Lögberg - 07.05.1925, Qupperneq 7

LÖGBERG. FBMTUDAGINN. 7. MAÍ 1925.
• f|U
Mamma veit
Að þcgar um húðsjúk-
dóma eða kláða er að
rseða, þá eru þessi hin
frægu jurtasmyrsl
bezta meðalið, þvi
um. Fiískurinn
mjög nærri.
er genginn hér
Oll þeirra
efni eru
grœðandi
Rikið, skáldin og lista-
mennirnir.
Fyrir skömmu varði neðri deila
Alþingis fjórum fundum til þess
að ræða hvort hér á landi skylcll
vera ríkiseinkasala á tóbaki eða
ekki. Þetta mál er að margra dómi
stórvægilegt stefnumál. En hvort
myndi Neðri deild nokkru sinm
verja til þess fjórum fundum að
ræða það, á hvern hátt ríkið skyldi
verða við þeirri skyldu sinni, að
efla andlegt líf í landinu, "Styrkja
bókmentir og listir? 'Stefna ríkis-
ins í þessum efnum skiftir þó síst
minna máli en ríkiseinkasalan á
tóbaíi.
Því það sem fyrst og fremst
gerir líft eða ólíft í þessu landi
er iblómgun eða dauði andlegs
skapandi krafts með þjóðinni.
vaka eða svefn þjóðarsálarinnar
— og þar um veltur mest á hinum
fáu, sem eru fæddir til forustu
sem hafa mátt til þess að glæða
og styrkja með listaverkum orðs,
lita og tóqa. En í engu landi er
brýnni nauðsyn á fjárstyrk ríkis-
valdsins til skálda og listamanná.
en einmitt 1 hinu fámenna Islandi.
Meðan Alþingi ekki skilur til
fulls það sem það nú skilur til
hálfs: skyldu ríkissjóðs til þess
að styrkja andlegt líf og þá fyrst
og fremst þá einstaklinga, sem
gæddir eru ríkastri listamanns-
gáfu — þá mun sorgarsaga vorra
dýrustu hæfileika halda áfram að
endurtaka sig. Sum íslensk skáld
munu í Iblóma lífsins knýjast til
þess að gerast skáldskapnum af-
huga — og er óvíst hve mörg
þeirra eru svo fjölgefin, að þau
þá skari fram úr að öðru ólíku
llfsverki eins og t. d. Hannes Haf-
stein gerði. önnur munu fyrst á
efrí árum, þegar besti starfstim!
æfinnar er liðinn hjá, hafa brotist
fram til þeirrar aðstöðu, að þeir
geti helgað sig listinni að mestu
leyti, eins og t. d. Einar H. Kvaran.
Enn aðrir munu á unga aldri leita
utan og skrifa á erlendum málum,
þeir kunna að verða frægir og við
getum þá miklast af þeim í blöðun-
um hér heima, en verk þeirra
verða sjaldnast þjóðareign, þau
eru ekki skrlfuð á ísl. höfund-
ar þeirra hafa slitið sig með rót-
um úr íslensku llfi og með hverju
ári sem líður vefður stíll þeirra
og hugsun fjarlægara íslensku
eðli, þeir verða útlend skáld —
en oft er hætt við að þeir rýrni og
afibakist við að terða þjóðernis-
lausir, verði hvorki fugl né fisk-
ur í heimi bókmentanna eins og
t. d. Gunnar Gunnarsson, sem
hvorki getur skrifað sögu frá Dan-
mörku né íslandi.
Eg mun síðar taka til rækilegrl
íhugunar en hér verður gert,
hvernig ríkinu ber að styrkja
skáld og listamenn. Enda þótt best
væri að í þessu efni yrði farið
með hvern einstakan á alveg sér-
stakan hátt, þá mun þó óhjá-
kvæmilegt að eitthvert ákveðið
sktpulag komist á þessar styrk-
veitingar. Það verður að breyta
til batnaðar frá því, sem nú er, að
láta að mestu nægja að fleygt sé
3— 400 kr. í fjölda manna, í stað
þess að styrkja fáa verðuga svo
að haldi komi. En hinir fáu verð-
ugu, þeir sem verulegan skerf
geta lagt til þjóðmenningar og
andlegs lífs á íslandi, munu á
hverju tímalbili ékki verða fleiri
en svo, að ekkert mun um muna
að gera vel við þá.
pó þér séuð lasinn og finnið til
þreytu, skuluð þér ekki
missa móðinn.
I.okslns er fundlo nicónl. geni lækn-
nr |>úsiin(lir fólks n fáuni döspim.
Fólk mun ver'Ba undrandl, er !?af> f
kynnist þessu nýja jtjöfralyfi, sem
Ifeknar á fáum diigum. J>aS er
Rkylda yíSar gag-nvart sjá,lfum ySur
vlnum yfiar. aC reyna meCal þetta,
hór finniB til þreytu og- lasleika.
Hafi lfeknirinn ekkí þegar , ráSlagt
yCur það, skuluC þór fara beint til
iyfsalans og fá yCur flösku. MeSal-
ló heitir Nuga-)Tone, ogi múnaSar-
skerfur kostar a6 eins $1.00. N'uga-
Tone veitir yður sanna endurhress-
ingu, væran svefn og ágæta matar-
lyst.
PramleiSendur Nuga-Tone þekkja
meSal þetita svo vel, áS þeir hafa
fallS öllum lyfsöluim aS ábyrgjast þaS
og skila peningunum aftur- aS öSr-
um kosti, sé fðlk ekkl ánægt meS
það'.
FRÁ ISAFIRÐI.
14. marz.
Tíðarfar hér er nú hagstætt,
blíðviðri í gær og í dag. Reitings-
afli á útmiðum. Sýslufundur stend
ur yfir í Norður Isafjarðarsýslu.
Rætt er um kaup á flóabát í stað
Braga.—Knútur Kristinnsson hér-
aðslœknir í Nauteyrarhéraði hefxr
sagt af sér.
Nú er tvens að gæta. Annars
vegar er það vandséð um unga
listamenn, hvort gáfa þeirra er
svo frjó og sterk, að þeim muni
endast fram eftir æfi kraftur til
skáldskapar. Það er því viturlegí
að ríkið bíði með að styrkja þá
ríflega, þangað til hæfilega lang-
ur reynslualdur hefir úr því skor-
ið, hvers má af þeim vænta. En
hins vegar er enn hættulegra að
svelta úr ungum gáfuðum lista-
mönnum allan kjark og kraft, og
því ber ríkinu skylda til að sinna
frá uppíhafí fjárbónum þeirra, sera
mesta hæfileika hafa sýnt meðal
yngri skálda og listamanna.
,— Tvö aif yngri skáldum Is-
lands, sem bæði hafa sýnt gáfur
og dug, eiga framtíð slna undir
því þingi, sem nú situr — og þess
er fastlega vænst af öllum vinum
íslenskra bókmenta, að þingið
skilji þá ábyrgð, sem á því hvílir
gagnvart þessum mönnum. Báðir
eru á þeim aldri og báðir hafa
skrifað það mikið, að timi er til
kominn að þeir fái að vita hverrar
framtíðar þeir geti vænst, sem ís-
enskir andans menn.
Annar þessara manna er Hall-
dór Kiljan Laxness. Hann sæktr
nú um rithöfundarstyrk til þings-
ins og virðist sjálfsagt að honum
séu veittar t. d. 3000 á ári næstu
4 ár, sama upphæð áfram eða
meiri, ef svo rætist úr honum sem
menn nú vonast til. Það má heita
einróma álit þeirra, sem fylgst
hafa með ritstðrfum hans, að
þessi maður, sem svo kornungur
hefir skrifað aðdáunarverðar sög-
ur, sé efni í alvörumikinn og
drenglyndann andans mann. Og
þeir sem þekkja hann vita, að 1
honum býr órói, djörfung og dug-
ur, og bendir alt til þess að hann
muni eiga fyrir sér mikinn þroska
og mikla frjósemd hugans. En ef
ísland vill ekkert fyrir H- K. L.
gera, þá á hánn víst ekki annars
kost, en að reyna að ryðja sér
braut erlendis.
Stjórnarnefnd Amtsbókasafns-
ins á Akureyri sækir um 3000 kr.
viðbótarstyrk úr ríkissjóði til
safnsins, til þess að geta fengið
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi
í bókavarðarstöðuna. Ætlar svo
Akureyrarbær að leggja fram
1000 kr. til bókavörzlunnar, þann-
ig að D. St. fær 4 þús. á ári.
Það virðist að öllu abhuguðu
svo sjálfsagt, að þessi styrkur
verði veittur, að óþarft er að fjöl-
yrða um það. Það er augljóst af
rökum þeim, sem fram eru færð i
umsóknarskjali bókasafnsnefndar-
innar, að safnið kemur nú ekki að
hálfum notum á við það sem verið
gæti, vegna þess að fjárhagur þess
leyfir ekki að ráðinn sé fær mað-
ur í bókavarðarstöðu, sem géti
fórnað starfi sínu þeim tíma, er
til þarf. Akureyranbær ætlar nú
að leggja fram fé til þess að bæta
húsakynni isafnsins, lestrarsal
þess á að gera aðgengilegri fyrir
þá, er þar óska að dvelja við bóka-
lestur og safnið á að verða opið
6 daga í viku í stað þriggja, greið-
ari samböndum á að koma á milll
þess og bókavina út um sveitir og
kauptún Norðurlands, fullkomna
spjaldskrá á að semja yfir ibækur
þess o. s. frv.
Það mætti virðast sanngjarnt
að veita þennan styrk, jafnvel þótt
nafn Davíðs frá Fagraskógi væri
ekki við hann tengt. Enn sjálfsagð
ara er að veita hann úr því að hér
er hægt að slá tvær flugur í einu
höggi, veita nauðsynlegan styrk
stærsta bókasafni Norðurlands og
sjá ungu skáldi, sem þjóðin heflr
tekið ástfóstri v^ð, fyrir stöðu.
sem ekki mun níðast svo á starfs-
þtoli hans ,að hann geti ekki iðkað
list sína áfram og með henni afl-
að sér þeirra tekna, sem á vantar
að hann geti lifað sæmilega I
landi sinu.
Megi Alþingi vort bera gæf-u til
að gera viturlega og drengilega til
hvers íslensks skálds og lista-
manns, sem stuðnings er verður,
áður en það er of seint.
Vörður 14. marz.
ALM. LANDSMÁLAFUNDUR
varhaldinn að Þjórsártúni þann
7. þessa mán. Á annað hundrað
manns sótti fundinn. Voru fund
armenn að jöfnu bæði úr Árnes-
og Rangárvallasýslum.
Samgöngumálið var þar fyrsta
mál á dagsskrá, og var frum-
mælandi Eiríkur Einarsson banka
útibússtjóri. Eftir allmiklar um-
ræður var tillaga samþykt í járn-
brautarmálinu.
Efni tillögunnar var á þá leið.
að skírskotað var til þeirrar nið-
urstöðu, sem norski verkfræðing-
urinn, Sverre Möller, komst að í
því máli. Leit fundurinn svo á, að
járnbrautarmálið væri eittlhvert
þýðingarmesta framfaramál sveit-
anna og landbúnaðarins, og yrðu
menn því að vænta þess, að lands-
stjórnin leitaði fyrir sér hvort
ekki væri hægt að fá erlent fé tll
járnlbrautarlagningar. Ef það
væri ófáanlegt, þá yrði athiigað,
hvoi;t hægt væri að gera járn-
brautina fyrir innlent fé.— Voru
það tilmæli fundapn®, að stjórnin
léti almenningi í té upplýsingar
allar um það, hvað gerist í mál-
inu. Var samþ. að senda tillögu
fundarins, sem ávarp til þingsins.
Auk samgöngumálanna, var m.
a. rætt um landbún.lánamálin, og
voru fundarmenn ánœgðir yfir
þeirri afgreiðslu, sem það mál
hafði fengið hjá Búnaðarfélags-
nefndinni, og þeim rekspöl, sera
málið nú er komið á.
fiskjar til heimilisnota yfir tím-
ann, dálítils afgangs, sem seldur
er innanlands og sundmaga, sem
á síðastl. ári var hið minsta 50 kr.
af hlut. Vona menn og óska, að
þessi vertíð færi mönnum annað
eins.
Sorgaratljöfn.
Til þess' að taka þátt í sorgar-
athöfnum þeim, er fóru fram í
gær í Reykjavík og Hafnarfirði.
voru flögg dregin í hálfa stöng,
og ákveðið að láta alt og alla
halda kyrru fyrir fyrstu 5 mínút-
urnar af 3. klukkutímanum eftir
hádegi. Var tíminn tilkyntur með
því að hringja kirkjuklukkunum
áður og stöðva hringinguna þeg-
ar tíminn var kominn; að liðnum
tímanum var hringt aftur, en þá
í líkhringingarformi; virtist hlut-
taka mjög almenn, þegar þess er
gætt, að þetta var ekki vitanlegr,
hér, Tyrr en í gærmorgun, enda
virðist þ^ð ekki óeðlilegt, að hér
væri tekinn þáttur í slíku, þar
sem allur þorri manna hér eru
sjcmenn, of ætti því að vera ant
um, að taka þátt í kjörum með-
bræðra sinna. Virtist vera ful!
ástæða fyrir íbúa Keflavíkur-
kauptúns ,að halda þakkarhátíð
fyrir þann hlífðarskjold, er virð-
is,t hafa verið haldinn yfir kaup-
túninu, þar sem enginn maður
hefir í full 22 ár, farist í fiskl-
róðri heima fyrir. Á þessum tíma
munu hafa druknað í sjó sjö menn
sem hafa átt heimili í kauptún-
inu'; þar af 2 á Austfjörðum, 2 á
þilskipi frá Reykjavík, 2 í Rekja-
víkurhöfn, og 1 á leið milli Hafn-
srfjarðar og Reykjavíkur, einn á
báti; má það teljast mikil mildi,
þar sem menn lifa eingöngu af
fiskíveiðum og hafa stundað þær
hvarvetna, víðsvegar kringum
landið.
Morgunblaðið 19. marz.
— eða “Röntgenstofan.” Nafnið j f
varðar engu. En stofan er eitþ af •;
því, sem er okkur litlu þjóðinni til j
sóma. 17. þ. m. voru þar til lækn- j
inga 67 sjúklingar; af þeimj
berklaveikir 37 ,og af þessum 37]
voru 7 brjóstveikir. Og það er i
eitt enn ,sem eg verð að geta um.:
Af þessum 37 berklaveiku sjúk-
lingum 'voru 14 innan 15 ára.
Og svo er ekki eftir annað um
LjóslækningaStofuna en að segja
frá því, hvar berklaveiku sjúk-
lingarnir áttu heima, þeir sem
voru þar til lækninga 17. þ. ra.
Það var sem hér segir: Reykja-
vík 23, Hafnarfjörður 3, Rangár-
hérað 2, Mýrdals 1. Reyðarfjarð-
ar2, Norðfjarðar 1, Miðfjarðar 1,
Bíldudals 1, Borgarfjarðar 1 og
Keflavíkur 2.
24. marz 1925.
G. B.
SEX MENN SLASAST.
á frönskum togara. Tveir deyja
stuttu síðar.
L^a-
Á sunnudagsmorguninn var kl.
6.39 vildi það slys til á frönskum
togara D’Atlantis, sem var að veið
um, að vírar slitnuðu og lentu á
sex skipsmönnum. Sveifluðu þeir
mönnunum eftir þilfarinu * og
lentu þeir á kassabrúnunum. Voru
sumrr mennirnir stórslasaðir og
tveir nær dauða en lífi. Fór togar-
inn því það fyrsta og hann gat til
Vestmannaeyja til þess að leita
Fyrir nokkrum dögum varð ung-
lingspiltur á Hólmi, Magnús Norð-
dahl að nafni, fyrir byssuskoti.
Hljóp það í gegnum hægri hend-
ina, og tók auk þess stykki úr
handleggnum. Hann var strax
fluttur á spítala.
TJm íslenskar orðmyndir á 14.
og 15. öld og breytingar þeirra úr
fornmálinu, heitir bók, sem ný-
lega er komin út, eftir Björn K.
Þórólfsson.
Mórgunlbl. 24. marz.
Vikuna 15. til 21. marz.
Yfirleitt er heilsufar óvenju-
gott. Eg átti t. d. í morgun tal
við héraðslækninn í Rvík, og
Ihann segir í sínu héraði engr
mönnunum læknishjálpar. Hittist j taugaveiki, barnaveiki eða skar-
þá svo á, að Fylla lá við Eyjarnaír, j latsótt, og mislingana á fðrum, en
og var skipslæknirinn fenginn til stöðugt kvefsótt, og hana þó ekkl
að líta á hina slösuðu menn. Var
þá einn maðurnn látinn, og ann-
ar dó stuttu síðar. Hinir fjórir
voru þegar fluttir í land á sjúkra-
hús. Eru tveir með handleggsibrot,
mjög slæm, einn með brotið bein
5 annari hendi, en sá fjórði er
óbrotinn en mjög marinn og illa sjálfu sér hvað margir veiktust
útleikinn. Læknir í Vestmanna-
eyjum taldi engan efa á, að þessir
fjórir mundu allir lifa siysið af.
1 gærmorgun kl. 6 dó Þorleifur
Guðmundsson Vífilstaða-ráðs-
maður, Með fullri rænu talaði
bann um framtí^ina í fyrradag, og
hvað myndi bíða sín þar. Margra
ára vanheilsa, og nú að lokum
tveggja ára banalega, Ihafði ekki
haft hin minstu áhrif á hugarþrek
þessa ágætismanns.
Morgunbl. 17. marz.
Frá Islandi.
FRÁ þorlákshöfn.
Ágætur afli er ihér nú. Koma
bátar hlaðnir að í dag úr 8 net
FRJETTIR ÚR KEFLAVÍK
11. marz .
Afli er hér, og fara bátar nú
daglega til fiskveiða og fiska vel,
en þó virðist sem að fiskur sé að
ibyrja að dreifa séþ, því heldur ei
misjafnara hjá bátum en áður, —
talið vera fyrirtooði síiisgöngu.
Hér er kominn góður afli, svo að
vera mun 180 til 200 skpd. á bát,
miðað við 160 kgr. vigt af þurrum
fiski, og er þegar seldur meiri
hluti (allur þorskur) sem fiek-
aður var fvrir 1. marz, fyrir um
nál. kr. 194.00 “úr stafla”, í húsi,
og sömuleiðis mun þegar seldur
sá fiskur, sem nú er að fiskast og
fiskast kann í þessum og naestu
mánuði, fyrir þolartlegt verð.
Ráðning sjómanna.
Hér eru engar deilur milli
verkamanna og vinnuveitenda, þvi
hér keppast allir við að vinna
það, sem þeir geta, enda mun
venjulega leitað samkomulags frá
báðum hliðum. ■—• Annars eru
margir af þeim, sem ékkert eiga
í vélbút, ráðnir á þá upp á part, og
er þeim þannig eins ant um, að
útvegnum gangi vel, og þeir væru
sjálfir meðeigendur; þessi partur
er 1/24 hluti þess; er fiskast,
handa 'hverjum manni, og er dreg-
ið frá því 1/24. hluti af salti, ,beitu
og'viðlegu, þ. e. hús til fisksölt-
unar og beitingar, bryggjuafnoj
og fiskaðgerðarstaður. — Þessi
'hlutur manna gjörði á síðastliðn-
um vetri, að frádr. þessum kostn-
aði, frá 1300 til 2000 kr„ auk
hættulega. Þessu líkar eru allar
þær fréttir, sem mér hafa borist
síðustu daga annarsstaðar að.
Árið sem leið... Það er vitanlega
ekki enn hægt að gjöra upp reikn-
inginn um líf og heilsu þjóðar
innar árið 1924. Eg á ekki við 1
og fötluðust frá verki, því það
verður aldrei vitað. Eg á við hitt,
hvað margir dóu af hverju (þús-
undi manna. Eg á við dánartöl-
una. Og þá liggur í augum uppl
að þar er mest um tvent að tala
1924, mænusótt og slysfarir. Eg
hefi nú mánuð eftir mánuð sagt
fréttir af mænusóttinni, og seg!
nýjar fréttir í dag. En Eg hefi
aldrei í þessum heilbirgðistíðlna-
um minst á mannskaðana, slys-
farirnar, árið sem leið. Það er
ekki af því, að eg hafi ekki vitað
af þeim, heldur hitt, að eg hefí
staðið höggdofa og orðlaus yflr
því böli. í næsta mánuði fer eg
að tala um það, um slysfarirnar
fyr og síðar.
Mænusóttin. Þeirri veiki er ekkl
'lokið enn. — 1) Héraðslæknirinn
á Sauðárkróki segir: “eitt nýtt
tilfelli, 4 ára barn.” >— 2) Héraðs-
læknir Reykdælahéraðs se£ir 6
hafa veikst á Laugum (skólasetr-
inu), 5 albata, 1 með lítilsháttar
lömun í handlegg. — 3) tveir
mjög ábyggilegir læknar í Rvík
regja mér, að þeir hafi til með-
ferðar nýkominn sjúkling með
lömun í fæti, áreiðanlega eftlr
mænusótt, og ekki meira en 5—6
vikna gamla.
Berklaveikin. Eg hefi verið
margspurður að því, hvort þetta
sé satt, sem eg hefi sagt und^n-
farnar vikur um berklasjúklinga
í sjúkrahúsum landsins. Það er'
eins og enginn vilji trúa því. Og
þó er það satt, eitt af því sann-
asta, sem eg veit um heilbrigðis-
hagi þjóðarinnar. Og sjáum nó
enn til: »
1) í sjúkrahúsinu á ísafirðl
lágu 1. þ. m. 24 sjúklingar, þár af
19 herklaveikir, og af þeim 19
voru 11 “brjóstveikir.” Og af
þessum 19 sjúklingum voru 3
börn (innan 15 ára).
Hvaðan voru þessir sjúklingar?
ísafjarðarhérað1 8, Hólshérað 3,
Nauteyrarhérað 2, Flateyrarhér-
að 3, Hesteyrarhérað 1, Hólmavík-
urhéraðl, Bildudalshérað 1.
2) Ljóslækningastofan í Rvík
««
Langbreyttar taugar og
veiklað hjarta”
Mrs. L. Whiting, 202 King St. West, Brocville, Ont.,
skrifar þetta:
“Eg varð mjög alvarlega veik, taugamar mistu mátt sinn
og maginn varð stórsjúkur. Einnig kendi eg ákafs hjartverkj-
ar með köflum. Eg var
farin að halda, að mér
mundi aldrei ætla að batna,
og haföi í raun og veru
gefið upp alla von, er vin-
• ur minn einn ráðlagöi mér
Dr. Chase’s Nerve Food.
Það læknaði mig að fullu.
Eg notaði tuttugu og fimm
öskjur í alt.” - ^
DR. CHASE’S NERVE FOOD
60c. aakjan, hjá Iftsölum oða Edmanaon, Bates & Oo„ Ltd. Toronto.
Ný eimskipasambönd.
Ætlið þér að bregða yður. heim
til gamla landsins í sumar?
Sá svo skuluð þér skrifa Swed-
ish American eimskipafélaginu að
470 Main street, Winnipeg, er
veita munu yður fylstu upplýs-
ingar um siglingar til íslands.
Farþegja útibúnaður á skipum
vorum er í alla staði hinn full-
komnasti, ekki síður fyrir þá, er
ferðast vilja á þriðja farrými.
Hreinlætið á engan sinn líka,
fæði hið ákjósanlegasta, skipln
fráíbærlega stöðug, jafnvel hvað
ilt sem er í veðri, og afgreiðsla og
umgengni slík, að betra getur
hvergi. Skertitilegri sjóferð er því
ek^fi unt áð fá, en með skipum
vorum.
Veitið athygli nýju auglýsing-
unni, sem birttet í síðasta blaði,
sem og þeim, er birtast framveg-
is.
Oss er sönn ánægja í þvi, að
greiða fyrir yður á allan þann
hátt, er vér frekast megum. SkrifT
ið fáeinar línur og sendið þær til.
Swedish American Line,
470 Main str. Winnipeg.
Á Hornafirði var ágætur fiskafli
undanfarna viku, 8—16 skpd.,
minna á bát síðustu viku, enda þa
ógæftir. Hæstu bátar hafa 80—90
skpd. Á Djúpavogi er minni afll,
aðeins reytingur upp á síðkastið.
Hafa bátar þar fengið 30 skpd.
hver. ókyrðarveður eru stöðugt
á Austurlandi. Dimmviðri í dag.
Goðafoss liggur hér á útleið.
Dr. phil. Helgi Jónsson Menta-
skólakennari, andaðist að morgnl
2. apríl í Landakotsspítala, eftir
fimm daga legu í botnlangábólgu,
nær 58 ára gamall, fæddur 11.
apríl 1867. Æfiatriða hans verðúr
síðar getið.
Tíu þúsund krónur hefir h. f.
Belgaum gefið i samskotasjóðinn.
Visir 30. marz.
Fjárlögin.
Fjárveitinganefnd neðri deild-
ar hefir nú skilað áliti sínu um
f járlagatfrumvarp stjórnarinnar
fyrir árið 1926.
Þetta er fynsta fjárlagafrum-
varp, sem stjórn íhaldsflokksins
hefir samið og er þessvegna ve'.'t
að athuga það nánar. Athuga þá
stefnu, sem er mörkuð í frv.
Atihuga hvort stjórn íhaldsflokks-
ins hefir við samning frv. fylgt
þeirri grundvallarstefnu,* sem
flokkurinn markaði isér, þegar
hann hóf göngu sína í fyrra:
fjárhagsleg viðreisn þjóðarinnar.
Og iloks að athuga hvernig frv.
hefir .staðist þá gagnrýningu, sem
íjárveitinganefnd hefir á því gert.
Við samning fjárlagafrum-
varpsins verður einkum að gæta
þess, að áætlanir allar séu gætl-
legar. Tekjuliðir fjárlaganna eru
áætlunarliðir að langmestu leyti.
Hver 'hin raunverulega útkoma
teknanna verður, fer eftir afkomu
atvinnuvega landsmanna. Við
samningu tekjuliða fjárlaganna
verður því að gæta þess framar
ð'llu, að liðirnir séu ekki of hátt
áætlaðir, — að eigi sé gert ráð
fyrir því, að ríkið fái meiri tekjur.
en það í raun og veru fær.
Gjöldin verða að miðast við
tekjurnar, og þar sem mesti hluti
gjaldanna eru lögboðnir gjald-
liðir, þ. e. gjöld, sem ríkið verður
að greiða, getur stjórn sú, e.-
með völdin fer, ekki dregið úr
gjöldunum nema að litlu leyti,
þótt hún sjái fram á, að tekjurn-
ar hrökkvi hvergi nærri til.
Gætileg áætlun fjárlagafrum-
varpsins er sá grundvöllur, sem
hver góð fjármálastjórn verður
að byggja á. Og það er ánægjulegt
að sjá, hve vel núverandi stjórn
hefir gætt skyldu sinnar í þessu.
Það er ánægjulegt að lesa þann
vitnisiburð, sem fjárveitinganefnd
gefur henni um þetta. Um tekju-
áætlunina segir hún m. a.: “Má
segja að hún (tekjuáætlunin) sé
alveg óvenjulega varkár, og vill
nefndin teTja það höfuðkost
frumvarpsins.”
Fjárveitinganefnd leggur til að
gjöldin verði hækkuð um rúmai
940 þús. kr„ og er viðbót þessi
eingöngu nýir gjaldliðir eða hækk-
anir á ólögbundnum liðum.
Stærsti liðurinn er til afborgana
á lausum skuldum, 600 þús. kr.
Er ætlast til að þeesi upphæð
verði greidd Landhelgissjóði, þvi
stjórnin ihefir lagt til að bygt
verði skip til landhelgisvarna á
næsta ári. Til að fá tekjur upp
í þessa stórfeldu hækkun, sér
nefndin fært að hækka tekjuáætl-
un frv. um nálega sömu upphæð
Það er vist einsdæmi hér á landi,
að tekjuáætlun fjárlagafrv. komi
svo gætileg frá stjórninni, að fært
þyki að leggja við hana aðra eins
fúlgu og þessa. En þetta sýnir em,
ljósar, hve gætileg tekjuáætlun
frv. er.
Langmest er hækkun fjárveit-
inganefndar á verðtollinum. —
Stjórnin áætlaði þær tekjur 450
þús krónur, en fjárveitinganefna
bækkar áatlunina upp í 800 þús.
krónur. — Má óefað telja, að þetta
sé óhætt, þegar litið er á það, að
þessi tollur nam 830 þús. kr. árið
1924 og hvíldi þó ekki nema á ^
ársins. Einnig voru þá innflutn-
ingshöft á ýmsum þeim vörum,
sem tolldrinn hvíldi á, en nú verða
þau höft numin b*rt, og við það
eykst tollurinn.
Verðtollurinn virðist vel fall-
inn til þess að nota sér til að
greiða með lausaskuldir ríkis-
sjóðs. Hann hvílir ekki á brýnustu
nauðsynjavörum. Hann hvilir
að mestu á ónauðsynlegri vöru.
Hann gefur ríktesjóði álitlega
fúlgu, og gæti með ári hverju
höggið djúpt skarð í lausu skuld-
irnar. En þetta er tekjuliðurinn
sem þeir spekingarnir í miðstjórn
Framsóknarflokksins krðfðust að
yrði afnuminn nú i þingbyrjun.
Sendi miðstjórnin tillögur á þing-
málafundina þessu lútandi.
Það er h^ft eftir einum gætn-
ari þingmanni i Framsóknarfl.,
að þegar hann sá þes'sa tillðgu
um verðtolJinn, og aðrar likar á
því fræga skjali, að það væri eins
og vitlausir menn hefðu samið
tillögurnar. Hann hefir ekki gæts
þess, þessi mæti þingmaður, að
það var sósíalistinn Jónas frá
Hriflu, sem samdi tillögurnar, \>g
þessvegna eru þær meira í anda
þeirra sósíalista, og minna hirt
um hitt, v.að þjorr.rheildinni var
fyrir ,bes’,u.
íhaldsflokkurinn getur verið á-
nægður yfir þessu fyrsta fjárlaga-
frumvarpi, sem stjórn hans hefir
sent frá sér. Hún hefir í öl'u
fylgt meginstefnu flokksins við
samning frumvarpsins.
Það væri lærdómsríkt fyrir
landsmenn, að bera þetta fjár-
lagafrumvarp saman við fjárlaga-
frv. það, sem fjármálaráðherra
Framsóknarflokksins lagði fyrir
Alþingi í fyrra. Ættu þeir jafn-
framt að bera saman meðferð
fjárveitinganefndar á frumvörp-
unum og þann vitnisburð, sem
hún hefir kveðið upp um þau.
hvort í sínu lagi.
Þann saman/burð ættu allir
-■landsmenn að gera.
FXCURSIONS
Frá 15. Maí til 30. Sept. Gilda til afturkomu 31. Okt.
AUSTUR CANADA'VESTUR AÐ HAFI
Austnr-CaHada ferð Innifelur í sér að voljn nuí
um Iivort heldur ferðast skal með jámliraut alla
leið eða með jámbraiit og votnum.
HKIMSÆKID
MINAKI TIIK IIIGHLAXDS OF OXTAIUO
MAGAllA FALKS THK 1,000 ISI.ANDS
THK ST. LAWKKNCK
TIIK MAKITIMK PROUÍÍCES
A8 sigla & vötnunum frð. Port Arthur, Fo>-t
William og Duluth, er einn af allra skemitileg-
ustu tímum. Skipin (,S.S. “Noronio”, "Hamonic”,
“Huronic”), sem tilheyra Northern Navigation
Co„ flytja ySur hvert sem þér vilji8 sameinast
jArnbraut til Austur Canada.
Fárra dasa viðdvöl í
JASPER NATIONAL PARK
Skemtið yður við (íolf. Bifreiðaferðir. fjalljtöng-
Ul‘, gönsntúra, á sinábátum, við siind, Tennh.-
leiki og dans.
JASPKU PARK I.ODGK HÝSIH GKSTT
PKIHYKNINGS FKRDIN
Hvort heldur með járnbraut e8a á sjónum.
Fari8 er á járnbraut frá Mt. Robson Park tii
Prince Tlupert.
Aukaferð til Alaska elnnig innlfaltn, ef vill.
Su8ur til Vancouver, 550 mllna vegalengd á beztu
hafskiáum. Fara má og me8 járn.braut frá Van-
eouver, þri8ja liSinn af þrlhyrningnum, norður
gegn um Fraser ár dalinn og Thompson dalinn
til Jasper National Park.
Allar .upplýsingar fá.st lijá umboðsmönnum
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS
N