Lögberg - 18.03.1920, Blaðsíða 6

Bls. 6
LÖGBERG FIMTUADGINN 18. MARZ 1920

Námfúsi drengurinn.
Booker T. Waskington.
II.
Loks komst hann aíla leið til Hampton, allur
saman rifinn og tættur, með að eins fimm cents í
vasamim. Hegar kennararnir höfðu virt hann
i’vrir sér og séð hversu óhreinn hann var og tötra-
legu tíl fara, j«i, voru þeir engan veginn vissir um,
hvort 'þeir ættu að veita houum inngöngu á skól-
ann eða ekki/
Þó varð það úr. að einn kennarinn afréð að
gefa honum tækifæri, og sagði hann að fyi*sta
veVkið, sem hann a-tti að levsa af hendi, væri það,
að sópíi eiflia stærstu kenslustofuna og þurka iyk-
ið af húsmunum.
Hefði Booker eigi rækt þetta fyrsta verk sam-
vizzkusamiega, er fátt líklegra, en að honum hefði
verið vísað heim hið bráðasta, og er þá óvíst
liverja lífsstefnu hann hefði vaTið sér . En honum
var það þegar í uppliafi ljóst, að þessi vinna
mundi í raun og veru standa í sambandi við próf
— vera ef til vildi inntökuprófið sjálft og þess
vegna væri annað livort að duga eða drepast.
Hann sópaði kenslustofuna þrisvar sinnum í röð,
strauk rykið af borðum og bekkjum, fægði glugg-
ana og fágaði hverja hyllu, hvem krók og kvma í
öllu herberginu. Þegar kenslukonan kom aftur
inn í bekkinn, gat hún hvergi nokkurs staðar séð
rykugan tíiett; hún horfði all-lengi á drenginn og
sagði síðan brosandi: “Eg held við sendum þig
ekki hekn undir eins, heddur lofum þér fyrst að
reyna, og sýna hvað j>ú getur lært.’’ Og þar með
hófst hið ógleymanlega náansskeið hans við skól-
ann í Hampton.
Þar bar margt fyrir augu og eyru hins unga
námssveins, er liánn hafði aldrei áður haft nokkra
núnstu hugmvnd um. Hann hafði aldrei fyr á æfi
sinni sofið í rúmi með hvítum línvoðum; aldrei
verið vanur við að neyta reglubundinna máltíða
fyr, og þarna sá hann lfka í fyrsta skiftið mjaílla-
hvítan borðdúk. Þarna lærði haim einnig í fyrsta
siimi að nota tannbursta og taka sér bað í hvít-
gljáandi leirkeri.
Hann varð að fara á fætur klukkan fjögur á
morgnana, sópa kenslustofurnar, tendra eldinn
og yfir höfuð vinna baki brotnu. En honum var
það ávalt íjóst, að til þess að geta orðið góður,
nytsamur og hamingjusamur maður, þá þurfti
hann uim fram alt annað að læra — læra mikið og
margt. — Aldrei hrökk honum æðruorð af vörum,
hversu hart sem hann varð að leggja að sér. Hann
neytti maisbrauðsins möglunarlaust þrisvar á
dag og reyndi alt af að leysa sérhvert verk betur
af hendi, en yfirmenn hans ætluðust til.
Um þær mundir, er skólanámi hans í Hamp-
ton var lokið, hafði hann sannfærst um, að æðsta
löngun sín hneig ekki að því að sækjast eftir völd-
um og auði, heldur að geta varpað ljósi inn í sálir
adtbræðra sinna, þeirra er í myrkrinu sátu og
engrar upplýsingar höfðu getað aflað sér. Hann
þráði að mega vitja fátæklinganna, sem sofið
höfðu með honum forðum í bjálka kofanum kalda
og óvistlega. Hann afréð því að hverfa aftur til
.Nhulden og takast þar s’kólakenslu á hendur. Hann
kendi þar dagskóla og sunnudagsskóla í þrjú ár.
Hann vancfi piltana og stúlkumar á að þvo sér
i framan á hverjum morgni, halda höndunum
vandléga hreinum, bursta tennumar, greiða hár-
ið pg að festa jafnóðum hnappana á fötin, ef þeir
losnuðu og duttu af. — Hann gerði sér engu síð-
ur far um að venja nemendurna á háttprýði í
íramgöngu og hreinlæti, en að kenna þeim bóklega
fræði. — Skoðun hans var sú, að þetta hvort-
tveggja yrði að haldast í hendur, ef góðs árang-
urs ætti að vænta. Svo mikið orð fór af kennara-
hæfilleikum hans tíma þann, er hann dvaldi í Mal-
den, að General Armstrong, forstöðumaður
líampton skólans, skrifaði honum og bað hann að
koma sem skjótast og taka við kenslu í Hampton-
skólanum, því hann treysti engum betur til að
kenna Indíána-drengjunum. — Þannig fékk þá
nýi kennarinn tækifæri til þess að láta í ljós þakk-
iæti sitt og vinna gagn stofnun þeirri, er svo góð-
an gmndvöll hafði lagt að framitíðar starfi hans
1 og hamingju.
Árið 1880 tóku menn nokkrir í Alabama sig
saman um að stofna kennaraskóla í Tuskegee,
þar sem kennaraefni handa Svertingjaskólum
gætu fengið mentun sína.
Menn þessir leituðu ráða til General Arm-
strongs, en hann sagði þeim að enginn maður væri
...hetur til þess fallinn að veita silíkum skóla for-
stöðu, en Booker Washington.
Það liggur í augum uppi, að þetta var ekkert
sináræðis verkefni, og mundu sjálfsagt flestir
fremur hafa kosið sér að sitja í ró og næði í
Hampton. En þessi ungi gáfumaður elskaði fólk
sitt meira en sjálfan eig, og hans heitasta þrá var
sú, að geta orðið því að liði. Honum var veitt
forstöðumanns embættið við hinn nýja skóla, og
4. júií árið 1881 hóf hann kenslustarf sitt í gam-
afli, hálf hraninni kirkju. — Húsnæðið var ekki
sem bezt, — ískalt á vetuma, en kveljandi heitt á
sumrum. Nístandi gustur næddi inn um veggina,
en stundum lak þakið svo herfilega, að einhver
drengjanna varð að halda regnhlíf yfir höfði
kennarans, meðan liann var að lesa fyrir.
Skóli þessi var ekki stór í fyrstunni, en upp
af þeim vísi hefir vaxið hin nafnfræga menta-
stofnun í Tuskegee, þar sem piltar og stúlkur svo
þúsundum skiftir af Svertingjaflökknum, eru ár-
lega búin undir kennarastörf.
Hina margvíslegu blessun, sem þúsundir
Svertingja drengja og stúlkna hafa hlotið við það
að stunda nám á þessari fyrirmyndarstofnun, má
Jiakka litla, fátæka piltunganum, sem faxldur var
í þrældómi, en með drenglund og þreki brauzt til
menta, þrátt fyrir allar torfærar, í þeim eina til-
gangi að geta orðið kynflökki sínum að liði —
látið hann njóta hinna blessunarríku ávaxta ment-
unarinnar og frelsisins. —
--------o--------
Sagan af Monte Cristo.
Stigamanua foringi einn, að nafni Cucumetto,
sem hafði verið ofsóttur í Abrazzo og rekinn í
burtu úr Napel^, þar sem hann hafði farið uin
með ofbeldi og gripdeildum, hafði nú tekið sér
bólfestu á bö-kkum Amasina árinnar. Þrá hans
var að mynda á ný flokk og feta í fótspor þeirra
Decesaris og Gjiú5®1’0110) ogþað urðu rnargir ung-
ir menn til þess að ganga á hönd Cucumetto, og
nafn hans varð brátt á’ vrörum allra manna fyrir
dirfsku hans, hreysti og jafnvel grimdarverk um
öil nærliggjandi hérað.
Þau Luigi og Teresa töluðu oft um þennan
mann. Luigi sagði henni af ránsferðum hans og
þótt henni þætti gaman að þessum sögum, þá samt
varð hún óttaslegin. En Luigi hughreysti hana
og tókst það að jafnaði vel. En ef óttinn hafði
náð meira lialdi á Teresu í eitt skifti en annað, þá
þurfti Luigi ekki annað en benda á byssu sína og
líta í kring um sig eftir hrafni eða einhverjum
öðram fugli, sem væri í skotmáli, miða byssunni á
hann og var liann þá ugglaus að falla til jarðar.
Þannig leið tíminn og höfðu þau Luigi og
Teresa komið sér saman um að giftast, þegar
Luigi væri tuttugu ára en Teresa nítján, og þar
sem þau bæði voru einstæðingar, liöfðu mist for-
eldra sína eins og sagt hefir v’erið, þá vrar enginn,
sem um þennan ráðahng liafði neitt að segja nema
húsbændur þeirra, og leyfi þeirra höfðu þau þeg-
ar fengið.
Svo var það dag einn, þegar þau sátu hjá
hjörðum, sínum og voru að tala um framtíðar-
vonir sínar, að þau heyrðu þrjú byssuskot ríða af,
og rétt á eftir kom maðhr ríðandi út úr einn skóg-
arbeltinu, þar sem fé þeirra var á beit, og stefndi
í áttina tii þeirrav Þegar hann kom svo nærri,
að þau máttu heýra mál hans, kallaði hann og
sagði “Þeir elta mig, getið þið ekki falið mig?”
Þau vissu, að þessi flóttamaður mundi vera
einn úr hópi stigamanna, en það er einhver rót-
gróin samhygð á milli þessara rómversku stiga-
manna og rómversku bændanna, og því era bænd-
urnir ávalt reiðubúnir að skjóta skjólshúsi yfir
menn úr hópi þeirra fyrnefndu.
Skamt frá þar sem þau Teresa og Luigi sátu
áttu þau hús eða helli og var honum svo hagan-
lega fyrir komið, að enginn, sem ekki vissi hvar
skýli þetta var, gat fundið það. Luigi svaraði
ekíd flóttamanninum, en stóð á fætur, velti steini,
sem huldi hellismunnann í bnrtu og benti stiga-
manninum að fara inn.
Stigamaðurinn lét ekki segja sér það tvisvar,
heldur fór tafarlaust inn í hellinn og velti Luigi
steininum aftur fyrir. Og varla hafði hann lokið
við það og sezt aftur niður hjá Teresu, er þan
sáu fjóra ríðandi hermenn koma út úr skóginum.
Þeir stönzuðu snöggvast og lituðust um, og
er þeir komu auga á Luigi og Teresu, komu þeir
beint til þeirra og spurðu þau hvort þau hefðu*
séð nokkuð til mannaferða.
Þau kváðu nei við því. “Það er slæmt,”
svaraði foringi hermannanna, því maðurinn, sem
við leitum að, er stigamanna foringinn Cucu-
metto. ” — “ Cucumetto, ’ ’ kallaði Teresa og Luigi
bæði í senn. — “Já,” svaraði hermanna foring-
inn, “og ef þið hjálpið okkur til að ná honum, þá
skulum við gefa ykkur 500 krónur.”
Teresa og Luigi litu hvort til annars. Fimm
hundrað rómverskar krónur, sem er sama og þrjú
þúsund frankar. Það var meira fé en þeim hafði
nokkurn tíma boðist áður og margt mátti við það
gera.
Hermanna foringinn tók eftir hikinu, sem á
þeu kom, og brá vonargeisla sem snöggvast fyrir
í andliti hans. En það var ekki nema ofurlitla
því Luigi tók til máls og sagði:
“Já, víst er það slæimt, en við höfum engan
mann séð. ’ ’
Svo fóru hermennirnir í burtu, og þegar þeir
vora komnir úr augsýn, kom Cucumetto úr fylgsni
sínu. Hann hafði heyrt á samtal þeirra og vissi
því með hvaða einlægni Luigi hafði varið hann,
og hann dró sjóð fullan með gulli undan belti sínu
og ætlaði að gefa þeim, en Luigi vildi ekki taka
við honum. Svo fór Cucumetto í burtu, en ekki
samt fyr en hann var búinn að veita hinni fögra
Teresu nákvæma eftirtekt.
Svo liðu nokkrir dagar og gleymdist þetta at-
vik þeim Luigi og Teresu með fram af tilhlökkun
um leikina, sem þá voru í vændum. En 4^ur en
þeir fóru fram, þá hafði San Felice greifi ákveð-
ið að halda grímudans að heimili sínu og- voru
þau Luigi og Teresa bœði boðin til dansins.
Kveldið, sem dansinn átti að vera, var fag-
urt. Gestirnir jirúðbúnir <írifu að úr ölhim átt-
umr* Þau Luigi og Teresa voru komin.
Teresa var búin sínu dýrasta skarti og Luigi
í hátíðabúning íómverskra bænda.
Dóttir San-Felice greifa, sem Carmela hét,
var búin í skart mikið — silkibúning settan perl-
um, og var sá búningur hennar 'líkur búningum
kvenna frá Sonnino. Með henni voru tvær vin-
konur hennar; önnur khedd í Nettuno kvenbún-
ing, en hin kvenbúning frá LaRiccia. Með þeim
vora fjórir auðugustu og mest metnu yngismenn
sem til voru í Rómaborg, og voru þeir búnir ít-
ölskum bændabúningi.
Þetta fólk vildi vera út aF fyrir sig og skemti
sér við dansleik, en hér voru að eins þrjár stúlk-
ur á móti fjórum yngissvienum, svo Teresa var
feng'in til þess að fylla skarðið.
Dansinn fór veí fram. Teresa lék við hvern
sinn fingur og dansaði af miklu fjöri. En Luigi
stóð álengdar og horfði á, og einhver óróleiki
hreyfði sér í huga hans, að öll þessi dýrð og hinir
giæsilegu herramenn mundu snúa huga hennar
frá sér.
Þegar dansleiknum var lokið, tók Luigi Ter-
esu heim með sér. Hann var Jiögull á leiðinni,
en þegar hann skildi við hana um kveldið heima
hjá sér, leit hann fast í augu hennar og mælti:
“Teresa, hvað var það sem þú varst að hugsa
um, þegar þú varst andspænis greifadótturinni í
danssalnum?”
“ Að: eg vildi gefa helming lífs míns fyrir að
eiga eins falleg föt og greifadóttirin,” svaraði
Teresa hreint og einlæglega, eins og henni var
lagið.
“Þú skalt fá þau, ” mælti Luigi um leið og
hann gekk rakleitt í burtu. /
Teresa varð hissa á þessu svari, en áður en
luin gat áttað sig, var hann horfinn út í nátt-
myrkrið.
Þá sömu nótt kmn eldur upp í húsi San-Felice
greifa, nálagt svefnherbergi dóttur hans. Fólkið,
sem seint fór að sofa og var í öðrum enda hiíssins,
varð ekki vart eldsins. En þegar Carmela vakn-
aði, gat hún ekki komist út lír herberginu sökum
eldsins, gegn um dyrnar. En tuttugu fet voru
frá heríbergisglugganum niður á jafnsléttu, og var
því ekki heldur álitlegt að leita útgöngu um liann.
Hún sá j>ví ekkert/annað fyrir sér en bráðan og
* hræðilegan dauða, þegar einhver greip hana í
fang sér og kom henni með frábærum snarieika
og hreysti út úr eldinum.
Daginn eftir mættust þau Teresa og Luigi í
yfirsetunni að vanda. Teresa var hin önugasta,
en Luigi óvanalega glaður og sýndist vera búinn
að gleyma því, sem fyrir kom kvöldið áður. Hann
tók í hönd henni og leiddi hana að hellismunnan-
um og stanzaði þar. Teresa fann, að eitthvað ó-
vanalegt var á ferðinni og leit til hans spyrjandi
augnaráði.
“Teresa,” tók Luigi til málls, í gærkveldi
sagðir þú, að þú vildir alt til vinna að eignast
búning líkan þeim sem greifadóttirin var í.”
“Já,” svaraði Teresa og undrun hennar fór
stórum vaxandi við hvert orð sem Luigi sagði.
“En Iþú svaraðir ekki eingöngu til þess að þókn-
ast mér?” bætti hún við.
“Eg hefi aldrei lofað þér neínu, sem eg hefi
ekki efnt,” svaraði Luigi. “Farðu inn í hellinn og
klæddu þig, ” bætti hann við um leið og hann velti
steininum frá hellismunnanum.
Þegar Teresa leit inn í hellinn, sá hún tvö
kcrtaljós loga þar og á borðinu á milli þeirra stóð
stór og vdl gerður spegill. Á borðinu, isem Luigi
hafði smíðað, lá perluhálsfesti og nálar settar de-
möntum, en ástólnum við borðið lá búningurinn.
Teresa hrópaði upp yfir sig aí kæti og fór
inn í hellinn án þess að forvitnast nokkurn hlut um
það, hvar Luigi hefði fengið alt þetta skraut, og
Luigi ilét steininn fyrir dyrnar, því að hann sá á
hæÖinni skamt frá hvar ríðandi maður var á ferð.
Mann þenna bar brátt að . Iiann var á leið
til Palestrina, en hafði vilzt út af veginum. Bað
liann Luigi að segja sér til vegar, og varð Luigi
fúslega við þvJ, gekk með ferðamanhi þangað
sem veguiánn lá og mælti: “Þetta er vegurinn,
sem þér eigið að fara, herra minn; og ef }>ér
haldið við hann, getið þér ekki vilzt.”
“Þakka yður fyrir,” mælti vegfarandi og
dró smápening upp úr vasa sínum og rétti að
Luigi.
‘Hígþakka fyrir,” rnœlti Luigi og badti við:
“Eg gef greiða cn sei ekki.” .
“ Svo?” mælti föramaður. “Þér máske þigg-
ið að gjöf, þó þér viljið ekki taka borgun? Hér
, eru tvær gull sequins, sem eg bið yður að þiggja.
Þér getið látið smíða úr þeim eyrnalokka handa
ástmey yðar.”
“Þér gerið svo vel að þiggja hníf þenna,”
svaraði Luigi. “Skaftið á honum er svo vel
gjört, að óvíða mun finnast betra.”
“Eg þigg gjöfina meÖ þökkum,” svaraði
ferðamaÖurinn og bætti við: “Mætti eg spyrja
vður að heiti?”
“Já, eg heiti Luigi Vampa,” svaraði lijarð-
sveinninn í hátíðlegum rómi.
“Eg er kallaður Sinbad the Sailor”, mælti
ferðamaðu*lnn.
“Og það var nafnið, sem þessi ferðamaður
gaf Vampa,” mælti Pastrini.
Luigi stak gullponingnuni í rnsa sinn g
sneri til baka, en þcgar hann átti svo sem tvö til
þrjú hundrað fet eftir heim að hellinmn, heyrðist
lionum kallað. Hann stanzaði og leit í kring um
sig og sá livar maður fór með Teresu í fanginu.
Maður þessi, sem var á leiðinni að skóginum, var
kominn yfir hér um bil tvo þriðju parta af slétt-
unni, sem lá á milli skógarins og hellisins, og sá
Luigi því strax, að hann mundi ekki geta náð
honum áður en hann kæmist í skóginn. Luigi
greip því byssu sína, miðaði á manninn og hleypti
af, — maðurinn riðaði og féll til jarðar, með Ter-
esu í fanginu.
Luigi flýtti sér til iþeirra og reisti Teresu á
fætur, og þegar hann veitti dauðskotna mannin-
um eftirtekt, sá hann, að það var Cucumetto, sá
hinn sami, er hann hafði frolsað úr höndum her-
mannanna.
Luigi fletti manninn klæðum, og huldi lík
hans, en sjáflfur fór hann í föt lians. Svo sneri
hann sér að heitmey sinni og sagði: “Ertu reiðu-
búin að fylgja mér í gegn um blítt og strítt, hvert
sem eg fer?”
/“Já”) isvaraði Teresa.
“Þóþað væri til enda veraldarinnar?” bætfi
Luigi við.
“Til enda veraldarinnar,” endurtók Teresa
í alvöraþrangnum róm.
Luigi rétti henni hendina og mælti: “Látum
okkur þá halda á stað; við megum ekki tefja hér
lengur. ’ ’
Teresa tók hönd Luigi undir handlegg sér og
þau leiddust inn í skóginn. (
Það er óþarfi að taka það fram, að Luigi
þekti állar götur og öll fylgsni í fjöllunum. Hon-
um var því sama hvort hann fór vegleysu eða
ekki. Þau höfðu ekki gengið lengi eftir skógin-
um þegar kallað var: “Hver er þar á ferð?”, og
þau sáu mann, er staðið hafði á bak við tré, skjót-
ast í veginn fyrir þau og miða á þau byssu.
“Eg er Luigi Vampa, og hefi verið lijarð-
maður hjá San-Felice greifa. En nú er eg á ferð
til viðtals við félaga yðar í Rocca Bianca döl-
unum.”
“Fylgið mér þá,” svaraði maðurinn; “eða
það sem betra er, gangið á undan mér.”
Þegar Teresa og Luigi varu búin að ganga
all-lengi, komu þau upp á hæð eina, og áður en
þau áttu vron á, opnðist dalur fyrir þeim, sem
hafði auðsjáanlega verið eldgýgur, en í þessum
dal eða gíg voru 20 stigamenn.
Varðmaðurinn, sem var í för með þeim, á-
varpaði hópinn og sagðist koma með mann, sem
vildi hafa tal af þeim.
Sá af dalbúum, sem fyrir svörum varð, spurði
hvaðjhann vildi.
“Verða forihgi yðar,” svaraði Luigi. — Að
þessu svari hans varð hlátur mikill á meðal dal-
búanna. — “Og hvað hefirðu til þíns ágætis?”
spúrðu dalbúarnir.
“Eg liefi drepið foringja yðar, Cucumetto,”
svaraði Luigi, “og t.il sönnunar því að svo sé, þá
getið þið séð, að eg er í fötum hans; eg brendi í-
búðarliús. San-Felice greifa til þess að geta náð í
hæfilegart giftingarskrúða handa heitmey minni”.
Og að klukkustundu liðinni var Luigi Vampá kos-
inn foringi stigamanna flokksins í stað Cucu-
metto.”
Þegar Pastrini hafði lokið þessari sögu sinni,
sneri Albert sér að France og spúrði: “Hvað
virðist þér um þenna Luigi Vampa?”
“Hann er ímyndun ein — hefir aldrei verið
til,” svaraði í'1rance. ,
Síðan ávarpaði hann Pastrini aftur og sagði:
“Og þér segið ^að þessi Luigi Vampa hafist við
hér rétt í kring um Rómaborg? Hefir lögreglan
ekki getað haft hendur í hári hans?”
“Þér skiljið, að samkomulag á milli hans og
iijarðmannanna umhverfis Róm er hið allra bezta^
við fiskimennina á Tfber fljótinu og við sjóræn-
ingjana með fram sjávarströndinni. Þegar lög-
reglan leitar að honum í fjöHunum, þá er hann
einhversstaðar úti vötnum, og þegar hún leitar á
v ötnunum, íþá er hann úti á rúmsjó ,og þöjparshún
leitar hans þar, þá er hann alt í einu horfinn til
I\íonte Cristo eyjunnar, og þegar hans er leitað
þar, þá er hann alt, í einu kominn til Albano, Tivol!
eða tli La Ricca.”
“Og hvemig hagar hann sér svo gagnvart
ferðamönnum?” spurði Albert.
“Framkoma hans gagnvart þeim er ofur ein-
föld,” svaraði Pastrini og bætti við: “Það er að
sönnu alt undir því komið, hvað langt hann er í
burtu frá borginni, hvort hann gefur þeim átta,
tólf eða tuttugu og fjórar klukkustundir til þess
að borga Tausnarféð, og þegar sá tími er uppi, þá
veitir hann að eins framlengingu á tíma um eina
klukkustund, og ef að lausnarféð er ekki til á
siaðnum á sextugustu mínútu hinnar síðustu
klukkustundar, þá eru dagar þess, er í hlut á,
taldir. ” — Félagarnir gengu þegjandi ofan stig-
ann og út í keyfsluvagninn, sem beið þeirra við
dyr gestgjafahússins.