Lögberg - 02.12.1920, Side 4

tíl* 4
LOOBKRG, FliiTUXVAGIM N
2.DESEMBER 1920.
Þessir útlendingar.
pað eru ekki mörg orð í hinu enska máli,
sem hljómað hafa í eyrum vorum eins oft og
eins hátt og orðið “foreigner”—útlendingur.
Með fyrstu orðum, sem vér lærðum í ensku
máli, var orðið “damn” og vanalega var þó bætt
framan við það orðinu “god”, og þar næst kom
orðið “foreigner” eða útlendingur.
Oss þótti þetta ekkert fallegt þá, en vér
héldum að það væri sérkennilegt fyrir stöðu þá,
er vér vorum í—urðum að leggja fyrir oss, eins
og margir aðrir, sem voru nýkomnir til þessa
lands: að vinna við bygging jámbrauta.
En þegar vér fórum að kynnast, þá lærðum
vér að skilja að þetta litla orð, orðið “foreigner”,
var stórveldi í landinu. Vér lærðum þá að skilja,
að það lá ekki að eins með fyrirlitningu og kulda
á tungu hinna óupplýstu og ófáguðu jámbrauta-
manna, sem af brezku bergi voru brotnir, eða
þess hluta þeirra, sem töldu sig tilheyra hinni
ensku þjóð, heldur mætti það manni alls staðar
eins og illur þefur frá vömm hinna upplýstari
stétta þessa þjóðfélags, er töldu sig hina rétt-
bomu erfingja ríkisins. pessi hugsunarháttur
hefir lifað hér í landi og lifir enn.
pað dugði ekki, þó þessir útlendingar lærðu
málið og semdu sig að siðum þeim, sem í landinu
tíðkuðust. pað hafði enga þýðingu, þ#tt þeir
ynnu baki brotnu til þess að framleiða auð úr
jörðinni til hags fyrir alla. það tjáði ekki, þó
að þeir ryddu skóga og snem skóglendum upp í
blómlega akra.
Ekkert hafði það heldur að segja, þótt þeir
ttæki að sér og ynnu öll erfiðustu og óþokkaleg-
ustu verkin í borgum og bæjum, er þessir ensku-
mælandi menn hvorki vildu taka að sér að vinna
né heldur gátu unnið. Samt vom hinir aðfluttu
menn alt af “foreigners”, aldrei nógu góðir, aldr-
ei nógu miklir menn til þess að vera bræður og
jafningjar þeirra enskumælandi.
Svo kom stríðið með sínum ógnum og erfið-
leikum. og hefir kuldi sá, sem orðinu “foreigner”
fylgir, aldrei nætt eins tilfinnanlega um andans
reit útlendinganna—eða canadisku borgaranna,
sem frá öðrum löndum en Bretlandi eru komnir,
—eins og þá, þrátt fyrir það, þótt þá væri meiri
þörf bróðurhugs og bróðurlegrar samvinnu, en
nokkru sinni áður.
Og svo nú, þegar stríðinu er lokið og farið er
að hugsa um framtíðarmálin og þar á meðal inn-
flutning fólks, þá kemur þetta sama fram —
þetta sama orð “foreigner” — hjá stjórnarráðs-
mönnum landsstjórnarinnar sjálfrar, hjá stór-
blöðum landsins og hjá sumum ráðherrum fylk-
isstjórnanna, eins og t. d. G. J. H. Malcolm, akur-
yrkjumála ráðherra Manitobastjórnarinnar, sem
minst er á á öðrum stað hér í blaðinu.Allir nú á
móti því, að “foreigners” flytjist inn til þessa
lands, heldur á að leggja alla rækt við að fá fólk
frá Bretlandseyjum til að flytja hingað til þess
að nema hið ónumda land í Canada og vinna hin
óunnu verk.
Hvernig stendur á þessari afstöðu þeirra,
sem með völdin fara? Hafa útlendingarnir
reynst illa í þessu landi, svo að ástæða sé þess
vegna til að sýna þeim þessa móðgun?
Er það af því, að þeir hafi komist að raun
um að Englendingarnir verði duglegri að ryðja
skógana, opna námumar, yrkja landið—í einu
orði að framleiða hér auð, heldur en íslendingar,
Norðmenn eða Svíar, að þeir séu þess vegna
æskilegri ?
Vildu þessir herrar vera svo góðir og fletta
upp í sögu þessarar ungu þjóðar og sjá þar
hverjir það hafa verið, sem mestan þróttinn hafa
sýnt við að yrkja og byggja upp þetta mikla
Vesturlandi, hafa það verið Englendingar ?
Nei og aftur nei.
peir mega vel lesa um nýlendusvæðin, sem
sett voru til síðu hvað eftir annað hér í Vestur-
landinu handa þessum Englendingum. Húsin
voru bygð yfir þá, land var plægt upp fyrir þá,
gripirnir voru keyptir handa þeim, og svo voru
þeim fengnir peningar í ofan á lag til þess að lifa
af, unz búin færu að gefa af sér.
Hvernig fór fyrir þessum mönnum?
peir drápu gripastofn sinn úr hor, nentu
ekki að vinna akrana, svo að illgresið óx í þeim
í stað korns, og bændur þessir flosnuðu svo upp
hver af öðrum, unz bygð þeirra eyddist með öllu.
það eru útlendingarnir — þessir “foreign-
ers”, sem nú sýnist eiga að halda úti úr landinu,
ef Canada-Bretinn getur—, sem bygðu upp þetta
mikla Vesturland; það voru þeir, sem ekki hlífðu
sér við harðri vinnu, hvort sem var á sumri eða
vetri; það voru þeir, sem ekki gáfust upp, þótt
fátæktin væri tilfinnanleg og torfærumar mikl-
ar; það voru þessir "foreigners”, sem mestan og
beztan þátt eiga í framförum og velmegun Vest-
urlandsins. pað eru þeir, sem í flestum tilfellum
hafa rutt brautimar og lagt grundyöllinn.
Er það landi voru hagur, að fólk af sama
ættstofni og með sömu lyndiseinkunnum og þetta
fólk var, sé útilokað frá að komasý inn í land-
ið eða því haldið frá því, en aftur sókst eftir
því fólki, sem hér hefir reynst ósókndjarft og
lítt fallið til að stríða við erfiðar árstíðir og
erfiða vinnu?
paS, sem oss finst að land þetta þurfi mest
með, að því er til innflutninga á fólki kemur, er
að sækjast eftir því fólki, sem hefir vilja og þrek
til þess að vinna, — vinna hvaða helzt sem að
hendi ber, hvað svo sem það er.
Og næst því, að það finni til þess, að það sé
hér velkomið, að það sé ekki “foreigners”, held-
ur bræður og systur í því að byggja hér upp
hreina, sterka og einhuga þjóð.
--------o---------
Islenzka stúdentafélagið.
pegar um viðhald íslenzks þjóðemis er að
ræða á meðal Vestur-íslendinga, þá mega menn
sízt gleyma Stúdentafélaginu íslenzka. par eru
mennirnir og konumar, sem forstöðu eiga að
veita málum vorum í framtíðinni, leiðtogar mála
vorra og fólks vors í komandi tíð, og er því mik-
ið undir því komið, hvernig það fólk lítur á
málin.
petta unga íslenzka námsfólk er alt fætt og
uppalið hér í landinu, hefir fengið mentun sína
á hérlendum skólum og hugur þess og áform
hafa mótast af hérlendum hugsunarhætti og
siðvenjum. *
pví hefir verið haldið fram, að íslenzkt
mál og rækt við íslenzkan feðra-arf muni hverfa
í þessu landi með kynslóð þeirri, sem nú lifir og
að heiman kom frá íslandi, og að hin upprenn-
andi kynslóð muni verða al-ensk og hverfa hér í
þjóðarhafið.
Vér viljum ekki segja að þeir, sem svona
hugsa og svona tala, hafi ekkert við að styðjast,
en eftir að vera búinn að sitja á stúdentafélags-
fundum eins og vér höfðum ánægju af að gera
nýlega og heyra og skilja stefnu félagsins í
þessu þjóðernis máli, þá styrkjumst vér í þeirri
trú, að bölsýni ein ráði hugarstefnum þeirra
manna, sem það segja, að vér hverfum hér í
þjóðahafið, er núverandi kynslóð líði undir lok.
pað er enginn smáhópur, þegar námsfólkið
íslenzka í Winnipeg er alt komið saman. pegar
vér tölum um námsfólk, meinum vér fólk það af
vorri þjóð, sem hér gengur á æðri skóla.
Á þessum fundi, sem vér vorum á, voru
yfir 50 stúdentar, og var það víst ekki meira en
helmingur þeirra. Af því getur maður séð, hve
mikð stórveldi námsfólkið íslenzka er að verða á
meðal vor, þegar það vill beita sér eða nær að
njóta sín við eitthvert mál.
Á fundum félags þessa fer alt fram á ís-
lenzku, bæði ræður og söngvar, og er ekk hægt
að heyra að námsfólkið geti ekki notið sín til
fulls á máli feðra sinna. .
Á þessum fundi, sem vér vorum á, fór fram
kappræða um mentamál. Spursmálið, sem rætt
var, var þetta: “Ákvéðið, að ársprófin ættu að
vera afnumin.”
Tvær meyjar, Salóme Halldórsson og pórey
G. pórðarson, og tveir sveinar, Agnar Magnús-
son og Friðrik Friðriksson, tóku þátt í kappræð-
unni, og töluðu af svo mikilli mælsku og á svo
góðu íslenzku máli, að maður hefði mátt halda,#
að þau væri alin upp úti í sveit á fslandi.
Sýnir þetla Ijóst og ábyggilega, að unga
fólkið íslenzka í Ameríku getur haldið íslenzku
máli hreinu og lifandi þegar það vill.
—:------o---------
*
Alit merkra blaða.
pótt skoðanir hinna ýmsu Bandaríkjablaða
séu að vísu töluvert skiftar í sambandi víð úrslit
kosninganna suður þar, má samt svo að orði
kveða, að flest þeirra, án tillits til flokka, telji
afstöðu þjóðarinnar til League of Nations alt
annað en æskilega, eins og nú horfir við. Tvö af
hinu veigameiri blöðum New York borgar, Times
og New York World, hafa nýlega látið uppi skoð-
anir sínar á máli þessu og farast Times þannig
orð:
“Hugsandi Ameríkumenn gera enga til-
raun til að leyna óánægju sinni yfir því, að
þjóðin skuli engan fulltrúa hafa átt á fyrsta
þingi þjóðasambandsins, sem nú stendur yfir í
borginni Geneva. Vér áttum að hafa ábyggileg-
an fulltrúa þar, er tekið hefði getað fyrir vora
hönd einhvern þátt í því, hvemig fyrstu hom-
steinar væru lagðir, fyrstu sporin stigin, ef svo
mætti komast að orði. —
• “Nú, eftir að mesti hitinn, sem kosningun-
um fylgdi og ávalt fylgir öllum kosningum, hef-
ir dvínað að nokkru og almenningur er farinn
að hugsa um framtíðina með gætni, virðist sú
skoðun lang-almennast ríkjandi, að þjóð vor geti
ekki með góðu móti setið hjá og látið afskifta-
lausar með öllu tilraunir þær, sem flestar þjóðir
heims hafa með höndum um þessar mundir, í
þeim tilgangi að tryggja framtíðarfrið á jörðu.
Vinir Bandaríkjaþjóðarinnar austur í Evrópu,
og þeir eru margir, eiga enga heitari ósk en þá,
að máttur hennar til stríðs, sem þeim er þegar
kunnur, megi nú, að slíðruðum sverðum, verða
einn sterkasti þátturinn í því dýrðlega starfi,
að koma sáttum á og órjúfandi friði meðal allra
þjóða og þjóðarbrota.
Og vér efumst eigi um, að innan skamms
tíma muni þjóðin skilja köllun sína og ganga í
þjóðbandalagið, ekki fyrir tilmæli eða hvatning-
ar neins ákveðins stjómarflokks, heldur fólksins
alls í heild sinni. Fáeinir senatorar reyndu að
telja fólkinu trú um, að pjóðasambandið væri
að eins hugarburður, slík stofnun kæmist vitan-
lega aldrei á laggirnar. Hvað er nú orðið úr
þessum staðhæfingum ? Er ekki þjóðasamband-
ið þegar orðið að lifandi veruleik, þrátt fyrir
steinana, sem reynt var að leggja í götu þess með
tíu þúsund repúblíkana ræðum.”
Ummæli New York World eru á þessa leið:
“pað er ekki einasta, að þjóðasambandssátt-
málinn, í því formi, sem hann nú er, sé afrek Wil-
sons forseta, heldur heldur hann áfram að vera
það í framtíðinni, þrátt fyrir allar þær breyt-
ingar, sem í því efni kunna að verða gerðar.
Jafnvel þótt Mr. Harding kynni að koma því til
leiðar, sem þó er alt annað en líklegt, að þjóð-
irnar sneri baki við núverandi sáttmála og að-
hyltust kosningaboðskap hans um Society of
Nations, þá yrði slíkt samband í raun og veru
Wilsons verk eftir sem áður, bygt og starfrækt
á hugsjónum forsetans. Enda hefir enn hvergi
komið fram mismunurinn á Society of Nations
og League of Nations í umræðunum um málið,
jafnvel ekki í kosninga bardaganum sjálfum.
Um annað en nafnbreytingu var því sýnilega
ekki að ræða.
Ef enn eru einhverjir þeir innan republicana
flokksins, sem halda að þeir geti unnið flokki
sínum lof og dýrð með því að knýja fram ein-
hverjar yfirvarpsbreytingar á þjóðasambands-
sáttmálanum, fá til dæmis nafninu breytt eða
eitthvað því um líkt, þá hljóta slíkir menn að
sæta þungum vonbrigðum síðar meir, — þá var
að eins að dreyma, og það skelfing barnalegan
draum. pjóðasambandið er nú komið í fast
form, allur heimurinn, að undanteknum Banda-
ríkjunum, veit og viðurkennnir, að í því máli
var það Wilson, sem stærstan vann sigurinn.
“Hvað um þjóðasambandið verður, þegar
fram líða stundir, er vitanlega á huldu, en mis-
takist það, verður Wilson forseta ekki um kent,
því nú hefir republicana flokkurinn, undir for-
ystu Hardings, tekið ábyrgðina í sínar hendur.”
Eftir fregnum af hinu fyrsta þingi þjóða-
sambandsins í Geneva að dæma, virðist sú skoð-
un vera þar efst'á baugi að Bandaríkin muni
ganga í sambandið áður en langt um líður, þrátt
fyrir sigur republicana flokksins og andstöðu
ýmsra leiðandi manna innan hans. Er talið
víst, að Mr. Harding verði fús til samkomulags
í þessu mikla velferðarmáli allra þjóða.
--------o---------
Rússland.
Frá því að Gen. Wrangel, sá er stjórnaði
Suður Rússlandi um hríð, beið ósigur og varð að
flýja land, má svo að orði kveða, að Soviet stjórn
þeirra Lenins og Trotzky sé ein um hituna, ráði
lofum og lögum í öllu hinu víðáttumikla
rússneska veldi. Að vísu eru hér og þar
smáhópar manna andvígir kenningum Bolshe-
vika, svo sem í Austur-Síberíu og flökkusveitir
Balakhovitch í Vestur-fylkjum Rússlands, sem
saman settar eru þó af mönnum með mjög sund-
urleitum skoðunum og jafnvel helzt enga stefnu
hafa.
Eftir nú að Lenine og Trotzky hafa brotið
alla mótspymu á bak aftur og eru farnir að geta
gefið sig við stjóm innanlandsmálanna í næði,
ætti kjarni hinna nýju stjómmálakenninga
þeirra, ef nokkur er, að fara að bera einhverja
ávöxtu.
pótt fregnum frá Rússlandi beri vitanlcga
ekki ávalt saman, þá mun samt óhætt að draga
af þeim þá heildarályktun, að meiri hluti hinnar
rússnesku þjóðar sé engan veginn ánægður með
Soviet fyrirkomulagið, og fylgi yfirleitt stjórn-
inni fremur af ótta en einlægri trú á stefnu
hennar og starfsaðferðum. Fylgi stjórnarinnar að
því er frekast verður séð, mun því nær undan-
tekningarlaust skorðað við borgimar, enda eru
það aðallega daglaunamennirnir, er skipað hafa
sér undir merki hennar. Alt öðru máli er að
gegna með bænduma, vafalaust fjölmennustu
stétt landsins. ]?eir líta stjómina óhým auga og
mundu gjama kjósa hana feiga, en ófúsir eru
þeir til vígaferla, að svo stöddu, vita líka sem er,
að öll hnefaréttar meðöl, byssur, púður, blý og
stál, eru í hendi stjómarinnar og borgarbúanna,
og að ekki þarf mikið út af að bera til' þess að
Trotzky skipi þeim “rauðu” að hleypa af.—Með-
an stjórnin lætur heimili smábændanna í friði,
getur hún sjálf væntanlega haldið sér við völd, en
reyni hún að steypa bænduma í sama mót-
inu og hersveitir sínar—beita við þá skilyrðis-
lausum heraga—, þarf ekki lengur við góðu að
búast. Verður þá fátt líklegra, en að til borgara-
stríðs muni draga milli stjórnar hersveitanna —
verkamanna í borgunum og bænda, sem eins og
þegar hefir verið bent á, eru lang fjölmennasta
stéttin, og má þá líklegt telja, að hervaldsstjóm
Bolshevikanna fari að syngja sitt síðasta vers.
William Thorburn Lamers
F. 25. Sept. 1918—D. 23. Okt. 1920
(Undir nafni móðurinnar.)
Sælt var um bjartan sumardag,
við röðulbros og blómin fríðu,
þegar mér ljúfur lék við síðu
ástfólginn sveinn við unaðs-hag.
Hláturinn mildi, hreinn og blíður
hjalið hans mjúkt sem andblær þíður.
Ljómaði í augum líf og fjör,
léku sér bros um smáa vör.
Liðin er nú hin ljúfa tíð.
Helfrosin blómin hylur klakinn;
hjartkæri sveinninn moldu þakinn.
Sefa minn þjáir sorgin stríð.
Heimur mér nú er unað rúinn;
indælla vona draumur flúinn.
Gleðiljós horfið, blítt og bjart;
byrgir mig hrygðar-myrkrið svart.
Alvalds ráðstöfun undrumst vær:
að hann, sem líf og anda gefur,
einatt samstundis burt það krefur,
áður en þroska nokkrum nær.
Lætur hann sálu dauða deyja
þann dag sem fær hún lífið eygja?
Og út ef slokknar andi manns,
hver er tilgangur skaparans?
Nei, eg vil aldrei efa það:
hér þó um stund við hljótum skilja,
er harma næðir bitur kylja,
son minn eg finn á sælli stað.
Hann dafnar vel á dýrra láði,
að Drottins milda vísdóms-ráði.
Fagnandi aftur finn eg hann,
er flyt eg burt úr jarðar-rann.
Guðsþjónustur verða haldnar—
í Skálholtssöfnuði 12. Desember.
í Jóns Bjarnasonar söfn. 19. Desember.
í Skálholtssöfnuði á jóladginn .
í Hólasöfnuði á 2. í jóladag.
í Jóns Bjarnasonar söfn. á nýársdag.
í Betelsöfnuði 2. janúar 1921.
Adam porgrímsson.
Sparisjóðsbók er bezta
JÓLAGJÖFIN
Fyrir börnin yðar.
Byrjið Nýja árið með Sparisjóðsreikning fyrir sérhvert af
börnum yðar.
®{je i\opal jianfe of Canaba
Höfuðstóll og varasjóður.........$38,000,000
Allar eignir.....................$598,000,000
Að spara
Smáar upphæðir lagðar inn í banka reglulega
geta gert stærri upphæð en stór innlög, sem lögð
eru inn óreglulega. Sá sem gerir sér að vana að
leggja inn peninga, hann fær löngun til að sjá upp-
hæðina stækka. Rentur gefnar að upphæð 3% á
ári, lagt tvisvar við höfuðstólinn.
Byrjlð að leggja inn í sparisjóð hJK.
THE DOMINIÖN BANK
NOTRE DAME BRANCH,
SELKIRK BRANCH,
P. B. TUCKER, Manager
W. E. GORDON, Manager.
Iilllll!
Philip S. Markusson
Fæddur 26. Sept. 1899—Dáinn 27. Sept. 1920
iil
í hjartans þrenging minn hörpustreng
eg hreyfi, þó dimmi leið:
pvi prúðari enginn átti dreng
um æskunnar bjarta skeið.
Á liðinni stund hans lánað pund
var lífs míns unun og skjól.
Nú ógnar mér húm, því autt er það rúm
hvar áður mér brosti sól.
Hví er, sonur, alt í einu
orðið hljótt og slitinn þáttur?
par, sem áður geislinn glóði,
grúfir dauðans húm og eyðing.
Stormi hristur stend eg, nístur
stáli beittu harms og ótta.
pú ert farinn frá mér kæri,
Philip minn, og skeiðið runnið.
Aldrei fyr eg særðist sári
svona djúpu4 Guð, eg hrópa:
Ljúfi faðir lífs og dauða,
lýs mitt hjarta þinni birtu.
Yfir bylji harms og helju
hugans lyftu trúar krafti,
svo eg læri böl að bera,
beygja mig að þínum lögum.
Grimm er sorgin, gröf þig byrgir,
göfgi vinur, prúði sonur.
Huggun ein er harmi mínum:
hreinn að velli ertu fallinn.
Eilíf heldur æðsta gildi
ástin björt í tryggu hjarta,
sem að háll og háður spilling
heimur gat ei frá þér slitið.
Veg þinn prúður gekstu glaður,
gleymdir aldrei þinni skyldu,
hjá þér ungum lýsti löngun
lífs þíns hegðan prýða dygðum.
Hví var þér á æsku árum
æfitöf ei lengri gefin ?
Okkar viti er sú gáta
ekki skilin,—spekin dulin.
pú ert, sonur, sæll til vina
svifinn yfir stunda hafið,
ekkert þvingar, friður fenginn
faðmar þig á ljóssins vegum.
Brautin fögur fárra daga
fljótt var enduð. Lögin standa.
Farðu vel til sólar sala.
Saman Ieiðir koma bráðum.
M. Markússon.
Illllll
Fréttabréf.
Vogar P. O. Man, 21. nóv 1920.
Herra ritstjóri!
pað er svo langt síðan að eg
sendi Lögbergi fréttir að ætla
mætti af miklu væri nú að miðla.
En ,svo er þó ekki. Her ber fatt
til tíðinda, enda er mér stirt um
ritstörf, því tamara er okkur
bænudum að nota þyngri verkfæri
en pennann.
Tíðarfar, Ihefir yfirleitt mátt
kalla srott síðastliðið sumar. Vor-
íðin var mjög hagstæð, og spratt
>ví gróður í fyrra lagi. Að sönnu
var lítið um skúra en jörðin var
svo vatnsrík, eftir snjóinn S
fyrravetur, að menn kviðu því
fremur framan af sumrinu, að
vatn mundi liggja á til skemda;
en það þurfti ekki að óttast. Rign-
ingar voru ekki teljandi alt vorið,
og fram yfir miðsumar. Víst
hefir þetta sumar verið þurka sum-
ar í meira lagi, en eg hygg að
hvergi hafi rignt eins lítið eins
og hér norður á milli vatnanna.
Annars var tíðin mjög hagstæð til

V