Lögberg - 26.09.1918, Blaðsíða 5

Lögberg - 26.09.1918, Blaðsíða 5
LÖGBERG, FmTUDAGINN 26. SEPTEMBER 1918 5 ELDIÐ VIÐ RAFMAGN ATHUGIÐ hv|ða þýðingu J að hefir fyrirYÐUR 50 prct. sparnaður á eldiviðar-reikningn- nm og 20 prct. á kjöt-reikningnum, minni vinna og hreinna eldhús. Kaupið RAFMAGNS ELDAVJEL með hægum skilmálum hjá CITY LIGHT AND POWER DISPLAY. 54 KING STREET, - T.l>. G.,rj 1804 / Myndarlegur ungíingur fallinn á Frakklandi Guðmundur Óskar Stefánsson gékik í herinn 23. marz 1916 þá 17 ára gatnall. Fyrst innritaöist hann í 226. herdeildina. en var sí'San færSur yfir í þá 223., sem flestir íslendingar til- heyröu. MeS herdeild þeirri fór hann héSan áleiSis til Frakklands 23. apríl 1917 ásamt föSur sínum, Stefáni Jó- hannssyni, er þar v'innur viS járn- brautargjörS sem lance corporal; en Óskar var sendur til vígstöSvanna um miSjan nóvember sama ár, og þar féll hann í orustu 10. ágúsit síSastliS- inn, viS góSan orS'stýr. Allir jieir, sem Óskar sál. þektu, ljúka upp einum munni um þaS, aS hann hafi veriS tmannsefni mikiS, gott og efnilegt ungmenni meS afbrigSum, og hvers manns hugljúfi; enda elskaðnr og mik ils metinn af öllum, sem hann um- gengust. Þótti hann bera þess vott, aS hann væri vel ættaSur, enda var þaS svo. Kemur saman ætt hans og og þeirra Magnúsar landshöfSingja Stephensen og Stefáns sál. Thorar- ensens. amtmanns. Óskar var fæddur á Islandi 23. júlí 1898, en flutti vestur um haf meS for- eldrum sínum tveimur árum síSar. Þegar hann innritaSist í herþjónustu, hafSi 'hann lokiS alþýöuskólanámi, og meS því hann hafSi námsgáfur ágæt- ar og löngun til aS mentast, var ráS- gjört aS hann héldi áfram skólanámi. Foreldrar Óskars sál. eru þau hjón- in Stefán Jóhannson, ættaSur af Vatns nesi í Húnavatnssýslu, nú i herþjón- ustu á Frakklandi eins og áSur‘ var getiS, og Solveig Ólafsdóttir frá K i rkj uvogshö fnum í Gullbringusýslu. ÁriS 1910 komu þau vestur hingaS frá íslandi og settust aS í Argyle- bygSinni hér í fylkinu, en bjuggu lengst af í bœnum Glenboro. Þar inn- rituSust þeir feSgar í herinn, og skömmu síðar fluttist Mrs. Jóhanns- son til Winnipeg meS dóttur sína 9 ara gamla, RáShildi Ólavíu, og býr nú á Beverley stræti nr. 754. ESliIega taka foreldrarnir sonar- missirinn sér nærri, og hafa veriS særS sári er seint grær. En sá, sem línur þessar ritar, hefir átt tal viS móöurina, og fylst aSdáun yfir því hve inniiega huggun þaS veitir henni, mitt í sorginni, aö einkasonurinn og augasteinnino hennar hafi veriö aS inna af hendi skyldu sína og látiS líf-i iS í þjónustu lands og þjóSar. Isafold er beöin aS gjöra svo vel aS geta um dauösfall þetta. Bggert Franklín Vatnsdal er sonur hjónanna Elíasar og GuS- rúnar Vatnsdal, Mozart, Sask. Hann er. fæddur Roseau Co., Minn. 7. marz 1896, hann var meö þeim fyrstu hér, sem gekk í 223. herdeildina, en var “discharged” fyrir hjartv'eiki. Gekk aftur í herinn i fyrra haust og er nú á Englandi. Heillaóskir foreldra og vandamanna fylgja honum. Utanáskrift hans er: Pte. Frank E. Vatnsdal, No. 257851 7. Co’y., C.M.G.D. Seaford, Sussex, England. Ólík heimili. EftirAugust Blance. Einu sinni þegar illa áraöi fyrir verzlunarmönnum, hittust tveir kaup- menn aS kvöldi dags. Fóru þeir aS ræSa um peningaskortinn, lánstraust- leysiö og tortrygnina, sem hverv'etna bryddi á í verzlunarefnum, og annaö þess háttar. Báör voru þeir vandaS- ir og áreiSanlegir og höföu ekkert aS ásaka sig fyrir. En þegar hruniö kemur í verzlunina yfir höfuS, fer eins og í eldsvoöa: eldurinn hlífir ekki fremur stóru og sterkbygöu húsunum 1 heldur en Iitlu og lélegu kofunum. I Eftir aö báöir kaupmennirnir höföu j sagt hvor öörum, hvaö illá liti út fyrir ! sér framvegis, skildust þeir og fóru I hvor heim til sín. Þegar annar þeirra kom inn heima hjá sér, mætir hann konu sinni, sem á- varpar hann þannig: “ÞaS er ósköp aS sjá þig, hvaS þú ert ólundarlegur í kivöld! HvaS hef- ir nú viljaS til í dag?” Maöurinn svaraöi engu, en slengdi sér niöur í stól. “Hann Axel hefir verö þokkalegur í dag”, segir hún, “hann hefir verið flengdur í skólanum og þaS kemur hver kæran á fætur annari ....; en þú segir ekkert. Þár finst alt vera gott, sem hann gerir.” KaupmaSurinn stundi. v'iö og leit upp í loftiö. Dóttir þeirra, fimtán ára gömul, kom inn í stofuna meS seöil í hendinni. þar sem á voru rit- aöar bækur, landabréf og sönghefti, er hún tjáöist þurfa aö eignast og hafa meS sér daginn eftir i skólann. “ÞaS veröur aö bíöa þangaö siö- ar,” mælti faöir hennar og lagöi frá sér seöilinn. “Þá verS eg sú eina í skólanum, sem hef þaS ekki,” mælti dóttirin og settist út í horn meö ólundarsvip. “Aumingja Lína,” mælti móöir hennar og gekk þangaö sem hún sat til þess aS hugga hana, og klappaði henni á kinnina. “En þaö er undar- legt, þaS verS eg aö segja,” bætti hún viö og sneri sér að manni sínum aft- ur, “annan daginn viltu aö börnin læri hamingjan veit hvaö, en hinn daginn lætur ]>ú þau ekki fá allra nauðsynlegustu áhöld til þess ..... Aumingja litla telpan mín!” Kaupmaður leit örvæntingaraugum á konu sína. Líklega hefir vakaö fyr- ir honum, aö þaö væri þó raunar hann sjálfur, sem þyrfti huggunar og hug- hreystingar við, en þá hugmynd höföu því miður ekki aSrir á heimilinu en hann. “Þú fórst svo snemma aö heiman i dag,” tók kona hans aftur til máls eftir litla þögn, “aö eg gat ekki sagt þér aö mjöliS er búiS.” “Núna undir eins?” spuröi kaup- maður. “Núna undir eins!” át konan eftir honum og hnykti á. “Hefi eg kanske etið þaö ? — EldiviSurinn er líka bú- inn,” bætti hún viö jafn-óhlífin. “ÞaS voru þó fullir tuttugu faömar at brenni, sem eg keypti í haust,” mælti kaupmaðurinn, “og faömurinn kostaði ekki minna en þrjátíu og tvær krónur. þaö veit eg.” “Jæja, og j)ó hann hefði kostaö hundraS krónur, þá er hann búinn eins fyrir þv'í, þaS veit eg,” svaraSi húsmóöirin. Kaupmaðurinn stóð upp og gekk niðurlútur inn i svefnherbergiö sitt. “Nú, ætlarðu ekkert aö jeta áöur en þú ferö aS sofa?” var kallaö á eft- tr honum meS sama þjósti og áöur. “Maturinn Ihefir staÖiS að minsta. kosti í heila stund á borðinu og beöiS eftir þér.” KaupmaSurinn lét aftur huröina. Hann var búinn aö fá nægju sína, og fram yfir þaö. Hann lagSist út af, en var órótt t svefni, dreymdi um skjöl og landabréf, eldiviö og nótna- hefti, og sá jafnvel konu sína í draurni; honum sýndst hún fljúga, en ekki með engilvængjum samt. Snemma morguns lagöi hann af staö heiman frá sér ennþá daprari t huga og mæddari en kvöldið fyrir. O- skemtilegt var aS koma á kaupmanna- samkunduna, en þó var enn óskemti- legra heima hjá honurn. Hann átti ómögulegt meS að láta sér detta nokk- urt bjargráð í hug; engin hugsun um gleðilegt heimilislíf gat fjörgaö hann, og honum fanst yfir höfuð, aS hann heföi ekkert aS berjast og þreyja fyrir, og sökti sér því dýpra niSur í hugleysi og þunglyndi, þangað til hann var oröinn algjörlega féþrota. ViStökurnar, sem hinn kaupmuöur- inn fékk, voru alt ööruvísi, er hann kom inn fyrir þrepskjöldinn heima hjá sér, þó að hann væri alveg eins hnugg- inn og örvæntingarfullur eins og fé- lagi hans. Kona hans kom þegar á móti honum. Sá hún þegar hvaö í efni var; en í staS þess aö láta hann skilja, aö hún heföi orðö þess áskynjh kallaöi hún með glaöværum rómi og lcit inn í herbergiö fyrir innan sig: “Pabbi kemur I” “Pabbi kemur, pabbi kemur!” kváöu tvær raddir viö innar frá t nokkuö veikari róm, og kom brátt í ljós, aS hljóöin voru frá tveim dálitlum, fríö-. ,um telpum, sem korriu hlaupandi meS meö köllum og háreisti á móti fööur sínum. “Nú skuliS þiS vera stiltar og hjalpa honum pabba að komast úr kápunni,” kallaði ntóSirin til telpn- anna, “og síðan kemttr þú, Stína litla, meö morgunskóna hans pabba þíns, en þú, Emma, sæktu stóru pípuna hans pabba þíns. . Svona nú !” Þannig stjönuSu þær allar þrjár viö húsföðurinn og hættu ekki fyr en hann var seztur í hægndastólinn sinn. “Nú verðurðu aS sitja þarna kyr, góöi minn, þangaö til eg er búin aS breiöa á borðið,” mælti húsntóöirin; “eg hefi látið elda þér nokkuö, sem eg veit aö þér líkar; en þú færö ekki aö vita hvaS þaS er, fyr en þú ferö aS borða. Svona nú, telpur mínar, setj- ist þiS sitt á hvort hnéö á honum pabba, og sleppið honurn ekki fyr en eg kem aftur.” Ekki leiö á löngu áður en hún kæmi aftur, og þá var þunglyndissvipurinn alveg horfinn af enni manns hennar. ESa hvernig átti hann aö geta VeriS aS binda hugann viS hvaö hinar ytri ástæður voru bágbornar — verið aS hugsa um hina voSalegu skuld í höf- uSbókinni, er hann sá, hvað mikiS hann átti inni af hamingju og ánægju hjá konu sinni og í hinum ljómandi augum barna sinna. Hann fór meS þeim fram í borðstofuna; maturinn var ágætur og matarlystin eins, og dagurinn endaöi meö gleði og ánægju. “Á eg aö segja þér nokkuð, góSi minn?” sagði konan viö mann sinn, er þau voru orðin ein. “Eg hefi oft veriS aS hugsa um, aS viS ættum aS fara úr þessu stóra og skrautlega húsi i annaS, sem væri minna og notalegra, einkum ef þaS væri á dálítið afvikn- um staö, þar sem við gætum náð í svo- lítinn garö, þvi þaö væri svo holt fyr- ir börnin, aS létta sér upp, og enda okkur líka. Viö gætum þá ef til v'ill jafnvel hætt aö ferðast á sumrin, sem á aö vera til skemtunar, en er ekki nenta til þreytu og kostnaðar. ÞaS má hver lofa hefðarmannalífiö sem vill, en ekki fylgja þvi meiri þægind!, frið- ur né ánægja en hinu.” Kauptnaöur faðmaöi konu sina aö sér hrærður í huga. Þau höfðu skil- iS hvort annað, án þess að þau heföu minst einu oröi á aöalorsökina til ]>ess að þau yröu aö spara við sig; þau vissu, að á meðan þau lteföu hvort ann •aö, mundi þau ekkert skorta og ekkert skyldi skyggja á ánægju þeirra. Kaup- maöur fór glaöari og hughraustari heiman að morguninn eftir. Honum var í fersku ntinni, hve blítt og inni- Iega 'konan hans hafði tekið í hönd hans, er hann kvaddi hana. Sá; sem hefir slíka hönd ’aö taka í, er ekki tóm- hentur í lífinu. Hann átti þaö, sem var ómaksvert að berjast og þreyja fyrir, og hann vissi, að það endurgalt fyrirhöfnina, og þaö meö margföld- um vöxtum. Hann tók til starfa hughraustur og ókvíðinn. Þegar hjartaS er í sam- vinnu viS höfuöiö, líSur sjaldan á löngu, að eitthv'að rætist úr, og skýin veröa aldrei svo þungbúin, aö geislar sólarinnar fái þau eigi rofiS. Hann komst úr öllum kröggum. Honum hugkvæmdust ný úrræði'og hepnuðust þau. Vandræöin, sem út leit fyrir aö mundu kollvarpa öllu fyrir honum, kendu honum að meta betur kjörgrip- ina, er hann átti heirna hjá sér. Og þó hann sæi fjáreign sína ganga nokk- uö sainan, taldi hantt sig samt sem áSur auöugri eti hann haföi veriö nokkurntíma áSur. Þaö eru ekki æ+íö hinar ytri ástæS- ur, sem koma oss á kaldan klaka eða láta oss rétta viS aftur. Lán og ólán er oftast komiö undir sjálfum oss eöa peim, sem oss eru nánastir. Sögusafn ísafoldar). Ferð um Skaftafells- sýslu 1918 Eftir G. Hjaltason. 12. Fólkið. Þaö er vandi fyrir ferðanianninn að lýsa fólki svo rétt veröi. Gests- augað er ógleggra en ætlaö er. Því missýnist oft. Varúöarvert að dæma eftir fyrstu viStökunum, þvi gestur- inn getur liitt vel eöa miöur á. Og margt getur gjört heimilið daufara cða þá kátara í eitt skifti en annaS. Fyrst þegar maður hefir komið oft á sama bæinn og helzt gist oft á sama stað, getur rnaSur fengiö nokurnveg- inn rétta hugmynd um heimilið. — Eg nefni því niest þau heimili og þá menn, sem eg þekki bezt. VerS orð- færri um þaö, sem eg þekki minna og sleppi þvi, sem eg þekki lítið eitt. Byrja á prestunum. — Síra Þorvarö- ur í Vik er mentavinur. — Síra Bjarni einhver meö skírmæltustu prestum. Heyrnardaufir meta skírmælskuna' rnanna bezt. Hún er líka höfuökost- ur allrar mælskulistar. — Síra Sig- urönr í Skaftártungu er fjölfróSur, læröi líka í París. Erfitt er presta- kall hans. Þessar vitlausu brauBa- samsteypur flænta burt eSa drepa alla skyldurækni presta. — Síra Magnús á Prestsbakka er höföingi og bindindis- frömuöur. — Síra Pétur á Kálfafells- staS er margfróður i menningarsögu landsins og heintili hans eitt af beztu prestaheimilum landsins. — Síra ÞórSur er unggr efnisprestur. — Síra Jón á Stafafelli er sagnfræöingur læröur vel, leitinn og gætinn; stórt heimili, spakt fólk þar líka, þótt fólks- ekla sé. N Fáumst ekki um hana — fólki fjölgar, og vistir fyllast fyr en varir. AmerikuferÖir hætta, kaup- staöir okkar geta ekki lengi bætt viö sig fólki svo nokkru nemi. —Og ætli nýbýlin verði ekki heldur fá handa okkur lausafólkinu ? — Sýslumenn Sktftfellinga þekki eg tvo, hygg þá góöa drengi. Bezt þekki eg Sigur- jón, og er hann cinn af þeim, sem vel metur fræðslustörfin. — Lækna þá, sem þar eru nú, þekki eg lítiö, en einkum er Helgi Skúlason vel látinn. — Langkunnastur er eg tveim merkis- bændabæjuin, Pétursey í Mýrdal og Fagurhólsmýri i öræfum. ÞaS eru söm og jöfn alúðarheimili, alt fólkiö altaf eins. Bezta ungmennafélags- fólk, áhugasamt og mannað. En líkt mun nú viSar, sé vel leitað. A Eystn- Sólheimum er fáment alúðarheimili. í Mýrdalsvík hjá Halldóri kaupmanni j er höfðinglegt heimili meö mikilli blómarækt. Á Hemru i Skaftártungu er og einn af þessum mörgu greiða-. bæjum. Þar býr Jón hreppstjóri, er hefir haft svo mörg opinber trúnaÖ- arstörf á hebdi. Strönd á MeSal- landi er og merkur bær. Á Kirkju- bæjarklaustri er Lárus, stórbóndi og kaupfélagsstjóri; þar er fagur foss. Á BreiSabólsstaS er Jóhann búfræS- ingur og ungmennafélagav'inur. Þar eins og svo víöa um landið, sér maS- ur, að bæði búnaðar- og gagnfræða- skólar, eins og annars allir skólar okkar, hafa haft meiri góSmenningar- áhrif en margur hugði og hyggur enn. — Góðir eru og bæir á Efri- Steinsmýri og Króki í MeSallandi, austast, rétt viö Ska ftárhnaunbrún- ina. Þar eru, einkum á seinni bæn- um, miklar jarðabætur. — Þá er Þykkvibær í Landbroti. Þar bjó hinn mikli framfarabóndi Ilelgi Þórarins- son, nýlega dáinn. Heimili hans var, og er enn, nijög höfðinglegt. Lækur í túninu ljómar upp húsin og eldar. Svo er Kálfafell á Síðu; hefi oft ver- iö þar, einkum á efri bænum; sóma- bæir. Þá Skaftafel 1 og Svinafell, líka góöir bæir, meS tnjög gróSur- fögru • umhverfi og tignar-útsýni. Einkum er austasti bærinní Svinafelli minnisstæöur. Alveg sama er aö segja um Flatey og Holtá á Mýrum í HornafirSi; vinsamlegt nær, veglegt fjær. Hoffell er talið höfuöból i Hornafirði, og meS réttu. Þar eru ættstórir og fjölgáfaðir framfara- menn. ,Mun Hjalti atkvæSamestur, er gáfu- og listamaöur og elnhver bezti ttngmennafélagafrumherji. — Þá eru Hólar í Nesjum, heimili Þor- leifs þingmanns, þægilegt myndar- heimili, og; fagurt útsýni eins og víða þar, skinandi jöklar milli dökkra fjalla. —- í Álftaveri hjá Gi,sla Itrepft- stjóra er og myndarbær. — Eg hefi gist á öllum þessum bæjum, oftar en einu sinni, og á eg margs góös að minnast frá þem, sínttm stað hvaö. Eg nefni nú þvi næst bæi þá, sem eg konr á eða gisti á í fyrsta sinn, og er eins ýmislegt gott um sérhvem þeirra aö segja. Þeir eru þesslr: Stóra-Hvol í Mýrdal; þar býr ment- aður nterkisbóndi, Eyjólfur. Skamtna- dalur, Heiði og Kerlingardalur í Mýr- dal, mennilegt og skemtilegt fólk þar. Hrífunes, Flaga, Borgarfell, Gröf og Ásar, einkum skemtilegt í Ásum. Svo er Bakkakot í Meöallandi, 9 manns á bænttm, 6 þeirra tingmennafélagar, alúöar-bær. Þegar jxtkan felur öll fjöll og SkaftárhrauniS liggur eins og löng, lág og bláleit brún niSur við sjónarhringinn t noröri, þá minnir jtaö tnann á sumar vestur-józku hejð- arnar. — Foss á Síðu er undir fögr- unt fossi, blómríkum brekkum og klettafrúarhömrum. Hörgslandskot er þar skamt frá, Hruni og Teyginga- lækur eru á Hverfisfljótshraunbrún og Brunasandi, alt gæöa bæir. Halli, Vagnstaöir og Uppsalir í Suöursveit sömuleiðis. Upsalastallar og Harnra- gil tninna á æskustöSvar mínar í Staf- holtstungum og ÞverárhlíS. Brttnn- hóll og Hólniur á Mýrum, góðir bæir líka; á Hólmi er gamall, greindur og trúhneigður bóndi, er Gísli heitir. Annars eru margir Skaftfellingar trú- ræknir; viða lesiö, og áhugi með aS heyra um kristindómsmál. Trúrækni þeirra fylgir þó furöu ntikil víSsýni og frjálslyndi. Annars hefi eg fundið mesta frjálslyndið hjá trúræknuin mönmtm. Kom aS Stórabólí á Mýr- um, og Var skemtilegt að sýna' nánt- fúsutn ungmennafélaga fögru og fá- gætu plönturnar í snotru hömrunum þar, 17. apríl; var þó margt grænt. — í Dilksnesi var eg 4 nætur vegna símabilunar, veðurs og viötals. Þar er eitt ágæta heimiliö. Þar er 77 ára gamall bóndi og tengdasonur hans. Heitir gamli maðurinn Eymundur Jónsson,- skáldmæltur, margfróSur, þjóðhagur og læknir, smtSaSi barna- tökutangir, hjálpaði mörgum konum með þeim, misti enga viS þaö, og flest börnin liföu. Hann var 5 ár í Ame- ríku og kunni frá mörgu aö segja þaðan. Loks kom eg snöggvast að merki'sbænum Botni, sem er í sjálfu Skaftárhrauninu miöju. Bærinn er vS hrauná skamt frá stöðuvatni, sem foss úr hrauninu fellttr í. Enn eru samt nokkrir bæir ótaldr, sent eg kom á, bef nefnt suma þeirra í fyrri feröa- sögunni 1915, m. a. snotra heimilið Þverá á Síöu. — Oft er eins skemti- legt og alúðlegt í smákotum eins og á stórbæjum. Og mér et þvi eins ljúft aö tala yfir 4—7 hræðttm í þess- háttar kotum, eins og mörgum tugum eða hundruðum í fjölmenni. 13. Skólar ungmennafél'óg og önn- ur menningarteeki. Handahófslýsing verður lika á því; leiSrétti þeir, sem betur vita. í Vestursýsilunni eru 10 eöa 11 skóla- hús; 1 eða 2 í Auistursýslunni, því þar er fremur strjálbýlla og heldur fleiri torfærur á milli bæja, og svo er fólk- iö mikið færri. Kennara tvo þekki eg þar mest, Stefán Hannesson og Þorstein Friöriksson. Stefán er á- gætur kennari, bjó til úti einskonar upphleypt landabréf úr rnold, sandi og möl, og er það ágætt við landfræð- iskenslu. Sá eg á safni í London snildarkort af fjallalöndum í ttpp- hleyptri mynd. Stefán er líka fróSur og fjörugur fyrirlesari, talar oft og fólk saekir vel. Þorsteinn er líka af- bragöskennari, en stundar margt ann- aö, er t. d. sjómaSur og fomiaöur oft. Kom eg einnig oft á hiö góöa heintili hans, Litlu-Hóla. Vel er og látið af hinum kennurunitm, einkum Valdwriar í Hemru, Eyjólfi i Botnum, Elíasi á SíSunni, Jóni Ólafssyni i Vík; Jækki g |>á nokkuð, en aðra lítiS eöa ekk- ert. Betur launa Skaftfellingar kenn- urum sínum — einkum þeir á Síö- unni — en alment gjörist; þeir eru ekki þær smásálir, aö v'era altaf aS líma sig viö lágmörkin. Sýna þeir drengskap í fleirum menningarmál- um, eins og senn verður sagt. Lág- marksvenjan er vorkunnaraðferð þar sem féö vantar. En smásálarskapur auð- og efnamanna í mannúSar- og framfaramálum dugar ekki lengur. Vaxandi jafnaSarmenska bælir hann niöur meö illu, ef “góSmenskan gildir ekki”- Vörum oss því á voöanum. Ungmennafélögin eru (einis og var 1915) 15 alls, og svo tvö málfundafé- lög aö auki og mega þau líka heita menningarfélög — því það eru ung- mennafélögin, þau bæði vekja, gleðja og göfga æskulýSinn, hæna ungt fólk heldur að sveitunum, gjöra sveitaiífið fjölbreytara og skcmtilegra, kenna félagsskap, efla samúö ,og samvinnu, já, venja á stjórnsemi og reglu, gjöra mörg nytsemdar- og mannúSarverk, og þaö víöa meira en vænta mætti. Auk utigmennafélagavina, sem áöur vöru nefndir? má nefna Helga Bergs- son i Kálfafelli, bændurna Kristján í Einholtutn, Steiniþór á Hala og Jón Gíslason í Veri; eru allir formenn félaganna. — AUövitaö er nú í þessum félögum “misjafn sauöur í mörgu fé”. En þaS er ekki verra en í flestöllum öðrum félagsskap. Ungmennafélög- in þurfa ekkert aö sikammast sín fyrir neinum þeim félögum í landinu, sem eg þekki riokkuS til. Einis og áöur er sagt, þá eru Skaft- fellngar fremiur trfiræknir, þeir sem eg þekki. AÖ minsía kosti alvöru- menn í j>eim málum, halda sér viö barnatrú sína. eru samt ekki strangir bókstafsmenn, ekki sértrúar eöa strangtrúarmenn; eins og flestir hall- ast þeir heldur aö þessari okkar vana- legu guðfræði, t. d. Pétursbókunum, en aS þessari sivo nefndu nýju guö- fræSi. Eitt af þvi, sem nýja guSfræö- in verSur aö gjöra, ef hún vill marga áhangendttr vinna, er aS segja skirt og skorinort, hverju hún haldi, og hverju hún sleppi, vera fastákve'ðin, líkt og höfundur 'Helgakvers. — Maetti eg dæma audlega ástandiö þarna eystra eftir þvi hvaða umtals- efni ungir og gamlir kusu helzt, þá hygg eg aö þaö sé í gÓSu lagi. Þeir kusu flest af þvi bezta, sem eg hefi að bjóða, og var þaS þetta: Uppeldis- mál, til æskulýSsins^ kristindómurinn og heimsstríöið. Hallgrímur Péturs- son, Jón Vídailín, andlegt líf íslands núna (vanalega tveir fyrirlestrar um jfcuöj. Er þar einkuni talaS um starf- semi stra FriSriks, heimatrúboSiS, hjálpræSisherinn, eldri og nýrri guS- fræöi, “andatrúna”, rit rektors Ag. Bjarnasonar, og ögn uin guöspeikina, adventistana, Dr. G. Finnbogason, Dr. Helga Péturss. Reyni eg aö vera hlutlaus, og má rtokkuð sjá í Nýjtt kirkju’blaði 1916 fog líka 1915 og 1914) hvaS eg fer. “Leita góSs alstaöar, og fá það til aS vinna sam- an”! — Uin andlegt lif erlendis tala eg lika, enda renna nú straumar þess jafnharðan yfir land vort. Einnig tal aöi eg rnn menningu ÞjóSverja, F.ngla, Frakka, ítala og Rússa; einn fyrrl. um þjóö þessa þverja um sig, og benti auSvitaö mest á kosti þeirra} en mintist samt einkum á einn höfuð- ókxxst þeirra: aö þykjast alveg rétt- látar við a'ðrar þjóðir og þeim í flestu betri. Þvi þesisi voöalega sjálfsrétt- læting.er höfuöorsök heiftarinnar og ósáttgirninnar. RikiS eða þjóöin er dýrkuö meira en guð og Kristur. Reyni svo aö vara menn við þessari vitlausu sjálfsdýrkun, sem þvt rniður fæstir af oss eru lausir við. — Ver- aldlegt mál: Nýting alls; var líka oft umtalsefni. Er þar minst á notkun matjurta, te og meöalajurta, matar, fata, v'erkfæra og áburöar; einnig heilsureglur Steingríms og fleiri lækna. Ýms fleiri efni; en ekki stjórn ar-.eSa kirkjumáþ ekki. bann eöa and- bann. Fyrstnefndu efnin, einkum uppeldismálin, hefi eg verS beðinn að tala um hvaö eftr annað í sama félaginu; og hefi eg alls haldiö þetta 5—15 í félagi hverju, og oft utan fé- laganna. 1 Fljótshverfi alls í báðum ferSum 20 fyrirlestra. Uppeldismál i viStækr merkingu er mesta nauS- synjamálið, nær yfir sál og líf, sam- búB og atvinnu, trú og dygö, þekking og list. Þegar fólk svona sækist eft- ir því niikilvægasta, þá er þaS á góS- um vegi. — Skaftfellingar og næst þeini. Baröstrendingar, hafa allra manna bezt hér á landi sýnt þaö í verkinu, að þeir meta þetta fræðslu- starf mitt. Engu siSur bændur og embættismenn en félögin sjálf. ('Þeim þykir lrka starfið erfittj. AS vísu þykir nú bændum yfirleitt nóg um marga þessa bitlinga til listarnanna og fræðimanna. En bændum mörgum víða um land þykir landssjóSsstyrkur minn lítill í samanburSi viö lands- sjóð'sstyrk margra annara menta- ntanna. Ep Skaftfellingar gjöra sitt til aö laga misfellur þessar. Og gera ]>að meö þeirri alúS og einlægi, aö hroki og ókurteisi . væri aö hafna sBku. 14. Ein afskcklasta sveitin, Lónið. í LóniS kom eg fyrst í vór. ÞaS er ein af þeim örfáu sveitum landsins, sem ekkert sézt úr í áðrar sveitir. í norSri, vestri og útsuðri erú ein- tóm fjöll, tindótt mjög í útsuðri. En í austri hafið. — Miösv'eitin, sem er nteSfram Jökulsá, er breiSust. Þar eru sandar, grundir, holt og mýrar upp frá Lóninu sjálfu, og þar eru aðal-slægjurnar, og þar eru fjöllin lægst, og þar er mestur skógurinn, og 7—8 býli eiga högg í honuim. Upp yfir þessi lægri fell sést Snæfell meö alhvíta húfuna, sem er næst' hæsta fjalliS á landinu. — Milli Lóns og Hornafjaröar er AlmannaskarS, stutt- ur og skemtilegur fjaMvegur meS fögru útsýni ausur og vestur. — Eg gisti í Firði, syösta bæ Lónsins, góð- ur bær meS steinsteypuhúsi. Svo í Volaseli, þar býr hreppstjórinn, greindur, fremur ungur, en reyndur og marg't hugsandi maður, fylgdi mér yfir Alntannaskarö. Svo á Stafa- felli. ÞaS er höfuöból sveitarinnar. Landntikil, hlunnindamörg, en erfiö jörS. Þar er mikill skógur, nær heini í túniö. Eg sá þar stórar, mig minn- ir 12 feta háar hrislur. Er og mikiö skóglendi þar inni á afréttinum. Þar er æðarvarpseyja langt frá landi; hef- ir sira Jón aukið þaö mikiö. Þar er og selveiði og fiskafli mikill. Sigurö- ur, sonur síra Jóns, 'er ræktunarmaö- ur mikill. Sá þar'tvo plöntunargarSa eftir hann. f stærri garSinrim var ■ ribs, víðir, reynir og rabarbari í góöu ástandi. Ribsinn ber oftast góöan á- vöxt. f minni garöinum var Hka ribs, víðir of reynir.,í góðu ástandi, einnig lítiö eplatré, .tvær yel grænar grcniplöntur og fleira. f dálitlum reit uppi á túnklöppunum voru þrjár furur vel lifandi; ein álnarhá, vex 5—6 þuimlunga . árlega; tvær lægri, v'axa 3 þujnl. árlega, óg svo tvær vél grænar greniplön.tur. Li'ka sá eg í fjóröa reitnum 20 ára gamalt, 12 feta hátt reynitré. — Minti alt þetta mig á Múlakot í Fljótshííð. Því þar er langfegursti trjáa-, ávaxtarunna- og blómagarður, sem eg hefi séS í sveit- um hér á landi,- og annar er þar hjá nábúanum, gengur næst .garði GuS- bjargar of Túbals. Væri mikiö af svona göröum á landmtt, mundi álit útlendinga á íslenzkrí menning stór- vaxa. — Svona heimi'lisgarðar ertt, að heita má, á hverjum sveitabæ á NorSurlöndum, og þykja jafnan mestu ménriingarmerki. Lónsnienn eiga sér mérkilegt félag. setn þeir kalla málfundafélag, en á skilið aö heita menningarfélag. f því eru 25—30 meðlimir, ,allir fuHorðnir, mest bœndur. Ætlunarverk þess er ýmisleg andleg menning sveitarinnar, þar á meðal dýraverndun. Félagiö^a fundahús, sem þaö þygöi 1912, og kost aöi iþá 2500 kr., er steinsteypt og meö kjallara. Almenningur ,á aögang aö fræöslufundunum; hélt 'eg þar 3 fyr- irlestra sama dagirin} áheyrendur yfir hundraö. — Væri nú t öllum sveitum eins og Lónir méhningarfélag meÖ vænu og tnyndarkgu ■ ''húsi, og trjá- garður meö berjaruftnum og blóma- reitinn á helztu bæjum sveitanna? þá myndi menningunni. í •landinu stór- fleygja fram. 15. Fornmenjar. Stefán Þorvaldssort , prófastur á Kálfafelli sagði mér svo; 1915: Stein- veggur um þrjár álnir á hæS fanst rúma faömsdýpt niöri í jörö á all- breiÖri sléttu á Kálfaféflstúni; voru bein og aska í steinveggstóftinni cg- stuSlabergssteinn Hjá.: Tóftargólfiö var þannig tvo faöma niðri í jörðinni. Engin skriöa hefir myndaö þessi jarð- löö. Engin merki til. aö siéttan sé út- flattar bæjarústir. Hveri>ig hefir þessi 3 álna þykki Jarövegur myndast þarna? Og hvaö langa tima hefir þurft til þess? Helgi Bergsson á Efra-KálfafelÍi fór meö mér þar upp í fjalIiS fyrfr austan Laxá, austur af Blómsturvalla- stuðlabergshömrunuTri;' þár var upp- hlásið land meö melum ■ og gróöur- lausri • mold. En á því* var þó gras- gróin eyja, og þár hefir uppblástur- inn afhjúpaS grjóthköslu um 18 feta langa, 2 feta háa og vel 1—2 feta breiöa, og hefir mpld eyjarinnar ver- iö 4—5 feta þykk ofan á hleöslunni. Hleðslan er suöaustan viö eyjuna. Vottar fyrir annari þkSslu vestanvert i eyjunni, og þar fundtfm viö litiö brýni og nagla, én hnifsblaö austan- vert í henni. Viöarkól virtist okkttr vera þar lika. — .Forrifróðir og jarö- fróöir ættu nú að 'géta sagt eitthvaö um þaö. hvernig á þessum fornleif-, um stendur. . Lögrétta. Orpheum. Miss Eva Tanguay veröur aöal- leikkonan á Orpheum, sern byrjar meö eftrmiödagsleiknum á hmriudaginn 30. september. Hún .éf alveg viðfræg fyrir sína leiklist. Þettar er í fyrsta skifti, sem hún veröttr hér í Winni- peg. t Helen Gleasa.n .Campany sýnir "The Submarine Attack”, sem er vel fariS meS. Sagan ,er af ungum hjónum, sem eru aö fara yfir Atlantshafiö á stríSstíma. — Svo margt og margt fleira„ sem yröi of langt upp aö telja, en alt mttn falta fólkinu t geö. Mun- iö aö heimsækja Orpheum. Wonderland. Charles Roy og háns fyndni er æf- intega skemtileg. Sjáfð hann á Wonderland í “Mtlliáriaire Nogrant” Á föstudag og laugarrdag skemtir Ella Hall í leiknum ‘,‘Beautvn Chanis”, aö viö ekk sleppum Charles Chaplin og Fatty Arbucker í Rapnders. — Næstu viktt veröttr Bessie Barni.scule, Madge Kenndy og Irene Casitle aöal aSdrátt- arafUS. — BráSum ‘ vérSur sýndur hinn nafnfrægi tiTyndarétkur “Irzan of the Apes”.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.