Lögberg - 31.03.1921, Blaðsíða 4

Bl*. 4
LÖGBERÖ, FIMTUDAÖINN, 31. MARZ 1921
. ■"■■■■■■ ■ ■ : ■ .;t =====
Jogberg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
nmbia Press, Ltd.^Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
Talaimart K-6327 ofi N-6328
Jón J. BQdfell, Editor
Utanáskrift til blaðsina:
THE eOLUNIBUV PRESS, Ltd., Box 3171, Wlnnlpeg, M«n-
Utanáakrift ritatjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3171 Winnipeg, R|an.
IThe “Lögberg” is printed and publlshed by The
Columbia Press, Limited, in the Columbia Block,
R53 to 857 Sherbrooke Street, Winnlpeg, Manitoba.
Sjáandi sjáum vér ekki.
JÞó sjón augna vorra sé í bezta lagi, og þó
vér séum talin þolanlega skilningsgóð, þá
er það undur margt, sm fram hjíá oss fer án
þess vér veitum því eftrtekt — án þess vér
skiljum það eða sjáum.
Stundum kemur þetta fyrir af þekkingar-
leysi, eins og hjá Búunum í Suður Afríku, þeg-
ar þeir mokuðn demantssandinum upp á þök
húsa sinna. I*eir sáu steina með ýmsum lit-
um, suma Ijómandi fallega, en þeir höfðu enga
'hugmynd um, að það væru ósegjanlega dýr-
mætir demantar, fyrri en augu þeirra voru
opnuð af öðrum, sem þá líka voru búnir að ná
haldi á demanta-námunum og hafa síðan tekið
meira en hundrað og fimtíu biljónir doll. virði
íif demöntum úr þeim.
Vesitur-íslendingar hafa tíðuni verið mint-
ir á, að þeir ættu óuppausanlega gullnému, eða
demantanámu, þar sem væri íslenzk lífsreynsla
og lyndseinkenni, eins og þau eru til vor komin
í gegn um sögu liinnar íslenzku þjóðar og bók-
mentir.
En þótt undarlegt sé, þá hefir verið erfitt
að fá Vestur-lslendinga yfirleitit til þess að ljá
þeim áminningum eyra. Þrátt fyrr það, þó
þeir hafi mótt sjá og hlotið að sjá í lífi sumra,
já, margra Vestur-lslendinga, þann lífskjarna,
sem á sögu- eða gullöld íslands 'bar drengskap-
arorð þjóðarinnar frá Garðarsey og til Mikla-
garðs.
Farið þið um bygðir íslendinga í Vestur-
iheimi—um íbygðir mannanna, sem hingað komu
félausir, mállausir og gersneyddir allri verk-
legri kunnáttu, fyrir hálfri öld s'íðan, og sjáið
hvað þeir hafa gjört.
Faiið til leiðandi manna þjóðfélagsins, þar
sem Islendingar eru búsettir, og sp^rjið þá
hvernig þessir allslausu íslendingar hafi
reynst. Farið til lögreglunnar í þeim bygðum
og borgum þessa lands, þar sem Islendingar
eru aðallega búsettir, og spyrjið hana að því,
hve marga íslenzka löglbrjóta þeir hafi á fanga-
skrám sínum.
Vér vitum hvert svarið yrði og vér vitum
líka, hvaðan oss hefir komið sá styrkur and-
legur og líkmlegur, er gerði oss mögulegt að
ná orðstír þeim, sem íslendingar hafa getið
sér á meðal samborgara sinna.
Til þess að menn segi ekki, að þetta sé
skrum eitt og þjóðernisdramb, þá viljum vér
benda hér á vitnisburð eftir tóriskáldið og lista-
manninn alknnna, Percy Aldridge örainger,
sem lesa má í Tímariti Þjóðræknisfélagsins
fyrir árið sem leið. Hann segir þar að hann
vilji láta kenna íslenzka tungu og bókmentir
við hverja einustu mentastofnun, og vilji láta
hana sitja í fyrirrúmi fyrir latínu,grísku,þýzku,
frönsku, ítölsku og spönsku, og hann gerir
grein fyrir þessari sannfæring sinni á þessa
leið:
“Þessi löngun miín er sprottin bæði af sér-
stökum og alkunnum ástæðum. Hinar sérstöku
eða persónulegu ástæður eru þessar: Ekkert
hefir vaikið mig eins til sjálfsvitundar um köll-
un lífsins; verið mér stærri opinberun, orðið
mér gagnlegi’i við listanámið, ráðið jafnmiklu
um athafnir mínar og ákvarðanir, verið full-
komnari mælikvarði fyrir hugsunum mínum og
breytni við hið opinbera starf mitt eða skyldu-
störfin hversdagslegu, sem andi þjóðernisein-
kunnanna íslenzku, er smám saman hefir skýrst
fyrir mér, með vaxandi skilningi á íslenzkri
tungu. Hinn skæri hetju-hreimur, sem hinir
lökustu jafmt sem hinir snjöllustu kappar fom-
sagnanna vekja, hefir mér ætíð fundist vera
sá lúðurhljómur, er heimti menn til hreysti-
verka, og að eigi verði við honum eyrum lokað.
Hið stáleflda lífsfjör, er hvarvetna kemur fram
í fornsögunum, færir mér ferskara loft, er
hressir mig jafnvel betur en návistin við hina
eðlisihreinu, óspiltu og ytri náttriru. Tign há-
fjallanna, hin kalda ró eyðimarkanna, ægi-
þróttur hins brimsollna hafs, em saman dregin
í örsmáa lífseining hjá hinni forn-norrænu
])jóð, svo að þessi frumöfl hinnar ólífu nátt-
úru koma þar fram í lífi gæddum andlegum
myndum.”
í lifi þessa maiins, Percy Aldridge Grain-
ger, hefir íslenzki lífsþrótturinn borið svipað-
an ávöxt eins og í lífi hinna eldri íslendinga í
þessu landi. En mismnnurinn á honum og sum-
um, já alt of mörgum af Islendingum sjálfum,
er só, að hann vill leggja alla stund á að ná í
sem mest af þessum auði, sér sjálfum og þjóð
sjnni til mannsdóms og menningar.
En vér, sem þessi lífsreynsla og þessi auð-
ur liggur opinn fyrir — vér, sem eigum hann,
hvað erum vér að gjöra?
Erum vér að færa oss í nyt þann mann-
dóms þroska, er allir — undantekningarlaust
allir útlendingar, sem kynst, hafa lífsreynslu
og lífskjama hinnar íslenzku þjóðar, hafa
fundið ? Eða erum vér þeir einu af öllum þeim
sem þekkja þá námu, sem lítilsvirðum hana og
snúum báki við henni?
Vér, sem höfum úr henni þegið alt það
bezta, sem vér eigum, og getum ekki án þess
stuðnings verið enn í langa tíð, ef vér eigum
ekki að stórskemma sjálfa okkur ?
Erum vér virkilega þeir einu, sem ekki
berum vit, dáð né gæfu til þess að meta, virða
og viðlhalda í lengstu lög kjama vors eigin lífs
og þroskunar möguleikum fólks vors í dreif-
ingunni hér vestra?
Oss er sagt, að unga fólkið geti ekki notið
þess góða, sem íslenzkur lífsþróttur hefir að
bjóða, að það sé engin von, að íslenzkt mál, né
íslenzk lífsreynsla geti orðið því nokkurs virði,
því það skilji hvorugt.
Því miður er eitthvað satt í þessu. Hér
er nú að vaxa upp ungt fólk á meðal vor, sem
hvorki skilur íslenzkt mál svo nokkur mynd sé
á, né heldur ber virðingu fyrir nokkra því, sem
viðkemur foreldrum þeirra, forfeðram né feðra-
landi.
En á því bera þeir af ættþjóð þessi fólks,
sem barist bafa við erfiðleiika lífsins, lifað,
strítt og sigrað til þess að vér mættum anðg-
ast og læra af reynslu þess, enga ábyrgð.
Ekki heldur unglingarnir, sem svona eru
illa farair — heldur foreldrar þeirra og vanda-
menn, sem ekki hafa haft nógu mikla ræktar-
semi til, eða borið nægilega mikla lotningu
fyrir þjóðararfi sínum, til þess að innræta
börnum sínum virðingu fyrir honum.
Það er þvú engin furða, þó þeir unglingar
vilji kasta því, sem íslenzkt er, þó þeir finni
ekki til neinnar skyldu í samlhandi við þjóðar-
arf, eða sjái þýðingu þá, sem hann hefir fyrir
manndóm og þroska Vestur-lslendinga, og
láti berast með tíziku og tíðaranda út í iðu-
ikastið hérlenda.
En þegar fullorðnir menn, sem ekiki geta
lesið eina setningu í ensku máli lýtalaust, né
heldur skilja mælt enskt mál, eru að hrinda
þessu unga fólki út úr öllum íslenzkum félags-
skap og samböndum við ættstofn sinn og ætt-
land, og hrópa krossfesting yfir íslenzkt mál
ög menning á meðal vor Vestur-lslendinga, þá
er heimskan sannarlega komin á sitt hæsta
stig.
---------o--------
Nýjar bœkur sendar Lögbergi.
i.
Syrpa, 8., 9., 10. og 11. hefti 8. árgangs.
Þessi hefti Syrpu eru vel úr garði gjörð
og margbreytt og fróðleg að efni. Efnisskráin
er sem fylgir:
8. og 9. hefti: 300 ára afmæli Nýja-Eng-
lands, eftir ritstjórann. Isilenzkt þjóðerni
vestan hafs, e. séra Adam Þorgrímsson. Rauð-
hærða stúlkan, saga n. 1. Bútar úr ættarsögu
íslendinga á fyrri öldum eftir Stein Dofra.
Heimur og geimur, eftir Þorvald Thoroddsen.
Göng í gegn um jörðina, ritstj. Brúðardraug-
urinn, þýtt af Ben. Gröndal. Sitt af hverju,
eftir ritstj. Skrítlur.
10. og 11. hefti: Dagdrumar, eftir Þór
Jónasson. Heimur og geimur, Þorv. Thorodd-
sen. Brot úr ferðasögu minni til Eskimóa,
Chr. Leden. Síðasta för hans afa, kvæði eftir
Arna S. Jón og Guðrún, eftiri Sigm. M. Long.
Írafells-Móri, þýtt af Ben. Gröndal. Kattar-
augað, saga. Sitt af hverju.
II.
Andkristni heitir fyrirlestnr, sem herra
Árni Jóhannsson flutti í Beykjavík á Islandi
28. október og 4. nóvember s.l. og sem höfund-
urinn hefir verið svo vænn að senda oss, sem
vér þökkum fyrir. Fyrirlestur þessi er lýsing
á trúmála ástandinu á ættjörðu vorri, eins og
það kemur höfundinum fyrir sjónir og hörð
cleila á nýju stefnurnar, sem höf. segir að fari
eins og logi yfir akur: ný-guðfræði, andatrú og
guðspeki. Kemst höf. svo að orði í inngangi
fyrirlestursins:
“Síðan er kristin trú festi verulega rætur
í hjörtum manna hér á landi, hygg eg að trú-
mála-ástandið hafi aldrei verið ískyggilegrq
en nú, trúnni hafi aidrei verið jafn afskaplega
misþyrmt, eða hún í slíkri hættu stödd, sem nú.
Guðs heilaga orð er ekki að eins í mörgum
greinum virt að vettugi, heldur er því á ýmsa
lund snúið í hina herfilegustu villu. Mörgum
hinum dýrmætustu trúarsetningum og dýrðleg-
ustu sannindum er gersamlega afneitað. Krist-
ur sjálfur er klœddur úr guðdóminum og settur
á bekk með skammsýnum og skeikulum mönn-
um og kenning hans véfengd á allar lundir.”
----------------------o--------
Dr. William T. Manning.
Þegar Dr. Burch, biskup í Episcopal
kirkjunni prótestantisku í New York, dó, nrðu
all-harðar umræður út af því, hver það þýð-
iugarmikla embætti skyldi skipa.
Á meðal þeirra, sem nm var talað, var sá,
sem nú er orðinn bisikup, Dr. William T. Mann-
ing, sem þá var prestur Trinity safnaðarins,
maður frábærlea vel gefinn, einarður og á-
kveðinn, og vítti Bandaníkin allra manna mest
næst Theodore Roosevelt fyrir hlutleysi sitt
framan af stríðinu nýafstaðna. Þegar það
varð ljóst, að hann yrði í vali við biskups-
kosninguna, risu Hearst blöðn upp á móti hon-
um og bríxluðuvhonum um, að hann væri Breta-
vinur og þess vegna óhæfur í þetta embætti.
Ástæðan fjrrir þessari árás Hearst var sú,
að Dr. Manning hafði áðnr opinberlega vítt
hann fyrir afstöðu hans í stríðinu og sérstak-
lega út af því, að Hearst tók sér í fang að rétt-
læta það, þegar Þjóðverjar söktu Lusitania.
Síðar neitaði Dr. Manning að vera í nefnd
með Hearst, til þess að taka á móti Bandaríkja
hermönnum, er þeir komu heim úr stríðinu,
svo Hearst þóttist eiga í höggi við hann og vildi
víst gera sitt til þess að hann næði ekki kosn-
ingu. En engu fékk hann áorkað í því efni.
Um það sama leyti, sem Hearst var að rífa
strigann á Dr. Manning, birtist eftirfarandi
grein í The Curchman, aðal málgagni kirkju-
félags þess, er Dr. Manning heyrir til:
“Það eru ekki miklar líkur til, að New
York fái þann biskup, sem hún ætti að fá.
Hann er ekki til......
Oss er sagt, að næsti biskupinn í New York
verði að byggja dómkirkjuna. Dómkirkja er
það síðasjita, sem þes&i borg þarf. Hún er full
af grjóti, múrsteini og kalki. Skyldi vera
nægilega mikið af kristindómi til í borginni,
til þess að fylla eina volduga 'kirkju? Ef vér
höfum trúna, þá fullnægði tjald þörfum vor-
um Ef vér ekki treystum Kristi, þá er dóm-
kirkja oss til háðungar. Og vér treystum
honum ekki. Yon vor er bundin við það, sem
nútíðarmenningin setur traust sitt á — vald
peninganna!
Biskup, sem helgaði líf sitt fátæktinni, —
vrði ljósberi fólksins. Hann rakaði máske ekki
saman peningum fyrir trúboð, kirkjur, kirkju-
setur, eða fátækfastofnanir. En hann fengi
máske það sem peningarnir hafa ekki getað
veitt oss — hann mnndi fá eyra bræðra sinna
og systra í miljóna tali, sem þrá að heyra
hvernig vér eigum sjálf að eignast guðs ríki í
hjörtun, þerra tárin og fylla hjörtu vor stað-1
festu og von.
Peningar eru eitt af öflum þeim, sem guðs
ríki getur verið án, þó kirkjan hafi aldrei trú-
að því síðan á postulatíðinni og á tíð klaustur-
lífsins, þegar það var guði næst.
Peningar geta aldrei frelsað hina amer-
ísku þjóð né betrað heiminn. Ef að New York
búar settu von sína á Krist, þá þyrftum vér
ekki að óttast féþurð til trúboðsþarfa. Heim-
urinn allur mundi veita slí'ku undri eftirekt og
falla til fóta frelsarans.
Menningin, sem er að berjast fyrir tilveru
sinni í dag, er hræddari við guðs orð, heldur en
'rið öll öfl myrkranna til samans.
Fólkið, sem elskar heiminn eins og haxm
er, er hrætt um að kirkjan muni finna Krist.
Fólkið í New York hefir ekki óskað eftir slík-
um biskupi. Það mundi verða óttaslegið, ef
guð sendi svoleiðis mann.”
IllllHmHlimiHHimilllHlilHIIIIHIIIIHlllHtllMlHIHIIIHIimilMimilHimilllHIIIIlHimillHtmiHtaKHimi^g
Seinustu þrjá dagana, sem stóra ■
salan fer fram, verður margur nyt- §
samur hlutur seldur við Uppboð.
Fjölmannið því þá dagana, því §
margur gagnlegur hlutur mun fást |
með gjafverði. Salan fepfram milli kl.2til 4e.m. ■
Elis Thorwaldson,
Moontain, N. Dakota ■
lllliMIHl

IIISIIIil
llHIHIBUIiailllHIIIIHIIIiB
Norður við Fljót.
Á fyrstu járnbrautarlest þangað
9. nóvember 1914.
Von er uppfylt. Ósk er fengin.
Eimreið branar heim í hlað.
Hér var jámbraut áður engin.
öllium minnisstætt er það.
Margt þó lagist. Vex þó vandi,
Vel svo faraist þjóð og landi.
Framtak þarf á frjóvum stað.
Þar, isem Fljótið lygna líður:
Lán í framtíð brosir við.
Landið greiðan gróða býður:
Grafi — plægi — bygðarlið.
Því skal breyta starfi og istefnu:
Styrtksins leita í efni gefnu.
Nú má varla verða bið!
--------o------—,
Charles E, Hughes.
Fyrsti maðurinn, sem hinn nýi forseti,
Bandaríkjanna, Warren G. Harding, auglýsti
að tekið hefði stöðu í ráðuneyti sínu var Char-
les E. Hughes, hæstaréttardómari.
Hann hefir nú tekist á hendur ríkisritara-
embættið, ef til vill eina allra vandasömustn
og ábyrgðarmestu stöðnna, sem nokkrum borg-
ara Bandaríkjanna verður á herðar lögð, að
undanskildu forsetaembœttinu sjálfu. Það er
ekki einsta, að á herðum ríkisritarans hvíli
feykilegt starf í sambandi við meðferð innan-
ríkismálanna, heldur er hann einnig nokkurs-
konar utanríkisráðgjafi líka.
Útnefning Hughes í þetta vandasama em-
bætti hefir mælst hvarvetna vel fyrir bæði
heima og erlendis, að því er ráða má af blöð-
nm þeim, er látið hafa skoðun sína í ljós í því
sambandi. Mr. Hughes befir orð fyrir að vera
strang-heiðarlegur og réttsýnn maðnr, er ekki
má vamm sitt vita í neinu. 1 forseta-kosning-
unum árið 1916 sótti Hughes um tignina af
hálfu repnihlicanaflokksins, og hlaut svo mikið
fylgi, að lengi vel mátti varla á milli sjá, hvor
sigursælli yrði, hann eða Wilson.
Eftir að Mr. Hughes tók við embætti, kom
til hans kasta að hlutast til um deilumálin á
milli Costa Rica og Panama. Þessi þjóðakríli
höfðu átt í ströngum erjum, þar til nú fyrir
nokkra að npp úr logaði og þeim lenti saman
í blóðugu stríði. Sendi Hughes þá stjóraum
þeirra ríkja harðorða tilkynningu um, að þau
yrðu að hætta að berjast og semja um misklíð-
arefnin á friðsamlegan hátt; benti hann á ýms
grundvallar atriði til samkomulags í tilkynn-
ingn sinni, svo sem um það, hvar landamerkja-
línurnar skyldu dregnar verða og varð árang-
urinn sá, sem knnnugt er að friður komst á.
Annað mikilvægt mál hefir Hughes orðið
að fjalla um þær fáu vikur, er hann hefir gegnt
ííkisritaraembættinu, sem sé málaleitanir Bol-
sheviki stjómarinnar á Rússlandi, í sambandi
við viðskifti milji þessara þjóða. Stjórn Breta
hafði fyrir skömmu gert viðskiftasamning við
Bolshevikana, og hugðu margir, að Bandarík-
in mnndu fara að hennar dæmi. En Hughes
ieit öðru vísi á málin. Hann svarar erindi
Bolshevika í mjög fánm orðnm og tilkynnir
þeim; afdráttrlaust, að fyr en geibreyting á
fjárhagskerfinu rússneska nái fram að ganga
og helgi samninga verði viðurkend, ásamt trygg-
ingu eigna og lífs, geti ekki um viðskiftasamn-
inga verið að ræða.
o
Þeim, sem hafa brautir brotið:
Brenna heitast negg í dag.
Þeir, sem hafa úr flóði flotið,
Flúið ei — sitt bygðarlag:
Þeim er bezt við þessar grundir.
Þá nú hrífa betri stundir,
Glögt nú sýna gleðibrag.
Gk»tt og vel. En óður æðri
Ei 'þér gleymist, þjóð mín kær!
Hafna kotungs hugsun skæðri,
Hún þér aldrei bjargað fær,
Hafna því, sem hugann lægir;
Hafna því, sem engan frægir.
Þá mun blómgast — þessi bær.
Nú með tækjum nýrra færa,
Nýir straumar berast þér.
Með því alt það máttu læra
Meginland sem okkar ber. (
Þekking liðna er ljúft að geyma;
List er einnig það — að gleyma.
Brátt nú sjá: hvað betur fer.
!
Hér er vor — Þó haust sér hafi
Haslað völl, í tímans rás
Og af því kulda og kólgu stafi,
Kveðju sendi Snæfells ás:
Samt er bjart við Fljótsins falda,
Framsókn nýrri skal það valda. —
Kyrt fer Norðri kóngur hás!
Jón Kernested.
Tímarit
pjóðræknis félags Islendinga,
annað hefti, er ikomið út hér í
Winnipeg fyrir nokkru og nú að
8jálfsögðu fáanlegt til kaups vlíðs-
vegar um bygðir Mendinga vest-
an hafs. Búast má við, að á
flestum ísl. heimilum verði rit
þetta keypt og lesið, því bæði er
verð iþesls mjög lágt, að eins einn
dollar, — tvímælalaust ódýrasta
bókin, sem nú er gefin út á ís-
lenzku — og þar að auki hefir
það að geyma mikið og margvís-
legt lesmiál sem að minsta kosti
allir þjóðræknir Vesur-Mending-
ar ættu að hafa löngun til að
færa sér í nyt.
ALveg áreiðanlega er þetta mynd-
arlegasta ritið, bæði að vöxtum,
friágangí og efni, sem út er gefið
af nokkrum útlendingum hér í
Canada, og sýnir >að meðal ann-
anrs ihvað landinn getur, þegar
ar hann legst á eitt, þótt fámenn-
astur sé allra útlendinganna. J?jóð-
rseknisfélagið á þakkir skilið fyrir
dugnað sinn í þessu efni og von-
andi meta Vestur-M. starf þessa
unga félags að verðleikum og sýna
það með þvií að sfyðja það í orði
og verki.
Að ytra frágangi er ár.irit
þetta einkar prýðilegt, vel prent-
að, letur skýrt og kápa skrautleg.
pó er meginmálsletur ekki eins
faliegt á þessu hefti og á hinu
fyrra, hefir þann stóra galla, að
'áJhersluorð eru nú prentuð með
svörtu og feitu letri í stað ská-
ileturs eins og gert var í fyrra; í
sumum ritgerðum Iheftis þessa, ber
svo mikið á feita letrinu, að það
stingur óþægilega í augu og spill-
ir útliti lesmálsins. Sl'Qct munu
'líka flest tímarit forðast, þau að
minsta kosti, sem ant er um útlit
og frágang. Petta er nú kann-
ske smávtægileg aðfinsla, en þar
sem með fyrra heftinu það var
sýnt, að hjá þessum annmörkum
var hægt að komast, þá hefðu út-
gefendurnir átt að sneiða hjá
svona smekkleylsu í þetta sinn.
Ef til vill stendur þetta að ein.
hverju leyti í sambandi við skýr-
ing þá, sem lesa má aftan á titil-
biaðinu, en þar stendur: “prentað
ihjá Viking Press”, og “Farmers
Advocate”. Frá mínu sjónarmiði
virtist óþarfi að fara með útgáfu
tímarits þessa inn í enska prent-
smiðju, þegar Mendingar eru
þess umkomnir að leysa verkið af
hendi eins vell eða jafnvel betur.
— pessar aðfinslur eru nú að
sjálfsögðu auka-atriði, smávægi-
legar að flestra dómi og hafa vit-
anllega engin áihrif á útbreiðslu.