Lögberg - 03.03.1921, Blaðsíða 2

Bls.2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 3. MARZ 1921.
TEETH r.';
WITHOUTÍ
PLATES v

Y{irit»ndandi dýitíð er girp-
ur og einnig hið háa verð
a tannlækr irgiiin.;]j
Eg hefi lakkað verðið, en
ekki dregrð úr vörmördun
né aíhíynning. Eg veiti
25% afslátt
á öllu CROWN, PLATES og BRIDGE verki ásamt öllum
öðrum tannlækningum, ef komið er með þessa auglýsingu
á lækningastofu mína.
Aðftrðir vorar eiga ekki sinn líka. Vér höfum bezta
efni og Jærðustu sérfræðinga, og er þ"í alt vort starf fram-
kvæmt í samræmi við ströngustu heilbrigðisreglur.
Skrifleg ábyrgð fylgir öllum lækningum.
TANNDRÁTTUR ÓKEYPIS, EF PANTADAR
ERU PLATES eða BRIDGE-VERK
Vér getum leiðbeint yður á yðar eigin tungu
PHONE A7487
Gleymið ekki staðnuð
Mælt á allar tungur
Kristinn Stefánsson
eins og eg þekti hann.
Eftir Jón Einarsson.
pað er að eins fyrir löngu gefið
loforð, að eg nú, loksins, læt verða
af að rita nokkurt mál, er gefa
megi mynd, glöggva að eins eftir
föiyrum, af Kristni skáldi Stefáns-
syni. Má vera að nokkrum finn-
ist þetta næsta síðbúið, þar sem
nú eru liðin nokkur ár síðan Krist-
inn lézt. Er sliku ekíki að neita;
en til jþess ber aðallega það, að aðeins.
til hvort ljóðefnið ihefir verið tek-
ið sem hjóm ofan af litlum kostum,
eður það var sótt niðurf megindjúp
kjarnans, inn fyrir alt andans
grómið og daglega sorann. —
Skáldin eru oft -eins og smalaþok-
an á Íslandi. Að eins sumum "hepn-
ast að sjá í gegn um hana og finna
féð, sem eftir er leitað. Nokkur
ljóðanna líkjast dalalæðunni, sem
beltar oft sóldýrð hlíðanna og gull-
ið og silfrið gljáir í dal og á 'hæða-
toppunum; en dimman miðhlíðis
^■lottir svarinu iþví, að dýrasta
gullið finnist við erfiða rýningu
riti tvisvar eins; en mátti búast
/ið að lesa næst “aðra útgáfu
mkna og endurbætta.” Hér fór nú
ins: Eg hafði um allmörg örlaga-
ir mist náin kynni af Kristni, og
omst nú að raun um, að eg var
æsta ókunnur mörgum af kvæð-
im þeirn, er eg áður þekti vel. En
dl eru þau betur kveðin nú—ekki
if því að höf. sé Ihorfinn mér að
ijónvistum, heldur af því, að hann
iafði, síðan eg þekti til, fundið
.miðshöggum sínum sínum réttari
ítað. í þessu sambandi mætti
ienda á, meðal annars, kaflann
II. í “Kvöldgöngur” (bls. 278), er
oyrjar á “Nú hafa lengst hin ljósu
cvöld” o.s.frv., er Kr. kvað fyrir
nig undir vist sönglag, að eins
essar tvær stökur. Nú eru þær
;kki einungis orðnar umbreyttar
njög, heldur eru þær nú orðnar
ninsti, miðliður, í þríköfluðum
lokki.
Á engu furðaði mig beinlliínis, er
eg las fyrst yfir kvæðasafnið, öðru
er jafnan erfiði háð og endar
stundum vel, en, því miður, oft
mjög sorglega. pað skildist mér,
að Kristinn ekki væri þunglyndur
í trúmálum, þótt efinn væri á
næstu grösunu En oft er hægra að
koma að þeim sökum ágiskun en
fullri vissu, því flestir alvöru-
men geyma allmikið í instu vitum
sínum, sem eigi er öllum gefið til
álita. Og má vera, að slíkt hafi og
hér átt sér stað.
Á síðari árum sínum mun Krist-
inn hafa hneigst all-mjög að kenn-
ingum Spiritista , eður “andatrú”,
sem sú kenning er óheppilega
nefnd. Mun það hafa verið fyrir
bendingar annara í ræðu eða riti.
Er mér tjáð, að hann ihafi fundið 1
skoðunum iþessum meiri hugfró en
kenningum þeim, er áður hafði
hann að kynnum haft.
Hvað sem í dómsorði ber að
leggja kenningu Spiritista til, er
þó hlutur einn í samibandi við
hana næsta undarlegur, og verður
Osjálíbjarga
sökum gigtar
PAR TIL HANN FJEKK “FRUIT-
A-TIVES” ÁVAXTA LYFIÐ
NAFNKUNNA
en rithættinum. Kendi eg þar um alvarlegrar íhugunar; en hann er
útgefendum bókarinnar unz opin-
ber afsökun frá þeirra hendi
neyddi mig til að láta af þeirri
hugmynd. Kristinn n.l. viðihafði
minn eigin irithátt frá þyí að við
fyrst kyntumst og þangað til eg
síðast þekti til hans. En ritháttur
ljóðanna er þar nú næsta
frábrugðinn. Get eg þessa
sá, hve margir menn og konur af
hyggnari, hugsandi flokkum þjóð-
anna hilla svo nefnd “dularfull
fyrirbrigði”. Flumbrulegast ræða
þau miál og önnur alvarleg tök
huganls þeir, lærðir og ólærðir
menn, sem lægnari eru á að slá um
sig með ímynduðum trúarstyrk
sínum, en ræða þau með ígrundun
R. R. No. 1, Lorne, Ont.
“í full þrjú ár lá eg rúmfastur
af gi-gt. Eg reyndi öll hugsanleg
meðöl og leitaði óteljandi læna á-
rangurslaust. — Loksins fékk eg
“Fruit-a-tives.”—Áður en eg hafði
lokið úr hálfu hylki, fér mér að
stórbatna og bólgusviðinn að réna.
—Eg nota meðalið enn og er nú
orðinn alheill.”
Alexander Munro.
gO cent hylkið, 6 fyrir $2.50 og
reynsluskerfur 25c. Fæst hjá öll-
um lyfsölum eða póstfrítt frá
Fruit-a-tives, Limited, Ottawa.
eigi fyrir þá sök.að mér sé með og festu; með öðrum orðum þeir,
þeirri breytingu á nokkurn hátt sem ekki eru hugsandi menn eða
misboðið, heldur aðeins til stuðn-
ings máli míínu Iþví, hve fastráðuir
jafnan virðist svo sem hitinn sé
mestur, söknuður þeirra út í frá,
er iáta sig þau atvik nokkru skifta,
dýpstur um og niálega eftir útför
hinna látnu, og er þá jafnan tjald-
að því sem til er (að minsta kosti)
í bundin og ólbundin ummæli, svo
naumast er þar unt við að bæta.
Fer þá tíðum svo, að ihinn fram-
liðni er ihafinn til skýjanna-, bvort
sem Ihann átti þar “Iheimilisrétt”
eða eigi, og svo er ekki á hann
minst- tíðar: hann býr um “tíma
og eilífð utan við minnistök fjöld-
ans af vinunum, sem bráðast
lýstu sínum djúpa söknuði. Mér
kom því í hug, að fult eins vel færi
á því, að eg geymdi það, er eg gæti
til þeirra mála l'aigt, eigi siízt þar
sem það væri isvo einkar áburða-
rýrt, unz hlé yrði á og betra 'hljóð
gæfilst lægri röddinni. pá er það
og eigi síður ástæðan, að eg hefi
teíkið mér þá reglu og skrifa eigi
eftirmæili í venjulegasta stíl, sízt
nema fyrir ítarlega bón hlutað-
eigenda, og þá gefið ótvírætt til
vitundar, að eg mundi færa fram
mlna eigin skoðun, samkvæmt eig-
in skilningi og þekkmgu á hinum
látna. — Menn, sem þannig minn-
ast ilátinna vina sinna eða annara,
eru ekki nema annað veifið beðnir
að rita um látna rnenn. peir höf-
undar eru og jafnan fól'ki yfirleitt
vel kunnir, sem fúsir eru að láta
að iþeim kröfum sem atvikahiti til-
finninganna sefast Ihöfgast við.
pað var því, þegar þetta áminsta
loforð var gefið, skilið á báðar
hliðar, að ekki myndi neinum of-
sjónum Ihætt í því, er eg kynni að
láta úr penna fljóta um Kristinn
Stefánsson, ef svo fæ.ri, að svörð-
ur láðsins tæki efnisleifar hans í
faðm sér fyr en mínar Enginn af
minum gömilu kunningjum myndi
síður en hann ihafa búist við, að
eg myndi segja um framliðinn
mann nokkuð það, er eg kviði að
verða svarþrota fyrir við réttinn
hinu megin. Og fáir myndu hafa
verið óliílegri til að kveða g'ífur-
mæli um mig liðinn á betri vísu
né lakari, en Kr. Stefánsson, ef
hann hefði orðið mér siðbúnari í
síðustu ferðina og Mtið sig atvikið
nokkru skifta.
Sérstaklga vegná þess, að þess
er vanalega ekki gærtt, finst það
næstum undaríegt, að um hvern
látinn mann má með sanni segja,
að hann (eður hún) hafi verið "ó-
likur öllum mönnum” í ýmisu eður
yfirleitt. Eins og það er vist, að
allir menn eiga ákveðið sameðli, er
það engu miður ljóst, að hver mað-
ur og kona á séreðli (individual-
ity), sérhvatir og sérmenningu að
auki. Og lífsins list reynist jafn-
Til eru þau skáld, sem engu líkj-
ast frekar en langvinnu, fúlu ís-
þoikunni, saggafullu, gjörsneiddu
af a'llri ihlýju og ihugnun, eins og
Kristinn getur um:
“.....Hún liggur í Ihöfum og
hugum
og hvarvetna leiðin'leg.
Með fúann í fangi sínu
Kr. var í þvi að breyta um verk
sín öll til bota eftir tækjum þeim,
er honum í svipinn virtust betur
við eigandi.
Eg býst við að flestir, sem kynt-
ust Kristni, hafi tálið hann gleði-
mann, kátan og fjörugan og fjör-
ugann í sinn hóp, eins og sagt er,
og látið þar við sitja. Mér kom
hann jafnan svo fyrir líka, að
öðru leyti en iþví, að mitt álit var
og er, að hann væri alvörumaður,
jafnvel öllu fremur, dýpra inni.
Og í hvívetna var 'hann viðkvæm-
ur, þegar einihver varð á vegi hans
Ihjlálparþurfi, eða beygður af at-
vikamepju lífskjaranma. Allvíða
benda og ljóð ihans á du'lda sorg og
leyndan söknuð.
Eftir venjulegum mælikvarða
geð,
Og hrey'kir upp hundaþúfum,
Og hækkar íhin smæstu peð. I
Hún fellur um metnaðs-sjúkt «at Kristinn nammast talist til
hins svonefnda trúmanna flokks.
Ekki ber því að neita, að ör var
hann í skoðunum og ör í hug-
myndabreytingum. Sjálfur var
hann breinlyndur mjög, og flutti
jafnan eigin skoðun ódulda, ómál-
aða glepjamdi litum. Fór honum
því sem mörgum þeim, isem grand-
varir eru, að hann treýsti öðrum
til hins sama og Ihætti þvá helzti
mjög, ef til vill, við að Mkja eftir
skoðunum eður staðhæfingum ann
ana, þeirra, er hann var ella 1 góð-
um kynnum við. Vondaufa rýn
ingin, 'hverfleiða skoðunin um ann-
að líf varð ofan á: Andansaugað
gat eigi séð það, sem eftir var
leitað:
"Af öllúm þeim, er sigldu út á
eru
leggja neina áherzlu á trú nema
frá flokkshendi. pá eru og þeir
til í lærðum sem ólærðum flokk-
um, sem skilst að fjöldinn muni
meta þá sem öðrum vitrari, ef þeir
slái 'hendi víð trúarskoðunum af
öllum tegundmm, ipeir menn eru
hinn eini enn fundni milliliður
Darwinsfræðanna milli manna og
dýra,
Ef til vill má og segja, að -eðli
starfandi mannsanídants sé oft
fremur að glíma mjög við hin hálu
“lukkuspil” hugsjónanna, en æ að
gæta . ihinnar rökvísustu dóm-
greindar í ályktunuim sínum pá
er og hugsandi mönnum vel kunn-
ugt um, að oft falla til þeirra
svifhraðar hungsanir, sem eiigi
höfðu fyr með þeim vakið og án
allrar áryenslu hugmagnsins:
“Undarlegur ómur svífur
Út úr skuggaheimi nætur
Hún þurkar upp ljósið og liti,
Sem lífsgleði morgnanna naut.
Á sannleikans leitandi leiðir
Hún legst sem á smalamanns
braut.” (bls. 66)
Jafnvel kvæði Kristins gefa, sum
hver, ekki ætíð ljósa Ihversdags-
mynd skáldsins. í raun og veru
var hann aðallega ádeiluskáld, og
ikvað æði margt í þá áttina, sem
aldrei mun á prenti sjást. Hvað
sem öðrum kann þar um að sýnast,
héfir mín skoðun frá fyrstu ag all-
langri kynningu verið sú, að Kriist-
inn, sem skáld, bafi verið Bólu-
Hjálmar í endurbættri útgáfu, að
frádregnum soránum og rudda-
Ihætti Hjálmars.
íSökum þess að eg var býsna
lengi á iheimili Kristins og enn
lengur í vinsömu nágrenni, og
þess, að við vorúm nánari kynnum
háðir en margir er sambúð eiga,
verða þeir, er greinarkorn þetta
kunna að lesa, að Silá þvö föstu,
ihver eftir geðþótta, að annað
tveggja skilji eg ekki ljóð Krist-
ins né sjálfan hann, vegna sljófra
‘hygginda minna, éður þá að eg
hafi komlist nær því en fjöldinn
hvað honum var iháðast skapi. Um
þetta ska'l eigi löngum senna.
pau af verkum Kristins, sem
flestum eru kunn vorðin, verður
hér eigi fjallað um aðallega nema
að svo miklu leyti sem þau geta
notast sem staðfestu atriði ýmiss
þess, er fram verður haldið, og
enn til styrtar þeirri ætlun minni,
að frekar myndi hann ihafa óskað
sætis á ljóðbékk öðrum en þeim,
er á sat hann. Með öðrum orðum:
petta er ekki ritdómur um ljóð-
mæli Kristins: “út um vötn og
velli”, iheldur örlítið minningár-
mál um manninn sjálfan, eins og
mér gazt hann að vera.
Eins og eg hefi þegar á drepið,
var Kristinn all-ólíkur öðrum
mönnum í ýmsu og ekki sízt sem
skáld. pegar áminst Ijóðasafn
hans nýprentað kom fyrst í rnínar
hendur hugsaði eg í vepjulegu
“hugsunarleysi”: “Eg líklega sé
hér ekki ýkjamargt, sem mér er ó-
Inn að mínum æðaslögum,
Inst við mínar hjartarætur.
pegar út úr einverunni
Að eins dauðar raddir ka'lla,
Hvarflar andinn orð'laus isjálfur
Inn á milli hugarfjalla”
(bls. 12 og 13)
Sem íslendingur var Kristinn
mörgum löndum sínum æ sannari,
þrátt fyrir það, að ihann flytti- til
þessa lands á æskuskeiði, og jafn-
an tók hann ærið ört svari fóstur-
jarðarinnar þegar við Ihenni var
hnýtt í nærveru hans.
“öfugt liggja okkar spor
Tiil afrefcsverka mannsins,
í pappírs umbúð ástin vor
Er ti'l föðurlandlsinis.” (bl. 225).
Eftir nánustu þekkingu minni á
þjóðrækni KrMinis, met eg fylgj-
andi istef sem nákvæma mynd af
þjóðræknis eiginleika ihans:
“Já, sviona’ er það—eg.get ei
að því gert, —
Ef gengur eitthvað þessu landi
móti,
Og oft, ef það af einíhverjum
er svert,
Er eins og 'heitur straumur um
mig fljóti,
Sem taugar, blóð og skap mitt
hafii hert
Hver hrakspá mælt af önug-
Copenhagen
Vér ábyrgj
umst það ao
vera algjörleg;
hreint, og það
bezta tóbak t
heimí.
Ljúffengt og
endingar gott,
af því það ei
búið til úr safa
mikiu en mildu
tóbakslaufl
MUNNTOBAK
....í
lyndum þrjóti.
Mér finst það vera færi til að
iprófa’ ’ann,
Og—fingur mínir kreppast
inn í lófann!”
Kristiinn var ákveðinn jafnréttis-
maðlir og undi Ihvergi að hallað
væri isla'g á lítilmagnann, eður
þann, er eigi kunni af Isér lag að
hera.
í hiinum prentuðu ljóðum ber
eigi mikið á findni þeirri, sem
Meinspaugni líkt og kvæðið
“Efamlál”, bls. 208 var honum öllu
tamari, en bókin sýiíij', því mörgu
af slíkum brögum lét hann eigi við
haldið. Hér er þetta ermdá:
“Svo öflgur er álaga-dróminn
í al'danna harðsnúna þætting
Að vér þurfum annað en óminn
Af innihaldsleyisisins þvætting.”
Uppgerð, óhreinlyndi og un'dirferli
voru karaters blettir, isem Krilst-
inn hafði alvarlega minkunn á.
Kriistni var all-töm og kunningjar pað er því engin uppgerð kvæðið
hans margir 'enn muna að líkind-1 ihans “Morgun og kvöld” á fols. 32.
um. Féllu oft stöfcur af þeirri röð J Við eitthvað af islíkum kaunum
í þann hóp, einkum ef ekki var | lagði ihann og þessa stöku (bls.
margmenni viðstatt. En eins og j 246), með fyrirsögninni “Undir-
áður var á drepið, var -það einkum gefni”:
ihin kritiska Bólú-Hjálmars-nepja,j
sem ibetur virtist að ná nístings-
Ibeiskju þeirri, 'er margir Ihagyrð-
ingar strita við, en ná eigi tökum
á, sem hann oft gat fa'lið ærna
hugsun í þó eigi væri ljóðið langt,
ins og t. a. m. þetta stef:
“pað varð, sem áður, alt af hjá
honum Asna-Strik,
Örfhentur sáði hamn ótal
vonum,
Uppskar isvik.” (Bls. 148).
Og þetta á Ibls. 209:
“Svo ei verði’ á kjúkum kalt
Kafald fyrnsku tíma,
pjóðræknina yfir alt
Eru þeir að líma.”
Mundi þtta stef ekki geta átt sér
heimild jafnvel nú, þegar þjóð-
ræknin er orðin að beinu félags-
má'li?
“Jafnan blauð og já-mælin
Jarmi gnauðar lausum
Kinkaði aumjúk einfeldnm
Ótal sauðarlhausum.”
pótt eigi sé það áform mitt að
ségja hér hvern þátt 'úr æfisögu
Kristins en aðallega að gefa fáa
d'rætti, sem líkjast kynnu hrað-
dregiinni mynd ihanis, verður eigi
jafnframt slíku við komið nema
svo að “sagan” sé einnig til greina
færð að nokkru.
Kristinn var maður fríður og
bauð af sér góðan þokka. Ef mig
minnir rétt var hann 5 fet og 11
þuml. á hæð og tilsvarandi þrek-
inn; bjartur að yfirlitum með mik-
ið döfct hár og skeggþéttur, þegar
því var vðxtur leyfður. Háttprúð-
(Niðurl á 5. bls.)
an 'Sú, algengust, að séreðli hvers kunnugt”. En þgar eg fór að lesa
berst við séreðli Ihins; eður, ef alt sum kvæðin, sem eg ihafði verið
stefnir í betra horfið, verða hin ó-' r.æsta kunnugur um eitt skeið,
líku séreðliatök samúðg og þá ætið' kom mér brátt í ihug það, sem eg
afltækari og þýðingardýpri.
pað er nokkuð annað að rita um
mann eins og Kr. Stefánsson, sem
orðinn er Ijóðhlynta meginhluta
hafði löngu vi-tað, að Kristinn hafði
vana einn, sm því miður ærið fá-
um skáldum er tamur: Hann var
vandvirkari, vandMtari við sjálf-
þjóðar sinnar kunnur fyrir ærinni an sig, en nokkur annar höfundur
tíð, en _ginhvern þann, er fáir er eg hefi kynst. í rauninni var
þekkja skil á. prátt fyrir það má honum ekki 'létt um að yrkja í öðr-
þó játað vera, að myndir, sem vér um stíl en þeim, er eg hefi drep'ið
drögum út af Ijóðum annars ó- á hér að ofan. Ogihann reif niður
þektra höfunda sýna, oftar en hitt, til agna oft og tíðum, hvað eftir
að eins Ijóðlínurnar í persónu- annað, kvæði sín, þau, er þegar
dráttunum, — litinn, yfirhorðið voru fullgerð og stundum prent-
að eins. Viðkynningin við skáld-'uð. Maður átti aldrei víst, að
þetta haf,
Hvort eru þeir lentir, eða sukku
þeir 1 kaf?
Er hafsvídd þessi auð, eða
bverfist hún um lönd?
Hvort hittumst við síðar á'ann-
ari strönd?” (bls. 49).
“Og enn kvað hann”:
“En sama röddin eilíflega ómar—
Úr eyðiþögn í stormi lífs hún
Ihljómar.
Hin sarna’ er þráin, þreytu heitur
-sveitinn
Og þrautagangan — eilíflega
leitin.”
Kunnugt er mér, ^ð sú aldan
berst nú yfir lönd og álfur, að trúin
sé reyndar nokkuð það, sem ökki
ætti að vera neinum aðal atriði, og
án hennar geti líf og lífsjör manna
náð gildi sínu. En erfitt er það
og ósannrínt verk en-n sem komið
er, að dylja, allmörgum, hve miklu
saélli sá maður er, að öllu öðru
jöfnu eður ójöfnu, sem hefir á-
íkveðna, flysjulausa trú, hver svo
sem hún er, en ihinn, sem alt efar.
Hitt er yfirleitt, með örfáum und-
antekningum, skoðun mín, að rétt
sé það, er sálmaskáldið kvað:
' “Ekki’ er í sjálfsvald sett,
— sem nokkrir meina —
yfirbót, iðrun réltt
og trúin hreina.”
Hið sanna í þv-í máli er oftar en
hitt, að sá, er þykist vera trúmaður
og staðhæfir, að allir geti verið
trúmenn á sömu vísu og ihann, ef
þeir að eins vilji og hafi þar næga
mannvöndun til, er annað hvorit
hreinm og beinn trúMus hræsnari,
eða gjörsnauður af þekkingu
mannlegs anda. ÖIl flokkstrú er
utan að lærð, oft og tíðum kend af
þeim, sem minna hugsa um gildi
trúar en sá, sem kent er. öll kend
trú ihefir eittihvað mannlegt við
sig, einíhvern blæ, sem bendir til
þess, að mannlegt vit hafi fjallað
um harmoníuna í hljómliðum
(oords) ihinna guðlegu tóna. Af
þessu stafar ef til viíl, öllu öðru
fremur, efagruflan nemenda.
Fjöldanum Öllum af hugsandi
mönnum finst iþví, að sjálfir þeir
beri aðal skylduna til að leita.
grunda, að gefnum gögnum, eftir
1921 SPRING^SUMMER CATALOGUE
1S NOW BEING MAILED
mennið sjálft segir afdáttarlaust^ heyra kvæði hans eða lesa í hand- því sanna og rétt(—ara). Sú leit