Lögberg - 02.04.1925, Page 1

Látið taka af yður MYND
í nýju loðyfirhöfninni
W. W. ROBSON
CEECB GÖB4B UYNDIR AÐ S17 POKTAGF, AVE,
PR OVINCEK
THEATRE
pessa vlku
Margaret de la Motte í
“The BELOVED BRUTE”
Næstu viku.
Seena Owen í “The Hunted Woman ’
38. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 2. APRÍL 1925
NÚMER
14
Helztu heims-fréttir
Canada
UM RANGÁRÞING.
Víðförul, vegmóS
vakurt skeiðar bifreið
frjóum lendum íramhjá.
Fríðinda vortíð
dýrindi bygðum ber:
brosljóma, silki, flos.
Liðast um, lund'góð,
lásveitir tíbrá.
Hulda með hreinni snild
handan við Eyjasand.
Vestmanna bergbust
bláslikju setur á.
Gu'dkofra á gömul fjöll
getur fest um hávetr.
Svimar í hennar heim
huga, sem kenist á flug.
Andrí'k um laugalönd
lýðholl ihverja árstíð,
skáldi sýnir velvild,
verðmæti fagurgerð.
Sendir hún sveit og strönd
sólbliki ofinn kjól;
eyðimörk aftanglóð,
— jökultindi pellshökul.
Langað ihefir ljóðdreng
löngum, en vantað föng,
friðstól í Fljótshlíð
færa — búa sunnu nær.
Hillir nú háfjöll
handan við -Rangársand.
Þæfir Hekla þokukúf;
Þríhyrning rofar í.
Eftir Guð'mund Friðjónsson.
Hlakkar til hugrökk
hyggja mín, sögutrygg
arfasátu umhverfi
augum leiða og Gunnarshaug,
Bergjþóru brunatorg, —
bregða lófa í Káragróf;
löspeki og lífsrök
líta, þar sem bezt nýtr.
Barnlund minni brjóstvörn
bilaði við skálaþil;
örðuga átti ferð
inn með Njáli mín sál;
gekk um eldinn grátklökk,
gönuskeiöum þó vön;
ómur stáls og eldbrim
urðu að ljósum fyrirburð.
Ennþá vætir karlskinn,
köldu læknar, söguöld;
neitt getur næmar hitt
Njálu stýl frónska sál.
Leitt er hvert lágnætti,
ljómi hvergi á helgan dóm.
Faldað svörtu fortjald
felr víða gull í skel.
Þó er verri Þverá;
þindarlaus ókind,
ergi þrungin, mýmörg
misendi vinnur grend.
Flæðisafa Fljótshlíð
fórnar þeirri óstjóm.
ílin sýnir ónot
álavargur Njálshvál.
Tætir sundur túnfit,
tröllaukin drýgir spjöll,
engjum veitir ágang,
ólm að vinna GunnarshóLm’;
Landeyjum "verri en vond,
viíhöll hverjum sandþyl,
villistrauma vatnsfalí,
veiðileysa sireið!
Móti vega þeim þyt:
þíð í bragði FljótshKð,
safamýri, guðsgjöf —
græðidísir sammæðra.
Gróðursæld gjafmild
getur sigrað fimbulvetr,
aldarfarsins ósnild,
áttaviltan flokkadrátt.
Sandroka sólbrend
situr um skáldsins vit;
sumardaginn söngrám
sendíst um Oddagrend.
Blótað getur blómlit,
bótum neitað grasrót,
heiftúð sent hátt 1 loft,
hrundið flötum birkilund.
Landeyjar í ljósmynd
loftblámi setur oft.
Ljómað getur ljósbrum
Landeyja brimsand.
Hillinga hvika-gull
Hváli berst um dagmál.
Allvel á Eyjafjöll
eldi varpa sólkveld.
—Vörður.
Fullyrt er að atkvæðagreiðsla
•um vínsölumálið, muni fara fram
í New Brunswick, í öndverðum
júnímánuði næstkomandi.
* • •
Col. Ro'bert McEwen í London,
Ont. hefir verið kjörinn forseti
'ullarsölusamlagisins canadiska.
* * *
Hinn setti fjármálaráðgjafi
•sambandsstjórnarinnar, Hon.
James Robb, lagði.fram í þinginu
fjárlagafrumvarp sitt í vikunni,
sem leið. Eru tekjur yfirstand-
andi árs, áætlaðar $344,000,000.
Er sú upphæð nálægt fimtíu og
þrem miljónum lægri en í fyrra.
Svo verða útgjöldin lækkuð mik-
ið, að tekjuafgangur á fjárlögun-
um nemur hart nær tveim miljón-
um. Breytingat á tolllöggjöfinni,
eru ekki miklar að þessu sinni. í
einstöku tilfellum er þó gert ráð
fyrir frekari lækkun verndartolla.
Sir Henry Drayton, fyrrum
fjármálaráðgjafi og einn af á-
hrifamestu þingmönnum íhalds-
flokksins ,hefir borið fram breyt-
ingartillögu við fjájrlagafrum-
varpið, sem í sér felur beint van-
draust á stjórninni. Litlar sem
engar líkur munu þó til, að til-
laga sú hljóti samþykki. Ýmsir
þingmenn ibændaflokksins eru þó
sagðir að vera hálfóánægðir vlð
stjórnina út af því, að ekki er
farið fram á víðtækari lækkun |
verndartolla. En tiltölulega fáir
munu þeir jþó vera, er líklegir
eru til bandalags við íhaldsliðið,
er vantraustsyfirlýsingin kemur
til atkvæða.
* • •
Nefnd sú í samfoandsþinginu,
sem íhuga skal farmgjaldamálið
og samninginn við Peterson’s
eimskipafélagið, er þannig sam-
sett:
Sir Henry Drayton, Hon. H. H.
Stevens og W. A Black frá Hali-
fax, allir úr íhaldsflokknum.
J. F. Johnston, R. H. Halbert, J.
W. Kennedy og Harry Leader, af
hálfu bændaflokksins. En fyrir
stjórnarflokksins hönd eiga sæti
í nefndinni Hon. John E. Sinclair,
Hon. E. J. McMurray, A. R. Mc
Master, Fernand Rinfret, Mat-
hew McKay, William Duff og Slr
Eugene Fiset.
• • •
Látinn er nýlega capt. John
Henry Mulvey, skólastjóri við
Isaac Brock skólann hér í borg-
inni, vinsæll maður og vel met-
inn.
• * •
Fylkisstjórinn í iBritish Col-
umbia, Hon. W. C. Nic'hol, er ný-
kominn heim úr ferðalagi um
Norðurálfuna. Telur hann fjölda!
fólks á bresku eyjunum, hafa í
hyggju að flytja búferlum ti!
Canada, á öndverðu komanda
sumri.
* * *
Robert G. Persse, hefir verið
kjörinn forseti viðskiftaráðsins—
Winnipeg Board of Trade, fyr'r
yfirstandandi ár.
• • •
Rev. G. H. Rusihibrooke, baptista
trúboði, sem dvalið ihefir á Rúss-
landi undanfarandi, er nú nýkom-
inn heim til Toronto. Telur hann
ástand rússnesku þjóðarinnar
vera fremur að 'batna, iþótt hægt
fari.
• • •
Fregnir frá Three Rivers í
Quebec fylki segja þar vera í velt-
unni, um þessar mundir, allmik-
ið af fölsuðum tíu dala banka-
seði um.
Bandaríkin.
Senatið hefir fallist á útnefn-
'ngu Lieut.-Col. James E. Fechet
L'* aðstoðar ráðgjafa Ioftflota-
^álanna.
• • •
Charles C. Eberhardt frá Kan-
sas. hefir verið skipaður sendi-
'ierra í Nicaragua, en George T.
Sumnierlin í Honduras.
* • •
Nýlátinn er i New Yor, Walter
Camp, einn af nafnkendustu knatt-
spyrnumönnum Bandaríkjaþjóðar-
mnar, sextíu og sex ára að aldri.
* * *
Coolidge forseti hefir tilnefnt
John Garibaldi Sargent frá Ver-
mont til dómsmálaráðgjafa og Sen-
atið fallist á útnefninguna i einu
hljóði.
• * *
Maður einn, Barney Williams
að nafni, í Yonkers, N. Y., þriggja
barna faðir, sem öll eru á ómaga-
aldri, veSjaði nýlega um það, að
hann gæti tæmt pottflösku af
whiskey án þess að taka hana frá
munninum á sér. Hann vann veð-
máliö, en féll dauður til jarðar
innan klukkustundar.
------o-------
Hvaðanœfa.
Forsetak’osningar á Þýskalandi
fóru fram síðastliðinn sunnudag.
Ekert forsetaefnið ihlaut nægilegt
atkvæðamagn, til að ná kosningu.
Varð frambjóðandi keisarasinna,
Dr. Karl Jarres, þó jþeirra sterk-
astur. Atkvæðin skiftust sem hér
segir:
Jarres, keisarasinni, 10,020,000
Braun, jafnaðarm. 7600,000
Marx, centrist, 3,850,000
Thaelmann, commúnisti, 1,860,
000.
Helpacht, demokrat. 1,560,000,
Held, Bavaríu.fl. 1,000,000,
'Ludendorff ,fascisti, 330,000
Nýjar kosningar Ihafa verið fyr-
irskipaðar hinn 26. þ. m. — Dr.
Jarres skorti sex miljónir atkvæða
til að sigra í kosningu þessari.
* * *
Ferdinand Rúmeníukonungur,
ligur all-hættulega Veikur um
þessar mundir.
• * *
Japanska þingið hefir afgreitt
ný kosningalög, er skipa svo fyrir
að sérhver karlmaður, tuttugu og
fimm ára að aldri, að undanskild-
um þeim, er þiggja af sveit, skuli
hafa kosningarétt og kjörgengl
til þjóðþingsins.
• • •
Siglingaráðuneytið franska hef
ir lögleitt átta klukkustunda
vinnu á verslunarskipum þjóðar-
innar, þrátt fyrir ströng mótmæli
útgerðarmanna.
Ný bók.
Nýkomin er á markaðinn bók,
Baugabrot að nafni, er hr. Stefán
Einarsson fyrrum ritstjóri Heims
kringlu, hefir safnað til. Inni-
hald bókarinnar, er ágrip af
stjórnartilhögun Canada og fleira
til minnis og fróðleiks. Kver þetta
er á annaðhundrað blaðsíður og
að öllu leyti hið þarfasta. Fram-
setning málefna þeirra, er bókin
fjallar um, er hin .skipulegasta og
málið yfirleitt gott. Bókin er
prentuð hjá The City Printing &
Publishing Oo., kostar 85c og
fæst hjá útgefandanum að 681
Alverstone street og þeim bók-
sölum Finni Johnson og Hjálm-
ari Gíslasyni.
Islendingur gerir jafn-
tefli við heimsmeistara.
Hingað kom til borgarinnar um
síðustu helgi, ungverzkur skák-
meistari, Geza Maroszky að nafni,
til þess að þreyta íþrótt sina við
Winnípeglýúa. Fór fram sam-
kepni á mánudagskveldið i Marl-
borough hótelinu. Níu menn úr
taflfélaginu “ísland” tóku þátt í
samkepninni og voru það þeir
Agnar Magnússon, Guðjón Krist-
jánsson, Kristinn Pétursson, Mag-
nús S'kaftfeld, Carl Thorláksson,
Ólafur J. Ólafsson, Gilbert Árna-
son, Leifur Sumarliðaspn og
Grímur Gjiðmundsson. Jafntefli
við kappann gerði hinn efnilegi
landi vor hr. Agnar Magnússon.
og má slíkt vera þjóðflokki vor-
um ‘hið mesta ánægjuefni. Fjöru-
tiu menn aðrir keptu við Ung-
verjann, og hlutu þeir að eins tvö
jafntefli Er það því sýnt, hve
landinn spjaraði sig stórum betur.
Taflfélagið “ísland” er ungt
enn, og á vafalaust fagra framtíð
fyrir höndum. Er óskandi, að al-
menningur sýni því sem mesta
samúð i komandi tíð.
Jón Ragnar Johnson.
sonur'þeirra Mr. og Mrs. Finnur
Johnson að 668 McDermot ave., er
orðið hefir fyrir þeim theiðri, að
vera kosinn forseti félags þeirra
stúdenta, er lögvísi stunda við
Manitoba háskólann. Er Ragnar
einn af vorum allra efnilegustu,
yngri mentamönnum vestanhafs.
Frá Islandi.
i stórhríðarlbylnum um fyrri
helgi varð úti húsfi-eyjan í Skyttu
dal í Laxárdal í Húnavatnssýslu.
Rósa Helgadóttir að nafni. Svo
raunalega bar til, að hún var ein
heima á bænum þegar brast á, en
fé var á beit. Fór hún til iþess að
bjarga fénu, en fórst sjálf Getur
vart raunalegri atburði. Rósa var
systir Kristjáns Helgasonar versl-
unarmanns í Kaupfél. Eyfirðinga
og Sigríðar konu Bjarna Pálsson-
ar beykis hé? í Ibænum.
Rauði krossinn var stofnaður í
Reykjavík fyrir skömmu síðan. Nú
þegar eru á 2. ’ þúsund manns
gengnir í þá deild og fjölgar þeim
óðum. Hér er sömu leiðis verið
að istofna deild. Hafa á 2. hundr-
að manns þegar skrifað sig í deild
ina. Bráðabirgðarstjórn er kosin
til þess að semja lög. |3tjórnina
skipa: Séra Geir vigslubiskup,
Steingr. bæjarfógeti og frú, Jón
Guðlaugsson settur bæjarstjóri,
frú Júlíana Friðriksdóttir, frú
Valgerður ólafsdóttir, frú Laufey
Pálsd'óttir, Jón E. Sig. kaupm.,
frú Guðfinna Antonsdóttir, Stgr.
Matthíasson, héraðslæknir, og frn.
Tréskurðarsýning var haldin í I
bæjarstjórnarsalnum á sunnu-
daginn var og sýndir smíðisgrip-
ir, er gerðir hafa verið á náms-
skeiðinu, sem staðið hefir hér í
bænum undanfarna mánuði. Voru
iþar margir eigulegir gripir. Einna
best mun vera gert hyllubak ®kor-
ið í fornum íslenskum stíl, skor-
ið af Bryndísi Ingvarsdóttur. Eru
námsskeið þessi stórþörf og verð
athyglis.
ísalög eru nú á Akureyrar-
polli svo að sjaldgæft mun, að
svo isléttur ís komi á pollinn. Er
hann óspart notaður af bæjarbú-
um. í gær gekst U. M. F. Akur-
eyrar fyrir því, að ljósleiðsla
var sett á ísinn og bekkir fyrir
fólk að hvíla sig á. 1 gærkvöld
fékk svo félagið lúðrasveit bæj-
arins, til þess að spila á intnrl
bryggjunni. Dagur 19. febr. ’25
Nýtt prestakall.
Alþingism. Jón A. Jónsson ber
fram frumvarp í nd. Alþingis um
stofnun prestakalls í Bolungarvík.
Mörgum er það kappsmál þar
vestra, að frumvarp þetta nái fram
að ganga, og liggja m. a. til þess
þær orsakir, sem nú skal greina:
Bolungarví'k er orðin með stærri
verstöðum landsins; íbúar um 850
til 1000 og stundum jafnvel fleiri.
Þeir eiga prest að sækja til ísa-
fjarðar, en svo háttar til, að þar á
milli er oft stórháskaleg leið á
landi, og aldrei hættulaus, en ill-
fært eða ófært á sjó í uinhleyp-
ingatíð. Þó hafa prestar á ísa-
firði rækt svo samvizkusamlega
messuferðir út þangað, að þeir hafa
í raun og veru stofnað lífi sínu í
háska, ekki einu sinni, heldur
margsinnis. — Þó að prestur Is-
firðinga missi nokkrar tekjur við
stofnun þessa nýja prestakalls,. þá
er hann því mjög fylgjandi, að
frv. J.A.J,. ná(i fram ,að ganga.
Eins er það vilji ísfirðinga, því
að þeim þykir prestur hafa nóg að
starfa heima fyrir, þó að Bolung-
arvík sleppi. Kaupstaðarbúr eru
um 2000, Hnífsdælir um 450, og
að auki nokkur sóknarbörn í Am-
ardal og inni í firði. — Hnífsdæl-
ir ætla nú að koma upp kirkju hjá
sér, og væri þá ekki nema sann-
gjarnt, að hann losnaði við Bol-
ungarvík.
Af embættismönnum er nú ekki
í Bolungarvik nema læknir, sem
þó kom þangað seinna en átt hefði
að vera. Aðstoðarprestur var þar
um skeið i tíð séra Þorvalds sál.
Jónssonar, og fríkirkjupresar hafa
þar verið tvivegps, þó að nú sé
enginn. Þykir Bolvíkingum mik-
il eftirsjá að prestinum, því að
hann getur, auk embættisstarfa.
verið oddviti og frömuður um
kenslu barna og unglinga þar í
þorpinu. En það, sem þyngst ætti
að vera á metunum, þess umáli til
stuðnings, er þetta:
Á meðan presti á ísafirði er
gert að skyldu að þjóna Bolupgar-
vík, þá er lífi hans og þeirra, sem
með honum eru, oft og einatt
stofnað i ‘hás'ka á embættisferðum
þangað, og þaðan.— Hér verða svo
mörg slys, að skylt er að varna
þéim, sem varnað verður, einkan-
lega þegar ekki þaif meira í söl-
urnar að leggja en þetta: að sam-
þykkja eitt lítið lagafrumvarp.—
Vísir. (
Vothey.
("Eftir Lógréttu.)
H)r. Erasmus Gíslason á Vatns-
enda í Flóa er hér nú staddur.
Lögrétta hefir áður sagt frá vot-
heysgerð hans, og hefir hann nú
ár eftir ár unnið að því, að kenna
hana þar eystra, og sýnt í því mik-
inn áhuga, dugnað og ósérplægni.
Bæði sýslunefnd Árnessýslu og
bændur í Villingaholtshreppi sendu
nú I vetur Búnaðarþinginu áskor-
anir um, að taka mál þetta til
rækilegrar athugunar og styrkja
hr. E. G. í starfi hans. Hefir
Lögr. séð skjalið, sem bœndur í
Villingahottshreppi sendu, og segja
þeir þar, að þeir álíti, að hér sé
um þýðingarmikið mál að ræða
fyrir landbúnaðim. og að þeir óski
að það mál komist nú þegar í
fyrsta flokkj búnaðarframkvæmd-
anna, að koma upp steinsteyptum
votheyshlöðum eftir gerð hr. E.
G., og að féngnir séu menn til að
læra verkið og kenna það aftur út
frá sér.
Þórarinn bóndi Sigurðsson á
Vatnsenda segist hafa byrjað að
gefa votheyið nú með nóvember-
byrjun í vetur, bæði kúm og hest-
um, og hafi þá komið fljótlega í
ljós á kúnum, að um betra fóður
var að ræða en venjulega, þvi að
kýrnar mjólkuðu meira en venju-
legt var og héldu betur á sér
mjólkinni. Segir hann einnig, að
mjólkin sé kostameiri en áður og
líkist mjög gróðurmjólk. Einnig
segir hann, að sér hafi reynst vot-
heyið eiga vel við hesta. — Líkan
vitnisburð hefir Guðmundur bóndi
Lýðsson á Fjalli gefið votheys-
gerð E. G.
Hr. E. G. segist altaf vera að
gera tilraunir til fullkomnunar á
heyverkun sinni. Nú síðast hefir
hann fundið upp útbúnað til þess
að ráða yfir kælingu heysins, og
telur það mjög mikils vert. Hann
hefir nú gert votheyshlöður hjá
ýmsum bændum í Árnessýslu, þar
á meðal hjá Guðmundi í Skip-
holti, og hvervetna liafa þær gef-
ist vel. En sjálfur verður hann
að vera við, þegar látið er í hlöð
urnar, og eins að hafa eftirlit með
heyinu meðan aðrir eru að læra
verkunaraðferðina, og hefir þv'í
þetta starf kostað hann rnikla fyr-
irhöfn, sem hann hefir á sig lagt
vegna þess mikla áhuga, sem hann
hefir á málinu, og trú á því, að
verkunaraðferð sín hljóti að ryðja
sér til rúms og verða landbúnaðin-
um að miiklu gagni.
Biuiaðarþingið hefði vel mátt
veita áskorun sýslunefndar Árnes-
inga og bænda í Villingaholts-
hreppi meira athygli en það gerði.
Það samþykti svohljóðandi til-
lögu: “Enda þótt Búnaðarþingið
viðurkenni fyllilega lofsamlegan á-
huga og starf hr. Erasmusar Gísla-
sonar við súrheysgerð, sér það sér
elcki fært að styrkja hann frekar
en orðlð er f járhagslega.”— Þess-
ar undirtektir valda því, að hr. E.
G. getur ekki gefið sig við því. að
kenna heyverkun sína svo ört og
víða, sem vera ætti, en hugsun
hans mun hafa verið sú, að Bún-
aðarþingið léti rannsaka heyverk-
un hans og árangur hennar, svo
að algildur dómur fengist fvrir
því, að þar væri um verulega
gagnlega framför að ræða. Sjálf-
ur kveðst hann hafa fengið ó-
yggjandi reynslu, og sama er að
segja um þá bændur eystra, sem
hafa notfært sér tilsögn hans.
IHann telur súrheysverkun þá,
sem áður hefir tíðkast hér, rrpög
ófullkomna og varhugaverða, seg-
ir. að»með henni hafi hey verið
skenid víða til stórskaða.
Dönsk menning og
íslenzk.
Bók Axels heitins Olriks pró-
fessors, Nordisk Aandeliv í Vik-
ingatid og tidlig Middelalder, má
víst telja með fegurstu ávöxtum
danskrar menningar. Hæst nær
•bókin í þessum orðum (S. 81):
Islændinge-sagaen — naaede
kunstnerisk — tildgls ogsaa vid-
enskabelig — til Höjder som
Menneskaanden kun sjælden naar:
fslendingasögur náðu sem lista-
verk, og að nokkru leyti einnig
sem visindaverk, hæðum sem
mannsandinn nær aðeins sjaldan.
Það er eitthvað annað að segja
Þetta en að segja eins og áður
hafði verið gert, að sögurnar hafl
nálega samið sig sjálfar. íslenskt
snildarvit (Geni) er þarna viður-
kent. En sjálfir höfðu íslending-
ar ekki áttað sig á þessu eins og
lurfti, og verið svo vaniþakklátir
höfundunum, að þeim þótti ekki
taka því, að láta nöfn þeirra
fylgja sögunum.
Olrik ritar sérstaklega fróðlega
um Egilssögu, en þó tel eg víst,
að sú saga sé sannari en hann
hyggur. Og náttúrlega veit Olrik
ekki að Egilssaga er eftir Snorra
Sturluson. En það má vita þetta
með jafnmikilli vissu og Snorri
hefði oss sjálfur sagt.. Eg hefi
vandlega rannsakað rithátt
Snorra, fundið hin sérstöku ein-
kenni á máli hans, borið nákvæm-
lega saman við málið á Heims-
kringlu og Egilssögu og eg segi
það alveg hiklaust, að þær bsgkur
eru eftir sama höfund. Um ís-
lensku Snorra Sturlusonar er dá-
lítill kafli í Nýal, og enn mun eg
rita nokkuð um sama efni síðar.
VJrðist mén það undarlegt, að
enginn íslenskur málfræðingur
skuli hafa einu orði á þetta minst
því að hér ræðir þó um efni, sem
hefir ekkert litla þýðingu fyrir
skilning vorn á sögunum. Vil eg
ekki leyna því, að mér þykir hár
kenna Þorvaldarskapar nokkurs,
og verða mikil og góð umskifti
fyrir mér, þegar eg þarf ekki slíkt
að reyna af íslendingum framar.
En eg hefi svo mikið álit á mönn-
um, að eg álít að svo muni verða.
Fer nú að verða auðveldara fyrir
menn að átta sig; hinn fyrsti fyr-
irlestur um kenningar mínar, hef-
ir þegar verið fluttur í einni aí
hðfuðborgum ! jarðarinnar (9.
janúar), og verður ekki hinn síð-
asti. Þarf nú ekki að því að
spyrja, hvort mál mitt muni haf-
ast fram, heldur aðeins að hinu,
bvenær þetta muni verða.
r II.
Eitt af því, sem mér þykir eft-
irtektarverðast um þessa bók próf.
Olriks, er að hann hefir ekki
veitt eftirtekt því höfuðatriði, að
danska vorra tíma er ekki dóttur-
mál hinnar fornu dönsku tungu
Ef vér viljum vita hvernig á þessu
stendur, þá þurfum vér ekki ann-
að en virða fyrir oss yfirstéttina
dönsku. Hún er að miklu leyti at
útlendum ættum. útlendingar og
útlend áhrif hafa að miklu leyti
skapað nútíðarmálið danska. Um
Noreg er líkt að segja og jafnvel
um Svíiþjóð, en þótæpast eins frek
lega. Hér ræðir um mál, sem tek-
ur mjög til vor íslendinga. Því að
það er svo mikilsverður þáttur !
voru þjóðlega hlutverki að stuðla
að því, að ráðin verði bót á þeim
vandræðum, sem af því stafa, að
Nlorðurlandabúar hafa gleymt
máli ágætra forfeðra, en mikil!
hluti landslýðsins þó ekki lært
til fulls hið meir en hálfútlenda
nýja mál. Og vér verðum að
vinna að því samtaka að á Norð-
urlöndum verið talið sjálfsagt að
hver maður, sem nokkra skóla-
mentun hlýtur, geti lesið hið
forna mál.. íslenskar bókmentir
komast ekki í það horf sem vera
þarf, fyr en íslenska er lesin al-
staðar á Norðurlöndum. Og bók-
mentir . frændþjóða vorra ekkt
heldur, þó að margt sé þar vel nfl
þegar. Norðurlönd fá e'kki sinn
rétta svip gagnvart heiminum, og
hinir stórkostlegu hæfileikar
vorra ágætu frændlþjóða, koma
ekki að fullum notum í framsókrt
mannkynsins, fyr en Tnenn upp-
götva þar, Ibetur en enn er orðið,
það gagn, sem þeir geta haft af
íslendingum.
Helgi Péturss.
Morgunblaðið 28. fébr. ’25,
Úrherbúðum sambands
þingsins.
Eftir sjö daga snarpar umræður,
var frumvarp stjórnarinnar um
samninginn við Peterson eimskipa-
félagið, afgreitt frá annari um-
ræðu og því síðan vísað til sér-
stakrar þingnefndar. í Fimm af
ráðgjöfunum tóku til máls, auk
leiðtoga ihaldsflokksins, Mr. Meig-
hens, og Robert Forke, foringja
bændanna. Stjómarformaðurinn,
Rt. Hon. Wl L. MacKenzie King,
sýndi fram á það með ómótmæl-
anlegum rökum, að kærur Mr.
Prestons í farmgjaldamálinu, væru
þegar sannaðar, og þess vegna
hefði stjómin talið það skyldu
sina, að skerast í leikinn tafar-
laust. Kvað hann canadiskt við-
skiftalíf hafa beðið svo mikinn
hnekki við einokun North Atlan-
fið eimskipasamkundunnar, að slikt
mætti ekki lengur viðgangast bóta-
Iaust. Stjórnin hefði ákveðið, að
vefta Peterson f eimskipafélaginu
fjárstyrk nokkurn 'í þeim tilgangi,
að hún gæti í framtíðinni haft full
umráð yfir flutningsgjöldunum.
Fyrirrennarar sínir í sjórnarsess-
inum hefðu reynt hið sama, en því
miður látið sitja við orðin tóm.
Afstaða bændaflokksins.
Bændaleiðtoginn, Robert Rorke,
kvaðst ekki vera allskostar ánægð-
ur með samning þenna, en lýsti þó
yfir því, að ef það sannaðist að
kærur Mr. Prestons væru á gild-
um rökum bygðar og önnur heppi-
legri leið út úr ógöngunum væri
ekki finnanleg, þá mundi hann að
sjálfsögðu greiða atkvæði á hlið
stjómarinnar og hið sama mundí
meginþorri flokksbræðra sinna
einnig gera.
. Stefna íhaldsmanna.
Ræða Mr. Meighens gaf -ótví-
rætt í skyn, að ihann og flokks-
bræður hans myndu hiklaust greiða
atkvæði á móti samningunum við
Peterson eimskipafélagið. Taldi
hann uppástungur stjórnarinnar
með öllú ófujllnægjandi, hversu
góður 1 sem tilgangurinn annars
kynni að vera. Fylgifiskar hans
tóku flestir í sama streng og jafn-
vel sumir þeirra gengu það langt,
að bera Mr. Preston persónulegum
brigslum.
Svar stjórnarfomannsins.
Eftir að stjómarand'htæðingar
höfðu lokið máli sínu, svaraði for-
sætisráðherra Mckenzie King, með
áhrifamikilli ræðu. Lagði hann á
•það mikla áherzfu, hve hin rang-
látlega háu farmgjöld hefðu í lið-
inni tíð staðið bændum og liúalýð
fyri'r þriíum. Stjóminni hefði
verið ljóst, að við svo búið hefði
ekki lengur mátt standa, og af
I þeirri ástæðu hefði hún látið
rannsaka farmgjaldamálið til hlít*
ar og borið fram í því ákveðnar
tiilögur.
Næst tók til máls’ ráðgjafi járn-
brautarmálanna, Hion. Geo.. P.
Graham. Kvaðst hann ekki vera
í nokkrum minsta vafa um það,
að stórmikill meiri hluti kjósenda
fylgdi stjórninni í baráttu hennar
gegn einokun farmgjalda. Peter-
son’s samningurinn væri spor í
rétta átt, spor sem átt hefði að vera
stigið fyrir langa-löngu. Fullyrti
ráðgjafinn, að er fram lilu stund-
ir, mundi stjórnin ganga enn
lengra og ekki skiljast fyr við mál-
ið. en hún hefði fengið full um-
ráð yfir flutningsgjöldum með
öllum þeim eimskipum. er sigla
milli canadiskra og brezkra hafna.
Var ræðu hans tekið með dynjandi
lófaklappi, af meginþorra þing-
nianna.