Lögberg - 29.08.1918, Page 1

SPIERS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞAI
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
Þetta pláss er til sölu
Talsímið
Garry 416 eða 41T
31. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 29. AGÚST 1918
NUMER 35
*
Avarp Einars Jónssonar listamanns til Vestur-Islendinga.
Eins og mörgum af lesendum vorum er kunnugt, pá hefir lista-
maðurinn Einar Jónsson frá Reykjavík verið að gjöra líkneski af
porfinni karlsefni, — hinum fyrsta hvíta innflytjanda í Ameríku,
og er myndin hér að ofan af þessari myndastyttu Einars.
Hún er gjörð að tilhlutun J. Bunford Samuels, verksmiðjueig-
anda í Philadelphia, sem hefir látið sér mjög ant um minning þessa
fyrsta frumbyggja Ameríku, eða >þó öllu heldur konu hans, Ellen
Philips Samuels, sem nú er dáin, sem einnig var mjög vinveitt í garð
fslendinga, og þótti mikið koma til bókmenta og sögu þjóðarinnar.
f erfðaskrá, sem þessi kona lét eftir sig, tiltók hún all-stóra pen-
inga upphæð, er til síðu skyldi leggjast, en vöxtunum af henni var-
ið til þess að gjöra imyndastyttur af frumbyggjum Ameríku, er
setjast eiga í Fairmount listigarðinn í Philadelphia, og er þessi
myndastytta af porfinni karlsefni hin fyrsta þeirra.
porfinnur karlsefni var ættaður af Höfðaströnd á íslandi, fædd-
ur um 975. Hann ólzt upp þar heima, þar til 'hann var um þrítugt,
að hann fór til Grænlands, og var veturinn 1006 hjá Eríki rauða í
Bröttuhlíð, þar kyntist hann og kvæntist tengdadóttur Eiríks, —
ekkju porsteins Eiríkssonar, Guðríði, ágætis konu. Um vorið 1007
hélt porfinnur ásamt konu sinni, 140 hjúa og allri annari búslóð
vestur um haf, til Vínlands, sem þeir Eiríkssynir, Leifur, porvaldur
og porsteinn ihöfðu áður komið til, og porvaldur látið líf sitt í.
f þrjú ár var porfinnur í Vínlandi og fæddist þeim hjónum, por-
finni og konu hans Guðríði, sonur, hið fyrsta ár, sem þau dvöldu
þar, eða 1007. Hann var nefndur Snorri og er fyrstur hvítra manna
fæddur í Ameríku.—Bftir þriggja ára dvöl gat porfinnur ekki hald
ist lengur við í Ameríku sökum ofsókna villimanna, tók hann sig
því upp og hélt heim til Grænlands 1009. Litlu siðar fór hann út til
íslands, keypti Glaumbæjarland í Skagafirði og bjó þar til dauða-
dags.
Oft skeður það að okkur vant-
ar orð til að lýsa vorum hugmynd
um og tilfinningum. Eg þekki
þetta, 'því mér finst mig vanta
þau alt af. Og þess vegna hefi
eg kosið mér annan túlk, sem
ekki eingöngu þyrfti orða við,
því hann þegir eins og sá steinn
sem hann er og þegar eg hef \ alið
slíkan túlk, þá getið þið heiðruðu
tilheyrendur nærri hversu ó-
mögulegar mínar eigin talgáfur
eru.
En nú hefir þessi túlkur, í eitt
skifti fyrir öll, neitað mér um
sína aðstoð á öllum tæikifæris-
mannfundum og samkomum, —
hann er þess vegna fjarverandi
í kvöld.
Eg mundi annars hafa beðið
hann um að túlka löndum mínum
hér mitt og konu minnar innileg-
asta þakklæti og gleði, fyrir
þeirra miklu ástúð og velvild í
vorn garð, — og mikið gleður
það okkur að vera komin í
yðar hóp, 'þótt'illa hafi gengið
að komast það. Máske hefir
það átt dálitla orsök sína í því,
að eg frá bamsárum befi aldrei
óskað mér til Ameríku, og
vildi aldrei þangað fara. Nú er
eg samt hingað kominn og hefir
sjaldan liðið eins vel og nú. Eg
man það vel frá æsku minni —
er fólk tók sig upp og hópum sam
an fór vestur yfir haf — þá þótt-
urnst við sem heima vorum, þess
viss, að fyr mundum við mætast
á landinu hins vegar dauðans en
í Ameríku, svo löng fanst okkur
leiðin þangað. Mér var mjög illa
við allar Ameríkuferðir, þó þótti
mér, eins og öllum okkur, sólar-
lagið unaðslegt, það lítur út fyr-
ir að það hafi mjög lokkað vora
gömlu forfeður. Eg elska og ber
þá dýpstu lotningu fyrir öllu því
sem eltir sólina, og svo langt sem
sögur vorar ná aftur í tímann,
er sú elting eitt af aðal-Iífsein-
kennum vorum. Sólarlagið dróg
forfeður vora frá Noregi út til
sólarlagslandsins, og þeir báðu
guðina að setja upp hásæti sitt,
þar sem þeim þætti vænst. peir
fluttu hásætið þangað sem Heng-
illinn blasir við austri, og þaðan
sem Esjan er svo fögur að líta.
En fegursta djásnið í þeim nýja
hásætisstað var kveldsólin, og 1
áttina. til hennar, alt út í sólroð-
ann, benti langur fjallskagi með
silfurgyltan Snæfellsás yzt á
fingrinum. Á þessa töfrasýn
varð forfeðrum vorum all-star-
sýnt. Loks hlýddu þeir bending
unni, og sólroðinn, sem þeir ekki
vildu missa, dró þá út, þeir tóku
sig upp og fóru að elta sólina,
þeir komust yfir ihafið til Furðu-
stranda, en urðu þar aftur að
hverfa, en að eins um stundar-
sakir, þvi eltingarleikur við sól-
ina lá þeim á hug og hjarta, og
hugsuðu ekki til að gefast upp
við svo búið. En sólin sá alt
mannkynið vera á hreyfingu að
elta sig, alla leið frá austri til
vestúrs, og hún var öllum þess-
um jafn mild, þótt iþá vantaði
krafta til að hlaupa hana uppi.
En hún gat ekki annað en brosað
til einnar lítillar norrænnar þjóð-
ar, er hún sá koma fremst í
broddi fylkingar. petta bros
festist í sál þessarar þjóðar, og
hún geymir það enn, bæði sem
sinn helgasta kjörgrip, og sem
fastasta loforð, að henni skuli
enn verða leyft að verða fremst
í kapphlaupinu ef hún ekki sélur
sitt sólarfylgi fyrir fánýt fold-
argæði. Synir og dætur þess-
ara sólmanna gleymdu aldrei
þessari heitustu ósk forfeðra
sinna, og eftir nokkur hundruð
ár taka þeir sig enn upp á ný,
að elta sólina, og láta nú engar
að slíkt eigi f yrir okkur að liggja
í andlegri merkingu, og eg trúi
því að svo sé. Eg þykist alla
reiðu sjá söðlaða hesta, búna til
þeirrar ferðar, á því kapphlaupi
skulum við öll byrja, svo fljótt
sem við erum ferðbúin, og ekki
þreytast þótt komi nótt eftir
nótt, þá styttist hún samt smátt
og smátt, ef við höfum vilja og
þol og ekkí gef umst upp. Eg veit
að það er sælublandin tilfinning
í því að sjá sig um til baka og oft
getur það gefið þrek 'þeim, sem
vill fram, að líta til æskudrauma
sinna, því þótt sólarlagið sé fag-
urt þá eru þó austurfjöllin aldrei
fegri, en þegar þau eru upplýst
af henni. En vér megum ekki láta
slíkt tef ja okkar ferð, takmarkið
liggur framundan, þar sem vér
fyr eða síðar náum ljósi og frið,
þar sem við fyrst verðum þess
ví's, að alt tímanlegt hringdansar
í beiðni um ljósið, til þess að end-
umýjast með krafti þess og lífi.
pá sjáum við fyrst að það var alt
af kyrt og nærverandi, þrátt fyr-
ir vora löngu ferð og fyrirhöfn
tii að nálgast það, það er á þess-
um vegum, sem vér af ’ hjarta
megum óska að öll list og skáld
skapur megi skýrast sínu rétta
nafni fá sitt sanna eðli, og þetta
má ekki skoðast sem gáfur,
er við fyrir eiginn ramleik
höfum aflað okkur, nema ef
skyldi vera sú ráðsmenska á því
pundi, sem okkur er trúað fyrir.
forfærur hindra sig. Og svo ! En öll getum vér hlaupið ljósið
vill nú til, að eg, sem í þess-1 uppi ef okkur ekki brestur kraft
um skilningi alt af hef haft ými- og þol, og svo að lokum náð landi
gust á slíkum eltingarleik, er nú hins mikla guðs. Enginn braut-
hér kominn í kvöld, þrátt fyrir ryðjandi vor á meðal fær leyfi til
alt, til þessara landa minna, sem að byrja á sínu verki, fyr en að

BANDARIKIN
Verzlunarnefnd Bandaríkjanna hef-
ir, eftir nákvæma yfirvegun, lagt til
að stjórnin taki í sínar hendur allar
gripakvíar ('stock yards), frystihús,
vörugeymsluhús, frystiáhöld og gripa-
vagna innan Bandaríkjanna. Segir að
vald það sem hin fimm niðursuðuhús,
^Swift, Armour, Morris, Cudahay og
Wilson hafi, hafi verið misbrúkað og
sé til fyrirstöðu sanngjarnri og óháðri
verzlun.
Hermálancfnd Bandaríkjanna hafa
tilkynt öllum bifreiðaverksmiðjum, að
eftir 1. janúar 1918 verði lítið sem
ekkert af efni til bifreiðasmíða, og
tilkynnir verksmiðjueigendum að þeir
skuli hafa verksmiðjur sínar reiðu-
búnar til skotfæragjörðar eftir 1. jan-
úar 1918.
Af 55,589 regnkápum, sem keyptar
hafa verið til iherþarfa, og geymdar
hafa verið í New York hafa 28,625
reynst sviknar. Regnkápur þessar
hafa verð búnar til af Keneyon félag-
inu, og eiga eigendur þess félags að
svara fyrir gjörðir sínar 5. septem-
ber.
FRAKKLAND
par hefir alt gengið sam-
bandsmönnum í vil síðan að blað
vort kom út síðast. peir hafa
haldið áfram sigurvinningum
sínum á hverjum degi, og pjóð-
verjar hafa orðið að láta undan
síga alstaðar. í tveimur tilfell-
um hafa pjóðverjar gert áhlaup
á fylkingar bandamanna, með
öllu því afli sem þeir áttu yfir að
ráða. Hið fyrra af þessum á-
hlaupum pjóðverja gjörðu þeir
nálægt Noyon og voru Frakkar
þar til varnar. peir tóku ekki
einasta vel á móti, heldur hröktu
þá til baka með ógurlegu mann-
falli, og ráku þá til baka og all-
langt umfram stöðvar þær er
þeir ihéldust við á, áður en þeir
gjörðu atlöguna. Hinn staður-
inn er 1 kringum Bapaum,
þar sem bardaginn ihefir verið
hvað harðastur. par hafa pjóð-
verjar dregið saman liðsafla
mikinn og gjört hverja atlöguna
á fætur annari á fylkingar
Bandamanna. Á því svæði áttu
þeir Bretum að mæta, sem
harðir voru í hom að táka, og
ráku þeir pjóðóverja af höndum
sér í ihvert skifti sem þeir gjörðu
áhlaup. Nú erú Bretar búnir að
hafa tekið sér land og fest bú
hér í Manitoba, og sem mér hefir
verið sagt að þýddi “hinn mikli
guð” eða land 'hins mikla guðs.
Mun ekki alt hið ytra, alt sem
vér sjáum, heyrum og skynjum,
jafnt og viðburðir tímans, vera
líking hins andlega. Mun það
ekki vera lærdómsbók guðs fyrir
vora lægri skóla? par sem að
við, dýr og alt annað sem vér sjá-
um í ríki náttúrunnar séu nokk-
urskonar stafir, og tíminn með
sínum viðburðum séu orðin.
Máske verður þá eltingaleikur
vor við sólina fyrirburður þess,
kraftar í andansheimum alla
reiðu hafa rutt hans braut, sá
friður sem er yfir islenzku gam-
almennunum hér vestra, og sú
blessun yfir því fallega og
hrausta ungviði, sem þeir hafa
hér fætt og uppalið, sýnir að þeir
fyllilega hafa fengið 'þetta leyfi
Mætti það verða fyrirboði þess,
þess óskum vér öli, að þjóð vor, í
andlegri merkingu mætti á ný
hefja sína sólgöngu, að hún enn
mætti fá kraft til þess að geta
ljrft forystu fánanum, sem þeir
einu sinni höfðu í fylgd sinni
eftir sólinni.
reka þá til baka beggja megin
við bæinn, sem þó er í höndum
pjóðverja, en búist er við að þe“ír
verði að sleppa honum þegar
minst varir. En Bapaum er vígi
ágæitt, og því hafa pjóðverjar
lagt sig fram um að halda bæn-
um.
Norðar á vigstöðvunum, í
kring um Arras og suður frá
bænum, gjörðu Bretar snarpa
atlögu, og var þar eins og víðar
að mótstaða pjóðverja er farin
að linast og mættu Bretar til-
tölulega lítilli mótstöðu og eru á
þessu svæði komnir yfir línu þá,
sem Hindinburg hélt áður en
hann byrjaði atlöguna 21. marz
síðastl.
Meðfram Vesle ánni hafa
Bandaríkjamenn og pjóðverjar
átt harða hríð saman. Banda-
ríkjamenn byrjuðu leikinn með
atlögu mjög harðri, eins og þeim
er lagið, við Bazouches, og svör-
uðu pjóðverjar með annari er
þeir sjálfir gjörðu við Fismette.
Síðustu fréttir segja að Banda-
ríkjamenn hafi orðið ofan á í
báðum stöðunum. pessi síðasta
vika hefir sýnt glöggt, að sam-
herjar eru orðnir miklu sterkari
allstaðar á vesturstöðvunum
heldur en pjóðverjar.
Ur bœnum.
Mr. Sveinbjöm Guðjohnsen,
sem dvalið hefir vestur á Kyrra-
hafsströnd undanfarandi, er
staddur hér í bænum. Hann er
á leið iheim til fslands; fer með
Gullfoss næst.
Þessa höfum vér orðiö varir viö í
bænum:
Mr. og Mrs. séra J. Bjarnason, Ár-
borg.
Mr. og Mrs. Thomas Gillis frá Ed-
monton.
Mrs. Kristján Johnson frá Leslie.
Mr. Aöalstein Jobnson bankastjóra
\frá Gardar.
Prestana síra K. K. Ólafsson,
Mountain, N. D. og síra Friörik Hall-
grímsson, Baldur, Man.
Safnaöarfundur í Tjaldbúðinni
veröur haldinn á föstudagskvöldið
30. ágúst kl. 8. Mjög áríðandi. Fjöl-
menniö.
Alexander Borgfjörð
Fæddur 5. október, 1898. Dáinn 9. ágúst, 1918.
Hann var sonur þeirra bjóna Guömundar og Þórunnar Borg-
fjörtS, er búa í grend við Árborg. Gékk í herdeild 251. sem sjálfboöi
i október 1916, þá rétt 18 ára gamall. Snemrna á árinu 1917 var gerö-
ur á honum lítilsháttar uppskuröur viö æxli ofurlitlu er fariö var aö
vaxa undir vinstri handlegg. Gerði uppskurö þann frægur enskur
uppskurðar læknir. Nærri strax eftir þann uppskurö tók meinsemdin
sig upp aftur og þá í miklu stærri stíl. Gékk Alexander undir upp-
skurö aftur hjá sama lækni voriö 1917, og hugöist læknirinn þá aö
ganga svo vel frá því verki aö dygöi. En þaö fór alt á annan veg.
Meinsemdin tók sig enn upp og ágerðist meir og meir. Þó fór Alex-
ander ekki i rúmiö fyr en snemma í júní síðastliðnum. Lá hann rétt
niu vikur rúmfastur. i Bar hann sjúkdóminn meö frábæru jafnaöar-
geði og þreki. Var enda sérlega rólegpir í lund, góösamur, dável
greindur og hinn skemtilegasti og geðfeldasti piltur. Var hann einn
af þeim ungu mönnum sem allir sjá eftir er kynst höföu. Jaröarför
hans, óvenju fjölmenn, fór fram frá kirkju Árdalssafnaöar i Ar-
borg þann 11. þ. m., jarösunginn af séra Jóhanni Bjarnasyni. — Tveir
aðrir synir þeirra hjóna, Magnús og Þorsteinn, eru í hernum, báöir
vaskir drengir og vænir piltar.
öllum þeim sem hluttekning sýndu hinum látna í þjáningum hans
og heiðruðu útför hans með nærveru sinni eru aöstandendur hjartan-
lega þakklátir.
Til Einars Jónssonar myndhöggvara
og konu hans.
Vort land stóð sem líkneski öld eftir öld
á öræfum tímans — sem skuggi um kvöld —
sem húmsvipur útlægs anda.
pað þekti ei aflið, sem í því bjó,
og umheimur skildi’ ei að hjarta þar sló,
sem geymdi sinn helgidóm hvítan sem snjó,
úr hörgunum flæddra stranda.
En nú hefir ljósið þar litið 1 náð
svo land vort sér heimur, en vöknuð dáð
ber listina langt yfir höfin.
Og ljósmynd vors Fróns, er lífsmynd sú,
sem ljómar í bamanna von og trú
og fylgir oss hinzt yfir himins brú.
sem helgasta tarmféð og eina gjöfin.
Og Einar, þess folik, sem bjartast skein,
þú bræddir í málm og hjóst í stein,
hjá komandi kynslóð að standa. —
Með hamrafellum þíns heimaranns,
þú hnyklaðir brýmar útlagans.
Og dýrðina alla þíns draumalands
þú dróst í verk þinna handa.
Og hvar sem er litið á listaverk 'þín,
þar lifandi ísland í svip þeirra skín
og andinn þess ungi og fomi
með norræna þróttinn, sem nauðbeygir fátt,
með nútíðardrauminn, sem stefnir eins hátt
og ljósvakinn sjón myndar loftið blátt
og löngunin svífur frá nóttu að morgni.
Og gott á það land, sem þig allan á
og óbrotgjöm verkin þín geyma má
við hjarta sér allar aldir.
Og gott áttu líka. pau geymast þar,
sem geislan þér fyrst mót auga bar
og æskan í för með framkvæmd var
mót fegurstu hugsjón, á braut, sem þú valdir.
Svo njóti vort land þín sem lengst og bezt,
og listin þín eignist þar griðland mest
og verðlagið bjartara og beinna. —
Vér, brot vorrar þjóðar, vér þökkum þér,
og þegar vér fyllum það skarð, sem þar er,
og eignumst að fullu þann arf sem oss ber
á æfinnar heimleið, vér fögnum.þér seinna.
Og velíkomin hjón á Vesturgrund
og verði’ ykkur minning um þessa stund
við bróður- og systurhug bundin.
Með ihlýju vors máls og handabands,
vér heilsum þér brúður vors listamanns,
sem örvar og styrkir armlegg hans
og ylar og birtir ef þreytist lundin.
í Fellið að ganga’ eftir frægðardag
mót framtíðar blessun og hörpuslag
með hollvætta hóp, firtur elli —
Að höggvast í svip sín heimaranns,
að hrærast í vorgróðri Sólarlands,
er sigurinn mesti sérhvers manns,
og sælan, er ríkir á Iðavelli.
porsteinn p. porsteinsson.
Horfir til vandræða.
Velkomiö nafni var þér eitt:
Víöfrægö mína að hreppa,
En hafi mér brauöiö veriö veitt
Vil eg því ekki sleppa.
Guttormur J. Guttormsson..
Yfirlýsing
Meö því vér, menn og konur af ís-
lenzku bergi brotin, erum saman kom-
in hér í Winnipeg í Canada til þess aö
fagna hinum mikils virta landa vor-
um, herra Einar Jónsson frá Reykja-
vík á íslandi og hans göfugu frú, þá
lýsum vér yfir því aö vér viðurkennum
og metum mikils yfirburöa hæfileika
og frægö herra Einars Jónsonar, sem
listamanns. Og þaö er oss gleðiefni
mikiö til þess aö vita, aö vor fámenna
þjóö hefir lagt heiminum til listamann
í fremstu röö meö svo sérstökum
frumleik, aö vakiö hefir eftirtekt og
aödáun viðurkendra dómara í þeirri
grein; og það er vor innileg ósk, aö
framhald verði á hinu glæsilega æfi-
skeiöi hans og aö ávöxturinn af starfi
hans á ókomnum árum veröi í mesta
máta happasælt.
Vér lýsum einnig yfir því, aö oss
dylst ekki, aö íslenzka þjóöin er í
mikilli þakklætisskuld viö J. Banford
Samuel í Philadelphia, Penn., og hina
látnu konu hans, Ellen Samuel, fyr-
ir þeirra miklu og óþreytandi ræktar-
semi viö hina íslenzku þjóö, og fyrir
viöleitni þeirra aö sanna og fá viður-
kent, aö íslendingpirinn Þorfinnur
karisefni hafi numiö land í Ameríku
árið 1007, og verið fyrstur hvítra
manna, er reisti bú á þessu megin-
landi, og hefir haldiö þeim sögulega
viðburði á lofti meö því aö reisa Þor-
finni karlsefni minnisvaröa í Fair-
mount-listigarðinum í borginni Phila-
delphia; og fyrir sóma þann, sem þjóö
vorri er sýndur meö iþví að viður-
kenna yfirburða gáfur og hæfileika
telenzka myndhöggvarans Einars Jóns
sonar, og trúa honum fyrir aö leysa
af hendi þetta afar vandasama verk;
og vér tjáum herra J. Banford Samuel
innilegar þakkir vorar, og minning
hnnar látnu eiginkonu hans viljum
vér ávalt í heiöri hafa.
Jón Björasson frá Héðinshöfða
dáinn.
í gærmorgun lézt að heimili sínu BaJdur, Man. öldung-
urinn Jón Björnsson, faðir Thomasar H. Johnson ráðherra
og þeirra systkina. Mr. Björnsson var 87 ára gamall, hafði
verið lasinn undanfarandi, — orðinn þreyttur eftir langt og
mikið lífsstarf. Væntanlega verður hans nánar getið hér í
blaðinu.