Lögberg - 23.06.1921, Page 2

Bls. 2
LÖGBEEG, PlMTUDAGrNN,
23 JÚNÍ 1921
IJögberg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
ombia Prets, Ltd.^Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
Talaimart >'-6327;oé N-6328
Jón J. BíldfeU, Editor
Otanáskríft til blaðsina:
THE COIUMBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipag. ^ar).
Utanáakrift ritstjórana:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, tyan.
The “Lögberg" is printed and published by The
Columbla Press, Limlted, in tha Columbia Block,
863 to 857 Sherbrooke Street, Winnipeg, Manitoba.
1
Vandræði og vandræðamenn.
Oss þykir liklegt, að fáir meim með heil-
brigðum líkama og heilbrigðri sál séu til, sem
ekki viilja bægja frá sér vandræðum í lengstu
lög, verja sig fyrir öllum skaða og óförum af
fremsta megni.
Slíkt er og náttúrlegt, því lífsþrá bvers heil-
brigðs manns og hverrar heilbrigðrar konu
krefst ,þess. Og svo er það líka Ijóst, að þrosk-
unar möguleiki allra er undir því kominn, að geta
vemdað sjáilfan sig fyrir óhöppum og óáran.
Sama er að segja um líf og þroska þjóðanna.
pær eru í þessu sambandi háðar alveg sama
lögmáli og líf einstaklinganna, að öðru leyti en
því, að ógæfan verður stórkostlegri og færir með
sér yfirgripsmeira böl, ef illa fer, en 'aftur meirí
blessun, ef vel gengur.
Vér kvörtuðum sáran undan hinu ægilega
böli, er stríðstímarair höfðu í för með sér ,og er
sízt að furða sig á því. Menn vonuðust eftir
bót bölsins, harma léttis og hagstæðari tíða, að
stríðinu loknu.
En stríðinu heldur áfram enn, um allan
heim. í hverju einasta landi í öllum heimi, er
uppihaldslaust stríð, — stríð, sem miðar til þess
að kollvarpa iðnaðarstofnunum landanna, hefta
framleiðsluna og koma þjóðunum smáum eða
stórum á kné.
Ekkert er til, sem eins fljótt eyðileggur fé-
hvern lagsskap, stóran eða smáan, eins og inn-
byrðis ósamlyndi og ósamheldni, og aldrei hafa
þau öfl leikið eins lausum hala og grafið sig inn
í merg og bein þjóðanna, eins og einmitt nú.
Vér heyrum menn segja, að þetta séu nátt-
úrlegar afleiðingar stríðsins, að engin hætta sé
á ferðinni og að hlutimir jafni sig aftur bráð-
lega. petta er heimskulegt léttúðarhjal. Eng-
inn hlutur gerir sig sjálfur.
Iðnaðar- og verzlunarmál flestra landa eru
í ægilega slæmu ástandi. Verkföiliin, sem standa
yfir og hafa staðið yfir, hafa fylt hinar ýmsu
stéttir meira og minna óhug og illu blóði.
Verkföllin hafa og gjört það að verkum, að
framleiðslu kostnaðurinn hefir vaxið svo að iðn-
aðarstofnanimar geta ekki selt eða framleitt af-
urðir sínar nema að selja þær sér í skaða.
Hér er þá um tvent að ræða og að eins
tvent: Að vinnuiýðurinn láti til leiðast að vinna
fyrir því kaupi, og þann vinnutíma, sem nauð-
synlegur er til þess, að iðnaðarstofnanirnar geti
staðist. Eða þá, að þær verða að loka dyrum
sínum og hætta.
petta er ástand, sem ekki getur lagast af
sjálfu sér. par verður því til að koma skilning-
ur beggja málsaðilja og staðfastur vilji þeirra
til þess að bæta úr því, ekki að eins sín vegna,
heldur vegna velferðar þjóðfélaganna og þrosk-
unarmöguleika þeirra.
Vér trúum því, að ef sá hluti verkalýðsins,
sem finnur til skýldu sinnar sem borgarar hér
landi eða annars staðar, og þeir af frarpleiðend
um, sem bera hag heildarinnar fyrir brjósti,
fengju að ráða, að þá væri hægt að laga þetta—
brjótast fram úr þessum vandræðum smátt og
smátt. En nú er það ekki, því hér er líka að eiga
við og mæta stórum flokki manna, sem hafa
annað hvort gjört það að lífsstarfi sínu, eða þá
að þeir eru keyptir, eða hvorutveggja, til að
blása að stéttahatrinu, kynda eld óánægjunnar,
pyðileggja með verkföllum alt, sem þeir geta; í
einu orði, að vera til eins mikillar bölvunar í
mannfélaginu eins og þeim er lífsins mögulegt.
Á þessa menn, — æsingamennina — mint-
umst vér í Lögbergi nýlega í sambandi við rit
eitt, sem þeir voru að dreifa út í Bandaríkjunum,
og þar var gjört upptækt, og héldum vér, að land-
ar vorir væru engir svo andlega skyldir þessum
andlegu meinlætamönnum, að þeir myndu finna
sig móðgaða með því.
En viti menn, mundi ekki í næstu Heims-
kringlu á eftir koma skerandi og ámátlegt ang-
istarvein frá meðritstjóra ,þess blaðs, Stefáni
Einarssyni, út jif móðgun þeirri, er vér höfum
gjört 'honum og skoðanabræðrum hans, með þvi
að benda á athæfi þeirra.
J?ökk fyrir, Stefán, að þú hefir opinberlega
og á löglegan hátt lýst þig í sveit með þessum
óaldarseggjum, sem um var að ræða í áminstri
grein, og eru ein sú skaðvænlegasta pest, sem
mannfélagið á við að stríða. peir hvísla í eyru
manna fyrirlitning fyrir lögum landsins, þeir
eru háværir á fundum verkamanna og eggja þá
oftast tiJ verkfalla og annarar óhæfu. peir eru
eins og ormarnir, sem leggjast að rótum korn-
stanganna á ökrunum og naga þær unz stöngin
fölnar og verður óhæf til þess að bera ávöxt.
Tökúm Bretland til dæmis. J?eir sem fylgst
hafa með málum þar síðan stríðinu lauk, vita,
hve mikil rækt hefir verið lögð við að æsa verka-
lýðinn upp á móti hinu lögákveðna og þraut-
reynda mannfélags fyrirkomulagi ,þar. Æs-
ingamönnunum og Bolsheviki-mönnunum rúss-
nesku var það ljóst, að Bretar, eða öllu heldur
festa hinnar brezku lyndiseinkunnar, var versti
þröskuldurinn í veginum fyrir því, að draum-
sjónir þeirra fengju að rætast, og þar hafa þeir
líka lagst að með öllu afli.
Afleiðingarnar eru orðnar öllum kunnar.
Hvert verkfallið hefir rekið annað á Bretlandi
þar til nú, að iðnaðarástand landsins er orðið al-
varlegra, en það hefir ef til vill nokkurn tíma
áður verið. Verzlunarsambönd landsins slitin,
kolamarkaður sá, sem þjóðin hefir haldið í Ev-
rópu og víðar um langa tíð, tapaður máske fyrir
fult og alt. Verksmiðju framleiðslan heima fyr-
ir annað hvort gjörð ómöguleg, eða þá að hún er
svo dýr, að ókleift er að keppa við verksmiðju-
iðnað annara landa, jafnvel ekki í 'landinu sjálfu,
og þegar svo er komið, getur hver maður með
opin augun séð hvert stefnir.
pegar svo er komið, að það kostar einhverja
þjóð mieira að framleiða vörur sínar, heldur en
hún getur fengið fyrir þær, þá er ekki nema
tvent fyrir hendi, annað 'hvort að laga það, hvað
sem það kostar, eQa að bíða fjárhagslegt skip-
brot, og hið sama er að segja um hverja ein-
ustu iðnaðarstofnun, sem einstaklingar eða fé-
lög hafa með höndum.
Menn segja, að með lögum megi hyggja ó-
dýrum vörum annara þjóða út úr landinu, til
þess að varan, sem framleidd er heima fyrir,
seljist; og menn segja, að stjórnimar geti stutt
iðnaðar stofnanir þær, sem ekki bera sig sjálfar,
eða þá tekið framleiðsluna í sínar eigin hendur.
Hvorttveggja þetta er rangt. J?að er engin þjóð
til í heimi, sem getur þrifist til lengdar með því
að eins að búa að sínu. proskunar skilyrði
þeirra kref jast víðtækari verkahrings. Og mjög
hefir manndómsanda íslendinga farið aftur frá
því sem áður var, ef þeir geta sætt sig við að vera
ómagar þess opinbera eða nokkurs annars.
RÆÐA
flutt af séra R. Marteinssyni, vi8
afhjúpun myndastyttu Jóns
Sigurðssonar.
Spor sem viltum vegfaranda
vísa braut um eyðisand
og sem frelsa frá a8 stranda
farmann þann sem berst á land.
“Allir miklir menn oss sýna,
manndómstign er unt að ná
og eiga þegar árin dvína,
eftir spor við tímans sjá.”
Þingkosningar í Alberta.
J?ótt enn hafi eigi að vísu verið opinberlega
tilkynt, að kosningár skuli fara fram í Alberta-
fylki á yfirstandandi sumri, þá bendir þó margt
til að svo muni verða.
Hin frjálslynda Stewart stjóm, er nú veitir
málefnum fylkisins forstöðu, hefir í þessum
mánuði setið fjögur ár að völdum, en getur auð-
vitað frá stjómskipulegu sjónarmiði dregið
kosningarnar til næsta árs. pess hefir verið
getið til, að Alberta-stjórn muni af sömu ástæð-
um og Martin-stjórnin í Saskatchewan, freittur
æskja þess, að kosningar fari fram í sumar, þar
sem víst er, að kosningar til sambandsþings
hljóta að skella á einhvern tíma áður en næsta
ári lýkur, og mundu fylkisbúar, ef heimakosn-
ingunum yrði frestað, þannig eiga yfir höfði sér
tvenna kjörbardaga um sama leytið.
Eftir blaðafregnum að dæma, mun skoðun
Stewart stjórnarinnar sú, að hollara muni það
vera fyrir fylkisbúa, að láta kosningarnar' fara
fram i sumar, með því að almenningi gefist við
það betra tækifæri til rólegrar yfirvegunar
hinna ýmsu héraðsmála, en ef tvennir færu fram
pólitisku bardagarnir um iíkt eða sama leyti.
Blaðið Calgary Albertan er eindregið á því
máli, að stjómin meira en verðskuldi traust
meiri hluta fylkisbúa og ætti þar af leiðandi að
sjálfsögðu að verða endurkosin fyrir afreksverk
í þarfir landbúnaðarins, svo sem til dæmis á-
veitumálið, er þegar hefir orðið fjölda búenda
til ómetanlegra hagsmuna. ,J?rátt fyrir það,
þótt Calgary Albertan telji endurkosning stjórn-
arinnar ekki að eins æskilega, heldur og sjálf-
sagða, viðurkennir ritstjóri þess þó, að stjómin
eigi við raman reip að draga og þurfi á allri ár-
vekni að halda. Sameinuðu 'bændafélögin í fylk-
inu hafa þegar haft viðbúnað mikinn og ákveð-
ið að ná 'haldi á stjórnartaumunum, svo fremi
að þess sé nokkur kostur. Ekki er þess getið, að
bændur finni stjórn Stewarts nokkuð verulegt
til foráttu, svo að því leyti er ástandið svipað og
í Saskatchewan fyrir kosninguna þar. En sam-
tök bænda í Alberta fylki munu standa á miklu
fastari grundvelii og þess vegna er ekki ólíklegt,
að stjórain þurfi á öliu sínu að halda, eigi hún
ekki að verða undir í kosningunum, hvenær svo
sem til þeirra kemur. Allmargt bænda víðsveg-
ar um fylkið, veitir stjórninni þó áreiðanlega
fylgi, enda mun sanni næst, að hún hafi verið
bændastjórn umfram alt annað.
Alls eru í fylkinu 58 þdngsæti, iþar af tíu í
Calgary og Edmonton, fimm í hvorri borginni
um sig.
fhaldsflokkurinn í Alberta er í hinni mestu
óreiðu, líkt og á sér stað í flestum hinná fylkj-
anna, og er þess því tæpast að vænta, að honum
muni aukast fylgi, er nokkru nemur. En eitthvað
af utanflokka mönnum mun sækja um kosningu
í hinum og þessum kjördæmum og er hreint ekki
ólíklegt, að þeir geti unnið nokkur sæti.
Flogið hefir það lauslega fyrir, að kosning-
arnar í Alberta muni fara fram 15. ágúst næst-
komandi og hlýtur þá auðvitað tilkynning um
það efni að birtast innan skamms.
--------o--------
S AMK V ÆMIS V ÍSUR.
Meðan söngnr stiltur streymir
Strengjum frá — í sálir inn;
Alt það bezta er brjóstið geymir
Býður yður velkomin.
Ymsa minning sæla — sára, •
Saman tíðum græddnm vér
Á leiðum þeirra liðnn ára,
Ljúft oss því að mætast er.
Nú í faðmi náttúrunnar
Njótið yndis þessa stund.
Raddir hennar hljóma kunnar
Hér er kátt, í grænum lund.
Svalar blær frá sólar-heiði,
Svífur dís um skógagöng
Fagurt kvakar fugl á meiði,
Finst nú engu stundin löng.
Það er liolt að hitta&t svona,
Hér og þar — á lífsins strönd.
Hlúa að blómum vors og vona,
Vináttunnar styrkja bönd.
Sjáumst oft — við saklafust gaman,
Sólin meðan vermir grund.
Eins og börain sitjum saman
Sæl og glöð, um litla stund.
María G. Árnason.
Fyrir mörgum árum síðan var eg
stad'dur á hæðunum fyrir vestan
Calgary bæ og horfði til vesturs.
par blöstu tignarleg Klettafjöllin
við mér í iblástakk stínum með
“ihvítfaldinn Ihá”. pau voru að sjá
eins og einn samanhangandi fjall-
hryggur — risavaxinn tignarleg-
ur, sem gnæfði langt yfir sléttuna
og mændi til himins. Eg beygði
mig í lotningu fyrir þessari til-
komuimiklu dýrð.
■Nokkru síðar var eg staddur
vestur í fjöllum sjálfur og sá þá
það, sem eg í raun og veru vissi
áður, að fjallhryggurinn deildi sér
í aragrúa af hnjúkum og tindum.
Eðlilega bar mest á hinum hæstu.
cg aðallega voru það þeir, sem sá-
ust í fjarlægðinni, hinir minni
hurfu inn á myndina af hinum
stærri; og samt má ekki ganga
fram hjá því atriði, að líka hinir
3mærri tindar voru nokkur hluti
af hinu tröllaukna hálendi.
Gunnar skáld Gunnarsson likir
mannlífinu við strönd. Ekki
viljum vér fara mikið lengra með
honum út í þá sálma, en sá sem
gengur í sandinum skilur lík-
legast eftir spor. Má vera að
þau spor staðnæmist ekki lengi, en
rná vera líka að mannkynssagan
sé ekki löng fyrir guði, en hvað
sem tímanum líður, er ekki ólík-
legt að vegfarandinn skilji eftir
spor. pað er líka hugsunin í
ljóðinu sem byrjað var með.
Hvað er mikilmenni? Ekki
viljum vér í þetta sinn fara út í
neina heimspekilega draumóra í
saníbándi við það hugtak, héldur
að eins drepa á, Ihvað vanalega er
átt við me.ð því oíði. Mikil-
menni er vegfarandi, .sem skilur
eftir spor við “tímans sjá,” sem
einhverjum öðrum verður til leið-
beiningar. Hann afkastar ein-
hverju því verki, sem komandi
kynslóðum verður til góðs. Eða til
þess að nota hina samlíkinguna,
mikilmenni er fjallhnjúkurinn, sem
gnæfði yfir hina tindana. Eins
og einn fjallhnjúkur er öðrum
líkur, eins er mikli maðurinn
gæddur hinum sömu hæfileik-
um, sömu tilfinningum eins og-
meðbræður han«, en eins og hæsti
tindurinrí gnæfir- Ihann yfir sam
ferðamenn áína. Hann hefir
þegið meira af hæfileikum eða I
happasælli hlutföllum, eða hann
hefir lifað á þeim tíma eða starfað
á þeim' stöðvum, sem þroskuðu
hæfileika hans betur en annara,
eða knúðu hann inn á þá braut.
þar sem hið mikla hlutverk hans
lá.
Standmynd af Jóni Sigurðssyni
á iþingvdlli Manitobafylkis er af-
hjúpuð hér í dag. Vingjarnlegt
er það óneitanlega af stjórn í
ensku landi, langt iburt frlá hinu
íslenzka konungsríki að leýfa
honum sem aldrei steig fæti á
þetta land, sæti með siínuip eigin
mikilmennum. pakkir segja íslenzk
hjijrtu fyrir þá velvild hinnar
kanadisku bræðra. Má vera að
það sé fyrirboði þess, að hér eftir
sækist kanadiskir mentamenn meir
en að undanförnu eftir því, að
kynnast gulli hinna íslenzku bók-
menta. Má vera að þetta verði
til þews að tæpast finnist nú leng-
ur svo lítil fingurbjargarsál með-
al Vestur-fslendinga, að henni
þykji sómi að því að kasta íslenzka
gullinu í sorpið. Má vera að
vér fáum að leggja íslenzka gull-
ið sem vér eigum í kanadisku fjár-
hirzluna, því Canada eigum vér.
Canada elskum vér og Canada
viljum vér gefa alt það bezta sem
vér eigum.
ipýðingarlaust væri það að reisa
Jóni Sigurðssyni líkneaki fremur
nokkrum öðrum manni, hér eða
nokkurstaðar, nema fyrir þá sök
eina, að hann var mikilmenni, og
örðugt væri Hklega að finna nokk-
urn mann vel kunnugan anda og
starfi Jóns Sigurðssonar, sem léti
sér detta í hug að neita þvlí.
Hann var mikilmeríni, vegna
þess að hann bar höfuð og herðar
yfir alla íslenzka samtíð og líka
vegna þess að hann leysti af hendi
það verk, -sem ekki einngis samtíð
hans naut heldur enn fremur all-
ar kyn'slóðir íslendinga eftir hanis
dag þlessa hann fyrir.
pétta sá og sagði iBenedikt
Gröndal jafnvel eins snemma og
1851, er hann kvað til Jóns Sig-
urðssonar í skilnaðarveizlu þjóð-
fundarmanna, 12. ág. það ár.
“Alli^ sem feðra elska láð,
allir sem líta snjóvga tindinn
þar sem að hreina himinlindin
elur sig myrkt við mökkva gráð,
hefði hann þó geta dagað upp í
meðaimannls istöðu O'g slitið kröft-
um sínum við eiríhverja smásnún-
inga mannfélagsins; ef hann
hefði ekki fyrir einlhverja rás við-
burðanna komist á þá sérstöku
braut, þar sem stórvirkið beið
hans einmitt þegar &líks mamns var
mest þörf og á þeim tíma þegar
beztur kostur var á að vinna slíkt
verk.
Til er þjóðsaga um perlukaup-
mann einn auðugan er heyrt hafði
getið urn hjartamyndaða perlu
nokkra, fagra og dýrmœta. Hon-
um var sagt að indverskur prinz
væri nýbúinn að kaupa hana. pang
að fór hann til að eignast hana,
ef þess væri kostur, jafnvel hvað
mikið sem hann þyrfti að borga
fvrir hana. Hann ferðaðist i
þeim tilgangi mörg hundruð míl-
ur, stundum eftir glóðiheitum eyði-
merkursöndum; en þegar hann
loks hitti prinzinn fékk hann að
vita, að perlunmi hafði verið stolið
af ræningjum, sem voru 3,000
mlílur burtu. Nú bjó hann sig
eins og stafkarl og eftir fleiri ár
gat hann grafið upp hvar perlan
hafði verið, en þá var hún seld
konumgi nokkrum langt norður i
landi. Hann leitaði perlunnar
þangáð til hann var orðinm gamall
maður, en fann aldrei og gafst að
lokum upp. Vígmóður og elli-
hrumur sat hann við götuna og
horfði á ógrynni af i perlum, sem
hann átti og hafði ætlað sér að
borga fyrir perluna fögru. pa
kemur til hans maður, sem segir
honum að sonur isinn sé dæmdur
til að deyja nema að hann geti
borgað hátt lausnargjald en ekkert
fé var fyrir hendi. Ferlukaup-
maðurinn gaf honum tafarlaust
handfylli af perlum, og er faðir-
inn þakkaði honum, bað hann guð
að gefa honum betri períu en hann
hefði nokkurntíma dreymt um.
paðan ferðaðist hann áleiðis til
Jerúsalem og alstaðar gaf hann
fátæklingum af perlum sínum.
Seinustu perluna sem hann átti.
gaf hanrí fátækri konu nokkurri
og af einhverjum gömlum vana,
spurði hann hana hvort að hún
hefði nokkurntíma heyrt getið um
hjartamynduðu perluna. Hún
játaði því og sagði að hana ætti
ungur spámaður frá Galíleu, sem
héti Jesús. Kaupmaðurinn fór
og eignaðist hjá Jesú Kristi hiría
dýrmætustu perlu, sem nokkur
maður getur eignast.
Hver er perla æfistarfsins?
Að eiga í sálu sinni einhverja
góða framkvæmdarhugsun sem er
manni svo dýrmæt að maður fús-
lega fórnar öllum kröftum sínum
andlegum og Mkamlegum i þarfir
hennar í óíbifanlegri sannfæringu
að hugsunin sé réttog framkvæmd-
in til nytosemdar, getur nokkuð
verið ákjósanlegra en það? pað er
perla æfistarfsins, og Jón Sigurðs-
son fann hana.. Og getur ríokkur
efasýki varist þeirri hugsun að
guðleg forsjón hafi leitt hann að
perlunni.
Hann leitaði hennar á ýmsum
vegum, sem drengur í heimahúsum
á Rafmseyri við verzlunarstörf í
Reykjavík, við skrifarastörf hjá
Steingrími Jónssyni biskup. við
tungumálanám á háskólanum í
Kapmannahöfn, þar sem hann
hefir óefað ímyndað sér að hann
hefði fundið lífsköl'lun sína, því
alt sem laut að tungumálanámi og
bókmentalegum rannsóknum, féll
honum einkar vel í geð og var við
bans hæfi og að miklu leyti var
þetta í raun og veru æfistarf hans;
það varð Hifi-brauð hans þótt fá-
tæklegt væri, því mestan hluta æfi
sinnar í Kaupmannahöfn átti hann
við fremur þröngan kost að búa
en í þessu vísindalega starfi var
þó ekki perla lífsins fyrir hann.
Hvar var hún þá og hvemig
fann hann hana?
Árið 1833 kom Jón til Kaup-
mannahafnar. pá var aðeins
þrjú ár liðin frá einni stjórnar-
byltingunni miklu á Frakklandi.
Hafði hún feikna mikil áhrif á
allan vesturhlnta Norðurálfunn-
ar. Um það leyti var saman-
kominn í Kaupmannahöfn einn
hinn mannvænlegasti thópur ís-
lenzkra némsmanna, sem þar hefir
nokkurntíma verið. Voru þeir
mjög snortnir af frelsishreyfingum
þesisum, og ættjarðarástin logaði
skært í sálum þeirra. J?essir menn
hófu nýtt tímabil í sögu íslands
með útgáfu Fjölnis árið 1835, þeg-
ar Jón Sigurðsson bafði verið tvö
ár við tungumálanám í háskólan-
um. Merkasti maðurinn í hópnum
var Jónas Hallgrímsson, skáldið,
hugsjónamaðurinn, sem vakti hina
íslensku sál af dvala liðinna alda
og gaf henrri nýtt og fagurt tungu-
taíc, skapaði nýja gullöld í bók-
mentum ísllnds. Inn í þonna
straum var Jón Sigurðlsson borinn.
par fann hann sál sína, þar fann
hann perlu æfistarfsins, þar fann
hann hlutverk, sem krafðist allra
þeirra dýrðlegu krafta, sem hann
hafði eignaat. Ekki varð hann
samt sporgóngumaður hinna.
Miklu fremur lagði hann til það
sem iþá skorti. Jónas iðkaði
náttúrufræði og skáldskap, Kon-
ráð Gíslason málfrajði, en Jón
sögu fslands. Alla æfi síðan
Hvers vegna þér 'eigið að spara
Til þess að tryggja y&ur þægindi og
Ihvíld á elliárunum
Til þess að tryggja framtíð fjölskyld-
unnar eftir fráfall yðar.
Byrjið að spara ‘í dag með innleggi á
huidu framtíð
THE ROYAL BANK
_______________OFOANADA
Borgaður höfuðstóll og viðlagasj. $40,000,000
Allar eignir..........$544,000,000
peir skulu allir þakkir færa,
þér sem að frelsis ljómann skæra . lagði hann stund á þá námsgrein
vaktir og kallar eaga sanns, I 0g svo þaulkunnugur varð hann
sverðið og skjöldur ísalands. öllu sem þar að laut, að líklegast
hefir enginn, fyr eða síðar, verið
En hvernig varð Jón það mikil-
menni sem allir kannast við #ð
hann hafi verið? Að hann hafði
frábæra hæfileika, glöggan skiln-
ing, minni með afbrigðum, vinnu-
þol á við þá sem allra bezt geta
starfað, isamvizkusemi og alla
mannkosti á horð við það sem bezt
þekkist, vita allir þeir, sem kui^n-
ugir eru æfi Jóns með alt þetta
hepnari með, leiðtoga sinn en ís-
land var, með því að eiga Jón Sig-
urðsson.
Árið 1841 byrjaði hann að gefa
út Ný Félagsrit og urðu þau mál-
gagn hans í 30 ár. í inngangi þess
rits standa þessi orð hans: “Vér
ætlum oss að hafa gagn fslands
fyrir augum”. pað eru að vísu
orð, sem margur hefði getað við-
haft; en í þessu tilfelli fylgdi hug-
fann aldrei og gafst að ur «vo vel máli að lífsstefna
mannsms, sem þau talaði var í
orðunum og meir en 30 ára starf
eftir það var ósvikin uppfylling
þeirra., ^
Orðin sýna enn fremur sérkenni
stefnu hans. Hann var fram
kvæmdamaðurinn. Aðrir höfðu
vakið hugsjónir, hann bjó hugsjón-
unum ákveðinn ibúning og kom
þeim í framkvæmd, og ávalt var
það gagn íslands, sem hann hafði
fyrir augum.
Til þess að vera framkvæmdar-
maðurinn, hafði hann öll skilyrði,
og má þá nefna fyrst frálbærlega
glöggan og víðtækan skilning á
máilefnunum pegar hann hóf
starf sitt, íslandi til viðreisnar
eoa mjög skömmu þar á eftir, virð-
ist hann hafa verið búinxj að at-
huga alt málið frá svo mörgum
hliðum, með svo mikilli þekkingu,
og með svo ljósri skynsemi að
hann var búinn að sjá með hverj-
um hætti áð þetta yrði gjört, og
svo rétt var þetta athugað, að eft-
ir því hefir verið farið síðan og
þó honum tækist ekki að koma
öllu í framkvæmd sem hann vildi,
hélt það starf áfram og fast að
því komið í framkvæmd nú.
í öðru hefti Nýrra Félagsrita
standa þessi orð hans: “pað er
einkum þrjú efni, sem oss íslend-
ingum standa á mestu að útkljáð
verði bæði fjlótt og vel: það er
alþingismálið, skólamálið og verzl-
unarmálið.”
Um alþingismálið ritaði hann
langt og rækilega í fyrstu tvö
hefti Nýrra Félagsrita. Síðan
ritaði hann hina frægu “Hugvekju
til íslendinga” og í raun og veru
var hann til dauðadags að berjast
fyrir því, sem laut að betri
stjórnarskipun á íslandi, Hann
var fyrsti maðurinn til að sjá á
hvaða óyggjandi grundvelli mátti
byggja frelsisibaráttu íslendinga.
peir höfðu gert frjálsan samning
við Noregs konung 1262, þeir höfðu
svarið dönskum konungi einveldi
400 árum siðar. pegar hann skil-
aði aftur einvejdi sínu, hlaut það
að vera í hendur hinni íslenzku
þjóð, sem þá ætti aftur að fá sín
fornu landsréttindi, en enginn
hvorki guð eða menn, höfðu nokk-
um tíma gefið þingi hinnar dönsku
þjóðar vald til að semja lög fyrir
ísland eða að ráða fyrir hinni ís-
lenzku þjóð. Hann viídi því að
eins konungssamband með Dan,
mörku, en á Islandi alþingi með
fullu löggjafarvaldi og landstjóra,
sem bæri ábyrgð fyrir alþingi.
Flestir leiðtogar íslendinga á
þeirri tíð voru ákafir mfeð því að
fá alþing á hinum forna þingvelli
og sem sniðið væri sem mest eftir
hinu forna alþingi hefði jafnvel
dómsvald ekki síður en löggjafar-
vald. þessu mótmælti Jón af
alefli, kannaðist að vísu við að
hugur og tilfinnig mæltu með
þingvöllum en skynsemin með höf-
uðstað landsins, Reykjavík. Vildi
hann að alþingi svaraði sem bezt
verulegum þörfum nútímans og
vildi í þessu máli hagnýta sér
beztu reynslu aqnara þjóða.
Með þessu vat kominn fram á
sjónarsviðið vlðsýnn framkvæmd-
armaður með jafnvægi og dóm-
greind, maður sem ekki lét til-
finningarnar blinda vitið, maður
sem hafði fulla einurð til að halda
fram þeirri niðurstöðu, sem haiin
við ítarlega ranmsókn, hafði kom-
ist að hver sem í móti mælti.
í verzlunarmálinu hélt hann
fram algjörðu verzlunarfrelsi og
vann í þvá máli algjörðan sigur
árið 1854.
Um skólamál íslands skrifaði
hann mjög rækilega þegar í annað
hefti Nýrra Félagsritá. Hann vildi
sérstakan prestaskóla, lagaskóla,
læknaskóla og latínuskóla í Reykja
vík, búnaðarskóla 1 ihverjum lands-
fjórðungi, og barnaskóla hvar
því yrði viðkomið.
ipetta alt (ber vitni um hve glögt
hann isá þarfir þjóðar sinnar og
líka það sem hugsanlegt var til
framkvæmda; en hann hafði líka
aðra kosti sem framkvæmdarmað-
ur og foringi. Djörfung hafði
hann ávalt til' að fylgja sannfær-
ingu sinni, hvort heldur nauðsyn
bar til að mótmæla ofríki kon-
ungsfulltrúa á þjóðfundinum
1851, þegar hann ibakaði sér ónáð
allra dönsku stjórnarvaldanna, eða
til að mótmæla niðurskurði sauð-
fjársins á fslandi -k fjárkláðatíð-
inni; þegar Ihann bakaði sér ónáð
hinnar íslenzku þjóðar og misti af
forsetastöðunni á alþingi. En
aldrei hefir ileiðtogi nokkurrar
þjóðar verið lausari við hleypi-
dóma eða æsingar. Aldrei hef-
ir nokkur mannlegur leiðtogi verið
fjær þvá að færa sér í nyt hinar
lægri fýsnir almennings. Aldrei
kom hann öðruvísi fram en tign-
arlega, æruverða prúðmennið. pótt
hann væri hinn glaðasti og skemti-
legaisti ’í samkvæmi, þótt ihann
væri hinn mælskasti íslendingur
sinnar tíðar, var aldrei hinn minsti
léttúðarbragur á neinu starfi
hans. í sannara skilningi en
nokkur annar maður hefir nokk-
urntíma verið, var hann 'höfðingi
hinnar íslenzku þjóðar og af guði
og alllri .hinni ísiltenzku þjóð kjör-
inn fulltrúi hennar, til að mæla
máli ihennar og efla heill hennar.
Með samvizkusemi og ósérplægni
skipaði hann það isæti til dauða-
dags. Ekki var ofsagt það, sem
Steingrímur Thorsteinsson mælti
til hans:
“Láði þú léðir,
’líf þitt óhlífinn
mannvit og menning
manndáð og ráð.”
Hann fórnaði öllu sem hann
átti í þarfir hinnar íslenzku þjóð-
ai. Hvorki hótanir né hagnað-
arvonir gátu nokkurntíma hrákið
hann af leið sinni. í blóma krafta
sinna.
“Sór hann að hræðast ei hatur né
völd,
né heilaga köllun að isvíkja
og ritaði djúpt á sinn riddaraskjðld
sitt rausnarorð, aldrei að víkja.”
Fyrir drenglyndi bræðra vorra
á fslandi Ihorfum vér 1 dag á mynd
Jóns Sigurðssonar, hann sem með
fórnfýsi og manngöfgi sinni varp-
aði slíkum Ijóma á nafnið sitt að
engin nafnbót á jörðu ihefði getað
við það jafnast.
“Mæni mynd in hreina
mæringis þjóðar kæra
glæst með ljósi listar
'lengi fyrir mengi.”
Verði myndin þessi Vestur-íslfend-
ingum nú og á öllum ókomnum
tíma hvöt til að feta á fótspor
eins hins göfugasta manns, sem
ritað hefir með fórnfúsu æfistarfj
nafn sitt á spjöld sögunnar, ridd-
ara sem aldrei átti blett á skildi
sínum.
Og þegar nafn hans er nefnt
ætti hún ekki að gleymaist, konan
hans, Ingibjörg Einarsdóttir. sem
með hjartans gleði fórríaði öllum
kröftum sínum honum til aðstoðar.
Li'fi minning forsetans, fram-
kvæmdarmannsins, foringjans,
frelsishetjunnar, Jóns Sigurðs-
sonar, meðan að sagt verður um
Fjallkonuna;
“Sólgeislahár um herðar bjartar
fellUr,
hátt mót röðli fannhvátt brjóstið
svellur,
eldheitt í barmi æskuiblóðið vellur
aldanna brim að fótum hennar
skellur.”
Ferðapistlar og fcug-
leiðingar
eftir
Jón Á. Guðmundsson.
honum jafpsnjall í þeirri grein. í
_öllu viðreisnarstarfi sinu fyrir ís-
iand notaði íhann upp frá þessu
sögu landsins.
Á þessum grundvelli vann hann
að viðreisn fslands meðan kraft-
arnir entust. Með þfessu var
fyrir hann fundin perla láfsins.
Láklegast hefir engin þjóð verið
/ I.
1 Englandi leitaði eg fyrir mér
með markað fyrir gráðaostinn ís-
lenzka. Haðfi nokkur sýnis-
horn þangað. En þar er hann
tiltölulega lítið notaður og mark-
aðsverð auk þess ekki hátt. Áð
vísu sæmilegt meðan pundið stóð
sem allra hæst, en annars lægra
en á Norðurlöndum.
Eg tók því aðal sýnis'hornin til
Danmerkur og Noergs. í Kaup-
mannahöfn sýndi eg nokkrum osta
kaupmönnum ostinn og leizt þeim
hann eins góður og hinar algeng-
ustu tegundir af egta Roquefort-
osti, sem iseidar eru á Norður-
löndum.
Um miðjan desemiber var franski
osturinn í mjög háu verði þar,
en síðan hefir hann fallið nokkuð,
eins og aðrar ostategundir. En þó
hlutfallslega minna.
Að vísu voru sýnishorn þessi
úrval af ostum mínum frá síðast-
liðnu sumri, en vonandi er, að hægt
verði eftirleiðis að fá meginið af
ostinum álíka gott. Og þegar
íslenzki gráðaosturinn kynnist á
erlendum markaði getum við
vænst sama verðs og fæst fyrir
þann franska á Norðurlöndum. En
allra bezta tegundín af Roquefort-
ostinum er næstum eingöngu seld
í París, London og New York, og
kemur því ekki til samkepni hér.
Danskur blaðamaður sem fékk
sýniishorn af gnáðaostinum, bauðst