Lögberg - 02.04.1925, Blaðsíða 5

LÖGBERG, t IMTUDAGINN, 2. APRÍL. 1925.
Bls. 5
DODDS '(
KIÓNEY3
PILLS
Dodds nýrnapillur eru besta
nýrnameðalið. Lækna og gigt 'bak-
verk, ihjartabilun, jrvagteppu og
önnur veikindi, sem stafa frá nýr-
unum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða sex öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllu'm lyf-
sölum eða frá The Dodd’s Medi-
cine Company, Toronto, Canada.
trygöir naugripir, hrútar og stóS-
hestar, þar til hallæristryggingar
eru komnar í þaÖ horf, að veik-
indi af vanfóðrun geti ekki vald-
ið vanhöldunum. 1 samandi við
þessi félög er ráðgert að stofnaö-
ur sé sérstakur sjóður fyrir alt
landið, sem nefnist Búnaðarfjár-
tryiggi ngasj óður Isiands. Félögin
greiöi svo sjóðnum vist iðgjald á
ári, en hann í móti. bæti þau tjón
sem fara fram yfir ákveðinn hluta
þess sem trygt er. Ástæðan til
þessa fyrirkomulags sú, að þessi
sameiginlegi sjóður bæti tjón sem
einstakar sveitir geta orðið fyrir,
eins og t.d. Vestmannaeyjar urðu
fyrir nú fyrir fáum árum. Málið
afgreitt þannig, að stjórn félagsins
var falið, til næsta Búnaðarþings,
að safna skýrslum um vanhöld á
búpeningi.
Um útgáfu búnaðarrita.— Bún-
aðarþingits samþykti tillögur um
að Búnaðarfélagið gæfi út safn af
bókum um búfræðileg efni og
skyldi árlega koma út ein eða tvær
bækur. Vár stjórn Búnaðarfélags-
ins falið að skipa ritnefnd til að
gera áætlun og undirbúa þetta
starf. Búnaðarfélagið sér um út-
gáfuna.
Seint á þinginu var kosinn einn
maður i stjórn Búnaðarfélagsins
í stað Guðjóns Guðlaugssonar,
sem gekk úr eftir 'hlutkesti. Hlaut
kosningu 'Oddur Hermannsson
skriftsofustjóri. Aðrir í stjórn-
inni eru: Tryggvi Þórhallsson og
Valtýr Stefánsson.
Endurskoðendur voru kosnir
Jón Guðmundsson, endursk. S. í.
S., og Jakob índal á Lækjamóti.
—Lögrétta.
Lærðir búfræðingar.
Rætt ihefir verið nokkuð um
Iþað hér, að lærðu mennirnir væru
að verða of margir, og árleg við-
koma þeirra meiri en ijjörf krefur
og munu flestir, er um það mái
hugsa, á eitt sáttir um, að svo
muni vera. Sama umkvörtun ger-
ir og vart við sig Víða erlendis.
Þykir það sikaði mikill, þegar ung-
ir menn á þennan hátt missast
frá verklegri þátttöku í atvinnu-
lífi þjóðanna. ,'Eftir 10—15 ára
nám eru flestir orðnir lítt færir
um að vinna algenga vinnu, hvort
heldur er til sjós eða lands.
Svipað er nú að segja um þá
er ganga á búnaðarháskólana.
Þeir eru að verða of margir. —
Nám þeirra tekur vanalega með
undirbúningi, 5—6 ár, og stund-
um meira. Að loknu námi eru þess
ir menn komnir á sinn besta aldur
og eiga þá ekkert til. Sumir eru
stórskuldugir eftir námið. Þegar
svo, íbúfræðingskandídatarnir
geta ekki fengið atvinnu við sitt
hæfi — ráðunautsstarf, kennara-
stöðu o. s. frv. — er oftast ekki
nema um tvent að gera fyrir þá,
annaðhvort að fara að Ibúa eða
vinna algenga erfiðisvinnu.
En álitlegt er það ekki fyrir fá-
tæka menn, þótt Ibúfræðiskandí-
datar séu. 'að byrja búskap eins
og nú er högum háttað, með tvær
hendur tómar. Að ráða sig í al-
genga vinnu er vitanlega miklu
betra en að gera ekki neitt, eða
leggja út á viðsjálar braskbraut-
ir, en kaupið við erfiðisvinnuna
samsvarar venjulega ekki því, er
þeir hafa orðið að kosta til sín,
meðan á náminu stóð. Þeir þurfá
að bera meira úr 'býtum en al-
gengir verkamenn, til þess að geta
borgað skuldir sínar og lifað.
Búnaðarháskólanám er of kostn-
aðarsamt, jafnvel fyrir hinn efna
btla mann, er hyggur á búskap,
bvað þá| heldúr fyrir þann, er
ekki (hefir í önnur hús að venda
en að gerast verkamaður eða
vinnumaður.
En það var nú ekki beinlínis
þetta, sem eg ætlaði að minnast
á, heldur annað, og er J>á Ibest að
snúa sér að því.
í Árbók búnaðarháskólans 1
Ási í Noregi, árið sem leið, er
yfirlit eða skýrsla yfir atvinnu
búfræðiskandídatanna frá skól-
snum, sem út hafa skrifast síð-
ustu 25 árin. Er sú ekýrsla fróð
leg á ýmsan hátt, og því minnist
eg hér á hana.
Búnaðarháskólinn í Ási var
stofnaður 1896. í ágústlok árið
eftir hófst kenslan þar, og fyrstl
nemendaflokkurinn útskrifaðist
um vorið 1899. — Á þessum 25
árum frá 1899 til 1923, hafa út-
skrifast .samtals 531. Af þeim eru
eða voru það ár —- 1923 — 22
dánir, en lifandi 509 alls.
Hvað starfa nú þessir menn?
Þeirri spurningu svarar skýrslan
og er það sem hér fer á eftir, út-
dráttur úr henni.
Af þessum 509 búfræðiskandí-
dötum eru 85 annaðhvort atvinnu
lausir eða þeir hafa leitað sér
atvinnu utan við búnaðinn.
Atvinnulausir voru 30 af þess-
um 85 kandídötum, en 55 er höfðu
ráðið sig í ýmsa atvinnu, óvið-
komandi búnáði. Búnaðarnám
þeirra er, að því leyti til gagns-
lítið, ibæði þeim og þjóðinni. Sum-
ir af þeim, eru verslunarmenn.
verksmiðjustjórar, innheimtu-
menn o. s. frv. Fáeinir hafa að
loknu prófi á Ási, farið í aðra
háskóla og lesið þar guðfræðl,
lögdræði, o. fl. Enn má nefna það,
að af þessum útskrifuðu kandí-
dötum eru 6 útlendingar, frá ís-
landi, Færeyjum og Finnlandi.
Og loks hafa 11 kandídatar farið
frá Noregi til annara landa, flest-
ir vestur um haf.
HJinir 407, sem' að þá eru eftir,
hafa náð í stöðú eða fengið at-
vinnu við búnað eða búskap. Það
er með öðrum orðum, að 4/5 af
þeim er útskrifast hafa frá Ási I
25 ár, eru að einhverju leyti I
þjónustu búnaðarins, en 1/5 hlut-
inn er annaðhvtort atvinnulaus
eða þá snúið sér að öðru.
En þá er að gera grein fyrír
því, hvaða störfum þeirgegna.
öjálfseignabændur og búandi
menn (leiguliðar) eru um 80
Ráðsmenn eða bústjórar 27. Hér
eru þá 107 búnaðarkandídatar, er
beint eða óbeint eru bændur. Það
eru 20% af núlifandi. Ásmönn-
um eða fimti hlutinn, og má það
gott teljast.
Kennarar við búnaðarskóla eru
82 alls eða 16% af öllum hópn-
um. Skólastjórar 23 eða 4,5%. Þá
eru fylkisráðunautar 37 eða 7,2%
sýslubúfræðingar og eftirlits-
menn, 39 eða 7,6% og ríkisráðu-
nautar 5 eða 1%. Kennarar, prð-
fessorar, og dóceníar — við ibún-
aðarháskólann í Ási eru 7, að-
stoðarmenn við skólann 9, alls-
konar tilraunamenn í gróðurrækt
og öðru 19, og ritarar í fylkis-
búnaðarfélögunum eru 15.
Loks eru starfandi á búnaðar-
ekrifstofu ríkisins 15 menn eða
3%, þar með talinn búnaðarmála-
stjórinn í Noregi.
iSamkvænrt þessari verkaskift-
ingu búnaðarkandídatanna frá
Ási, sem hér er greind, er nálægt
helmingur allra þeirra í stöðum,
er hafa það hlutverk að kenna og
leiðbeina. Þetta á heima um alla
skólastjóra og kennara æðri og
lægri, alla ráðunauta, sýslubú-
fræðinga o. s. frv.
í Noregi eru nú 335 búfræðing-
ar í opinberum stöðum, sumpart
getur ritstjóri Árbókarinnar þess,
hjá ríkinu eða einstökum stærri
og minni búnaðarfélögum.
í athugasemd á eftir skýrslunni
að síðustu árin hafi útskrifast
frá Ási, 20—30 kandídatar á ári
Það telur hann vera mikils til um
of. Samkvæmt tölu búfræðinga
þar í opinlberri stöðu, sem tilfærð
er hér á undan, telst honum svo
til, að ekki muni þurfa nema 10—
12 búnaðarkandídata ár hvert, til
þess að fullnægja árlegri þörf
eða eftirspurn í þessu efni.
Ef maður snýr sér nú til Dan-
merkur og litast um þar, verður
svipað ofan á teningnum.
— Árin 1860—1917, útskrifuðust
frá búnaðarháskólanum í Kaup-
mannahöfn, 1116 menn, þar af
fimm konur. En árin 1918 til 1921
nemur tala þeirra er tóku próf
við skólann 225, eða til jafnaðar
56 á ári. En til samanburðar má
nefna það, að áíin 1900—1917
nam meðaltalstalan 34 árlega.
Af þessum kandídötum 1860 til
1917, voru árið 1918, 962 lifandl,
þar af í Danmörku 840, en 122
voru annarsstaðar, í Vesturheimi,
Rússlandi og víðar. Leitað var
upplýsinga úm atvinnu þessara
manna allra, og kom þá íljós, að
af þeim voru:
Sjálfseignaúbændur ........ 246
Leiguliðubændúr ............ 53
Bústjórar .............. 74
Allskonar ráðunautar...... 135
Búnaðarskólakennarar ........ 77
Frærækt og tilraunir ...... 35
Dýralæknir ................. 25
^orstöðumenn sláturhúsa
og mjólkurbúa............. 20
Samtals störfuðu við búnað á
einn eða annan hátt, 724 eða 75%
Hinir höfðu eitthvað annað fyrir
stafni. Bændur og bústjórar voru
373 eða 39%, og kennarar, ráðu-
nautar o. s. frv. voru 351 eða
36%.
Énn er ekki til skýrsla um at-
iskandídat, sem þessu er kunnug-
ur, segir að margir af búnaðar-
kandídötunum frá 1920—1921,
séu atvinnulausir eða hafi engin
búnaðarstörf á hendi.
Um þá menn íslenska, er teKið
hafa fullnaðarpróf frá 'búnaðar-
háskólanum, skal ekki mikið rætt.
íslenskir búfræðiskandídatar
munu nú veru um 20 alls. Af
þeim eru 5 erlendis, >— í Dan-
mörku og Noregi — sem eiga þar
heima. Tveir af þeim eru við bú-
fræðisleg störf. — Hinir 15, sem
hingað eru komnir, hafa flestir
einhverja atvinnu. Þeir eru:
Bændur 2, skólastjórar 2, íbún-
aðarkennarar 3 eða 4, ráðunaut-
ar 2, búnaðarmálastjóri 1, dýra-
læknir 1, ritstjóri 1, o. s. frv.
Við Ibúnaðaúháskólanám í
Kaupmannahöfn eru víst 4, sem
eg veit um, er ljúka námi í vor,.
og einn í Ási.
Það er allgóð viðkoma.
En hvað fá svo þessir menn að
gera, er þeir hafa lokið námi?
Reynslan sker úr þvi.
Á 1. sunnudag í Þorra 1925.
Sigurður Sigurðsson.
ráðunautur.
Vörður 28. fébr. ’25.
eftir því, þótt tófoakið sé aldrei
auglýst og sölustaðir fáir; en
margir verða ekki tófoaksmenn
eða hætta við tóbak, ef það kost-
ar mikið fé, og þarf að hafa fyrir-
höfn að afla sér þess.
G. CI.
Vísir 2. marz, ’25.
—r—1------
Er meiri tóbaksnautn
œskileg ?
Á Alþingi er þessa dágana karp-
að allmjög um fyrirkomulag tó-
bakssölu hér á landi. Er ekki til-
gangurinn með þessum athuga-
semdum mínum, að taka þátt í
deilunni um frjálsa verslun eða
dinkaisölu. En í , samfoandi við
þetta mál koma fram einkennileg-
ar hugmyndir um tóbaksnautn.
Nokkrir þingmenn, er flytja
frumv. um ’breytt skipulag á söl-
unni, sýna fram á með skýrum
tölum, að tóbakseyðsla lands-
manna hefir farið þverrandi síð-
ustu 3 árin. Á tímabilinu 1914—21
komu að meðaltali 960 grömm af
tóbaki á hvern mann á ári hverju,
en 1922—24 t3lja alþingismenn-
irnir, að tóbaksnotkunin hafi
minkað niður í 690 gr. á mann á
ári hverju. Innflutningur og
eyðsla tóbaks hefir því farið mjðg
þverrandi síðuistu árin. Ef ein-
blínt er á stundarhagnað ríkis-
sjóðs, kann þeim, er peningana
eiga að útvega, að þykja þetta
miður. En að öðru leyti ætti þessi
niðurstaða að vera þjóðinni gleði
efni; minna fé eytt í útlenda
munaðarvöru og heilbrigði lands-
manna síður spilt með tó'baks-
nautn.
Að vísu verða ekki margir veik-
ir af alvarlegri tóbakseitrun, þótt
slíkt þekkist; en vafaíaust veikl-
ar mikil tófoaksnotk*un likamann,
þótt nautn og hressing geti verið
að því í foili. Eitrið í tóbakinu —
nicotin — hefir mikil áhrif á
hjartað og taugakerfið, og spillir
oft sjóninni; fjöldinn allur af
tófoaksmönnum hefir Iangvarandi
þrota og bólgu í slímihúðinni í
munni, nefi, koki og hálsi. Auð-
vitað er þetta til óhollustu. Kven-
fólkið hefir tekið reykingar upp
eftir karlmönnunum, og sést það
m. a. á “sigarettufingrunum.”
Því miður nota unglingar tóibak,
sérstaklega drePgir, og jafnvel
unglbörnin fá að anda því að sér;
á mörgum heimilum er því engu
skeytt þótt andrúmslofti því, sem
ungbörn anda að isér, sé spilt af
tóbaksreyk.
En svo er önnur hlið á málinu;
neftóbakið nota flestir þannig, að
lítt er samrýmanlegt J>eim kröf-
um, sem gera ætti um snyrti-
mensku nútímamanna; “kloak”-
nefin eru þjóðinni til vanvirðu.
Sanngirnir býður að geta þess,
að margir hafa mjög mikla nautn
af tóbaki og njóta þess án óþæg-
inda fyrir aðra. Nautnir þurfa
menn að hafa og vilja ekki fara
þeirra á mis, þótt óhollar séu.
Engum kemur væntanlega til
hugar að landsmenn hætti alveg
að neyta tóbaks, enda mundi tó- lendingar þurfa að nota.
baksbann jafn óframkvæmanlegt
sem vínbann. En hitt er annað
mál, hvort löggjafarvaldið á að
gera tilraunir til þess að auka tó-
baksnautn í landinu; sú stefna er
í öfuga átt. Þeir sem hugsa mest
um stundarhagnað ríkissjóðs
telja æskilegt, að útsölustaðir á
tóbaki verði sem flestir; en þetta
ætti löggjöfin einmitt að koma 1
veg fyrir. Þegar tóbakið er víða
á fooðstólum eyðist meira; nokk-
uð mun starfað að tóbaksbindindi
hér á landi, en váfalaust hefir
tóbaksnautnin að mestu leyti,
farið þverandi síðari árin vegna
f^erri sölustaða. Mun svipað hátt-
að í þessu efni sem um vínsöluna
áður en foannið var leitt í lög;
verslunin var að vísu frjáls, en
vínsöluleyfi var dýrt. Margir
kaupmenn hættu því vínsölu,
enda minkaði drykkjuskapur
•stórum.
Hvort sem tófoaksverslun er
frjáls eða ekki, ætti hið opinbera
ekki að gera tilraun til þess að
Vélaverkstöð Jóns
Esphólíns.
Á síðustu tímum er það að
verða öllum ljóst, æ betur og bet-
ur, að ekkert styður eins vel að
almennri velmegun þjóðarinnar
eins og það, að þurfa sem allra
fæst að sækja til útlanda og út-
lendinga. Hvert handtak, sem
unnið er í landinu sjálfu, að
hverskonar framileiðslu sem er
eflir hag þjóðarinnar, og hefur
gengi íslenskrar krónu.
Síðan um aldamót hafa íslend-
ingar borgað út úr landinu marg-
ar miljónir króna fyrir mótora,
línuspil, aðgerðir á mótorum o. s.
frv. Á síðari árum hafa sjálfstæð-
ir hagleiksmenn komið á fót verk-
stæðum til aðgerða á bifvélum
(mótorum) og þannig sparað
þjóðinni talsvert fé, en vísir til
reglulegrar mótoraverksmiðju
hefir engipn lagt í að koma á fót,
svo mér sé kunnugt, fyr en nú, að
Jón S. Esphólin vélfræðingur er
að koma því fyrirtæki á laggirn-
ar.
Jón S. Esphólin er Eyfirðingur
að ætt og uppruna, sonur Sig-
tryggs byggingameistara frá
Espihóli. Á unga aldri bar þegar
á frábærum hagleiks-hæfileikum
hjá honum í ýmsar áttir, 0g að
loknu námi í gagnfræðaskólanum
hér á Akureyri fór hann utan til
vélfræðináms. Stundaði hann það
samfleytt í &]/2 ár á fyrsta flokks
verksmiðjum Dana og lauk nám-
inu með lofi. Á ófriðarárunum
kynti hann sér enn hinar helstu
uppfyndingar í vélagerð og síðan
hann flutti hingað til bæjarins
aftur hefir hann stundað hina
sömu grein, ýmist með aðgerðum
á bifvélum, kenslu á námskeiðum
eða athugunum við nýjustu teg-
undir véla af ýmiskonar gerð.
1 húseign Cárl Höepfners, er
liggur sunnan við Torfunefslæk-
inn, en rétt ofap við bæjarbryggj-
una, hefir nú Jón Esphólin sett
á l'aggirnar “Vélaverkstöð”, er
hann nefnir svo. Áhöld öll eru af
nýjustu gerð: 2 renniibekkir, 2
borvélar, 1 stálsög, rafreksturs-
vél, “slípivél” o. fl. vinnuvélar,
auk verkfæra af margvíslegri
gerð. í sumar og haust hefir Jón
aðallega gert við mótora, en hug-
mynd hans er, að smíða þarna
mótora alveg að nýju, en það er
einmitt það takmark, sem einhver
íslendingur verður að ná fyrir
þjóðarheildina, fyrir þjóðina, sem
notar einsmarga mótora og ís-
lendingar gera.„
íSiðastliðið vor smíðaði Jón 12
“snyrpispil” og seldi öll jafnharð-
an. Þau líkuðu mjög vel, reyndust
traust og góð og voru þó ódýrarl
en þau útlendu. Nú er Jón að
taka aftur til óspiltra málanna
við “snyrpispil”-«míðið og mun
Ibúa mörg til I v^tur.
Vert er að geta þess, að véla-
verkstöð sína befir Jón raflýst
með raforku, er hann framleiðir
sjálfur með lítilli foifvél, og einnig
hitar hann með orku frá sömu
vél alt húsið og skrifstofuna og
rekur einnig allar vinnuvélarna
með raforku, er sú vél framleiðir.
Hefir hann rafmagnsgeymir, er
hann safnar í og getur svo notað
af eftir vild, þótt orkuvélin sé
ekki í gangi.
Á verkstöð Jóns hafa unnið 4
menn í vetur. Er vonandi að þessi
vísir hans til fullkominnar bif-
véla-verksmiðju blómgist og dafni
svo hann megni að stöðva þann
straum af íslenskum peningum,
sem nú lendir í vösum útlendinga
fyrir mótora og línuspil, sem ís-
Sæfari.
fslendingur 13. fefor.
Ljóslœkningar.
Skýrsla um ljóslækningastofnun
P- V. G. Kolka.
vinnu þeirra, er útskrifast hafa halda tóbaki að löndunum. Þeir,
síðan 1918. En danskur búfræð- sem sólgnir eru í það, bera sig
Eldr es bastr
með ýta sonum
ok sólar sýn,
heilyndi sitt,
Og hafa náir,
ok án löst at lifa.
Hávamál. —
I. Forspjall.
í þúsundir ára hafa menn Jækt
læknandi kraft Ijó&sins. Forn-
Egiptar grófu sér gryfjur í öræfa-
sandinn og létu sjúka menn liggja
í þeim og baða sig í sólarljósinu.
Grikkir og Rómyerjar höfðu sín
“isolaria’’ á þökum uppi- Þar tóku
‘sólbað’ Jæir, er þjáðust af langvar
andi meinum — eins og t. d.
lungnaberklum. Gamli Plinnis
kvað: Sol est remidiorum maxim.
um, þ. e.: Sólin best er læknis-
lyfja.
Þekkingin á lækningakrafti sól-
arljóssins týndist síðar eins og
margur annar forn sannleikur-
Þeir, sem aðallega eiga þakkir
skilið fyrir að hafa fært mannkyn.
inu hana á ný, eru tveir svissnesk-
ir læknar, Rollier og Bernhard, er
báðir notuðu sólböð á heilsuhæl-
unum, er þeir veittu forstöðu uppi
í háfjöllunum í Sviss um síðustu
aldamót. Aðferðir þeirrá sýndu
sig að gefa svo glæsilegan árang-
ur, að berklalækna víða um lönd
rak í rogastans. Yohu nú teknar
upp sólar og ljóslækningar eink-
um við útvortis foerklaveiki, en
skurðlækningarnar við þeirri veiki
að miklu leyti lagðar niður. Helst
svo enn í dag.
Hinn ágæti árangur þeirra Roll-
íers og Bernhards var talinn að
vera að þakka því, hve sólarljósið
í háfjöllum uppi inniheildur mikið
af ósýnilegum ultra- eða útfjólu.
bláum geislum. Niðri á láglendl
ber mikið minna á þessum geisl-
um, enda er loftið þar hvergi nærri
eins hreint og tært, heiðríkja
minni og meira af gufu og ryki í
loftinu.
Nú var farið að framleiða út-
fjólufoláa geisla á ýmsan hátt með
rafmagni og til þess notaðir margs
konar lampar. Sá sem mesta út-
breiðslu hefir fengið og það að
maklegleikum, er kvikasilfurkvarS'
lampi isá, sem kendur er við heil-
brigðisráð Dr. Bacto í Elster- Hann
er í daglegu tali kallaður “fjalla-
sól.”
Áður en þau tíðindi gerðust er
að framan getur, hafði hinn ágæ+i
landi vor Niels Finsen tekið að
nota útfjólubláan geisla til lækn-
inga á húðberklum--------lupus —
og h'lotið fyrir heimsfrægð og
Nobelsverðlaun, enda er hann
faðir toinna ví'sindalegu ljóslækn
inga nútímans.
Áður en Iengra er haldið út í
pessa sálma, er rétt að fara nokkr.
um orðum um eðli og not þessara
geisla.
Vísindamenn hugsa sér, að ým
iskonar öldubreytingar eigi sér
stað i ljósvakanum. Lengstar
þeirra, sem menn Jækkja, eru víð
poðsöldur, sem notaðar eru við
loftskeytasendingar. Þær eru frá
10 km- niður i 100 m. á lengd. Þá
taka víð aðrar rafmagnsöldui
niður í 1—2 mm., þá hitaöldur og
síðan ljósöldur. Þær eru isvo stutt-
ar, að þær eru mældar í miljón.
ustu hlutum úr millimetrum.
Lengstu öldur sólarljóssins sjást
ekki, það eru ultra rauðir geislar.
Þá taka við isýnilegir geislar, sem
eru frá 770 niður í 390 miljónustu
úr mm. Þeir eru í þessari röð.
rautt, gult, grænt, blátt og fjólu-
blátt. Síðan koma ósýnilegir út.
fjólubláir geislar, alla leið niður
í 90 miljónustu- Enn þá styttri
öldulengd hafa röntgensgeislar og
radiumgeislar, jafnvel alla leið
niður í 1 hundraðmiljónasta ur
mm. Sólarljósið inniheldur ekki
útfjólubláa geisla með skemri
öldulengd en ca. 320—210, en
kvikasi'lfurskvarsljós alla leið nið-
ur að ca. 200.
Sá munur er á langölduljós'-
geislum, t. d. rauðum, og skamm.
öldugeislum, að foinir fyrnefndu
eru aðallega toeitir, en hafa ann-
ars lítil áhrif á ldfisstarf frum-
anna, en skammðldugeislarnir út.
fjóluifoláu eru mjög áhrifamiklir
í líffræðilegum skilningi- Það hef-
ir talsvert verið deilt um, á hvern
hátt þessir geislar læknuðu ýmsa
sjúkdóma og er sennilegust sú
skýringin, að þeir verki aðallega
á húðina, en í Ihenni myndist bæði
móteitur gegn ýmsum sýklum eg
auk þess önnur efni, sem koma
betra samræmi á starf líkamisfoeild
arinnar. Þess vegna hlýst gott
gagn af þeim þeim, m. a. við
ýmsa toúðsjúkdóma, við ýmsa efna-
skiftingasjúkdóma, t. d. gigt, við
barnasjúkdóma, t. d- beinkröm, við
folóðleyisi ög magnleysi af ýmsum
uppruna, við suma taugasjúk-
dóma og síðast en ekki síst við
suma næma sjúkdóma, einkum
berklaveiki.
Framan af voru þeir — eins og
sólarlækningar — aðallega not-
aðir gegn berklum utan lungna,
en nú eru þeir einnig notaðir af
mörgum gegn lungnaberklum.
Yfirleitt er það álitið, að hið nátt-
úrlega sólarljó® verki betur við
berkla heldur en kvarsljósið, en
þó er einstaka læknir á gagnstæðri
skoðun. Við beinkröm hefir kvars.
ljósið mikið meiri áhrif, því þar
virðast kröppustu útfjólubláu
geislarnir, sem ekki eru til í sól-
ar Ijósinu hafa mestan lækninga-
kraft.
um yfirlæti og framhleypni- Það
sem toefir ýtt undir mig með að
birta hana, er meðal annars það,
að við stofnun mína hafa þegar á
þessu eina ári yfir 100 manns leit-
að sér lækninga, — þar á meðal
67 með ótvíræða berklaveiki — og
Jjykir mér sem árangurinn gefi
nokkurn rétt til að benda á ýms
atriði, tsem vert er að athuga ein-
mitt nú, þegar þing og þjóð er að
ákveða, hvaða stefnu skuli halda
í berklavarnarmálinu. Mun eg
koma að því í eftirmálanum, við
skýrsluna- Auk þess hefir kostnað.
urinn við ljóslækningu allmargra
sjúklinga minna verið greiddur
úr ríkissjóði isamkv- úrskurði
stjórnarráðsins, og skoða eg því
sem skyldu mína að gera grein
fyrir því, hvað fengist hefir fyrir
það fé-
Maður starfar toér ekki lengi
sem læknir hér í Vestmannaeyj-
um áður en maður rekur sig á, hve
berklaveikin er geysilega útbreidd
Auk þeirra, sem eru farlama af
völdum hennar, hittir maður sæg
af fólki — oft af tilviljun — sem
gengur með berklaveiki árum
saman, án þess að hún hindri það
verulega frá því að rækja sín dag-
legu störf. Margt af því eru heitn.
ilisfeður eða ihúsmæður, oft með
fjölda barna. Hér alast upp 1000
börn, og þarf ekki mikið ímyndun-
arafl ti'l að sjá berklahættuna, sem
jfir þeim vofir, þegar ofan á stöð-
uga smitunarmöguleika bætist hjð
mörgum þröng og sólarlaus Ihúsa-
kynni, misjafnlega hentugt matar-
hæfi, langar setur í því nær leik-
fimislausum skóla o fl. o. fl. Sum
af þeim yfirvinna auðvitað smit.
unina, önnur fá hægfara, góðkynj-
aða berkla og geta orðið starfs-
hæfir og nýtir borgarar þótt þeir
gtangi með þann sjúkdóm alla æfi.
enn önnur fá á 15—30 ára aldri
illkynjaða berklaveiki, sem gerir
þau að ómögum fyrir fult og alt,
og þó eru ótalin þau, sem veikin
kemur fram í þegar á barnsaldri,
annaðhvort í útlimunum, kirtlum
eða lungum, eða þá í bráðdrepandi
mynd, sem heilahimnubólga. Til.
fellin af heilahimnubó'lgu voru
svo möí-g og auðvitað öll vonlaus,
að það lá í augum uppi, að það
yrði að byrgja brunninn áður en
barnið dytti ofan í, m. ö. 0. reyna
að lækna berkla.&mituðu, kirtla.
veiku börnin sem fyrst, og eitt
helsta tækið til þess virðist mér
vera ljóslækningastofnun hér á
staðnum, þar sem toægt væri að
taka börnin — og auðvitað þá
eldri líka — til meðferðar tafar-
laust eftir að berklar fyndust í
þeim. í samráði við Halldór heit.
inn Gunnlaugsson héraðslækni
pantaði eg því seint á árinu 1923,
2 ljóslækningalampa þýsika (1
“fjallasól’’ og 1 ‘Sollux’-lampa)
og setti þá upp fyrst í janúar 1924.
Bæjanstjórnin afþakkaði boð mitt
um að yfirtaka þessi tæki og reka
þau fyrir sinn reikning, svo stofn-
unin er mín eign. Aftur á móti
studdi hún þétta fyrirtæki vel og
drengilega á annan hátt m. a. með
því að láta rafmagn til reksturs
með hagfeldum kjörum, lét t. d.
1800 kr. af rafmagnsverðinu
ganga uplp í frílækningu handa
fátæku fólki. Dró það auðvitað
nokkuð úr rek&turskostnaðinum,
auk þess sem það var mannúðar.
verk gagnvart J?eim, sem annars
hefðu farið á mis við Ijóslækn-
ingu. Fyrri hluta ársins var frum-
hýlingsfoáttur á þessu að ýmsu
leyti, einkum að því er toúsrúm
snerti, en síðar á árinu rættist úr
því, 'Svo hægt var að útfoúa stórt
ljóslækningaherbergi, ásamt með.
fylgjandi rannsóknarstofu (labo-
ratorium) og bið&tofu, auk við-
talisstíofu minnar. Þá voru og
keyptir tveir nýir lampar af sömu
gerð og hinir fyrri. Við lok árs.
ins hafði því ljóslækningastofn-
unin 2, 1500 kerta Bach’s fjallasól-
ir og 2, 2000 kerta “Sollux”. lampa
með öllum tiltoeyrandi viðauka- og
varahlutum ásamt ca. 30 bókum
og ritum um ljóslækningar.
Alls hafa á árinu verið teknir
til geislunar 123 manms, auk
nokkurra, sem fengið toafa stað-
geislun með “,Sollux”.lampa ein-
göngu (lljósbakstur við (bólgum
1
BAKIÐ YÐAR EIGIN
BRAUD
með
I
í
i?
ROYAL
Sem staöist hef-
ir reynsluna nú
yfir 5o ár
II. Ljóslækningastofnunin
í Vestmannaeyjum.
Aðalinnitoald þessarar ritgerð.
ar, sem rúms og tíma vegna er
mikið takmarkaðri heldur en æskl-
legt ter, á að vera skýrsla um hið
fyrsta starfsár Ijóslækningastofn-
unar minnar hér í Eyjum- Sumum
kann að finnast ástæðulítið að
birta slíka iskýrslu þegar eftlr
fyrsta árið, og þyki það bera vott
t. d. í sinaslíðrum eða hlust, geisl-
un með rauðu ljósi við suma húð-
sjúkdóma oj s. frv.).
Því miður hafa ýmsi.r orðið að
hætta áður en útséð var um árang
urinn. Fæstir voru sjúklingamir
i sumar, en fjölguðu mjög er kom
fram á foaustið og veturinn. Sjúk-
lingatalan náði toámarki sínu í
desember og hafa því margir sjúk.
Mngarnir færst yfir á Jætta ár, svo
fullnaðarárangur er ekki hægt að
dæma um enn, þótt mikið megi í
hann ráða eftir því, á hve góðum
bataveg sjúklingurinn er. Þessum
123 sjúk'l. má skifta í 4 flokka:
1) Sjúkl. með berkla í öndunarl
færum (lungum, lungnaeitlum og
brjósthimnu). 2) Sjúl. með foerkla
utan lungna. 3) Krakka og ung-
linga með allskonar vesöld, ’blóð-
leysi og magnleysi, sem líklegt er
að stafi af berklum, án Jæss að
bægt sé að finna þá með vissu.
Mörg af þeim börnum eiga berkla-
veika foreldra. 4) Sjúkl. með aðra
sj úkdóma.
1. flokkur. Sjúkl. með berkla í
öndunarfærum.
a. Dáinn 1. n
b. tJtskrifaðir 7, (6 miklu betri,
1 eins).
c. Ljós ekki fullreynd 11 (5
miklu betri, 2 nokkuð betri, 3 eins
1 lakari).
d. Enn til lækninga 27 (20 miklu
betri, 5 nokkuð betri, 1 einis, 1 lak-
cri).
Sá sjúkl. sem dó, var ekiki bú-
inn að ganga “í ljós’ lengur en
rúman mánuð, fékk þá heila-
himnuibólgu banvæna. Sá sem
toætti og er talinn lakari, er kona,
sem ekki var hitalaus þegar hún
byrjaði, fékk dálitla hitahækkun
í hvert sinn og vildi því ekki halda
áfram. Tíminn sem toún var, var
of stuttur til þess að við árangri
væri hægt að búast. Hinir, sem
taldir eru einis eða lakari, eru
ýmist sjúkl. með þráláta berkla,
sem hafa verið sendir heim af
heilsutoæli og verið téknir fyrir
þrábeiðni, eða þá sjúkl. með
berkla á Iháu stigi, sem hafa beðið
eftir því að fá heilsulhælisvist. Af
hinum 38 hafa 6 verið útskrifaðir
að því er virtist heilbrigðir, 20 eru
á góðum foatavegi og að eins 7
hafa sýnt litla en þó nokkura
framför. Svona margir eru enn til
lækninga, af því að aðsóknin jókst
mest síðustu mánuði ársins.
Nokkrir eru nú, rúmum mánuði
eftir áramótin, þegar orðnir ein-
kennalausir og verða útskrifaðir
sem heilibrigðir eftir hæfilegan
tíma. Af þeim sjúkl. með herkla á
lágu stigi, sem ljósin eru þraut.
reynd1 við, má því gera ráð fyrir
fullum bata hjá 50—75%. Eg get
ekki stilt mig um að nefna 2 glæsl-
leg dæmi: Kona ein hafði legið 1
mánuð með berkla í lungnabroddi
og hita. Hún var látin ganga I
ljós, þegar toægt var að ganga á
milli húsa (stittan veg), áður en
hún var alveg toitalaus. Hitinn
hvarf og eftir 2 mánaða geisþun
var öll líðan ágæt og öll slímtoljóð
yfir lungnabroddinum horfin, m.
ö. o. engin merki um áframtoald-
andi berklaveiki þrátt fyrir það,
að hún hafði orðið fyrir vökum
og áhyggjum vegna veikinda
barna hennar (mislingar og
lungnabólga). Auðvitað er slíkur
árangur fágætur. Hitt dæmið er:
Drengur 14 ára, hefir legið í 7
vikur, með berklabólgu í efri hluta
hægra lungans ,oftast með um
40 stiga toiita. Vinstri lungnábrodd
urinn heldur ekki frí. Mikil fram-
för við 6 mánaða geislun. Þá of-
kæling, slæmt kvef og kyrstaða
um tíma, síðan framför, öll slím-
toljóð horfin eftir 12 mánaða ljós-
meðferð. Gengur enn til læknis til
frtícari tryggingar.
Nær allir berklasjúklingar hafa
fengið reglulega tuberculin-með-
ferð, ýmist með rispu-aðferðinni
eða með smyrslum (Moro’s að-
ferð).
2. flokkur. Sjúkl. með berkla
utan öndunarfæra.
a Dáinn 1.
lb. Útskrifaðir 5 (allir heilibrigð-
ir).
c. Ljós ekki fullreynd 12. (9
miklu betri, 2 nokkru betri, 1 eins)
d. Enn til lækninga 6 (allir
þegar miklu foetri).
Framh.
Vörður 7. marz. ’25
Phone A 1355-6
Drumheller Kol-Vidur-Coke
Bowman, McKenzie Coal Co.Ltd.
Offlce og Yard: - - - 666 Henry Ave.