Lögberg - 12.09.1918, Page 5

Lögberg - 12.09.1918, Page 5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. SEPTEMBER 1918 5 ELDIÐ VIÐ RAFMAGN BEZTA OG ÓDÝRASTA AÐFERÐIN Spyrjið eftirtalda rafmagnsnotendur álits: J. J Vopni, 579 Bannatyne Ave...Talsími Garry 841 H. Olson, 886 Sherburn St....Talsími Sherbk. 3217 G. A. Axford, 58 Ethelbert....Talsími Sherbk. 3051 H. Sigurðsson, 804 McDermott Ave.Talsími Garry 1154 H. S. Bardal, Sherbroke & Elgin Talsími Garry 416—417 Paul Johnson, 761 William Ave..Talsími Garry 2379 Finnið CITY LIGHT AND POWER DISPLAY 54 KING STREET, - • - T«U. G»rry 180« Samsæti var Árna Eggertsyni hald- ið i IínaSarmannahúsinu á þriíSju- dagskvöld. Sátu þaiS um 50 manns. Benedikt Sveinsson alþm. hélt aKal- ræÍSuna fyrir heiÍSursgestinum. SkósmiiSju á ai5 fara ai5 reka hér í Rvík á bæjarins kostnaÍS. Er þetta gjört aii tilhlutun fátækranefndar, til ai5 tryggja efnalitlu fólki sem ódýr- astar skóvii5gjöri5ir. ForstöÍ5umaÍ5ur skósmiðjunnar er ráÍSinn Jón Stefánsson skósmíðameist- ari. Hjúskapur. I dag giftast þau Geir Thorsteinsson kaupmaiiur og jungfrú SigríiSur Hafstein, dóttir H. Haf- bankastjóra. Jungfrú Lára Schiöth frá Akur- eyri og Ólafur Sv'einsson vélfræÍSing- ur opinberuöu trúlofun sína hinn 2. ágúst. Björgunarbát eru Vestmanneyingar i þann veginn ai5 fá sér. Hafa þeir safnaÍS 40.000 kr. til fyrirtækisins í hlutafélagi, sem þar er komiti á fót, en Alþingi hefir heitiö 10.000 kr. fjárveiting. SigurÍSur SigurÍSsson lyfsali er hér staddur nú til þess aÍS afla sér vit- neskju um þai5 fyrir hlutafélagsins hönd, hvernig bezt verÍSi ai5 koma fyr- irtækinu í framkvæmd. Þetta er hiiS mesta nauÍSsynjamál og' vonandi ai5 fleiri björgunarbátar fari á eftir, þegar Vestmanneyingar eru búnir atS ryÍSja brautina svona myndarlega. Aldarafmæli Landsbókasafnsins er þann 28. ágúst. MinningarhátíÍS fer þá fram í lestrarsalnum og hefst kl. 1. Flytur Jón Jacobson yfirlandsbóka- vöðrur aÍSalræöuna. Alþingi á atS koma saman 2. sept- ember til þess atS fjalla um sambands- málit!. — Væntanlega vertSur tækifær- iÍS notaÍS til atS framkvæma stjórnar- skifti. JarÍSskjálftar hafa fundist hér í bæ og austur um land viÍS og viiS i þessari viku. AiSfaranótt þriiSjudagsins kom allsnarpur kippur kl. rúmlega 11)4 og annnar á öiSrum tíma og smáhræring- ar næstu daga. SíldveiÍSn gengur afskaplega tregt svo sumir botnvörpungarnir eru gjör- hættir ai5 reyna at> veitSa. Sænska síldin, 50.000 tunnur ver?5- ur sennilega send til SvíþjóiSar á segl- skipum. Látin er í HafnafirÍSi ekkjufrú Henriette Hansen, ekkja Jörgens Hansen, er þar rak lengi verzlun. Synir þeirra hjóna eru Jörgen verzl- unarmaður hér í Rvík og Ferdinand kaupm. í HafnarfirtSi. Gunnar Gunnarsson skáld er ný- lega kominn til bæjarins frá Austur- landi, landveg alla leiÍS, um Múla- sýslur, Skaftafellssýslur, Rangárvalla- sýslu og Árnessýslu. Fer hann til útlanda meiS Botníu, en kona hans og sonur eru þegar farin til Færeyja metS “Beskytteren”. Fossanefndn fræga ætlar atS bregÍSa sér til útlanda núna meÍS Botníu — upp á reiöarans reikning, þ. e. lands- sjóiSs. Ætlar hún aS vísitera Dan- mörku Noreg og SviþjóÍS. HafnarfjarÍSarveginn nýja verÍSur faritS aÍS leggja mjög bráSIega. Verk- iiS hefir verið vel undirbúið, svo aiS búast má vii5 aiS þatS gangi greiiSlega, þegar á því vertiur byrjaÍS. Nýi götu- valtarinn, sem kom frá Ameríku á Gullfossi, veriSur notaÍSur viiS þá vega- gjörÍS. RafmagnsstöÍS á aÍS koma upp í geymsluskúr landsstjórnarinriar niÍSur viÍS hafnarbakka, og er búist viiS atS hún geti framleitt nægilegt rafmagn til þess atS lýsa upp vitS höfnina. Þai5 er þegar byrjaÍS á þessu v'erki og stöÍSinni er ætlaÍS aÍS taka til starfa þegar haustar. MinningarsjóÍS, aÍS upphæÍS 2000 kr. hafa börn Bjarna sál. frá Reykhól- um stofnaÍS til minningar um foreldra sína, og ber sjóÍSurinn nafn þeirra beggja. Skipulagsskráin er prentuiS í stjórnartíÍSindunum, og er svo fyrir mælt, aö nokkrum hluta vaxtanna skuli variiS til vertSIauna handa bænd- .um í Revkhólasveit, fyrir framtaks- semi í búskap. 1000 króna gjöf barst landsspltala- sjóÍSnum í gær frá dönskti sendinefnd- inni. Þorst. Kjarval hefir veritS á lunda- veiSum í Andrésey í mánaÍSartíma og veiddi þar 11. þús. lunda frá 5. júli til 3. ágúst. Vélbáturinn “Leó” rakst á grunn viiS Horn á laugardagsmorguninn. Hann var í flutningsferÍS noriSur um land með salt o. fl., en hrepti svarta- þoku á leiiSinni fyrir Horn. Báturinn brotnaiSi eitthvaÍS, en vörurnar náÍS- ust þó lítiiS skemdar úr honum, nema saltiÍS. Mótorbátur var fenginn frá IsafirtSi til aÍS draga Leó til IsafjarÍS- ar eÍSa SiglufjartSar. Skipstjóri á Leó var Stefán Bjarnason, en auk hans voru þeir Magnús Kjæmested skipstjóri og GuÍSmundur Kristjáns- son skipstjóri meiS i förinni. HafiSi G.uiSmundur bátinn á leigu þessa ferÍS. Ólafur Einarsson frá Bitru í Fljóts- hlíiS andaSist á Vífilsstai5ahæli i fyrradag. LíkiiS veriSur flutt austur og jartSaÍS þar. ;Frá SautSarkróki var þaiS nýlega sagt, aÍS þar hefÍSu i sumar fengist einir 6 hestburSir af töiSu af túni, sem í venjulegu árferÍSi fást 60 hestburÍS- ir af, og 10 hestburtiir af öðru túni, sem venjulega fást 120 hestburiSir af. Ungur maÍSur, Vilhjálmur Þór, fri Akureyri, er nýkominn hingað til bæj- arins að norðan og fór alla leið í Borgarnes á reitvhjóli og var 5 daga á leiiSnni. — Vilhjálmur er 17 ára aÍS aldri, og hafði aldrei farið dagleiðar- langt frá Akureyri áður en hann fór þessa ferÍS. V. Claessen landsféhirðir hefir nú fengið lausn frá landsféhirðsstarfinu, vegna heilsubilunar, og staðan veritS auglýst til umsóknar. Frumvarpið um lokun sölubúða ('viðbótin), sem samþykt var á síðasta þingi, hefir nú verið staðfest af kon- ungi. Sýslumannsembættið í BarSastrand- arsýslu hefir nú verið veitt Einari M. Jónassyni cand. jur. Mun hann flytja héðan alfarinn rnetS Sterling næst. 16.000 tunnur af sild voru komnar á land á Vestfjörðum i gærmorgun, og eru sumir bátarnir í þann Veginn atS hætta veiðum, vegna þess að óvist væri um verð á meiri afla, en þeir þega hafa fengið. Nyrðra er minna komið á land af síld, að því er sagt er, en ekki veit Vísir með vissu hve mikið. • ____________ Gjöld bæjarsjóðs Reykjavíkur á þessu ári hafa farið svo langt fram úr áætlun, að útsvörin hrökkva hvergi nærri til fyrir þeirn, og hefir bæjar- stjórnin samþykt að láta aukaniður- jöfnun fara fram. Aukaniðurjöfn- unin verður eitthvað á annað hundr- að þús. kr. Skip sökk hér all-langt fyrlr sunn- an land núna í vikunni og kom skips- höfnin hingað í gær. Skipið var danskt seglskip og var á leið frá Spáni til Sviþjóðar með salt og ko 1, og hafði verið tvo mánuði í hafi og hrept hvassviðri rnikið og kom loks svo mikill ieki að því, að ekkert varð við hann ráðið. Voru skipverjar búnir að standa við dælurnar í 58 tíma, er þeir hittu annað danskt segl- skip, sem var á leið til Seyðisfjarðar með salt frá Spáni. 1 það skip fór skipshöfnin, og flutti það hana til lands á Reykjanesi, en þaðan kom hún i gær liingað til bæjarins. Meðal skipverja var einn íslendngur. fVisir.J .. Stórir heyjabændur. Mestan hey skap í fyíyasumar munu hafa haft þessir bændur og búhöldar: 1. Eggert Briem frá Viðey, þar með talinn heyskapur hans allur, á Esjubergi, í Viðey og Reykjavik, um 4000 hesta. 2. Halldór skófastjóri Vilhjálms- son á Hvanneyri, 3700 hesta. 3. Jón bóndi Pálmason á Þing- eyrum, 3200 hesta. 4. Davíð bóndi Þorsteinsson a Arnbjarnarlæk fhefir 4 jarðir und- ir), 2700 hesta. 5. Sigurður sýsíumaður Ólafsson i Kaldaðarnesi, 2600 hesta. En næstir þessum mönnum að hey- öflun munu þeir vera — með um og yfir 2000 hesta — Sig. skólastjóri Sig- urðsson á Hólum, bræðurnir Óskar og Skúli Thorarensen á Móeiðarhvoli, Andrés bóndi Andrésson á Hemlu, Einar bóndi Guðmundsson á Bjólu, Magnús kaupm. Sigurðsson á Grund, Magnús hreppstjóri Gislas. á Frosta- stöðum, Gestur bóndi Einarsson á Hæli o. fl. Jarðir þessar eru flestar miklar og góðar heyskaparjarðir. Kornforðabúr í Hólahreppi í Skagafjarðarsýslu var stofnað 16. júní 1916, og hefir nú samþykt fyrir forðabúrið verið samþykt og stað- fest. Kornforðabúrið er þannig til orð- ið, að Sig. Skólastjóri Sigurðsson á Hólum gaf 900 kg. korns til stofnunar þess, og aðrir hreppsbúar gáfu eða lofuðu 5 kg. korns hver fyrir slg, fyr- ir hvert jarðarhundrað á bújörðum sinum. Verða það samtals 2700 kg. korns. — Forðabúrið er eign hrepps- ins, en verði það lagt niður, falla eignir þess til sveitarsjóðs. Kornforðabúrin, sem stofnuð hafa verið og samþykt gjörð fyrir, eru nú orðin 11 alls hér á landi. En eigi hefir enn nema helmingur þeirra trygt sér forða eða safnað í kornhlöðu. Veldur því sjálfsagt dýrtíðin. Svcinatungu i Norðurárdal seldi Jóhann bóndi Eyjólfsson í Brautar- holti, er þar bjó áður um 25 ár, i haust. Nú hefr jörðin v'erið nýlega seld aftur. Kaupa hana þá þeir Bjarni búfræðingur Ásgeirsson í Knararnesi, Eggert bóndi og fasteignsali Jónsson frá Nautabúi, Halldór skólastjóri Vil- hjálmsson á Hvanneyri og Jón osta- gjörðarmaður Guðmundsson frá Þor- finnsstöðum. Kaupverðið er um 20,000 kr. Mun hugmynd þeirra fé- laga að stofna þarna til gráðaosta- gjörðar í stórum stíl á næsta ári. En í sumar rekur Jón ostagjörð sína í Ólafsdal, og hefir hann útbú þaðan i Saurbænum. Þessi ráðagerð eða hugmynd þeirra félaga um ostagjörð í Sveinatungu er álitleg og kemst vonandi til fram- kvæmda. Spáir það góðu um fram- gang þessa góða máls, og mun síðar Dýraverndunarfélagið hefir nýlega keyþt Tungu innan við Reykjavik og ætlar að koma þar fót móttöku og og greiðaheimili, og er því vafalaust vel til þess fallinn, að taka þennan starfa að sér. Þetta er mjög lofsvert og þarft fyrirtæki og hlýtur að koma sér afar- vel fyrir ferðamenn. Ráðinn er sem forstöðumaður Óskar Gislason frá Miðdal. Er honum ætlað að hirða jörðina, afla heyja og taka á móti ferðamannahestum til hirðu og fóðr- unar. Hann er maður ungur og efm- legur, alinn upp á mesta gestrisnis að þessu vikið hér i blaðinu. . .Arður af ásauð. Ærin Dúða, eign ögmundar bónda í Miðfelli í Hruna- mannahreppi í Árnessýslu, mjólkaði sumarið 1916 83 kg. alls. Fitan i mjólkinni var mæld tvisvar og reynd- ist að v'era, í fyrra skiftið, 27. júlí 6,10%, en í síðara skiftið, 9. sept., 6,50%. Með vanalegum útreikningi á smjörinu í mjólkinni, verður það úr þessari mjólk nálægt 6 kg., eða ná- kvæmlega til tekið 5,87 kg. Ef nú smjörið er reiknað á kr. 1,60 kilóið, og undanrenna og áfir á 5 aura lítir- inn, vrður útkoman kr. 13,25. Sé nú ullin af ánni talin með •— kr. 2,20 — og lambið um haustið — kr. 14,00 — þá hefir ærin gefið af sér kr. 29,45 um árið. En frá þessari upphæð dregst svo kostnaðurinn við ána, fóður, fjallskil, vextir af verði hennar o. fl. og er þetta talið að vera alls kr. 6,20. — Verður þá ágóðinn af Dúðu alls kr. 23,25. . .Björn Líndal á Akureyri, lögmað- ur og stórbóndi, er nú fluttur nær al- farinn að eignarjörð sinni, höfuðból- inu Svalbarði á Svalbarðsströnd Hann keypti þessa jörð fyrir fáum árum, og er þegar byrjaður þar miklum framkvæmdum. Ætlar hann sér að aijka mjög túnið bráðlega, og margt fleira hefir hann í hyggju að gjöra jörðinni til bóta. Annað bú hefir Björn á Kalastöð- n í Fjörðum. Þar hefir hann reist steinhús og gjört miklar jarðabætur. Gott ráð er það, þegar hey er vel þurt og hrúast mjög upp í hlööu, að troða það, og nota til þess hest, Þetta reyndi Helgi búfræðingur A- gústsson frá Birtingaholti, bóndi Syðra-Seli í Hrunamannahreppi, fyrra sumar og gafst vel. Honum blöskraði, hve lítið fór í kúahlöðuna af áveituheyinu, enda var heyið mol þurt. Tók hann þá það til bragðs að teyma hest fram og aftur um hlöð una, eða heyið í henni. Reyndist honum það ágætlega, Og með þessu moti kom hann sem svaraði þriðjungi meiru í hlöðuna af heyi, en ella hefði verið. Mun Helgi v'era hinn fyrsti, er þetta hefir reynt, og ættu fleiri að gjöra slíkt hið sama. (Treyr.) þáttur í menningu hennar. Nú er kominn tími til að lokið sé landnámi. Þeir sem gjörast frum- ferlar, ryðja veg þeim sem eftir koma. Fjallgöngur er göfug íþrótt og á að verða þjóðaríþrótt. Hér er nóg af fjöllum til þess að reyna kraftana á, nóg ag ónumdum tindum. Erlendis, þar sem líkt hagar til og hér, eru fjölmenn félög er iðka fjall- göngur. Þau nema tindana. Þau eiga hvert sinn fána, og það félag hefir numið fjallð, sem fyrst getur komið fána sínum á efsta tind þess. Þegar augu manna opnuðust fyrir fegurð Alpafjalla og stofnaðir voru hinir svonefndu Alpa-klúbbar i Svlss, byrjuðu kapphlaupin um tlndana. Hvert félag vildi verða fyrst til þess að komast á hæstu tindana. Eru til margar skrítnar sögur um þessi tinda- kapphlaup félaganna, þegar menn voru lítt vanir þessari iþrótt og fá- fróðir um allan útbúnað. Oft lögðu af stað 20—30 menn með fánann, til þess að festa hann á efsta tindinn á einhverju fjalli. En .upp á tindinn komust sjaldan nema 3—4 menn, þeir hraustustu af hópnum, hinir hvíldu sig í hlíðunum. Svo hefir franskur maður sagt, sem séð hefir mikið af Alpafjöllunum og einnig ferðast mikið hér um land, að islenzk fjöll séu þau fegurstu, sem hann hefir séð. Þau ummæli munu heldur engan furða, sem séð hefir mikið af íslenzkri náttúru. Hér á landi eru fjallgöngur algjör- lega hættulausar, sé varlega farið. Hér geta menn numið tindana án ss að leggja lifið í liættu. Hér geta menn notið hinnar dýrðlegustu náttúrufegurðar og þeirrar gleði, sem fjallgöngum fylgja, ef menn að eins vilja leggja fram stundarerfiði, sem síðar fæst marg-endurgoldið. Auðvitað verða menn að fara v'ar lega í fyrstu og venja sig við erfiðið, séu þeir ekki vel hraustir eða þoli ekki að leggjast á kraftana. Fjöll eru mis erfið uppgöngu og er því ráð- legt að ganga fyrst þau fjöll, sem auðveld eru. Þrótturinn vex ótrú- lega fljótt þótt varlega sé byrjað og ekki mun líða á löngu áður en menn hætta að hræðast fjallið þótt bratt sé. Því erfiðara sem það er, þvi meiri gleðin þegar numinn er hæsti tindur- inn. Menn þurfa að búa sig vel. Hafa sterk og vel járnuð stigvél og vera i ullarfötum inst klæða, því vindur getur oft verið kaldur á fjöllum uppi. Fjallgöngumaðurinn er frjáls og sjálfum sér nógur. Hann fagnar við- áttunni og gleðst yfir þvi, sem fagurt er. Hann öðlast þrek og þor, þvl þrótturinn vex við raunirnar. Þeir, sem aldrei komast upp á tindana nema með augunum, halda að fjöllin séu alsett hættum og erfið- leikum. Þeir, sem betur þekkja, lita á þau sem trygga og holla vini, sem gefa þrek og gleði og kenna mönnum að bjóða erfiðleikum birginn. Hvert skref upp hlíðarnar eykur anægju. Hvert spor glæðir gleðina og lyftir skapinu. Áhyggjur hins daglega lifs gleymast. Hátt uppi, sveipaðir sólskini, standa menn jafn- fætis skýjunum og þekkja sina eigin verðleika betur en áður. B. O. fSumarblaðið.J þeirra og eðlilegri afstöðu landanna, — þá gæfu Islendingar okkur ákveð- iö efni handa þjóðfundum hér og handa Stórþinginu til athafna. Vilji íslendingar aðeins sjálfir, þá sleppa Norðmenn aldrei framar þessu máli sér úr hendi. En flýtið ykkur til framkvæmda! Noregur hefir tökin á því að koma íslandi í tána. Norgur getur, með föstum gufuskipaferðum og simum milli veiðistöðvanna á Islandi og það- an til Björgynjar, þyrlað mönnum i fiskiveiðar á sama hátt, sem Björgvin hefir gjört á Finnmörk, þar sem menn standa nú óháðir á eigin fótum, og hver bærinn á fætur öðrum í skerj- unum þar, réttir sig úr kútnum til vel- megunar. Þetta getur ekkert annað land í heimsbygðinni gjört en Nor- egur. — öll framtíð Islands er hér í Noregi, eða réttara sagt: i Björgvin einni. Þar (og í Stafangri) er stór- fé, áræðnir menn, þjóðrækni og öfl- ugur áhugi á nýjum fyrirtækjum. Þeir reka verzlun í Ástralíu og Brasi- liu (t. d. með norsk-bayerskan bjórl), svo að það ætti ekki að vera nema fjöður af fati þeirra, að snúa fjár- hyggju sinni að Islandi, yðar kæra Islandi. En fyrst gufuskip í hverri viku og sími, og í þeim tilgangi ríkis- samband við Noreg. Þetta fæst aldrei fyrri. Hér er nú í Noregi ris- in mögnuð íslandshreyfing, og hún deyr ckki framar. Skylduð þér ekki vilja sinna neinu af' þessu, þá látið mig vita það með simskeyti, þvi að það liggur á. Yðar auðmjúkur Björnstjerne Björnson. II. og byrja upp á eigin spýtur hjá Is- lendingum, og upp frá þeim degi skift- ist ágóðinn milli íslendinga og þeirra, og jafnvel sá hluti, sem Noregur fær, hefr fyrst komið til skifta við íslend- inga! Eg tel þetta eítir því, scm far- ið hefir á Finnmörk. Nú cru nokkrir af mestu kaupmönnum landsins hér — í Finnmörk. Það cr ekkert fá- gæti, kaupmenn upp á 100.000 speciu- dali á strandlengjunni frá Háloga- landi og norður úr. Og séu bændur þar fátækir, er það af ólagi feinkum á kv’ikfjárræktinni). Þegar íátækt er þar j einhverju héraði, er það altaf að kenna vitskorti, en ekki því, að ekki sé færi á því að verða efnaður. Innilega þökk fyrir sendinguna! Innilega, innilega þökk! Gef i nú algóður guð, að vér getum hjálpað ykkrir! Eg befi bezta vilja. En áð- ur en atkvæðagreiðsla hefir fram far- ið hjá ykkur og vakið hér til þjóð- funda hjá okkur, getur það ekki orð- ið, eg veit það — einmitt af því eg er skáld. — Skrifið þér mér til, fræðið mig, leiðbeinið mér, skammið mig, klappið mér, alveg eins og yður finst bezt henta. Eg vil feginn vera yður eftirlátur piltur. Yðar vinveittur Bjömstjerne Björnson. III. 30. marz fll)70. — Þess átti eg v'on af yður, reyndar byggist við ennþá Þrjú bréf. frá Björnstjcrne Björson. I sambanndi við símskeyti það, frá Ellen Anker, sem birtist i Vísi um daginn, og afstöðu ýmsra annara Norðmanna til sambandssamninga vorra við Dani, er ekki ósennilegt, að mönnum þyki fróðlegt að lesa þrjú bréf, sem Björnstjerne Björnson, norska skáldiö fræga, skrifaði Jóni Sigurðsyrii forseta árið 1870 Bréfin eru hér til i handriti og hefir Vísir fengið leyfi til þess að birta þau í ís- lenzkri þýðingu og fara þau hér á eftir: I Af því að tengir okkur ekki við mig, mér I. 23. marz 1870. sameiginlegur kærleiki saman, misvirðið þér að eg bið yður að sjá Landnám. Fagurt er Island og hvergi í heim- inum mun sjást svipmeiri náttúra. Landið hefir fóstrað þjóðina í meira en þúsund ár, en þó á þjóðin eftir að nema það fegursta af landinu. Hún á eftir að nema fjöllin. Þótt kynlegt sé, hafa íslendingar aldrei iðkað þá íþrótt, sem næst þeim stendur, aö ganga á fjöll.’ Það er eins og þeir frá fyrstu tíð hafi aldrei gefið fjöll- unum þann gaum. Þeim hefir aldrei komið til hugar að fjöllin gætu verið ein af þróttlindum þjóðarinnar eða fyrir tímaritum, skjölum, afrit- um og blaðageinum, er gætu í hinu út- breidda blaði mínu skýrt fyrir Norð- mönnum samband og ágreining Is- lands og Danmerkur, eins og þetta er í raun og veru. Einkum óska eg að fá hagfræðislega sannaða afturförina, þjakanina, einkaleyfistímann og af- leiðingar hans, stjórnarbarátuna og auk þess orð og önnur atvik, er sýni öllum augljóslega, að á íslandi sé hat- ur til Danmerkur. Greiða gjörðuð þér mér í því, ef eg gæti fengið nokk- ur af mestu uppáhaldskvæðum þeim, er sanna þetta. Ef yður væri einhverra hluta vegna mein að þvi, að láta mér sjálfur þessi fræðslugögn í té, gætuð þér þá ekki falið það öðrum á hendur? Gögn þessi verð eg að fá, og það svo fljótt, sem hægt er. Enginn maður veit að eg hefi snúið niér til yðar, og enginn skal fá að vita það, ef þer viljið að svo sé. Því næst: Ef atkvæðagreiðsla væri látin fara fram á Islandi á at- kvæðisskrám, og í drottinhollum orö- um lýst yfir því, að framtíð Islands mundi v'era öruggari í sambandi við Noreg en Danmörku, samkvæmt fornri sögu íslands og Noregs, sam- eiginlegum athöfnum ('viðskiftumj Þökk! ■ þó að eg meira. Látið yður þó skiJjast þetta: Veiðar vorar á Islandi eru undir því komnar, að gufuskip gangi i hverri viku frá íslandi til Björgvinj- ar (og StafangursJ,‘að simi sé frá Björgvin til íslands og ennfremur á milli veiðistöðvanna á Islandi. Alt annað er smáræði hjá þcssu. Þegar Noregur tók við NorfðurJ- Iandi og Finnmörk, lágu þessi héruð í vanrækslu og fólkið í leti og drykkju skap. Nú gengur þangað heill floti gufuskipa, 6—8 stórskip, sími norður í Lófót, og nú er verið að leggja hann þaðan alt norður til Vaðseyjar, — ein af hinum lengstu símalínum, sem nokkurt einstakt land hefir látið gera. Héruð þessi j-enna nú upp eins og fif- ill í túni, svo sem Kanaansland í Ritningum, er varpaði frá sér hækjum sínum. Vitið þér, að næstum þvi all- ar iselveiðar vorar eru stolnar frá ís- landi. Selurinn er v'eiddur alveg upp við landssteinana. Það þarf mörg herskip til að stökkva selveiðaskipun- umá hraut, — hvert þeirra með 40 manna skipshöfn aneð alvæpni, og alt í rauninni heimsins purkunarlausasti lýður. En ef ísland væri nú okkar önnur Finnmörk, þá væri skipshöfnin ráðin þar (k Islandi í staðinn fyrir skip að eins bátar, og skutpallur fyrir skips hol, eða með öðrum orðum: Fjár- hyg&jumenn festu sig á Islandi sjálfu, þessir landvinningamenn, sem hafa keypt veiðistöðvamar á Finnmörku, myndu, á íslandi ekki síður en þar, manna heil héruð, og gjöra úr þeim stóreflis fiskimenn, stórefnaða sjó- sóknara. Koma nokkuru sinni dönsk lög, sem veita íslendingum rétt sinn í öll- um greinumþ Koma nokkuru sinm gufuskipaferðir i hverri viku frá Björgvin til íslands? Kemur nokk- uru sinni simi frá fiskiv'erunum á Is landi, með símastöðvum þar, — til Björgynjar? Jú, sama ár sem ísland verður norskt land, en aldrei á meðan það er danskt! Þér megið ekki hafa vanið yður það frá stjórnmálabaráttunni, að líta kröfur þær, er atvikin hafa hvatt fram og þér hafið nú að merki fyrir yður, — svo einhliða, að þér sjáið ekki lög landsins í þvi stærra, sjáið ekki hið alls eina, sem bjargað getur Is landi, en það er, að Norðmönnum sé hleypt þangað, — sjáið það svo fyllilega, svo hátt, svo frjálst, sem það á að sjást. Að vér mundum særa þjóðerni ykkar og einkenni ? Litið þér aðeins á Lappa og Finna. Þeir fá allir prest og sitt eigið mál, ef þeir aðeins vilja það, og hverskonar flokkur er þetta móti þjóð ykkar, er hefir sínar miklu bókmentir og sögu. Atkvæðagreiðsla verður að fara fram, ef ekki fyrir yðar forgang, þá annars. Að visu veit eg að þér eruð höfð- ingi alls Islands; en vald kringum- stæðna og ástandsins er ennþá meira ('en þérj, og á þvi fær Island að kenna fyr eða síðar, að ástandið býð- ur og skipar atkvæðagreiðslu. Þó að atkvæðagreiðslan leiði ísland ekki til Noregs, leiðir hún óttann yfir Dan- mörku, og aldrei gjöra Danir rétt, fyr en búið er að skjóta þeim skelk i bringu. En rétt er: Sími til Björg- ynjar, gufuskip til Björgynjar og fiskimenn vorir til íslands! Nr. 1 — og nr. 2 er alt það, sem þið bítist nú um, alt í frá stjórnarskrá yðar til fjármálanna. Eg veit, að í byrjuninni rennur aðal gróðinn af fiskiveiðunum beint til Noregs, en innan skams munu einmitt þeir Norðmenn, sem sendir hafa ver- ið til íslands, gjörast sínir eigin menn 6. apr. ('18)70. Eftir bréfi yðar er eg ekki alveg viss um, hvort heldur þér farið svo að mér af herkænsku, ellegar þér skiljið mig í raun og veru ekki til fulls, og hv'að eg er að fara í þessu máli. Hvort sem heldur er, stendur mér á sama. Mér er ljós nauðsyn þess, að þið gjörið hrein fjárhagsskiftin við Dani. Eg skil, að það er rangt hjá mér, þeg- ar eg notaði orðið “Tilskud” ('tillag) ; eg vissi hvað undir steini lá, en eg valdi þetta orð af því að það var stutt, — og það var rangt! ('Björn- son hafði þá (1870) ritað tvær greinar “Norsk Folkeblad” Cnr. 10 og 12) n “Island og Norge”.) Mér er ljóst tilkall ykkar, réttur ykkar til sjálfstjórnar. Eg skil að ykkur verð- ur að vera trygð. sjálfstjórn áður en }ið farið að eiga við okkur. En þetta er ekkert af þvi, sem mest á ríður; það, sem mest á riður, er það, sem breyta má Islandi úr aumu vesaldarlandi í mikið og fram- tíðarríkt land, og óskiljanlegt er mér, að nokkur — framar ölltt nokkur ís- lendingur — geti sagt: Láttu það bíða! Fyr-en atkvæðagreiðsla hefir fram farið, fáið þér Norðmenn ekki til tess að líta svo fult og rétt í þessa átt, að þeir hætti sér út í stórfram- kvæmdfr á ströndum íslands. At- kvæðagreiðslan mun hrynda hér af stað þjóðfundum, mun rafmagna nugi manna! Þá má búast við öllu’, iafn- vel eldmóði i kaupmannastéttinni. Hér eru logar i landinu, en þeir blossa ekki upp, nema það súgi og blási. I atkvæðagreiðslunni getur áskilist hvað sem v'era vill. Hún getur blátt áfram heimtað sjálfstjórn, að áður út- kljáðum eikningum við Dani. Ennfremur: Niðurstaðan aí at- kvæðagreiðslunni þarf ekki að vera skilnaður íslands og Danmerkur; að- ís ef Island fær fiskiveiða- (og verzlunar-?) samband við oss og út- kljáðan reikninginn við Danmörku, Ekki er, hvort sem er, að öðru stefnt en heill Islands, að ísland sé endur- ttnnið til handa Noðurlöndum, Island fyrir velmegun og framkvæmdasemi gjört að öflugum þætti í menningar- lífi Norðurlanda, sem það mun leiða þjóðlegan gust yfir og hrynda því af afli í fang hinum þróttmikla anda lið- inna tíma, en undir hans drottinvald verðum vér aftur að ganga. Atkvæðagreiðsla er herkænsku- bragð, það alls eina, sem að haldi kemur. Þurfi fé til þess að framkvæma hana (borga mönnum, sem ferðast hringinn i kring í landinu), þá verður að útvega það hér í landi. Látið yður vera þetta ljóst, að það er atkvæðagreiðsla, sem hefir áhrif í kappræðunum, kv’eikir i kaupmönn- unum i Björgvin og Stafangri, hryndir af stað þjóðfundum vorum, gjörir málið að norsk-íslenzku máli; nú er það ckki nema dansk-islenzkt. I náinni framtið kemur síminn frá Ameríku yfir ísland, Noreg og Rúss- land, og þá verður úr þvi lítill vandi að koma honum i fiskiverin á Islandl. Gufuskipaferðirnar koma varla af sjálfu sér öðruvísi en sem fáeinar til- raunir. Hér verður ríkið vissulega að ríða á vaðið, oð það er víst, að norska rikið beitist ekki fyrir slíku nú sem stendur, fyr en norskt fjármagn á Islandi neyðir það til þess. Að at- kvœðagreiðslunni afstaðinni er ann- að mál. Þá geta gjörst furðuverk. Eg er óbifanlegur í trú minni á at- kvæðagreiðslu; um það efni skrifa eg r.ú fleirum, og meðal annars mönnum, sem mikil áhrif hafa. við fHér mun meðal annars átt Hilmar landshöfðingja Finsen, sem var vinur Björnsons. Finsen mun heldur hafa stökt vatni á norska eld- inn, og 29. júlí um sumarið 1870 þykir Jóni Sigurðssyni Björnson vera far- inn að dofna, og kennir það Finsen ('Bréf, Rvík 1911, bls. 497). En ýms- ar greinar um ísland komu í “Norsk Folkeblad” eftir þetta. Þær voru ekki eftir Björnson, en munu hafa staðið í sambandi við tilboð hans í niðurlagi þessa bréfs.) Blað mitt er hinsvcgar alveg og að öllu heimilt og reiðubúið til greiðleika yöar máls, jafnvel þótt að þvi ræki, að einstök tölublöð hefðu ekkert ann- að en greinar um Island, og jafnvel, þó að það leiddi til danskra formæl- inga. Eg er yður þakklátur og vinveittur Björnst. Björnson. Til Jóns Sigurðssonar! Orpheum. Mörgum stendur sjálfsagt enn í fersku minni sýningin af skógarcld- inuni, á Orpheum-leikhúsinu fyrir tveimur árum. En nú verður sýnd- ur i næstu viku leikur eftir sama höf- und, sem kallast “On The High Seas”. Kemur þar fram á sjónarsviðið or- ustuskip eitt mikið og er Iýst öllum þeim margvíslegu svaðilförum, er það fer í gegn um. Auk þess verða sýnd- ir smá-kýmileikir, sungnir skemti- söngvar, sýndir skrautdansar o. s. frv. Wonderland. Þér finnið sjálfsagt fljótlega, hve sjaldgæft það er, að hitta fyrir sér annað eins úrval af afbragðs leikend- um, eins og þeim, sem hafa með hönd- um aðalhlutverkin í kvikmyndaleikj- um þeim, er Wonderland-leikhúsið hefir til meðferðar. Enda eru menn nú urri fátt eins sammála hér í borg- inni og það. Á miðviku- og fimtu- dag gefst mönnum kostur á að horfa á leik hinnar stórfögru konu Mrs. Reynolds, og á föstu- og laugardag verður sýndur 8. kaflinn af “The House of Hate”. ÁSKORUN til Vinnufærra Kvenna Með hinum aukna ekrufjölda, sem sáð hefir verið í, og hinn vanalega skort, vinnukvenna á bændabýlum, hefir fylkið að ráða fram úr alvarlegum örðugleikum í því að útvega KVENN-WNNUKRAFTA. Bænda eða borgaheimili, sem hafa, yfirfljótanlegt af dætrum eða vinnustúlkum, ættu að brýna fyrir slíkum persónum, að skifta sér niður til vinnu á bændabýlunum, þar sem vinnukrafturinn er minstur. 1 ár verður að flýta fyrir uppskerunni, þreskingu og flutningum. Til þess að svo verði, verða fleiri karlmenn fengnir til aðstoðar bændum, heldur en að undanförnu. Og slíkur mannf jöldi hlýtur að auka mjög á STÖRF KVENNA sem þó höfðu áður víða ofmikið að gera Það er því bráðnauðsynlegt, að konur og stúlkur bjóði sig fram sjálfviljugar til þess að vinna á búgörðum, um mesta anna tímann. Og yfir höfuð verður hver vinnufær maður og hver vinnufær kona, að fara út í bændavinnu í þetta sinn, og hjálpa til. Það fólk, sem ekki hefir enn þá ákveðna staði anum, ætti að skrifa hið allra fyrsta til hug- THE BUREAU OF LABOR. Department of Agrioulture. Regina, Sask.

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.