Lögberg - 17.07.1919, Blaðsíða 6

Blð. 6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. JtJLÍ 1919.
Mána Tárin.
Eftir Laurence Alma Tadema.
Framh.
III.
Næstu nótt, þegar fósturforeldrar þeirra voru
sofandi, sagði Bud við systur sína: “Við fórum
ekki rétt að. Mig langar eiginlega ekkert til að
vera köttur, íkornar eru miklu ánægðari með lífið.
JÞeir þurfa alls ekki að vera niðri á jörðinni, ef
þeir kæra sig ekki um.” Að svo mæltu tók hann
eina perluna og brendi.
Ef fóstra þeirra hefði vaknað, þá hefði hún
séð tvo íkorna gera sig heimakomna hjá hlóðun-
um liennar. Ekki varð annað sagt en að þeir væru
fallegir, ljósir á lit, með dökk augu og einstaklega
myndarleg skott, sem þeir rendu upp með bakinu
þegar þeir sátu.
Bud fór í búrið og sótti hnetur handa þeim
að éta, áður en þau lögðu af stað til skógarins, í
gegnum sömu holuna á hurðinni og áður.
“En hvað það er gaman að vera íkorni,”
sagði Bud. “E,g ætla altaf að vera íkorni, á með-
an eg lifi.” Og hann þeyttistáfram og lyfti skott-
inu frá jörðinni. “Eg skal altaf vera íkorni,”'
endurtók hann.
Áður en þau voru hálfnuð leiðina til skógar-
ins, voru tennurnar farnar að glamra í þeim af
kulda. “Mér er svo kalt, Bud,” sagði Sis. “Nú
er líka kalt, Sis mín góð,” svaraði Bud.
Forystuærin var vöknuð og heyrði í þeim
kuldakveinið. “Me-e-e-e” sagði hún, eins hátt og
hún gat. Þau skildu það og fóru og hlýjuðu sér
í ullinni hennar. “Hvað eruð þið að gera úti á
þessum tíma árs?” snurði ærin. Bud og Sis hnypr-
uðu sig enn þéttar að henni. “Vitið þið það ekki
ílónin ykkar að íkornar eiga að sofa í innanholu
tré allan veturinn. Hvað ætlið þið nú til bragðs
að taka! Ef þið Jgetið ekki falið ykkur, þá étur
talkinn ykkur. Eg heyrði til hans rétt núna, og
það var reglulegt sultarhljóð — það segi eg ykkur
satt.”
“Eigum við ekki að biðja kindina að fylgja
okkur heim?” hvíslaði Sis. “Blessuð nefndu ekki
slíkt. Hún segir fóstra okkar frá því,” sagði Bud.
Svo þökkuðu þau fyrir sig og tóku sprett heim.
Heljar kuldinn lætsi sig um enni þeirra. Þau orn-
uðu sér sem bezt þau gátu við eldinn, eftir að þau
höfðu brent perluna með venjulegum formála.
Þegar þeim fór að hlýna, sagði Bud, að það væri
auðvitað fjarska gaman að vera íkorni, en ráð-
legast sagðist hann hugsa að væri, að vera fugl, í
næsta sinn þegar þau hefðu hamskifti. —
IV.
Næstu tvo mánuðina voru börnin svo þæg og
góð að fóstru þeirra þótti vænna um þau en
nokkru sinni áður. En einn fagran morgun höfðu
þau enga lyst á grautnum sínum. Hún kysti þau
bæði og leyfði þeim að fara út í góða veðrið að
leika sér. Svo hraðaði hún sér að þvo gólfin og
búa til eitthvað gott handa þeim til miðdagsverð-
ar. — Um nónbilið sáu börnin fyrstu tvær svölurn-
ar koma, setjast á húsþakið og hvíla sig, eftir
langa flugið yfir sjóinn. Þetta var einmitt það,
sem þau vildu vera. Fuglar! Bud þreif til fest-
arinnar og náði í eina perlu, og þuldi formálann,
um leið og hann fleygði henni á vatnsflötinn. “Nú
verðum við að svölum. En hvað það verður gam-
an,” sögðu þau bæðh — “Bud og Sis, komið þið
nú að borða, lömbin mín. Nú er kúrenubúðingur
og kryddkökur í nónverð.” En enginn svaraði.
Húsfreyja fór þá út í garð"i»n og svipaðist um, en
sá ekkert líf annað en tvo fugla, sem sveifluðu sér
uppi yfir brennihlaðanum. — Hún mundi það alla
sína daga að börnin hurfu sama daginn sem hún
sá svölurnar í fyrsta sinni um vorið.
Bud og Sis flugu þegjandi yfir engi og skóga.
Hvílík dýrð að vera í loftinu! Aldrei höfðu þau
hugsað sér slíka ánægju. Þau böðuðu vængjunum
í sólskininu og hreinu, frískandi loftinu. Þau voru
skamt frá jörðu, samt fanst þeim sem þau væru
hálfa leið til himins. Þegar skógarnir þrutu tók
við langur dalur. Bftir honum rann silfurtær á
í ótal bugðum áleiðis til stórrar borgar.
1 sjö daga héldu þau áfram og hvíldu sig á
nóttunni. Glitrandi hyllingarnar virtust altaf
jafnlangt frá þeim, en þau voru samt ánægð. Þeg-
ar þau loks komu til borgarinnar, settust þau á
hæsta turninn. Hvílíka sjón gat að líta þaðan!
Húsaþökin voru öll af gulli og silfri og veggirnir
af jaspis steini, demöntum og gleri, Gluggar af
kristalli og hurðir af fílabeini og ilmandi sandal-
viði og yfir hvem naglahaus var greiptur gim-
steinn.
“Líttu á að tarna, Sis! Nú þurfum við aldrei
framar að sjá hjarðmanns kotið.” “Þetta er
ljómandi,” sagði Sis, frá sér numin. “Eg ætla
altaf að vera þar sem þú ert, Bud,” bætti hún við.
Þau flugu yfir á konungshöllina. Konungs-
hjónin voru á gangi úti í hallargarðinum. Föt
þeirra voru svo þung af skrauti að þau urðu að
hafa marga menn tili þess að halda þeim uppi.
Sumir héldu uppi kápufald konungs, aðrir kjól-
slóða drotningar, þá aðrir ermum, festum og hvers
konar skrauti, sem fólki dettur í hug að hlaða á
líkama sinn. Allir gengu hægt og þegjandi á með-
al ilmandi og fagurra blóma, en andlitin voru föl
og engum sást stökkva bros. Sama var um heilar
hjarðir af herrum og frúm hirðarinnar, sem skip-
uðu sér til beggja handa konungshjónum — og til
'beggja handa voru langar raðir af skrautklæddu
hirðfólki. Bud og Sis höfðu aldrei séð svo margt
fólk saman komið. Annars vegar voru trjágöng,
en þakið var úr rósum. Eftir göngunum kom nú
hópur af dansfólki. Konungur og drotning og öll
hirðin settist nú á grasið og horfðu á fólkið sem
dansaði. Þegar dansinum var lokið, tóku menn
og konur hringa af höndum sér og köstuðu til
trúðaranna. Síðan stóðu konungshjónin og hirðin
á fætur og héldu heim í höllina. Bud var allui
uppveðraður yfir því sem hann hafði séð. “Sis”,
sagði hann, “við skulum verða trúðarar og dansa
og leika fyrir konungi og drotningu, þá verðum við
rík og getum altaf átt hér heima.”
Tæplega hafði Bud slept orðinu þegar tveir
byssuhvellir heyrðust og eitthvað hart lamdi á
brjóstinu á fuglunum. Þeir duttu máttlausir nið-
ur af trjánum. Engum fuglum var nokkurntíma
leyft að vera í konungsgarði og garðyrkjumaður-
inn hafði komið auga á svölurnar. En af því
honum fanst þær vera sjaldgæfari en aðrir fuglar,
þá skaut hann á þær með baunabyssunni sinni.
Fuglarnir voru lagðir á borð í anddyri hallarinn-
ar. Drotning leit á þá og skipaði að láta strax
sækja manninn, sem byggi upp fugfshami í kven-
hatta. “Þetta er einmitt það sem eg þarf að fá á
nýja hattinn minn,” sagði hún. “Ný tegund af
fuglum.” Síðan gekk hún á burt. En Sis var
vöknuð úr rotinu og goggaði í bróður sinn alt sem
hún orkaði, þar til hann vaknaði. Hún hermdi
honum öll orð drotningar, og flýtti Bud sér nú alt
hvað hann mátti til þess að ná einni perlunni af
festinni. Ekkert vatn var nærri, en til allrar
hamingju logaði ljós á lampa yfir dyrunum. Bud
flaug þangað með perluna í nefinu og lét hana
detta ofan í ljósið. “Nú eigum við að vera dans-
arar fyrir konunginn — hvað það verður gaman.”
Vængirnir hurfu af þeim og þau fundu sig stækka.
Verða hærri en þau höfðu verið nokkru sinni fvr.
Þegar maðurinn kom, sem ætlaði að flá svölurnar
og stoppa hamina, þá sá hann enga fugla, en ung-
Imgsmann og unga stúlku, þau fegurstu, sem hann
mintist að hafa séð. “Hver eruð þið?” spurði
hann frá sér numinn. “Með yðar leyfi, herra
minn,” sagði Bud, því hann vissi að menn þurfa
að vera kurteisir í konungahöllum. “Við erum ó-
kunnug hér, en viljum gjarnan dansa fyrir hans
hátign, konunginn.”
‘ ‘ Þetta verður þó svei mér vatn á minni mylnu’ ’
hugsaði hirðmaðurinn. Hann sótti lúður sinn og
sagði börnunum að fylgja sér eftir.—(Frh.)
Thomas Alva Edison.
“Hann verður aldrei að manni,” heyrði mað-
ur oft sagt í Milan, Ohio, um litla Alva, þegar
hann var drengur í föðurgarði. Enda var hann
öðruvísi en aðrir drengir, þegar í byrjjun. Hon-
um þótti gaman að vera úti, eins og öðrum drengj-
um, þótti gaman að blómunum, fuglunum, skógin-
um og sléttunum, en hann var frábrugðinn öðrum
drengjum í því, að hann var ekki hneigður til
leikja á sama hátt og aðrir drengir; honum þótti
lítið koma til knattlgikja eða annara leikja, sem
vanalega eru líf og yndi unglinganna. Hann var
alt af að brjóta upp á einhverju — einhverri vit-
kysunni, eins og það var kallað, enda lá nærri, að
honum yrði hált á sumum uppátækjum sínum, eins
og til dæmis eitt sinn, þegar hann eitt sinn sá
sá hveiti-lyft vera að færa hveitikorn úr einum
byng í annan í kornhlöðu. Flestum drengjum
mundi nú hafa nægt að horfa á þetta um stund.
En svo var ekki með Edison. Hann þurfti endi-
lega að fá að vita fcvernig á þessu stæði, skilja
það út í æsar, og fór að skoða þetta nákvæmlega.
En af því hafði hann það, að hann steyptist ofan
í annan hveitibynginn og lá við köfnun. Annað
sinn hafði hann raðað flöskum, með allra handa
sýrum í á hyllur, sem hann hafði úti í hesthúsi, og
kveikti með tilraunum sínum í.hesthúsinu. Margt
fleira gjörði Edison á unga aldri, er var frábrugð-
ið því, sem aðrir drengir vanalega gjöra.
Edison var sendur í skóla með öðrum nábúa-
börnum sínum, en skólanámið gekk illa. Hann
komst ekkert áfram með lærdóminn, en ódæll
þótti hann nokkuð í skólanum, svo að síðustu
sagði kennarinn foreldrum hans frá því, að það
væri engin von til þess, að hann kæmist nokkurn
tíma áfram á mentabrautinni. Og afleiðingin af
þessu varð sú, að móðir hans tók hann af skólan-
um og kendi honum sjálf.
Sannleikurinn var sá, að enginn, jafnvel ekki
móðir Tómasar Alva, hafði verulega hugmynd
um, hvað í drengnum bjó. Hann var alt af dreyma
—dreyma um, að hann væri nú í rauninni ekki
Alva Edison, heldur töfra-andi Aladíns. Hann
hélt áfram tilraunum sínum og tilraunastofan var
í kjallaranum í húsi foreldra hans. Þar safnaði
hann að sér allslags sýrum og frumefnum, bland-
aði svo og blandaði, þangað til fór að sjóða í flösk-
unum, eða tapparnir hrukku úr þeim, eða honum
hepnaðist að framleiða efnabreytingu þá, sem
hann var að leita að — því hann hafði alt af eitt-
hvað ákveðið í huga—, og þá hoppaði hann upp
af kæti og klappaði saman höndunum af ánægju.
En þetta kostaði alt peninga, og hvorki var um
auðugan garð að gresja í þeim efnum á heimili
foreldra hans, né heldur skildu foreldrar hans þrá
og hæfileika drengsins til hlítar.
Edison sá því, að svo búið mátti ekki standa,
að án peninga gat hann hvorki keypt sér flöskur
né áhöld eða efni til rannsókna. Hann ásetti sér
því að fara að vinna, og það fyrsta, sem hann
lagði fyrir sig, var garðrækt, fékk sér dálítinn
landblett til þess að rækta, og stundaði hann af
hinni mestu alúð. En peningarnir komu seint;
hann varð að bíða eftir þeim frá því um vorið, er
hann setti plönturnar niður, og þangað til þær
voru fullþroskaðar að haustinu. Sá hann fljótt,
að þetta var ekki fullnægjandi, og hætti því við þá
atvinnu.
Næst tók hann að sér að selja dagblöð og tíma-
rit, og náði í stöðu á eimlest, sem fór á milli
Huron og Detroit. Þetta verk geðjaðist Edison
vel, því í frístundum sínum gat hann lesið um
alt, sem var að gjörast í heiminum, og svo var
járnbrautarfélagið svo vingjarnlegt, að það léði
honum horn í einum vagninum fyrir allar flösk-
urnar hans, og þegar lítið var um sölu á blöðum
og tímaritum meðal farþeganna á lest þeirri, er
Edison vann á, gat hann setið í horninu við til-
raunir sínar. Þannig leið nokkur tími, og undi
Edison hag sínum liið bezta; gjörði hann sér góð-
ar vonir um að geta orðið meira heldur en blaða-
drengur.
Um þessar mundir brauzt þrælastríðið út í
Bandaríkjunum og flutti með sér ýmsa erviðleika,
eins og stríð gjöra æfinlega.
Verzlimin varð dauf hjá öllum og líka hjá Edi-
son, svo honum gekk illa að ná í blöð og tímarit
til þess að selja. En til þess að láta slíkt ekki yf-
irbuga sig, keypti hann sér prentunaráhöld, og
kom þeim fyrir í vagninum, þar sem haán hafði.
dót sitt. Svo byrjaði hann sjálfur að gefa út
blað, sem hann nefndi “The Weekly Herald”, og
seldi það fyrir 3 cent. Þetta fyrirtæki Edisons
virtist ætla að ganga mæta vel, þegar það óhapp
kom fyrir hann einu sinni, er hann var að vinnu í
vagni sínum, að eimlestin hristist óvanalega mik-
ið, og dálítill sívalpingur af phosfor, sem lá á
hyllu hjá flöskum hans, féll niður á vagngólfið, og
það kviknaði undir eins í vagninum. Eldurinn
varð slöktur, áður n vagninn brann til skaða, en
Edison misti alt sitt og í tilbót varð hann fyrir
reiði varðmanna lestarinnar, og einn þeirra sló
hann svo mikið högg, að Edison hefir verið
heyrnarlaus á öðru eyranu síðan.
Margur unglingur mundi nú hafa mist kjark-
inn við þetta atfall, en það var ekki hin veika hlið
Edisons, að láta hugfallast. Hann fór undir eins
að líta sér eftir öðru tækifæri, og það kom, fyr en
hann bjóst við.
Á leið Edisons á milli Huron og Detroit var
var ein lítil vagnstöð, þar sem hann var oft van-
ur að stanza og tala við ritsímastjórann, horfa á
hann síma og hlusta á þetta einkennilega hljóð,
sem símavélin gefur af sér, er rafurmagnsöldurn-
ar snerta hana..
Á stöð þessa hafði Edison farið, þegar óhapp-
ið kom fyrir á lestinni, og hann stóð við gluggann
hjá símastjóranuiá hlustandi, er hann heyrði gný
eimlestar, sem kom þjótandi efjir brautinni.
Hann vissi, að lestin átti ekki að stanza þarna,
en samt leit hann upp og á lestina; þá varð honum
litið á dreng ritsímastjórans, þar sem hann stóð
á járnbrautarsporinu og hafði auðsjáanlega enga
hugmynd um hættuna, sem yfir honum vofði.
Eins og örskot þaut Edison á stað, án þess að
gefa sér ráðrúm til að hugsa um nokkuð annað
það eitt, að bjarga barninu; hann þaut út á spor-
ið, greip það í fang sér og komst með naumind-
um undan lestinni. Eins og nærri má geta, var
faðir drengsins þakklátur og langaði til þess að
sýna Edison það í einhverju.. En um gjafir var
ekki að tala fyrir honum, því hann var allslaus
eins og Edison.. En hann baust til að kenna Edi-
son að síma, og tók hann því með þökkum.. Og
þetta var Edisori líka meira virði en nokkur önn-
ur laun hefðu getað orðið honum, því það var rit-
símavélin sú, sem opnaði fyrir honum heirh tæki-
færanna, er hann hefir síðan lifað í.
Qg menn hættu að tala um drenginn heimska,
sem ekkert gat lært, en farið var að benda á töfra-
manninn heimsfræga, sem allir dáðust að.
Og drengurinn frá Ohio hefir gefið heiminum
rafurmagnsstrauma, sem breyta dimmri nóttu í
bjartan dag..
Hann hefir gjört vængi vindanna að boðberum
sínum, strengt talþræði umhverfis jörðina, svo að
vinur getur talað við vin, þótt hundruð mílna bil
sé á milli þeirrra.
Hann hefir gefið heiminum vélar, er færa heim
til manns hinar fegurstu söngraddir, er heitnurinn
á, og þau áhrifamestu sönglög, sem sungin eru, og
látið ósýnilega menn frá yztu endimörkum jarðar-
innar tala til vor.
Þetta alt, og ótalmargt fleira, hefir drengur-
inn frá Ohio gjört—drengurinn, sem ekki komst
upp úr fyrsta bekk í barnaskólanum.
Æ'skudraumar Thomas Alva Edisons hafa
ekki látið sér til skammar verða. Hann hefir ekki
að eins sannað þeim, sem sögðu að draumar hans
væru höfuðórar, heldur og öllum heimi, að þeir.
voru á rökum bygðir.
Vorblíðan.
Úti kyrt er alt og hljótt,
ekki kvik á nokkru strái;
vindar sofa sætt og rótt,
sjávaröldur kúra’ í dái;
víður himinn, lögur, láð
ljóma sunnugeislum stráð.
Ungleg brosa grös á grund
gróður prýðir laut og bala;
blómleg skreyta birkilund
blöðin græn í hlíðum dala;
fífill undir fögrum hól.
faðminn breiðir móti sól.
Fuglinn hýr er fyrrum svaf
fjarri bygð í skorum kletta,
vetrarblundi vakin af
víða þreytir flugið létta;
hátt í lofti hörpu slær,
heilsar vori röddin skær.
Helgi Hálfdánarson.
KLÓKINDI TÓU.
Haustið 1886 vorum við 3 menn á gangi með
sjó. Mórauður rakki fylgdi okkur, sem aldrei lét
færi ónotað að drepa tóu þegar hann gat. Þegar
við vorum komnir nokkuð áleiðis, sáum við að
vígahugur var kominn í seppa, og gátum til, að
hann hefði séð tóu, og í því bili þaut hann af stað.
Eftir nokkurn tíma sáum við hann á fleygi ferð
eftir mórauðri tóu.
Þegar seppi hafði elt hana lítinn tíma, fór að
draga saman með þeim, og þá var tóa svo heppin
að ná í hraunholu, sem hún hljóp inn í; ;en hepn-
in varð minni fyrir það, að holan var svo við að
seppi komst á eftir. Þó var hún ekki svo stór,
að við gætum séð, hvað gjörðist þar inni, en við
heyrðum að seppi var að urra og gelta, en hann
hefir ekki séð sér fært plássins vegna að ráðast
á tóuna. Lok gátum við með kjassi og blíðmæl-
um narrað liann út og byrgt vandlega fyrir hol-
una.
Næsta morgun fór eg með seppa og verkfæri,
og gat víkkað hellisopið svo, að glögt sást inn í
hellinn seppi var þá ekki lengi að bregða sér inn.
Leið þá lítil stund, þar til tóa kemur og vill fá út-
gönguleyfi, en það fékst ekki; í því bili kemur
seppi innan úr hellinum og ætlar að grípa hana,
en þá snýr tófa sér við og getur troðið sér inn í
holu í hliðarveggnum; þá nær seppi í skottið og
togar þar til hann getur dregið hana út. Þegar
hann var búinn að draga hana alla leið út úr hell-
inum, lá hún hræringarlaus og eins og dauð; við
létum hana því liggja þar í ofurlítinn tíma, og
seppi sat yfir henni og gætti þess vandlega hvort
hún bærðist nokkuð, því að það var siður hans,
að bíta tóurnar ekki, þegar þær hreyfðu sig ekki
lengur og hann hélt þær væru dauðar. Eg var
eins og hann sannfærður um, að tóan væri dauð,
og fleygði henni á sléttan sand þar nálægt, og
enn þá hreyfðist hún ekkert; en þegar eg sný mér
við, stekkur tóa á fætur og hleypur þá burt með
sínum vanalega flýti; en þetta sá seppi, þaut á
eftir henni, svo í þetta skifti sigraði hann, og
tæfa hafði ekki gagn af klókindum sínum oftar.
J. G.
MÓÐURÁST TÓU.
Sumarið 1885 fann eg greni, þar sem tóa var
með ref sinn og hvolpa. Nú var skotmaður sótt-
ur og hepnaðist honum að skjóta refinn eftir litla
stund, en tóa kom hvergi nærri. Þrír hvolpar náð-
ust út úr greninu; af þeim voru tveir stórir og
feitir, en einn lítill og svo horaður, að hann var
ekki annað en skinn og bein, líklega vegna veik-
inda. Eins og siður er til, var farið að kvelja
feitu hvolpana til skiftis, ti'l þess að láta þá
skrækja og með því ginna móðurina í skotfæri, en
alt sem reynt var kom fyrir ekkert; tóa lét ekki
narra sig.
Loks var það ráð tekið, þótt hart væri, að
kreista magra hvolpinn þar til hann fór að
skrækja. En það þoldi tóa ekki að heyra, að
honum veikum væri mein gjört; kom hún þá fram
úr leyni sínu til að reyna að hjálpa hvolpinum,
og fór í einu kasti fast að byssuhlaupinu, en þar
urðu hennar æfilok.
Svona tók tóu sárt til þess afkvæmis síns, sem
vesælast var, að hún gleymdi lífshættunni, og
hugsaði ekkert um dauðann til þess að reyna að
hjálpa afkvæmi sínu. Svona getur móðurástin
verið sterk hjá þessu veslings dýri, sem allir of-
sækja. J. G.
Faðir við son.
Þú varst snemma gjarn til góðs,
gull á brautu minni,
og gerðir aldrei mér til móðs
hið minsta’ á æfi þinni.