Lögberg - 31.07.1924, Qupperneq 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 3L JÚLÍ 1924.
Fruit-a-tives er hið
bezta við stýflu.
SKJÓTA IÆKNING MBÐ ÞVl
AÐ NOTA FRUIT-A-TIVES.
Hversu aðdáanlegt er það ekki, að
vera heilbrigður! Hversu ánægju-
legt er það ekki, að losast við að
nota salt og önnur veiklandi
hreinsunarlyf!
Það er flestu öðru ánægjulegra,
að vita til þess, að til er meðal,
unnið úr appelsinu, epla og jurta-
safa, sem algerlega læknar stíflu.
Þetta meðal læknar einnig marga
aðra kvilla, svo sem magnleysi og
höfuðverk.
“Fruit-a-tives” fást allsstaðar á
25C og 50C askjan, eða póstfrítt frá
Fruit-a-tives, Limited, Ottawa, Ont.
Hver verða áhrif LaFol-
lette á Bandaríkja-
irnar ?
Flestum stjórnmálamönnum Banda
rikjanna, þeim er látið hafa til
sín heyra um núverandi ikosninga-
horfur, virðist það hin mesta ráð-
gáta, hver áhrif að framboð Sen-
ator LaFollette’s muni hafa á for-
seta og þingmanna kosningar þær,
er fram eiga að fara í öndverðum
nóvembermán. næstkomandi. Öll-
um ber saman um það, að áhrif
hans geti orðið næsta víðtæk, en
að hann nái kosningu éjálfur,
munu tiltölulega fáir láta sér til
hugar koma. Hann þykir liklegur
til að sigra í Wísconsin, Dakota-
ríkjunum báðum, ef til vill í Mon-
tana og tveimur eða þremur öðr-
um ríkjum. Er það þvi nokkurn
veginn sýnt, að hann getur spilt
til muna fyrir kosningu hinna for-
setaefnanna, þeirra Coolidge og
Davis, þó líklegast meir þess fyr-
nefnda. Senator LaFolette, er
mælskumaður hinn mesti og hefir
einnig með sér áhrifamann fyrir
varaforsetaefni, þar sem er Sen-
ator Wheeler frá Montana.
Með þrjá flokka ikeppandi um
völd, virðast líkurnar að sjálfsögðu
meiri til þess, að ekkert forseta-
efnið fái nægilegan meiri hluta í
Electoral College. Þó hefir reynd-
in orðið á önnur, um hundrað ára
skeið. Árið 1860 var um fjóra
flokka að velja, eða með öðrum
orðum fjögur forsetaefni, þar sem
hver um sig sigraði í frá tveim til
þrem rikjum. Samt sem áður,
hafði Abraham Lincoln ákveðinn
meirihluta umfram alla keppinauta
sína. Árið 1892 hlaut hinn svo-
kallaði lýðflokkur allmörg atkvæði
í Electoral College, en engu að síð-
ur var Grover Cleveland kjörinn
forseti með miklu atkvæðamagni.
Árið 1912, hlaut Roosevelt talsvert
fleiri atkvæði en Mr. Taft, er leit-
aði endurkosningar fyrir hönd Re-
públicana flokksins. En þrátt fyr-
ir það fékk Woodrow Wilson
meira en 75 af hundraði allra
greiddra atkvæða í kjörmannasam-
kundunni—Electoral College.
Báðir ffömlu flokkarnir íhalds-
samir.
Allmargir virðast þeirrar skoð-
unar, aS sökum þess hve báðir
gömlu flokkarnir séu íhaldssamir,
hljóti LaFollette að standa betur
að vígi með að ná kosningu. En
hvað um hann sjálfan? Er hann
ekki einnig ærið ihaldssamur, þeg-
ar alt kemur til alls?
Allir vita, að Coolidge er af
gamla skólanum í húð og hár. Mr.
Davis er víðsýnn maður og lærðari
miklu. En hann er lögmaður, og
það eru sjaldnast lögmennirnir, er
lengst ganga í byltingaáttina. La-
follette kallar sig framsóknarflokks
mann. En í hverju fer hann eða
flokkur hans lengra í umbótaátt-
ina, en gömlu flokkarnir? í raun-
inni mun hann litlu frjálslyndari,
en frambjóðendur gömlu flokk-
anna, — frjálslyndið líklega mest
á yfirborðinu.
Senator La Follette vill láta
lækka flutningsgjöld með járn-
brautum, en hækka jafnframt laun
járnbrautarþjóna. Hver mundi
verða afleiðingin af því? Afleið-
ingin gæti vafalaust orðið sú, að
járnbrautarfélögin héldu áfram að
tapa, þar til þau að lokum yrðu
bein byrði á ríkissjóði. Hann
kveðst vilja stuðla að því, að bænd-
ur fái hærra verð fyrir afurðir
sínar, en ákvæðis verð, sett
með lögum, vill hann samt ekki
heyra nefnt á nafn.
Eitthvað kom til umræðu á þingi
því í Cleveland, er útnefndi La-
Follette, hvort ekki væri hyggilegra
að ríkið tæki að sér rekstur járn-
brauta. En á stefnuskrárerindi því,
er hann sendi þinginu, var sára-
lítið að græða, í sambandi við það
mál. Hitt enda víst, að hann hef-
ir þá fremur snögglega skift um
skoðun, ef hann nú um sjötugsald-
ur, tjáir sig hlyntan þjóðeigna fyr-
irkomulaginu, því það hefir hann
víst aldrei áður gert, svo menn
iti til. Þá vill LaFoIlette að
sögn, og flokkur sá, er hann styðst
við, láta lækka verndartollana. En
við nána athugun kemur það í ljós,
að það atriði í stefnuskrá hans, er
margfalt þokukendara og óákveðn-
ara en i stefnuskrá Demokrata.
Margir þeirra, er nú fylgja La-
Follette að málum, gera það í
þeirri trú, að hann muni ná sér
niðri á fésýslu kóngunum í Wall
Street. En eru ekki líkurnar til
þess, að svo yrði, næsta daufar?
Eða hefir það nokkru sinni verið
sagt um senatorinn frá Wisconsin,
að hann hefði óbeit á peningum?
Margvislegar framfarir.
Senator LaFollette gekk með þá
flugu í höfðinu 1912, þegar Repub-
licana flakkurinn klofnaði, að hon-
um hefði borið réttur til að hljóta
útnefningu ‘.progressive” fylking-
ararmsins, þess er Roosevelt leiddi
við kosningar. Má vera, að hann
haft þar við nokkur rök að styðj-
ast. En þegar til úrslitanna kom,
nægði ekki “progressive” nafnið til
þess að afla honum útnefningar.
Framfarir þær hinar miklu, sem
orðið hafa í löggjöf þjóðarinnar á
hinum síðari árum, má óneitanlega
að miklu leyti þakka Demokrata-
flokknum, eða hinum mannúðlega
og víðskygna leiðtoga hans, Wood-
row Wilson.
Ýmsir virðast ganga út frá því
sem gefnu, að sökum ágreinings,
sem átti sér stað á hinu nýlega af-
staðna útnefningarþingi Demokrata
þá hafi flokkurinn tapað svo áliti,
í augum þjóðarinnar, að engin von
sé til, að Mr. Davis fái leitt hann
til sigurs við kosningar. En tæp-
ast mun þó-mikið á því 'byggjandi.
Deilan á milli þeirra Grant og
Blaine 1880 á útnefningarþingi Re-
publicana, var margfalt snarpari,
en hnyppingarnar á Demókrata-
þinginu í New York, og komu Re-
publicanar þó Garfield til valda í
nóvemiberkosningunum þar á eftir.
Vera má, að Demokratar tapi
nokkru, sökum ágreiningsins, er
upp kom á útnefningarþingi þeirra.
En hinu má jafnframt ekki gleyma,
að hvort sem það var af hreinni
tilviljun eða ekki, þá völdu þeir til
forsetaefnis’ úrvalsmann, þar sem
John Wl Davis er, — mann svo
stórhæfan og vel metinn, að ganga
má út frá því sem gefnu, að flokk-
urinn fylgi honum lítt skiftur að
málum.
í Ohio, West Virginia, Kentucky
og Indiana, geta Republicanar
vænst allmikils stuðnings frá Ku-
Klux-Klan félaginu. En þá er lika
spurningin hvort Demokratar græða
ekki álíka mikið eða vel það, á
: mótspyrnunni gegn þeim félags-
skap í New York, New Jersey og
Massachusetts. Meiri hluti Norð-
urríkjanna fylgja vafalaust Re-
publicana flokknum að málum, en
Suðurríkin hallast tvímælalaust á
sveif Demokrata.
Ekki verður því neitað, að Re-
publicana flokkurinn er líklega
nokkru samfeldari sem stendur, en
flokkur Demokrata. Þó mundi það
ganga beinni flónsku næst, að
halda því fram, að Mr. Coolidge sé
sama sem kosinn.
kynnast þessum fornþjóðum i lif-
andi lífi, en fornleifarnar gjöra
okkur unt að kynnast þeim dauðu
og leifum þeim er þeir hafa arf-
leitt okkur að.
Þessar fornleifar sýna okkur, að
menning, mannvit og listfengi
hinna fornu manna, hefir staðið
að mörgu leyti á hærra stigi, en
okkar. Satt að segja, þá er nútíð-
ar framförum í vélfræði og almenn-
um iðnaði um að kenna, að menn
hafa mist sjónar á óþvingaðri og
eðlilegri framþróun listarinnar.
Ef að vér með þeirri stefnu, sem
nú ræður, verðum þrælar kyrstöð-
unnar, þá sanna fornleifafundirn-
ir, að listinni er bezt borgið án
materialistisku framfaranna.
Ef vér athugum trúarhugmynd-
irnar fornu, þá getur oss sýnst
sambland guðfræði þeirra furðu-
legt, og okkur máske finnist, að vér
af efri héraðsmönnum Egypta-
lands, sem var aðseturstaður sól-
arguðsins Hermonþes, þar sem
Ermene nú er, skamt frá Thebes.
Eitt er víst, að í samræmi við
trú hans og að sið Thebíumanna,
þá var hann grafinn í konunga-
1 dalnum ('Valley of the kingsj.
Gröfin, eins og gröf Eye konungs,
eftirmanns Tutenkhamons, er gjörð
að konunga sið að hálfu leyti, en
að hálfu eins og grafir almennra
borgara ,en er þó að öllum útbún-
aði ríkmannlegri og meiri en grafir
ríkiserfingja, og meiri heldur en
gröf Faraos hins nýja rikiserfingja
Thebiumanna.
Það var Eye, hinn aldraði em-
bættismaður Amenhotepættarinnar,
sem lét grafa Tutenkhamon og sem
var eftirmaður hans, því hann hef-
ir látið setja mynd af sér á meðal
annara helgimynda í gröfina, þar
séum þar komnir á æðra þroska- j sem bann er að tilbiðja Tutenk-
stig. En ef vér á annað borð skilj-
hamon, og hefir engin slík mynd
fundist áður
þessum stað.
í konunga gröfum á
um list þeirra, þá hverfur mest-
megnis úr huga vorum hugsunin j
sú og tilfinning fyrir framþróun Gröf þessi sýnir merki þess að
fagurra lista. Vér erum þeim j hinn látni konungur hefir verið
máske fremri í hinu smáa, en eng- lagður til hvílu á tíð byltinga, bæði
um skynbærum manni dettur í hug | í veraldlegum og andlegum efnum,
að halda fram, að vér séum það ^ sem og að lokum varð konungsdómi
í aðalatriðunum, að því er list- ; þeim að falli. Síðar sló Hamháb
eign sinni á grafir Tutenkhamon-
þroska þessara fornmanna snertir.
Með öllum þroska og framþróun
komust vér aldrei fram úr þeim i
aðal atriðum.
Vér sjáum, að fom-Egyptar
setja fram list sína og hugsjónir
með einfaldleik og valdi, sem veit-
ir henni yfirlætislausa tign. Óef-
að eru takmörk hennar þrengri
fyrir hinn takmarkaða.sjóndeildar-
hring þeirra, og verður það því að
takast með í reikninginn, þegar um
hana er dæmt. En innan sinna vé-
banda, innan hennar eigin lands,
sem hún tilheyrir, ^ólks þess lands
og tímabils, sem hún heyrir til, þá
er engum blöðum um það að fletta,
að hin fullkomnasta list Egypta
hefir til brunns að bera fegurð á
öllum sviðum. Hún sýnir, hve
hjartfólginn einfaldleikinn því var,
með hve mikilli þolinmæði það
gekk til verks, og að það lét sig
aldrei henda, að sýna óeðlilegar
myndir náttúrunnar. Sá sannleik-
ur er staðfestur með hlutum þeim,
sem fundust í gröf Tuttenk'hamons
konungs. Það gengur næstum yfir
anna i öllu Egyptalandi, var hann
hershöfðingi og embættismaður á
sinni tíð og stofnandi hinnar nítj-
ándu konungsættar. Samt virðist
svo, sem Hamhab hafi sýnt gröf-
um þessum þá lotningu að loka
gröf hins unga konungs eins og
hann gjörði við gröf Thothmes IV.
Enns sem komið er hefir okkur
ekki unnist tími til þess að athuga
helminginn af munum þeim, sem
fundist hafa í gröfinni. Múmíu
konungsins sjálfs höfum vér ekki
enn athugað og eklci heldur stein-
herbergi út úr sal þeim, er líkið
hvíldi í, né heldur afhús, sem ligg-
ur út úr fordyrinu. Bæði þess!
herbergi eru full af hlutum, undur-
samlegum að gerð, og ýmsum mun-
um, sem eru enn þá eftirtektarverð-
ari en það, sem enn hefir verið
skoðað, sem er ærið verkefni á
næstu árstíð.
Það er eins og mann sundli, þeg-
ar maður hugsar um það, sem enn
bíður rannsóknar. En yfir því hvíl-
ir einhver óumflýjanlegur skuggi
mann, að sjá jafnmikið af list- j —vonbrigði, sem aldrei rætast, og
fengi frá þeirri tíð sem hann lifði þau eru, ->ð Caranarvon lávarður
skyldi ekki fá að sjá umbun erfið-
is síns. Látum oss vígja minning-
unni um hann það bezta, sem í oss
býr.
Kristindómur og kirkja.
Eftir Árna Arnsaon lækni.
á og þar er að finna.
’Hlutir þeir, sem í gröf hans
fundust, minna mann frekar á ást-
ríki hjónabandsins og heimilisins,
heldur en á hinar stríðu trúarbragða
kröfur, sem svo mjög hafa einkent
hinar aðrar konunga grafir, sem í
þessum dal hafa fundist—hinum
konunglega dauðrareit í Thebes..
Augu vor hafa einnig opnast við 6. Kirkjan og spíritisminn.
fund þann hinn mikla, er gröf lut- Spíritisminn, eða andatrú svo-
I enkhamons haföi að geyma, fyrir nefn(lj hefir boðið kirkjunni lið-
I fegurð þeirri í stíl, sem þar er að sjnnj sj[t 0g ]œtur allmikið til sín
I finna og formi, sem er alveg sér- heyra Spíritistar fullyrða, að
j stakt. Jafnvel í sambandi við j stefna þeirra hjálpi mörgum til
frekar lítilfjörleg áhöld, sem engr- trúarsannfæringar, sem kirkjan
ar listar kröfðust, er aðal áherzlan , getj gkkj unnjg; hún sé í betra sam-
lögð á fegurðina. i ræmi við nútíðarþekkingu en kenn-
Vér höfum komist að raun um, j jng kirkjunnar, standi henni því
að í sambandi við muni þá sem t framar og þa.ð sé siðferðisleg
gröfin hafði að geyma, eins og skylda kirkjunnar, að taka hana í
mynd þá frá ríkisárum þess kon-
ungs, sem geymd er í súlnagöngum
musterisins í Luxor, að þar er að
sína þjónustu.
Hvað hafa
bjóða? Auk
spíritistar þá að
margskonar fróð-
finna sambland hinnar einföldu og ]ejhs um sálarlífið og sálaröflin,
yfirlætislausu listar El-Amerana, þykjast þejr hafa sannað það með
sem náði sér niðri á dögum tengda- j sa]arrannsóknum og tilraunum, að
föður Tutenkhamons, Iknaton, °S, sa]jn ]jfjr eftir líkamsdauðann, að
j megindrætti þeirrar listar, sem ^ y^r geturn orgjg varir við og haft
blómgaðist í hinum efri héruðum ; anc]a framliðinna manna,
Egyptalands, hinu nýja ríki Theb- J ag nohpur vitneskja sé fengin um
íumanna. Það er og ljóst, að hvernig til hagar j oöru Hfj, ag það
Gröf Tut-enkh-amons.
Eftir Howard Carter.
[mm
Pú gerir enga til-
raun út I bláinn
með því at5 nota
Dr. Chase’s Ointment vit5 Eczema
og öírum húBsjflkdamum. paS
gríeíir undir eins alt þeaskonar. Ein
askja til reynslu at Dr. Chase s Oint-
ment send frí gegn 2c frimerki, ef
nafn þessa blaSs er nefnt. 60c. askj-
an 1 ÖUum lyfjabúBum, eBa frú Ed-
wmiiBtin. M-vtes & Co.. L,td.. Toronto.
Ef menn lita á fornleifafund frá
fjárhagslegu sjónarmiði, þá er
hann lítils eða einskis virði. En ef
menn skoða hann frá menningar-1
eða mentunarlegu sjónarimði, þá
er hann ósegjanlega mikils virði.
Samanburður á forn-Egyptum,
eða því af menning þeirra, sem
fundist hefir í konungagröfum og
annars staðar, við framfarir nú-
tímans, svo sem gufuaflið, rafur-
magnið og ýmsar slíkar vísindaleg-
ar framfarir, nær ekki nokkurri
átt. En þessir fornleifafundir sýna
oss að framfarir þær, er vér getum
stært oss af fram yfir hina fornu
menningu, er hagnýting rafur-
magnsins, gufunnar og framfarir i
læknisfræði.
Við eigum að vísu ekki kost á að
smekkur Tutenkhamon hefir ver-
ið sá sami og annara ungra aðals-
manna Egypta, fremur en smekkur
konungborins manns. En hvernig
sem því hefir verið varið, þá er
það víst, að gifting hans og þriðju
dóttur Iknaton veitti honum rét til
ríkistöku.
Eftir gögnum að dæma, sem
fundist hafa í gröfinni, og að svo
miklu leyti sem rúnir þeirra hafa
verið ráðnar, þá virðist að Tutenk-
hamon hafi verið ungur, þegar
hann tók við ríkisstjórn, og að hann
hafi tekið við af Smnekhaka, sem
meðríkjandi, ef til vill til þess að
þóknast Atontrúarmönnum í höf-
uðstað Amon. Það virðist og, að
hann hafi orðið, vegna stjórnmála-^
legra ástæðna sem valdi hans stóð
hætta af, að viðurkenna og beygja
sig undir vald Thembian guðsins
Amon-ka skömmu eftir að tengda-
faðir hans dó.
Um uppruna og foreldri Tutenk-
hamon vitum vér ekkert, nema ef
viðbótin við Amon nafn hans,
Heg-on-shema, sem þýðir prince,
ættaður úr efri héruðum Egypta-
—úr efri héruðum Egyptala, einn
sé satt, að Kristur hafi rekið út
illa anda og að hann hafi risið upp
1 frá dauðum.
Það er ekkert smáræði, sem þeir
bjóða, hvorki meira né minna en
að sanna mikilsverð trúaratriði
með tilraunum. Þær verða því
ekki smáar né vægar kröfurnar, sem
allir óhlutdrægir menn hljóta að
gera til rannsóknaraðferða þeirra
og sannana. Hvernig á að líta á
spíritismann og hvernig á kirkjan
að taka honum? Eg svara þessu
auðvitað aðeins út frá mínu leik-
manns sjónarmiði.
I þessu verður algerlega að að-
greina tvent, annars vegar rann-
sóknirnar á sálarlífinu og hins veg-
ar andaskýringarnar og tilrunir til
sambands við framliðna.
Sálarrannsóknarstarfið er auð-
vitað gott, árangurinn af því getur
orðið mikill og margskonar nyt-
samur, nýr fróðleikur. Eg þarf
ekki annað en al nefna fjarhrifin
("telepati) eða hugaráhrif manna á
milli í fjarska, sem margir, ekki
síst læknar og prestar, þekkja sjálf-
sagt eitthvað af eigin reynd, og
fjarhreyfingar (telekinesis), þ. e.
hreyfingar hluta, sem ekki verður
skynjað, hvaða kraftar valda.
Þetta rannsóknarsvæði er stórt.
Það er margt órannsakað í hyl-
dýpi undirvitundarinnar eins og í
líffræðinni yfirleitt.
í næsta kafla á undan (5. k.) var
t. d. sagt frá, hve uppruni manns-
ins úr 2 frumum og erfðirnar eru
leyndardómsfull atriði. Er ekki
hugsanlegt, að andleg reynsla for-
eldra og forfeðra gangi að erfðum,
eins og sumt bendir á, að líkamleg
reynsla og æfing geri að nokkru
leyti? Ef slík reynsla og þekking
lægi fólgin í djúpi undirvitundar-
innar, þá yrðu ýms slík atriði auð-
skildari, er þau koma upp á yfir-
borðið með aðstoð miðlanna. Öll-
um þessum fróðleik munu trúaðir
kirkjunnar menn taka fegins hendi,
eins og öðrum nýjungum í sálar-
fræðinni, því fremur sem hann er
merkari. Það mun óhætt að segja,
að kirkja lands vors og sanntrúað-
ir mentamenn hafa ekki amast við
sálarfræði né kenslu í henni und-
ir guðfræðanám, eins og annað há-
skólamál. Kirkjan hlýtur að taka
vel öllum árangri vísindanna, öllum
merkum uppgötvunum, og þá ekki
sízt í sálarfræði. Hún getur verið
þess fullviss fyrirfram, að vísinda-
legur sannleikur kemur aldrei í bág
við trú vora, heldur mun hann að
lokum verða til betri skýringar og
koma meira samræmi á milli trúar
vorrar og þekkingar. Kirkjan get-
ur hagnýtt sálarrannsóknir og sál-
arfræði öllu fremur en ýmsa aðra
þekkingu, til útbreiðslu kristin-
dómsins og annara blessunarrikra
hrifa. Ef kirkjunni er áfátt i
þessu efni, er um að kenna van-
mætti þjóna hennar, en ekki grund-
elli (hennar. Á þetta verður drep-
ið í síðasta (8.) kafla.
Öðru máli er að gegna, þegar
spíritistar fara að skýra frá sam-
bandi við framliðna og öðru lífi,
þeim hlutum, sem. vísindin hafa
hingað til ekki náð til. Þá þarf
fyrst að sanna, að vísindin geti
komist inn á þetta svið til að
starfa þar. Það verður að útiloka
að fyrirbrigðin stafi frá duldu lík-
amsstarfi eða sálarlifi lifandi
manna, en til þess verður að rann-
saka líkams- og sálarlífið til hlítar.
Kirkjan hlýtur að vera ströng í
þeirri kröfu, en þeim, sem eru ut-
an við félagsskap spíritismans,
skilst, að mikið vanti enn á, að
henni sé fullnægt. Ef sálarfræð-
inni fleygir svo fram, sem ráða má
af kenningu spíritista, þá hlýtur sú
vísindagrein brátt að verða hið
mesta bákn, og allra stærsta náms-
greinin við háskólana. Bregðist
þær vonir, þá stafar það af því, að
árangur rannsóknanna er sam-
bland af vísindalegri sálarfræði og
andatrú. Afstaða kirkjunnar gagn-
vart þessari hlið málsins, anda-
skýringunum, skilst mér að verði
eitthvað á þessa leið: Kirkjan
kennir lærdóm Krists. Það ’ eru
fullkomin, eilif og óbreytanleg
sannindi og þurfa engrar umbótar
með. En boðun og útlistun trúar-
sannindanna verður að fara eftir
sálarlífi og þroska safnaðarmanna,
og vel má vera, að hún sé oft ófull
komin og í veikleika gjörð. Hver,
sem í alvöru ag einlægni leitar
sannfæringar í þessum efnum, fær
persónulega sönnun fyrir trúarsann-
indunum, hann fær reynslu og full-
vissu. Hve lagt mennirnir muni
komast í rannsókn á sálarlífinu,
hvort nokkur af trúarsannindunum
verða nokkurn tíma sönnuð vís-
indalega, hvort guði muni þóknast
að láta mannkynið lifa í skoðun í
stað trúar, um það leiðir kirkjan
engum getum. Sanntrúaðir kirkj-
unnar menn þurfa ekki á spírit-
isma að halda, sér til trúarstyrk-
ingar. Þeir hafa Jiess vegna ekki
öðruvísi áhuga á rannsóknum spír-
itista en öðrum sálarrannsóknum.
Að svo miklu leyti sem spíritism-
inn \ r vísindaleg Ijaannleiksjeit á
sviði sálarlífsins, er eðlilegt, að
ýmsir frægir, sanntrúaðir vísinda-
menn séu i félaginu. En það er
þá ekki til þess, að taka niðurstöðu
rannsóknanna í trúarstað og að á-
lita árangurinn sönnun fyrir ei-
lífðarsannindunum. Kirkjan getur
ekki, eftir eðli sínu, gert niðurstöðu
spiritismans og sterkustu stoðinni
undir trúnni og kirkjunni. Setjum
jafnvel svo, að framhald lífsins
væri sannað, vísindalega sem kall
að er. Kirkjan myndi samt hvorki
vilja né geta bent á þessar sannan-
ir og sagt, að einmitt vegna þeirra
væri nú orðin full ástæða til að
trúa kenningu Krists. í fyrra lagi
væri hún þá óbeinlínis að viður-
kenna, að kenningin hefði hingað
til ekki verið fyllilega áreiðanleg
og óyggjandi. í öðru lagi eru nátt-
úruvísindin og svo nefndar vís-
indalegar sannanir ekki alveg ó-
haggandi, heldur breytast sumar
og haggast eins og önnur manna
verk, þótt fyrirbrigðin sjálf breyt-
ist ekki.
En hvað á þá að segja um til-
gátur, sem eru manna verk, en alls
engar vísindalegar sannanir? Ef
spiritistar vinna einhverja menn
fyrir guðs ríki, sem kirkjunni ekki
tekst að hjálpa til að koma auga á
trúarsannindin, þá má fagna því,
að guð notar stefnuna fyrir verk-
færi. Það á að vera kirkjunni hvöt
til að ná betri andlegum tökum á
nútiðarkynslóðinni, en hitt er ekki
réttmæt krafa, að hún skipi tilraun-
um, athugunum og ályktunum spír-
itista á ibekk með kenningu Krists,
og því siður, að hún telji þær full-
komnun hennar og sönnun. Þeg-
ar komið er inn á trúarsviðið, næg-
ir ekki lengur að nefna nöfn frægra
vísindamanna. I vísindanna heimi
er mannamunur, en á trúarsviðinu
er tkki aðall og alþýða. Frægir
menn í náttúruvísindum eru t. d.
oft engu vitrari né sanngjarnari en
aðrir í trúarefnum. Þarf ekki ann-
að en benda á skynsemistrúarmenn-
ina svonefndu, og var visindastarf
þeirra þó góðra gjalda vert á sín-
um tíma. Líka má benda á mót-
mæli próf. Hyslops, úr því að ver-
ið er að auglýsa þau í “Trúmála-
viku stúdentafélagsins” (Tls. 90
ofarlegaj. Þau lýsa því ekki,
hvernig samvizkusamur vísinda-
maður talar um örðugustu við-
fangsefni. Trúin á mennina, aut-
oritetstrúin svo nefnda, er að týn-
ast úr tízkunni, og má það líka.
Vera má, að andaskýringin sé
auðveldari en önnur skýring á svo
nefndum dularfullum fyrirbrigð-
um, en það sannar vitanlega ekki
réttmæti hennar. Má í því satn-
bandi benda á kenninguna, eða
réttara sagt, trúna á “lífsaflið” áð-
ur fyr. Þegar menn ekki gátu
skýrt ýmsa starfsemi líkamans,
var hún eignuð “lífsaflinu” svo
nefndu. Nú geta menn skýrt fleiri
og fleiri slík fyrirbrigði, hafa fund-
ið mörg ný “lífsöfl”, ný lög og ein-
kenni lífsstarfsins. Þótt eg sé
hvorki sálarfræðingur né sálar-
rannsóknarmaður, get eg nefnt til
dæmis, aö sama fyrirbrigðið má
skýra á tvennan hátt, með og án
andaskýringar. Eg tek til dæmis
sögu, er próf. H. Níelsson tilfærir
í síðustu “Eimreiðinni” (5.—6.)
bls. 300.
Kona nokkur hafði elskað út-
lendan liðsforingja, en ekki fengið
að giftast honum. Ilann réðst í
herþjónustu og dó síðan. Skömmu
siðar veiktist konan, þjáðist m. a.
af höfuðverk og sjálfsmorðslöng-
un. Eftir ýmsar árangurslausar
lækningatilraunir, þar á meðal i
dásvefni, var komið með dulskygna
stúlku inn í herbergið, þar sem
sjúklingurinn var í dásvefni. Stúlk-
an þykist sjá framliðinn mann, er
heldur um höfuð konunnar og
reynir að fá hana til sín. Læknir-
inn talar síðan alllengi við mann
þenna með aðstoð miðilsins og fær
hann loks til að hætta við fyrirætl-
un sína. Eftir lýsingunni var þetta
mynd framliðna liðsforingjans, sem
siðar kom upp að hafði ráðið sér
bana. Konan, sem ekki fékk að
vita um miðilinn, fékk brátt heilsu
aftur.
Ekki verður nú betur séð, en að
auk andaskýringarinnar megi skýra
þetta þannig: Liðsforinginn send-
ir unnustu sinni öflugt hugskeyti,
þegar hann ræður sér bana, og i
þvi kemur fram sú þrá hans, að
mega lifa samvistum við hana hin-
um megin grafarinnar. Hún fær
þessi fjathrif, en þau komast að
eins til undirvitundarinnar. Breyt-
ing sú eða truflun, sem þessvegna
verður á undirvitundinni, hefir áð-
nefnd áhrif á heilsufar hennar.
Myndin af framliðna manninum
berst til heila stúlkunnar, ekki ein-
ungis, að 'hún sjái hann í huga ser,
heldur er heili hennar svo afar-
næmur, að áhrifin geta orðið á
sjónarmiðstöð hans. Hun fær beint
mynd af áhrifunum. En sjónar-
miðstöðin er vön að laka við áhrif-
um utan að, um sjónfærin, og hún
flytur því áhrifin þangað, sem þau
eftir vananum ættu að koma frá.
Stúlkan fer þvinæst að geta talað
við “undirvitundarkonuna”, sem er
undir áhrifum hins látna, og svip
ar því til hans, og lækninum tekst,
með milligöngu miðilsins, að breyta
undirvitundar áhrifunum. Hvern
ig sambandið var, hvort talfæri
konunnar störfuðu, eða að eins var
um hugarsamband að ræða, sést
ekki greinilega á sögunni. Eg vil
auðvitað láta það ósagt, h vort þessi
skýringaijleið ^,'ða þvílík Ireynist
réttari við rannsóknir síðari tíma,
en hún fer í þá átt, sem vísindin
hafa hingað til farið. Mér skilst
líka, að andatilgátan verði ófrjórri
fyrir rannsóknirnar á sálarlífinu
og sálaröflunum. Sum fyrirbrigð-
in, t.d. líkamningarnar, verða ekki
skýrð á þá leið, sem eg nefndi. En
hvaða sönnun er fyrir því, að and-
ar framliðinna búi þá líkami til,
fremur en að dulin starfsemi lif-
andi manna valdi þeim?
7. Kirkjan og guðspekin.
Guðspekin hefir ekki haft lágt
um sig upp á síðkastið og dregur
ekki dul á, að henni er kappsmál
að komast inn fyrir vebönd kirkj-
unnar. Jafnframt hefir borið tölu-
vert á stóryrðum í kirkjunnar garð
úr þeirri átt.
Hvað er guðspekin? Guðspek-
ingar neita því harðlega, að stefn-
an sé trúarstefna, heldur sé hún
fræðslustefna eða heimspekikerfi.
Látum það gott heita, að hún sé
ekki trúarstefna. Bún virðist þá
vera heimspekistefna, sem aðal-
lega fjallar um eina ráðgátu heim-
spekinnar, tilveruráðgátuna eða al-
heimsráðgátuna. Þetta -fræðslu-
kerfi ræðir þá um alheimsskipu-
lagið, um lífið og örlög mannanna
eftir dauðann. Guðspekin er þá
trúarheimspeki og lítur út fyrir,
að hún megi nefnast dultrúar-
stefna. En þá er mjótt á munun-
um, að kalla megi hana trúarstefnu
og tilgangslítið að deila um nafnið
Hvað hefir guðspekin að bjóða?
Tilgangi hennar er lýst svo (“Trú-
málavika stúdentafél. bls. 59-76),
að hann sé, að móta kjarna úr alls-
herjar bræðralagi mannkynsins án
tillits til kynstofna, trúarbragða,
kynferðis, stéttar og hörundslitar,
að hvetja menn til að leggja stund
á samanburð trúarbragðanna,
heimspeki og náttúruvísindi, og að
rannsaka óskilin náttúrulögmál og
öfl þau, er leynast með mönnum.
Auk iþess fylgja fullkomnir guð-
spekingar ákveðnu fræðikerfi, sem
þeir nefna hina minni guðspeki.
Samkvæmt ’heimsskoðun þeirra, er
jörðin með öllu, sem á henni er, ein
samanhangandi heild. líf er einn-
ig i ’hlutum, sem hingað til hafa
verið taldir lífluasir, meira
að segja í hinum ólífrænu efnum.
Steinar, málmar, lifræn efni, jurt-
ir, lægri og æðri dýr, alt er röð af
lifandi verum á misjöfnu þroska-
stigi, og ekki nóf með það, heldur
“albræður vorir” ("“Trúmálavika”
bls. 5J. Eftir dauðann heldur
mannssálin áfram, á þroskabraut-
inni, gegn um marga heima, til
æðstu fullkomnunar.
En hvað 1 hefir guðspekin að
bjóða kirkjunni? Með sama for-
orði og í næsta kafla á undan vil
eg líta á þá spurningu. Eins og
getið er um í kaflanum á undan,
getur kirkjan ekki viðurkent, að
Krists, grundvöllur kirkjunnar,
þurfi umbóta við, enda er ekki lík-
legt, að nokkur alverlega hugsandi
maður haldi því fram í alvöru.
Hitt má ef til vill segja, að boðun
hans, útskýring og kenning að
forminu til, þurfi umbóta við, þ. e.
að starfsemi þjóna kirkjunnar sé
ábótavant. Kirkjan álitur alla
inenn á jörðunni guðs börn, og því
bræður. Hún vill safna þeim öll-
um undir merki Krists, í skaut
kirkjunnar, hvort sem þeir eru
rauðir, gulir, blakkir eða hvítir á
hörund, hverrar þjóðar sem þeir
eru, bæði konum og körlum, hverju
sem þeir 'hafa áður trúað. En
innan vebanda kirkjunnar er trúin
ein, því annað væri mótsögn gegn
sjálfu eðli hennar.. Kirkjan þarf
því ekki stuðning guðspekinnar til
þess að starfa að þessari hugsjón.
Kirkjan er í eðli sínu trúarfélag,
en ekki veraldlegt fræðslufélag.
Stofnunin sjálf, kirkjan, beitist þv*
ekki fyrir að láta meðlimi sína
leggja stund á ákveðinn, veraldleg-
an fróðleik. Vitanlega er henni
það áhugamál, að þeir fræðist um
líf og kenningu Krists, ritninguna,
kristna siðfræði, bæði í uppeldinu
og síðar, og að þeir leggi stund á
alt, sem gerir þá að betri og sann-
ari mönnum. Vilji einhver deild,
eða einstakir menn, innan kirkj-
unnar, beita sér fyrir hollri and-
legri starfsemi og fræðslu, þá legg-
ur hún ekki annað en gott til þeirra
mála. Slíka fræðslu, ekki eingöngu
í samanburðartrúfræði, heimspeki
og náttúruvísindum, heldur og í
öllum fræðigreinum, sem nöfnum
tjáir að nefna, má fá af vísindarit-
unum og öðrum fræðiritum. Þeir,
sem slíkt stunda, þurfa ekki nauð-
Frh. á bls, 5