þá glapstigu.
Burt, burt með þá.
Frá hafi til hafs, yfir þvert og endilangt
þetta land, hafa leiðandi menn þessarar þjóðar
skorað á menn hinnar canadisku þjóðar að
verja sóma og heiður íbúa landsins, og er það
rétt og drengilegt af þeim, og skylda hinna.
Frá vígstöðvunum koma sögurnar um það,
, hvemig Canada hermennirnir hafa hvað eftir
annað stemt stigu fyrir f jandmönnunum. Hvert
dagblað, sem vér tökum oss í hönd, segir oss frá
svo og svo mörgum, sem hafa látið lífið í þess-
ari viðureign, — látið lífið, til þess að vér mætt-
um vera óhultir og að oss gæti liðið vel. Og í
stórum hópum koma þeir nú frá vígstöðvunum
limlestir, bæklaðir og þjakaðir á margan hátt
— þeir létu ekki lífið fyrir oss, en þeir létu limi
sína, höndur sínar og fætur, tækifærin sín öll,
til þess að lifa og njóta lífsins á þann hátt, sem
vonglaðir og hraustir menn þrá að njóta þess.
Munum vér, sem heima erum, nokkurn tíma
geta metið til fulls það, sem þessir menn hafa
lagt í sölurnar fyrir oss? Munum vér nokkurn
tíma geta endurgoldið þeim það, eins og vera
ber? Mundi það ekki vera hrópleg synd, að
vilja ekki við þá kannast eða nokkuð með þá
hafa, er þeir koma til baka?
Eftirfylgjandi er tekið úr blaðinu “The
Veteran”:
“Fólkið í Ottawa var svo hugulsamt, að
ákveða við síðustu bæjarstjórnarkosningar, að
til síðu skyldi setja $40,000, til þess að kaupa
fyrir heimili handa heimkomnum hermönnum
þar í höfuðstaðnum. Síðar bað Hermannafé-
lagið bæjarstjórnina í Ottawa um að kaupa
heimilið. Eftir að hún hafði leitað fyrir sér,
komst hún að niðurstöðu um að kaupa eign eina,
sem Fauquier eign nefnist, og er hún í þeim
stað borgarinnar, sem hið svo kallaða heldra
fólk býr. Maðurinn sem þessa eign á, býr í
Los Angeles, og þegar hann vissi í hvaða skyni
kaupin voru gjörð, sló hann all-mikið af verði
eignarinnar og ákvað að ýmsir munir skyldu
fyigja-
En þegar bæjarstjórnin í Ottawa ætlaði að
fara að fullgjöra þessi kaup, risu þeir upp, sem
búsettir era á þessu svæði og kváðu slíkt óhæfu,
að slíkir menn gjörðust nábúar þeirra. Með því
mundi verðmæti eigna þeirra falla, heimasæt-
ur og heimilisfólk þeirra yrði ekki óhttlt, síð-
ferðislífið í þeim parti bæjarins eyðilagt. Og
eiginlega að alt mundi af göflum ganga, ef að
þessir menn, sem höfðu lagt líf sitt í sölumar
fyrir þá, hugsuðu sér að eignast framtíðar
heimili á meðal þeirra.
Fyrst virtist, sem bæjarstjómin ætlaði að
taka mótbárur þessara manna til greina, en
Hermannafélagið lét þá engan bilbug á sér finna
og krafðist þess, að eignin væri keypt, og varð
það ofan á.
Mikil er þjóðræknin mannanna.
Ein sönnunin enn.
Á öðrum stað hér í blaðinu, er getið um síð-
ustu fregniraar frá Finnlandi. Séu fregnirnar
sannar, sem því miður mun eigi þurfa að draga
í efa, þá era þær ennþá eitt harmsögudæmið upp
á það, hvernig fer fyrir þjóðum þeim, er hinar
þýzku hervalds klær ná tökum á. — Finnar, þessi
gáfaða og harðsnúna þjóð, sem rænd var frelsi
sínu af Rússum, og orðið hefir að þola allskon-
ar ranglæti og hörmungar, virðist hafa látið
ginnast af þýzkum hylliboðum um frelsi og full-
veldi, gert við Þjóðverja verzlunar og f jármála-
samband um 20 ár, og auk þess heitið þeim
100,000 hermönnum, ef á þyrfti að halda, til
vamar gegn Rússum. Þetta tiltæki Finna er
auðvitað frá einni plágu til annarar, því vart
mun þýzki hnefinn reynast þeim mýkri en sá
rússneski. Þjóðverjar þóttust líka hafa samið
drengilegan frið við Rúmeniumenn, en sann-
leikurinn er sá, að eftir þann samning er
Rúmenia ómyndug, eins og Wilson Bandaríkja-
forseti komst að orði.
Þessar síðustu aðfarir Þjóðverja við Finna,
eru eitt dæmið þess enn, að yfirgangur og rang-
læti Þýzkarans, þekkir engin takmörk.
THE DOMINION BANKl
SIR EDMUND B. OSLBR,
President.
W. D. MATTHBWS,
Vice-President.
Hagsýni hjálpar tii að vinna stríðið.
Byrjið sparisjóðs reikning og bætið við hann reglulega
Notre Dame Branch—W. M. HAMII/TON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING, Manager.
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðitóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstóll greiddur $1,431,200
Varasjóðu..........$ 920,202
President ------ Capt. WM, ROBINSON
Vioe-President - - JOllN STOVKIj
Sir D. C CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWIjF
E. F. HCTCÍnNGS, A. McTAVISH CAMPBELL, GEO. FISHER
Aliskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga vlC einstaklinga
eSa félög og sanngjarnir skilmálar veittlr. Ávlsarilr seldar tll hvaBa
staBar sera er á Islandl. Sérstakur gaumur gefinn sparirjóBsinnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagöar við á hverjum 6 mánuCum.
T- E. THORSTEIN9SON, R&ðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St„

Winnipcg, Man.
ajs
Walters Ljósmyndastofa
Yér skörum fram úr í því að stækka myndir
og gerum það ótrúlega ódýrt.
Myndir teknar fyrir $1.50 og hækkandi.
Komið til vor með þessa auglýsingu, og þá fáið þér
$1.00 afslátt frá voru vanaverði.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Talsími: Main 4725
Lunduriim heléi*
1 stríðum straumi,
starfs og nautna flaumi,
tíminn líður hratt sem hugur manns í draumi.
En hylji nautna huldar sorgir byggja,
harmasjóðir undir steinum liggja;
hávaðarnir drekkja angurómi
innra böls, í sterkum gleðihljómi. —
Bíður, innst í hjartans helgidómi,
horfins minning, þar til fer að skyggja.
Er húmið hnígur
hugur víða flýgur,
harmur rís úr djxípi, en svefn á gleði sígur.
Bergmál liðins lífs í muna hljóma —
léttra daga brothljóð þungan óma;
hroki stríðs í friðarbæn sig beygir;
brosið frýs á vörum, tungan þegir.
Lokast mannaveg^r, andixm eygir
eldinn helga að f jallabaki ljóma.
Sjá, draumsins helgu, hljóðu vé,
sem himins auðlegð létu’ í té
þeim ríka sem þeim snanða.
Hér blómgast eilíf bjarkatré
á bakka hafsins auða,
er bjóða skugga, skjól og hlé
í skúrum böls og nauða. —
Drag skó af fótum, fall á kné
við fómarlogann rauða!
Þín fórn sé hrein — þitt hjartablóð,
hvern hugans dýrsta menjasjóð
legg fús á bjarta bálið.
Sem andann hreinsar harmsins glóð
og hylur sorann, prjálið,
við eldinn mótast moluð ljóð —
þar meitlast egg í stálið.
Legg sál og hjarta í hvern þinn óð
svo hljómi feðramálið.
Rís upp, og streng við stokkinn heit,
að standa fast í þinni sveit
um lundinn helga, hljóða.
Hver undrasýn, er augað leit,
hvað andinn hafði að bjóða,
hvað fagurt, göfugt veröld veit —
alt vex um lundinn góða.
1 þessum helga, höfga reit
er hæli allra þjóða.
Bálsins bjarmi
blikar yfir hvarmi,
varminn alla strengi stillir skálds í barmi.
Jafnt bylgjuhvísl sem hafrót harpan geymir,
húmsins blæ og storm, í tónaheimi;
• við himins dýrð sem jarðarbölið bitra
bergmál hjartað gefur, strengir titra. —
Þar sig gróðurskúrir söngsins sitra
síðast andinn marki sínu gleymir.
Sigurður Sigurðsson.
Búnaðarrit
32. ár, 1. og 2. hefti.
J7að virðist hafa verið nokkuð
hljótt um það rit undanfarið.
Stundum að vísu getið um það í
blöðunum — mjög stuttlega þó.
J7að hefir um æfina flutt margar
merkilegar ritgerðir og svo gerir
það enn.
petta hefti flytur fyrst mynd
af séra pórhalli er um langt skeið
gegndi formannsstörfum Búnað-
arfél. ísl. og er þar í fáum orðum
lýst starfsemi hans í félagsins
þarfir. pá er ritgjörð um slátt
eftir Dr. Guðm. Finnbogascn
próf, Er þar ýmislegt nefnt er
að gagni mætti koma við það
verk, og stungið er upp á að iðka
slátt sem iþrótt, og að kapp-
sláttur væri sýndur á íþrótta-
mótum. Gæti það orðið tií hinna
mestu ibóta, því sem kunnugt er
á .ekki saman nema nafnið hver
sláttumaðurinn er.
pá ritar Dr. Helgi Jónsson
grasafræðingur um sæþörunga.
Ikiktorinn hefir sem kunnugt er
fengist mikið við grasafræðis-