Lögberg - 13.11.1919, Síða 4

Bis. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
13. NÓVEMBER 1919.
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Preis, Ltd.,iCor. William Ave. &.
Sherbrook Str., Winnipeg, Mam.
TALSIMI: GARKY 416 <>k »17
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Utaniskríh til blaðsins:
THE SOLUMBI^ PRESS, Itd., Box 3172. Winnipsg. M»n-
Utanáskrift rítstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipag, M»n.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
-«►27
Iðnaðarþingið í Washington.
i.
Eins og kunnugt er, þá var að tilhlutun
Bandaríkja forsetans og stjómarinnar, iðnað-
arþing kallað saman í höfuðborg landsins,
Washington, fyrir skömmu síðan.
Verkefni þess þings var að reyna að kom-
ast að varanlegu samkomulagi á milli verka-
manna og vinnuveitenda.
Á þingi þessu voru svaramenn verka-
manna, vinnuveitenda og þjóðarinnar sem
heild, og það virðist sem slíkt þing hefði átt að
geta gert mikið gott. En í staðinn fyrir að
gjöra það, þá virðist að það hafi stofnað þjóð-
inni í meiri vranda heldur en að hún var í. þegar
henni barst sú sorgarfrétt, að Lusitaniu hefði
verið sökt.
Því að þetta þing hefir sýnt oss, að verka-
menn og vinnuveitendur eru þess albúnir að
láta skríða til skarar með sér, ef þeir með því
geti komið ár sinni betur fyrir borð eða skarað
eld að sinni köku, sem sérstakar iðnaðargreinar
í landinu.
Og nú er svo Iangt gengið af bræðrum
vorum þar syðra í þessa átt, að til beinna vand-
ræða horfir. Þing þetta klofnar. Talsmenn
verkamanna ganga af þingi og þá höfðu hinir
náttúrlega ekkert annað að gera en taka saman
dót sitt og fara heim til sín.
Svo þó að þing þetta gæti ekki komið neinu
af því, sem það átti að gjöra, til leiðar, þá samt
varð það óbeinlínis til þess að lýsa yfir því, að
samkomulag á milli þessara flokka sé ekki
væntanlegt.
Það sem varð til að sundra þessu þingi,
var krafa verkamanna um rétt til sameigin-
legra samninga við verkveitendur, og rétt til
þess að velja málsvara sína sjálfir án tillits til
þess, hvort þeir væru innan verkamanna félag-
anna eða ekki.
Þessari kröfu fylgdu verkamenn að sjálf-
sögðu sjálfir og flestir þjóðar umboðsmennirn-
ir voru henni hlyntir, en samt var hún feld með
einu atkvæði, og þá gengu svaramenn verka-
mailna af þinginu, og má nú búast við nýrri
sókn frá þeirra hendi í þessu máli.
Vér getum ekki betur séð, en að framkoma
vinnuveitenda hafi verið bæði ósk)Tisamleg og
ódrengileg í þessu sambandi.
Vér getum ekki betur séð, en að það sé hin
mesta ósanngirni af vinnuveitendum, að krefj-
ast þess að þeir menn eða þær konur, sem semja
eiga um hag meðlima þess eða hins verka-
manna félagsins, þurfi sjálf að heyra slíkum
félögum til.
Fyrst og fremst fylgja vinnuveitendurnir
sjálfir ekki þessari reglu, því þeir hafa tíðum
málsvara, sem ekkert eru við iðnaðarstofnanir
þeirra riðnir, að öðru leyti en því, að þeir taka
laun sín fyrir að leiðbeina ráðsmönnum og eig-
endum stofnananna.
Og hvernig eiga svo menn og konur, sem
vinna að einhverri atvinnu í einhverri verk-
smiðjunni að geta staðið þeim mönnum jafn-
fætis, þegar um einhver erfið samnings atriði .
er að ræða?
Það er með öllu ómögulegt. Eða, ef það
jíynni að hittast verkafólk sem það gæti, þá er
það hreinasta undantekning. f
Og þótt vér undanskildum þessa ráðunauta
iðnaðarfélaganna alveg, en tækjum að eins
ráðsmenn þeirra, þá eru öll líkindi til þess, að
þeir væru í flestum tilfellum meiri fyrir sér
heldur en réttir og sléttir verkamenn og ættu
því hægt með að sitja yfir hlut verkamannsins,
þegar um samninga væri að ræða.
Svo frá réttarins sjónarmiði er ekki gott
að sjá, því að þessir ,verkveitendur vilja ekki
unna verkamönnum jafnréttis við sjálfa sig að
því er sameiginlega samninga snertir.
En það er eitt skilyrði, sem er nauðsynlegt
til þess að slíkur réttur geti verið til nokkurs
gagns eða mannfélaginu til bóta, og það er, að
þegar að slíkir samningar eru einu sinni gerðir,
að þá séu þeir haldnir af báðum málsaðiljum.
Ef að annar hver málsaðilja, sem kann að
finnast, að hann hafi farið halloka í slíkri samn-
ingsgerð, verður óánægður með gjörðan samn-
ing og kastar honum, þá er rétturinn til samn-
inga fótum troðinn og orðheldni manna og
drengskapur að engu orðin.
II.
En það er einmitt þetta, sem verið var að
gjöra á meðan Samuel Gompers og aðrir verka-
manna leiðtogar ýoru að kref jast réttar til sam-
eiginlegra samninga á iðnaðarþinginu. Þá voru
500,000 ve'rkamenn, eða réttara sagt leiðtogar
þeirra að rjúfa gjörða samninga í höfuðstað
landsins. Það voru námamennirnir, eða leið-
togar þeirra, sem að verkfallið gjörðu 1. þ. m.
Samningur sá, sem hér er um að ræða, var
gerður við ríkisstjórnina og er í gildi þar til að
stríðinu er lokið, en því er ekki loki# frá laga-
legu sjónarmiði unz friðarsamningarnir hafa
verið formlega samþyktir af öldungadeild
þjóðþingsins.
Má vel vera, að menn þeir, sem verkfall
þetta hafa gjört, hafi ekki gjört það að ástæðu-
lausu. Má vel vera, að þeir hafi þurft á kaup-
hækkun, sem nemur 50 af hundraði, að halda.
Það getur og verið sanngjarnt að færa
vinnutímann niður í 6 klukkustundir á dag. Það
er ekki aðal spursmálið í þessu sambandi. Aðal
spursmálið er, að þeir gengu á gerða sátt, en
slíkt hefir hjá vorri þjóð og öllum menningar-
þjóðum verið skoðað sem hið mesta ógæfu-
merki.
Þá vildu menn heklur líða, en brjóta orð
sín og samninga, og hlutu fyrir það drengskap-
arorð að maklegleikum. Því orðheldni er und-
irstaðan fyrir trausti innbyrðis á meðal ein-
staklinga, þjóðfélagsins, jafnt sem út í frá á
meðal annara þjóða.
En það er eins og þessi dygð fari nú á dög-
um þverrandi, og í stað hennar komi kröfur,
sem eru knúðar fram af augnabliks tilfinning-
um og bera ekki virðingu fyrir neinu nema upp-
fylling sinna eigin hugsjóna á einhvern hátt.
Það þarf naumast að taka það fram, að
slík stefna, hvort heldur ræðir um líf einstak-
linga eða þjóð, er háskaleg, og hlýtur að leiða til
ógæfu fyr eða síðar.
Með því sem hér að framan er sagt, eigum
vér ekki að eins við verkamenn þá, sem verk-
fallið gjörðu í kolanámum Bandaríkjanna,
heldur alla menn, sem eru á þessum tímum að
vihna orðheldni og drengskap mein með því að
hvetja fólk til þess að brjóta orð sín og eiða.
III.
En þegar fokið virtist í öll skjól með sam-
komulag á milli þessara námamanna og verk-
veitenda í Bandaríkjunum, sendi Wilson forseti
eftirfylgjandi beiðni til hlutaðeigenda:
Fyrst, að þeir haldi áfram að reyna að kom-
ast að samkomulagi.
Annað, að meðan að þær sátta tilraunir
hakli áfram, þá séu menn kyrrir við vinnu sína.
Þriðja, að ef málsaðiljar komi sér ekki sam-
an, þá sé málið lagt í gjörðardóm.
Að þessari ósk gengu verkveitendurnir
tafarlaust, en umboðsmenn verkamanna gengu
að fyrsta atriðinu í þessari uppástungu forset-
ans, en ekki að hinum tveimur.
Hér horfðist því til hinna mestu vandræða
með linkola námur landsins lokaðar og vetur
fyrir dyrum, og þó var vetrarkuldinn máske
ekki það ægilegasta í þessu sambandi, heldur lá
hitt í augum uppi, að verksmiðjur og iðnaðar-
stofnanir landsins yrðu að hætta vinnu innan
tiltölulega fárra daga, og allur sá fjöldi, sem
þar vinnur að verða iðjulaus og þá allslaus.
Sökum þessarar hættu, sem yfir þjóðinni
vofir. hefir Bandaríkjastjórnin krafist þess, að
þetta verkfallsákvæði sé afturkallað, og hefir
bannað leiðtogum verkfallsmanna að beita sér
fyrir það. Enn fremur hefir sjóður sá, er verk-
fallsmenn ætluðu að nota til styrktar verkfall-
inu, verið fastsettur.
En skýrt tekur stjórn Bandaríkjanna það
fram, að hún gjöri þetta ekki til þess að skerða
rétt verkamanna til þess að gera verkföll. Held-
ur til þess að reyna að frelsa þjóðina frá sjáan-
legum háska, sem lienni sé stofnað í með þessu
verkfalli.
Góður gestur,
Fyrir skömmu er kominn hingað til Winni-
pegborgar, ásamt fjölskyldu sinni, tónskáldið
íslenzka og ágæta, hr. Sveinbjörn Sveinbjörns-
son, vonandi alkominn í hinn fámenna hóp vor
íslendinganna vestan við hafið. Sjálfsagt væri
það ekkert annað en óþarfi, að gera nokkra
tilraun til þess, að kynna Vestur-lslendingum
hinn aldraða snilling, hann er þeim þegar kunn-
ur, var hér sjálfur á ferð fyrir fáum árum og
heimsótti flestar ef ekki allar íslenzkar nýlend-
ur. Velkomnari gest gátu Vestur-íslendingar
tæpast fengið, en Sveinbjörnsson. Hann er einn
þeirra fáu andlegra aðals-höfðingja í ríki tón-
listarinnar, sem þjóð vor hefir eignast, þótt átt
hafi hún að vísu nokkra mæta menn aðra á því
sviði, svo sem Pétur Guðjohnsen dómkirkju org-
anista, er allra manna fyrstur ruddi brautina
og bjó Hndir ræktun sönglífsakur hinnar ís-
lenzku þjóðar. —i Verk Sveinbjörns Svein-
björnssonar eru vígð til langlífis; þau hljóta að
minsta kosti að verða jafn langlíf og íslenzkt
þjóðerni, og um ódauðleik íslenzks þjóðernis
hefi eg aldrei nokkru sinni efast. Eg get ekki
hugsað mér íslenzkt þjóðerni í nokkru því á-
sigkomulagi, að eigi hljóti að fléttast inn í það
traustið á landinu, lífinu og fegurðinni, sem
andar frá hverri setning í hinu óbrotna hljóm-
rími tónskáldsins við lofsöng Matthíasar, “Ó,
guð vors lands.”
Sveinbjörn Sveinbjörnsson hefir nú sung-
ið fyrir þjóð vora í meira en fjörutíu ár, éöng-
urinn hefir verið honum brennandi þörf, hann
hefir aldrei getað ósyngjandi verið. Eg heyrði
hann núna fyrir fáum kvöldum leika á piano
lagið við “Valagilsá”, kvæði Hannesar Haf-
steins. — Aldrei áður hefir nokkurt íslenzkt
söngverk eins gagntekið huga minn — það er
líkt og heill heimur opnist, íslenzkur heimur, í
islenzkri vorleysing — keðja af lifandi mynd-
um, túlkuðum í æfintýraþrungnu tónsamræmi.
Eg hekl, að ekki geti hjá því farið, að Vestur-
Islendingar hljóti að auðgast í andlegum skiln-
ingi við komu Sveinbjörns Sveinbjörnssonar.
En færi svo, að hið gagnstæða yrði ofan á, sem
eg vona fastlega að eigi verði, þá mun sökin
vissulega ekki liggja hans megin.
Ef engar tálmanir koma í veginn, mun Svein-
björnsson efna til hljómleika þriðjudagskveld-
ið þann 25. þ.m. í Fyrstu lút. kirkju, og gefst
Islendingum hér í bænum þá gott tækifæri til
þess að fagna snillingnum silfurhærða og rétta
honum hendina. E. P. J.
Hertogadœmið Luxemburg.
Smátt og smátt eru smáríkin og partar úr
ríkjum að hagnýta sérréttindi þau, sem öllum
þjóðum, eða pörtum af þjóðum veitast undir 40.
og 41. lið friðarsamninganna við Þjóðverja,
sem er sjálfstæði—réttindi til þess að segja um
það með atkvæðagreiðslu, hvört heldur þjóðir
þær, sem um er að ræða, eða þjóðarbrot, vilja
mynda lýðveldi og standa ein, eða þau kjósi sér
í;ð vera í sambandi við aðra þjóð, og þá hver sú
þjóð skuli vera.
Þann 28. september fór fram ein slík at-
kvæðagreiðsla í hertogadæminu Luxemburg.
Það var tvent, sem þessi litla þjóð, sem er
lítið eitt yfir 200,000 að tölu, þurfa að skera úr.
Fyrst, hvort þeir ættu að halda áfram að
lúta stórhertogainnunni Charlotte, eða ákveða
að gjörast lýðveldi.
Annað, að frá hagfræðilegu sjónarmiði
væri nauðsynlegt fyrir þjóðina að vera í sam-
bandi við einhverja þjóð, sem þeim væri styrk-
ur að vera í sambandi við, og hvaða þjóð það
ætti að vera.
Atkvæðagreiðslunni var lokið 2. okt., og
féllu atkvæði þannig, að með því að halda á-,
fram að vera hertogadæmi undir stjórn her-
togainnunnar, sem þar er nú, Charlotte, greiddu
66,811 manns atkvæði; með því að gjörast lýð-
veldi greiddu 16,885 atkvæði; með því að standa
í verzlunar- og hagfræðilegu sambandi við
Frakkland greiddu 60,135 manns atkvæði, en
22,242 með því að stofna það samband við
Belgíu.
Svo þetta litla ríki heldur áfram að vera
hertogadæmi, sjálfstætt og óháð, í umsjá hins
franska ríkis, sérstaklega og aðallega að því er
verzlun snertir, og er það hagur mikill fyrir
Frakkland, því hertogadæmið er auðugt land
og iðnaður þar mikill. svo sem járnverksmiðjur,
svkur hreinsunar verksmiðjur, sútunar verk-
stæði og tóvinnu verkstæði.
Landblettur þessi er að eins 999 fermílur að
stærð, hefir verið nokkurs konar fótbolti á með-
al þjóðanna í langa tíð. Hann tilheyrði Róm-
verjura, sem hluti af Belgíu (Belgica príma).
Þá hefir hann tilhevrt Frökkum, Austurríkis-
mönnum, Spánverjum, Þjóðverjum, og eins og
menn vita var hann hluti af Niðurlöndum áður
en þeim var skift upp. En sjálfstæði og vernd
stórveldanna var Luxemburg veitt með Lund-
úna samningnum frá 1867.
Verzlunarmál Luxemborgar manna er
franska, en daglega málið er þýzkublendingur,
öem er allmjög frönskuskotinn, en hrein franska
er töluð af þeim, sem búsettir eru nálægt landa-
mærum Frakklands eða Belgíu.
Minni Lundar-bygðar.
Hjá Alftavatni frónskir drengir forðum
sér festu lönd, þó efnin væru smá,
en stál í vöðum, eld í hug og orðum
þeir áttu vorrhkæru móður frá;
og seint og snemma myrkur stunda milli
af manndóms-þreki dagsins stríð var háð,
og bygðin náði hagsæld, ment og hylli,
en hörðum dráttum oft var sagan skráð.
Af Grettistökum gildu frumherjanna
er gróin auði þessi bjarta stund,
það mörg og fögur fyrirtæki sanna,
með fjör og dáð um velli, skóg og grund.
Vér eigum margt og mikið þeim að gjalda<
af móð og dug sem fyrst hér brutu slóð,
þeir gáfu oss í grunninn seinni alda
það gull og stál, sem merkir frónska þjóð.
Þú, tímans herra, hrausti sveinn og meyja,
í hegðan þinni lífs þíns gæfa býr,
því óðum fránir frumbyggjendur deyja,
sem fylgdust að með þrótt og ráðin skýr.
Þig kallar skyldan helg að hefja merki
og hækka það sem reisti liðin tíð,
að tengja bræðrabönd í hug og verki,
svo bygðin verði auðnurík og fríð.
Þú, Lundar bær, sem stígur sporin stóru,
af starfi þínu merkin prýða völl:
hvar áður lág og lítil býli vóru,
nú Ijómar sjónum fríð og vegleg höll.
Vér óskum þess, að líf þitt strái ljósum.
að lengi dafni þjóðar hreysti forn,
og kveð þú svinnum sveinum lands og drósum
þinn sigur-óð á tímans Gjallarhorn.
M. Markússon.
lumiimiin
iituaiiiiHiin
IIIHHItlHlltll
iiimniHiiiiBiminHiii
The Royal Bank of Canada
HöfuBstóll löggUtur $26.000,000
VarasjóíSur. . $17,400,000
l'orseti ...
Vara-forsetl
ASal-ráðsmaður
Höfuöstðll greiddur $16,800.000
Total Assete over. . $490,000,000
Sir HEEBERT S. HOI/T
E. Jj. PEASE
C. E NEILIj
9m
Aliskonar bankastörf afgreidd. Vér 'oiTjum reikninga vlö einstakllnga
eöa félög og sanngjarnir sklimðlar veittir. Avlsanir seldar tli hvaöa
staöar sera er ð fslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparlrlóöslnnlögum,
sem byrja nið meö 1 dollar. Rentur lagöar vlö ð hverjum 6 m&nuöum.
WINNIPEG (West End) BRANCHES
Cor. William & Sherbrook T. E. Thorstelnson, Manager
Cor. Sargent & Beverley F. Thoniarson, Manager
Cor. Portage & Sherbrook R. L. Paterson, Manager
Cor. Main & Logan M. A. 0’Hara Manager.
s
B
:i::bii!ib;;i!Hi:biiih
ii:;:B::miiB.;BiiiiHiiiii
iumiiin
imiiiiBiimiiin
Memberg Winnipeg
Grain Exchange.
Members Winnipeg Grain antl Produco
Clearing Association.
NORTH-WEST COMMISSION CO., LTD.
Islenzkir Hveitikaupmenn
Talsími Main 2874 - 216 Grain Exchange
WINNIPEG, MANITOBA
Islenzkir bændur!
Canadastjórnin hefir ákvarðað að $2.15 sé það, sem við
megum borga sem fyrirfram borgun út, á hveiti í ár fyrir No.
1 Northern. Fyrir aðrar tegundir verður borgað sem ákvarðað
er. Við viljum einnig minna menn á að við fáum frá stjórn-
inni hluthafamiða (Participation ticket), sem við sjáum um að
senda hverjum einum manni, sem sendir okkur hveiti sitt.
íslendingar! Við viljum mælast til þess að þið sendið
okkur sem mest af korni ykkar í ár. Við erum þeir einu landar
sem rekum þá atvinnu að selja korn fyrir hændur gegn um-
boðssölulaunum. Við höfum ábyrgðar og stjórnarleyfi og
gjörum okkur far um að gjöra viðskiftamenn okkar ánægða.
Ef vigtarútkoma á vagnhlössum, sem okkur eru send, ekki
stendur heima við það, sem í þau hefir verið látið, gjörum við
það sérstaklega að okkar skyldu að sjá um að slíkt sé lagfært.
Einnig gæti það verið peningar í yðar vasa að við skoðum
sjálfir kornið í hverju vagnhlassi sem okkur er sent, svo að
rangindi við tegundaflokkun (grading) getur ekki átt sér stað.
petta er nokkuð, sem mörg stærri félög ekki gjöra, því þau hafa
mörgu að sinna og eiga flest sín eigin korngeymsluhús, svo
það er þeirra hagnaður ef flokkunin er gjörð bóndanum í óhag.
petta er ætíð gott að vita, þegar maður sendir korn, að einhver
líti eftir ef óviljandi skyldi vera gjörð röng flokkun, og að
einhver sjái um að slíkt sé strax lagfært.
1 sambandi við þær komtegundir, sem að samkepni er
hægt að koma að, skulum vér gjöra eins vel, ef ekki hetur, en
aðrir. peir sem vildu geyma hafra, bygg eða flax um lengri
eða skemri tíma, ættu að senda til okkar það sem þeir hafa.
Við borgum ríflega fyrirframborgun og látum hvern vita um,
þegar við álítum verð sanngjarnt.
Við þökkum svo þeim, sem að undanförnu hafa skift við
ökkur, og vonum að þeir og allir íslendingar skrifi okkur, þeg-
ar þá vantar upplýsingar um kornverzlun. öllum slíkum hréf-
um er svarað um hæl. Skrifið á ensku eða íslenzku.
Virðingarfylst.
Hannes J. Lindal,
Ráðsmaður.
5%
VEXTIR 0G JAFNFRAMT
ÖRUGGASTA TRYGGING
Leggið sparipeninga yðar 1 5% Fyrsta Veðréttar Skuldabréf með arð-
miða — Coupon Bonds — I Manitoba Farm Loans Association. — Höf-
uðstóll og vextir ábyrgst af Manitoba stjðrninni. — Skuldabréf gefin út
fyrir eins til tlu ára tímabil, i upphæðum snlðnum eftir kröfum kaupenda.
Vextir greiddir við lok hverra sex mánaða.
Skrifið eftir upplýsingum.
Lán handa bændum
Peningar lánaðir bændum til búnaðarframíara gegn mjög lágri rentu.
Upplýsingar sendar tafarlaust þeim er æskja.
The Manitoba Farm Loans Association
WINNIPEG, - - MANITOBA
VEIDIMENN
SendiÖ
Yðar
Raw Furs til

HOERNER, WILLIAMSON & OO.
241 Princess St., Winnipeg
VEL BORGAD fyrir RAW FURS
Sanngjörn flokkun
Peningar sendir um hæl
Sendið eftir brúnu merkiseðlunum
^ Vér borgum
ý Express kostnað
SENDID UNDIREINS! VERDID ER FYRIRTAK!
Skrifið eftir
Verðlista vorum
Vesturför mín.
Los Berros, Cal., 10-23-’19.
Háttvirti ritstjóri Lögbergs!
pegar eg flutti frá Dakota í
haust, varð eg að lofa kunningj-
unum ferðapistli og að segja þeim
af heimkynni mínu hinu nýja hér
vestra.
Mér hefir alt af þótt vænt um
og verulega varið í Lögberg og
vildi biðja þig svo vel gera að
flytja frændum og vinum mínum
í Canada og Dakota kveðju mína.
Við lögðum af stað frá Dakota
24. dag september mánaðar. Leið-
in lá um Montana. Landið var
sem eyðimörk yfir að líta; ódæma
þurkar hafa gengið þar síðastlið-
in 3 ár. pað gat varla heitið, að
sæist stingandi strá, eý fénaður,
sem við sáum( var pð fram kom-
inn af hungri og hor.
Við fórum í gegn um Kletta-
fjöllin að næturlagi. Skógareldar
geisuðu með fram brautinni og
voru fjallahlíðarnar ásýndum sem
eitt voðalegt eldhaf.
pegar kom vestur að hafi stönz-
uðum við litla stud í Seattle og
Portland. En ferðinni var heitið
suður á bóginn. Haustregnið var
að byrja í Oregon og okkur fanst
hráslagalegt veðrið. Regnið hélst
jafnt og þétt þar til við komum
ofan í Sacramento dalinn í Gali-
fornia.
Hið helzta, sem vakti athygli
okkar, þegar við komum úr fjöll-
unum niður í dalinn, voru stóru
og fögru aldingarðarnir hér og
þar. Húsin með fram brautinni
vafin í blómskrúði, alt yfir höf-
uð svo ólíkt því sem við áttum að
venjast heima í Dakota.
1 f San Franisco skiftum við um
lestir og héldum niður í Santa
Clara dalinn. Sá dalur er svo að