Lögberg - 21.10.1920, Blaðsíða 4

£1*. 4
LöGBIURG, nMTUDAGINN 21. OKTÓBER 1920
Vígslóái.
Til vor hefir borist l.jóðakver, með þessu
nafni, eftir skáldið Stephan G. Stephansson,
búið undir prentun af dr. Guðmundi Finnboga-
syni, kostað af Ársæl Árnasyni, og prentað í
Guttenberg prentsmiðjunni í Reykjavík á Is-
landi, á þessu drottins ári 1920.
Fiins og nafn kversins bendir til, þá hljóða
þessi ljóð, sem eru 19 talsins, um stríð, aðallega
um stríðið nýafstaðna. En þó bregður skáldið
sér fleiri þúsund ár aftur í tímann ,og leiðir
fram fvrir sjónir lesandaní heiftina og herand-
ann í gerfi ÁJtssur, eða Ássverus, hins grimma
stríðsguðs Assýríumanna, og í gerfi Gyðings-
ins gangandi lætur hann Assverus afvega leiða
menn, og blinda í gegnum aldirnar eins og hann
lætur Assverus sjálfan segja:
“Sérhvert morðvopn, alla heimsins heri
Hef’ eg vígt til glæpa og afturfara.”
1 öðru kvæðinu, sem skáldið nefnir “Hleiðra”
kemur hann við í Danmörku snemma á sjöttu
öld, og lýsir Hleiðrumanna bardaga, eða viður-
eigm þeirra Hrólfs konungs Kraka og Hjörvarð-
ar mágs hans, er þar ýmislegt vei sagt eins og
t.d. þetta:
“FVemstur Kraki falli varðist,
Frækiiegast sjálfur barðist.
Odd-djarfastur áhlaups beið ’ann
Aftastur á helveg reið ’ann.”
En þegar Hleiðru bardaga sleppir, fer að
færast nær stríðinu nýafstaðna, og höfum vér
séð margt um það sagt á prenti, en hvergi höf-
um vér séð hrúgað saman annari eins bölsýni,
ljótum hugsunum og að því er oss virðist frá-
leitum staðhæfingum eins og Stephan G. Steph-
ansson gjörir í þessu kveri sínu.
Hér er sýnishorn—Inngangurinn að lýsing
i:ans á stríðinu nýafstaðna, sem hann nefnir
“ögranir”:
“Þegar sérhver ganti og gjóstur
Grunnhygnina æsti í róstur,
Fús til sig og sína að spara,
Sjálfur ætlar hvergi að fara!
Eggjaði hæst á múga-mannsins
Mannablót til fósturlandsins,
Yiss, að bera í sínum sjóði
Sæmd og auðlegð frá hans blóði,
Tómum köllum kok-hreystinnar
Kaupa nafnbót lýðhyllinnar:
Stærstan huga þurfti þá,
Að þora að sitja hjá.”
Ný kenning er það, þegar um er að ræða að
leggja sjálfan sig í hættu, í sambandi við skyldu
yerk lífsins, 'þá sé sá hugprúðaðstur, sem þorir
að sitja hjá og svíkja þær.
Á stríðsfréttir minnist skáldið með einu er-
indi, sem hann nefnir “Tíðindamaðurinn” og
hljóðar svona:
“Hoppandi dauðinn um heimsbygð og sæ
Hrópar nú inn í sérhvern bæ:
Liðsinninn héðan er lemstrað hræ,
Loginn burt í stríðið — Hæ!
Lengsta kvæðið í kverinu nefnir skáldið
“Vopnahlé” Er það samtal á milli tveggja
manna á meðan stríðs uppihald var veitt til
þess að ryðja valinn, því
“ófær var sú manna maðkaveita:
Morkið, hrannað, kviksyndi af náum
Ýldu-svörtum, sumstaðar á iði.”
Annar þeirra, aldraður þjóðverji, er legið
hefir í skotgröfunum, en gægist nú upp úr blóð-
storkinni leðjunni. Til hægri handar honum er
yngsti sonur hans liðið lík, en til vinstri alda-
vinur hans fallinn. Sjálfur var hann:
“Skorðaður hræjum, andaði nálvkt að sér
Ilndir fellibyl af kiílugosum.”
llinn er fjandmaður, að líkindum Englend-
ingur sem hafði risið upp við runna, eftir að
hafa skriðið í, gegnum blóð polla, og skarn, og
legið niðri í leirbleytunni langa og kalda haust-
nótt.
Þessir menn taka tal með sér, og snýst það
alt um stríðið. Hjá hvorugum þeirra, er hægt
að finna ærlega hugsun; þeir afneita ættlandi
sínu. Þjóðverjinn segist ekki eiga fet af föður-
landi, því að aðalsmennimir hafi sölsað það alt
undir sig, og ekki heldur “Föður hús”
“Föðurhús, nei, eg er borgar-búi!
Bara markaðs-vara þeirra herra
Sem að ráða verkastund og verði,
Vinnugögn og bæjar-rúmið eiga — ”
Hinn samþykkir þessi ummæli, og bætir við
að verkföll og atvinnuleysi hafi knúð sig út í
þetta stríð. Báðum kemur þessum mönnum
saman um að fordæma allar hvatir manna í
sambandi við þetta stríð. Mentastofnanir landa
sinna, landslögin, kristindóm, kirkjur og kenni-
menn, skáld og rithöfunda, blöð og blaða menn,
alt eru það svikatól, sem á einn eða annan hátt
liafa hjálpað til þess að hrinda Evrópu út í þetta
blóðbað, og æsa morðfýsn manna. Engin ærleg
hugsun, enginn ærlegur maður, nema aðeins
einn sem vildi tala máli sannleikans og dreng-
skaparins, og afleiðingarnar urðu þær að hann
“Reikar einn og sér um grafarbakkann. ”
Skáldið rennir sinni andans sjón yfir Ev-
rópu á þessum neyðartímum og sér mynd af
sláturvelli:
‘ ‘ Evrópa er sláturhús. Þar myrða þeir af móði
Og manna búka í spaðtunnurnar brytja í erg
og gríð
Við trogið situr England, og er að hræra í blóði,
Með öllum sínum kaupmönnum og bæjar götu-
lýð.”
Á sláturtíðinni á íslandi, hræra menn í
sauða blóðinu svo það verði drýgra, og hæfi-
legra til matar. Hér lætur skáldið England,
eða Englendinga gjöra sér það sama úr her-
manna blóðinu. Ekki vantar hugulsemi skálds-
ins í garð Englendinga.
Margt fleira segir skáldið sér og öðrum til
vegs og sóma í þessum ljóðum sínum, en hér er
ekki rúm til þess að minnast á það alt.
En vér getum ekki skilist svo við þetta mál,
að minnast ekki á síðasta kvæðið í kveri þessu,
því það kórónar alt annað sem þar er sagt, að
svívirðingu og mannvonsku. Kvæði þetta nefn-
ir skáldið “Fjallakonan til hermanna sem heim
koma” og hljóðar svo:
“Mér hrynja tár um kinnar,
mér hrekkur ljóð af vör!
Við heimkomuna ykkar,
úr slíkri mæðuför,
Með skarð í hverjum skildi,
með bróðurblóð á hjör.
Þann allra stærsta greiða —
en vildarlaust — mér vann,
Sá vopnum fletti börnin min!
Og sátt er eg við hann!
Um gest minn síðan óhrædd er
✓ og hult um heimamann.
En vei sé þeim! og vei sé þeim,
sem véla knérunn minn,
Að vega blindra höndum
í grannaflokkinn sinn,
Eins hermilega og Höður,
til óráðs auðsvikinn!
' /
. Minn frið til þeirra er féllu.
Þú kyrð og kös þá geym!
Og Kains-merki leyndu
undir blóðstorkunni á þeim —
En að fá þá minni-menn,
sem heimtast aftur heim
Er hugarraun mér þyngst.”
Skyldi nokkur þjóð hafa heilsað heimkomn-
um hermönnum sínum á jafn hrottalegan hátt
og Stephan G. Stephansson lætur Fjallkonuna
heilsa hinum Islenzku hermönnum ? Takið eftir
hvað hann lætur hana segja:
“ En að fá þá minni-menn
sem heimtast aftur heim”
Er hugaraun mér Iþynugst. ’ ’
Það er þolandi að vita af Islendingum liggj-
andi í kös yfir á Frakklandi, eða hvar annar-
staðar sem þeir kunna að liggja blóðstorknir,
með Kainsmerkið—bróður morðingjamerkið á
brjóstum sér—en að sjá þá koma heim, þessa
“óhappamenn” — þessa minni-menn (en það
voru allir samkvæmt hugsun skáldsins sem í
stríðið fóru) það er þyngsta þrautin; með öðr-
um orðum: Eg hefði heldur viljað vita af þeim
í einni blóðstorkinni kös yfir á Frakklandi en
sjá þá koma aftur heim.
Eða hvort munu nokkrir þeir, sem lífið létu
við það að varna Þjóðverjum alheims yfirráð-
anna í hinu nýafstaðna stríði hafa verið kvadd-
ir með jafn blygðunarlausri ósvífni og skáldið
lætur Fjallkonuna kvoðja drengina Islenzku,
sem í stríðið fóru til þess að gjöra skyldu sína,
eins og þeir skildu hana og landslög og kring-
umstæður sköpuðu hana, og féllu þar? Lesið
kveðjuna aftur.
“Minn frið til þeirra er féllu.
þú kyrð og kös þá geym!
Og Kains-merki leyndu
undir blóðstorkunni á þeim — ”
Friður minn sé með þeim sem féllu.—Geymi
kyrðin og kösin ykkur, og leyni Kains-merkinu
— bróður morðingja-merkinu undir storknu
blóði ykkar. Vér munum ekki eftir að hafa séð,
meiri andstyggð á prenti, en þetta, hvorki fyr
né síðar, og höfum verið að hugsa um hvernig
að sá maður væri innanbrjósts sem slíkar hugs-
anir gætu fæðst hjá.
Vér höfum ekki lesið um neitt villimanna-
æði sem svona gengur langt, þeir létu sér nægja
að drepa menn og éta, en andi skáldsins verður
að ganga skör framar, og svívirða minningu
þeirra látinna.
í þessu sama kveri er kvæði sem skáldið
nefnir “Einvígið”. Er það lýsing á því, er
Egill Skallagrímsson frelsaði dóttir Gyðu systir
Arinbjörns Hersis úr klóm Ljóts hins bleika, og
er það verk lofað að maklegleikum. Og lofar
skáldið Egil þar, fyrir það sama og hann setur
Kains-merkið á hina föllnu Vestur-lslendinga
fyrir, nema hvað verk hinna íslenzku hermanna
var óendanlega miklu víðtækara en Egils.
Vér sem kynst liöfum hugsunum og skrifum
skáldsins í sambandi við þetta nýafstaðna stríð,
hefðum að líkindum þagað og þolað ef að hann
hefði talað í sínu eigin nafni, því úr þeirri átt
var ekki góðs að vænta. En þegar hann lét sér
sæma að bera þetta góðgæti fram í nafni Fjall-
konunnar—ættlands vors og ættþjóðar—þá fór
málið að vandast og vildum vér ekki að húr.
festi Kains-merkið á brjóst þessara föllnu
barna sinna, og bræðra vorra orðalaust.
Fyrir örfáum árum var sá er þessar línur
skrifar, staddur ásamt fleirum á gestgjafahúsi
hér í bænum, og vorum vér að kveðja einn af
leiðandi mönnum íslenzku þjóðarinnar, sem
dvalið hafði hér hjá oss nokkra mánuði, oss til
uppbyggingar og ánægju. Þessi maður var
doktor Guðmundur Finnbogason, frá Reykja-
vík.
Við það tækifæri flutti doktorinn ræðu, og
mintist á söguna um Guðmund biskup góða, er
hann var að vígja Drangey og loppuna loðnu
sem út úr berginu kom, með bitra skálm og hjó
á taugina sem biskup seig í til að vígja bergið.
En taug sú var þríþætt og varð biskupi það til
lífs að skálmin beit ekki á nema tvo þættina af
því sá þriðji var þaul vígður.
Svo kvað doktorinn að mundi fara fyrir
þeim sem reyndu að höggva á þjóðernis bandið
á milli Vestur ogAustur Islendinga, því sú taug
væri þaul vígð. Þetta þótti mörgum vel sagt,
og vér héldum að hann hefði meint það, og
mundi fremur leitast við að styrkja þá taug en
veikja, og svo verðum vér fyrir þeim ömurlegu
vonbrigðum að hann gerist guð-faðir að þeirri
andstyggilegustu og illvígustu loppu sem nok-
kru sinni hefir verið rétt að Vestur-lslendingum
0g það er ekki Dr. Guðmundur Finnboga-
son einn þarna yfir á Islandi/sem hefir léð fylgi
sitt til þess, að bróður morðingja-merkið verði
fest á þessa föllnu Vestur-lslendinga, heldur
hafa tvö málgögn þjóðarinnar, Lögrétta og Tíra-
inn, sérstaklega þó Lögrétta gert það með því
að lýsa vellþóknun sinni á þessu kvæðakveri og
því sem það hefir að geyma. Fyrir nokkru síð-
an, var talað um að reisa þeim af Vestur-ls-
lendingum er í stríðinu féllu, minnisvarða, og
enda reynt að hrinda því máli í framkvæmdar-
áttina. Þá lagðist Stephan G. Stephansson
á móti af öllu afli og hefir máske sóman af því
að hafa drepið þá viðleitni.
Nú hefir hann sjálfur með aðstoð nokkuna
bræðra vorra á íslandi bætt úr þessu — reist
njinnismerkið — Kains-merkið — bróður morð-
ingja-merkið yfir gröfum og minningum Islend-
inganna sem féllu í Evrópu stríðinu síðasta.
-------o--------
Aðflutningsbannið í
Manitoba.
Eins og mörgum af lesendum Lögberga er
kunnugt á að fara fram atkvæðagreiðsla á mán-
udaginn kemur, þann 25. október í Manitoba,
Saskatchewan og Alberta unl það hvort fólkið í
þeim fylkjum vilji aðflutningbarm á víni eða
ekki. Vér höfum haft vínsölubann hér í Mani-
toba síðan 1. júní 1916 og mun enginn sem ann
sóma og velferð mannfélag vors harma þau
skifti sem þá urðu.
En höndur framkvæmdavaldsins í Mani-
toba voru bundnar til hálfs í vínbannsmálinu.
Það gat bannað vínsölu, og tilbúning á víni
innan fylkisins. En það hafði engan rétt til
þess að banna að vínföng frá öðrum fylkjum,
eða öðrum löndum væru flutt inn, því stjórnar-
skráin tekur fram að alt vald er lýtur að verzl-
unar samböndum eins fylkis við annað sé í
höndum sambandsstjórnarinnar, og gátu menn
því pantað alt það vín sem þeir vildu utan fylk-
is og fengið það sent heim til sín, án þess að
stjórn fylkisins hefði þar nokkuð um að segja.
Slíkt ástand gjörði fylkis stjórninni afar-
ervitt og nálega ómögulegt að framfylgja banni
í fylkinu sem skildi.
Svo fram á það var farið við Dominion
stjórnina að hún veitti Manitoba fylki, ásamt
öðrum fleiri, heimastjórn í þessu máli, á þann
hátt að fylkisbúar fengju rétt til að sýna með
atkvæði sínu, hvort þeir vildu, að fyrirkomulag
það sem verið hefir, héldist, eða að fylkinu vrði
gefið alt vald—full heimaastjórn í vínbanns-
málinu og þetta veitti Dominion stjórnin.
Það er því ekki fyrst og fremst um bann á
vínnautn sem greiða á atkvæði um á mánudag-
inn kemur, heldur um það hvort fylkisbúar eiga
að ráða því sjálfir hvort að vín sé flutt inn í
lylkið, eða að Dominion stjómin eigi að ráða
því eins og verið hefir.
Spurningarnar sem menn eiga að svara
eru tvær—í rauninni ein, sett fram tvisvar og
hljóðar svo:
Á að banna innflutning áfengra vínfanga
inn í fylkið.
Þeir sem vilja að fylkið ráði öllu í sam-
bandi við innflutning og sölu á áfengum vínteg-
undum í fylkinu—þeir sem vilja að við höfum
heimastjórn að því er innflutning víns og vín-
sölu í fylkinu snertir marka kross á eftir “Yes”
(Já)-inu á eftir síðari spurningunni.
En þeir sem'vilja að við höldum áfram að
vera undirlægjur Dominionstjómarinnar í vín-
bannsmálinu marka kross á eftir“No”(Nei) við
fyrri spurninguna, eða sitja heima kosninga
daginn.
Vér vitum ekki hvort þörf er á að brýna
fyrir fólki þá siðferðilegu skyldu þess að liggja
ekki á liði sínu—sofa ekki á verði þegar um vel-
ferðarmál þess er að ræða.
Vér trúum ekki öðru en þeir sem opin hafa
haft augun, síðan vínsölubannið var leitt í gildi
hér í Manitoba taki saman höndum og styðji
af alefli hverja þá hreifingu sem miðar til þess
að útiloka hinn skæðasta óvin mannanna, Bak-
kus, með öllu.
En það sem vér viljum sérstaklega benda á
er, að atkvæða greiðsla þessi snertir sjálfstæðis-
spursmál fylkisins, og fylkisbúa, að hér er að
ræða um það hvort að vér eigum sjálf að fá að
ráða til lykta einu af þýðingarmestu velferðar-
málum vorum, eða að vér eigum að eiga það
undir öðram.
1 öðru lagi vildum vér benda á að til þess
að vera viss um sigur í þessu máli—til þess að
fá heimastjórn í vínbannsmálinu, þurfa menn að
fara á atkvæðastaðina og greiða atkvæði sín—
marka á X á eftir “Yes” (Já)-inu á eftir síðari
spurningunni.
Áhugaleysi manna, og sú hugmynd, að lítið
gjöri til um sitt atkvæði, hefir komið mörgu
góðu máli fyrir kattarnef, og tafið ósegjanlega
fyrir framkvæmdum.
Og að sitja heima er sama og greiða at-
kvæði sitt á móti málinu.
/ ,
Vér höfum heyrt talað um þessa atkvæða-
greiðslu sem vínbanns atkvæðagreiðslu. Þetta
er ekki rétt nema að litlu leyti — að því leyti
að, ef nógu mörg atkvæði verða greidd með
játandi hliðinni þá getum við hagað okkur í
þessu vínbannsmáli eins og við viljum, án þess
að nokkur maður, eða nokkur stjóm geti sagt
við okjíur: hingað og ekki Iengra.
Við getum krafist af fylkisstjórninni ef
játandi hliðin verður ofan á við þessar kosn-
ingar, að engin dropi af áfengi verði fluttur inn,
búin til eða seldur í fylkinu nema það sem nauð-
synlegt er til lækninga, kirkjulegra þarfa og vís-
indalegra framkvæmda. Við getum líka krafist
þess að öl og óáfeng vín verði seld en áfeng vín
útilokuð — við getum í einu orði ráðið sjálf,
meðferð og niðurlögun Bakkusar hér í fylkinu;
eftir vild.
Oss finnst því að allir fylksbúar geti, og
eigi, að sameina sig um þessa atkæðagreiðslu,
því það er hverjum einasta borgara fylkisins í
hag, hvort sem hann er strangur vínbannsmað-
ur, miðlunarmaður, eða jafnvel drykkjumaður;
að fá full yfirráð í vínbannsmálinu.
Munið eftir deginum og því að greiða at-
kvæði með aðflutningsbanninu á mánudaginn
kemur.