Lögberg - 03.12.1925, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG FIMfTUDAGINN,
3. DESEMBIER 1925.

Jögbetg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd., iC°r- Sargent Ave. &
Toronto Str.. Winnipeg, Man.
Talsimart N»6327 o£ N*6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
Utanáakrift til blaðsina:
Tt\E S0LUMBU\ PHE8S, Itd., Bo* 317*. Winnlpeg. M»n-
Utanáskrift ritatjórana:
EOiTOR LOCBERC, Box 3178 Winnipog, M»"-
The ‘‘LÖKberg" ls printed and publlshed by
The Columbia Press, Llmlted. in the Columbia
Building, €S5 Bargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
Locarno samningurinn.
Eitt af táknum síðari tíma er það, hve ákveðnir
og einlægir menn virðast vera orðnir í því, að reisa
skorður gegn stríðum í framtíðinni.
Þegar stríðið síðasta og ægilegasta, sem háð
hefir verið, stóð sem hæst, og Bandaríkjaþjóðin átti
úr þvi að skera, hvort hún skærist í þann hildarleik
eða ekki, lagði þáverandi forseti þjóðarinnar, Wood-
row Wilson, aðal áherzlu á það, að Bandaríkjamonn-
um bæri að skerast í þann leik og Ibrjóta 'á bak aftur
stríðshvatir manna — fara í stríðið og (berjast, til
þess að binda enda á stríð í heiminum.
Margir hafa síðan gjört lítið úr þessu áformi,
og það ekki með öllu að ástæðulausu.
Mönnum er naumast láandi, þegar þeir sáu hvað
var að gjörast í heiminum, þó von þeirra dofnaði í
sambandi við þá hugsjón,—var naumast láandi, þeg-
ar þeir litu til Kína, Balkanþjóðanna, Sýrlands og
jafnvel til Tyrkja, þó þeir væru vantrúaðir á, að
stríðið mikla hefði verið háð til þess að ibinda enda
á stríð.
En þrátt fyrir þann óróa, sem átt hefir sér stað,
og þrátt fyrir iblóðsúthellingarnar, sem orðið hafa á
ýmsum sviðum, þá er víst, að leiðandi og hugsandi
menn Evrópuþjóðanria hafa verið, og eru, í allri ein-
lægni að leitast Við að koma málum þjóðanna í það
horf, að hugsjón sú hin fagra, hugsjónin um stríð-
lausan heim, megi rætast í raun og sannleika.
Fyrsta verulega viðleitnin í þessa átt kom fram
í samlbandi við friðarþingið í Versölum 1919, þegar
Woodrow Wilson, fyrir hðnd Bandaríkjanna, og Lloyd
George, fyrir hönd Breta, lofuðu að sjá um, að
Frökkum væri ekki hætta íbúin af hálfu Þjóðverja.
Með þessum loforðum, eða réttara sagt stefnu
þessara tveggja þjóðhöfðingja, er ný stefna hafin í
aðstöðu þjóða gegn styrjöldum.
Áður fyr var að eins að ræða um sjálfsvörn
fyrir þjóðunum, þegar þær mynduðu ibandalag á ein-
hvern hátt, og það er raunar líka svo fyrir Frökkum
í þessu tilfelli. En það er ekki svo fyrir Bretum og
Bandaríkjamönnum, sízt þeim síðarnefndu.
í þessu sambandi hefir það enga þýðingu, þó
þetta næði ekki fram að ganga, þó viðleitni Wilsons
væri brotin á bak aftur af Iðggjöfum þjóðar hans og
ekkert yrði úr framkvæmdum af hálfu Breta, þó
þingið brezka samþykti samninginn. ísinn var brot-
inn og vegurinn opnaður að veglegri afstöðu þjóð-
anna hver til annarar, en verið hafði í sambandi
við stríðsmálin.
Næsta spor í þessu máli er stigið tveimur ár-
um síðar í Cannes, þegar Lloyd Goorge er fús á að
taka ábyrgð þá, er Bandaríkja forsetinn og stjórnar-
formaður Breta höfðu viljað að þjóðir sínar tækju
í samibandi við Frakka árið 1919. Og síðasta og
stærsta sporið í þá átt var stigið nú síðastliðið sum-
ar, með Locarno samningunum, er fullnaðar stað-
festing hlutu af öllum aðiljum 1. þ. m.
Locarno samningarnir eru gerðir til þess að
tryggja frið í Evrópu, og hafa þjóðirnar í Vestur-
Evrópu tekið þátt í honum.
Svæði það, sem var aðallega til ástejrtingar í
þessu efni, var Rínárdalurinn, eða réttara sagt,
trygging á friði milli Þjóðverja og Frakka. Eins og
menn muna, þá gengu Frakkar ægilega hart eftir
réttindum þeim, sem Versala samningarnir heimil-
uðu þeim frá Þjóðverjum, — sendu setulið f iðnað-
arbæi þeirra og tóku stóriðnað Þjóðverja í hendur
sér, án þess þó að Ibera nokkuð verulegt úr Ibýtum
annað, en að svala yfirgangsþrá sinni.
Nágrannaþjóðirnar sáu, að slíkt gat ekki leitt
til annars en sí-ibrennandi haturs-elds á milli þjóð-
anna, sem þegar minst varði sprengdi af sér öll
ibönd og æddi með báli og brandi ekki að eins yfir
löndin Ibæði, heldur líka ef til vildi út um alla
Evrópu.
Það er því ef til viIJ naumast hægt að segja, að
bróðurkærleikurinn einn hafi ráðið hjá þeim óvið-
komandi þjoðum, sem undir Locarno samninginn rit-
uðu, heldur hafi það að einhverju leyti verið sjálfs-
varnartilfinníng, sem þar stóð á bak við, En aðal-
hugsunin hefir þó óefað verið sú, að lægja óvildina
og tortryggnis-óvissan hjó. Þjóðverjum og Frökkum,
svo að þeir gætu notið sín við þarflegri verk, en að
ýbbast hverir við aðra.
Aðal punkturinn í þessum Locarno samningum
er, að þjóðir þær, sem undir hann hafa ritað, hafa
tekið á sig ok þessara tveggja þjóða, sem var þungt,
að nokkru leyti að minsta kosti, og á þann hátt
hlaupið undir ,bagga með þeim til þess að þær gætu
notið sín, ón þess að um nokkra fjárvon væri að
ræða, undirkastað sig áJbyrgð, sem engin hagnað-
arvon var að fyrir þær önnur en sú, að fyriribyggja
ófrið á því sviði Evrópu, en tryggja varanlegan
frið.
Þegar þjóðirnar fara að haga sér þannig, hver
gagnvart annari; þegar þær fara að jafna misklið-
armál sín með góðvild og óeigingjarnri fórnfærslu,
þá er von um bjartari framtíð og -betra samkomuíag
þeirra á milli, en verið hefir. Og þá hefir maður
líka ástæðu til að vonast eftir því, að von Woodrow
Wilsons forseta rætist, um að stríðið síðasta hafi
verið háð til þess að binda enda á stríð og hlóðsút-
hellingar.
Grundvöllur að guðsríki lagður
á meðal Vestur-Islendinga.
Ársskýrsla Únítarafélagsins í Boston yfir árið
1925 og Ársrit fyrir 1925-26, hafa oss borist í
hendur, og hafa þau ýmsan fróðleik að færa, sem
þeirri starfsemi viðkemur.
Kaflar tveir eru þar, sinn í hvorri bók, sem
snerta íslendinga bæði hér vestra og heima á ætt-
landinu.
Eftir að Rev. Elmer S. Forbes hefir skýrt frá starf-
seminni kirkjulegu á starfsviðum þessa féiagsskapar,
á Gimli, þar sem hann segir að safnaðarlífið hafi
verið endurvakið til þróttmeira lífs af séra Melan,
sem sé hinn “ákjósanlegasti fbrautryðjandi”; í Ár-
nesi, í Árborg, í Selkirk, þar sem hann bendir á, að
afturhaldið sé óskaplegt. Að séra Albert Kristjáns-
son hafi verið að vinna á svæðinu í grend við Shoal
Lake og Mary Híll, og einnig farið nokkrar ferðir
til hinná fjarlægari bygða, þar sem hann hafi pré-
dikað í samkomu- og skólahúsurp guðs ríki til efl-
ingar, og: “þó verkið sé hart og ekki beri mikið á
því, þá sé með því undrstaðan að guðsrík lögð.”
Mr. Forlbes heldur auðsjáanlega, að útsveita-
fólkið islenzka í Ameríku sé ihundheiðið, og ef til
vill íslendingar allir — svo heiðnir, að Únítarar
austur í Boston finni sig knúða til þess að verja
stórfé árlega til þess að leggja “undirstöðuna” að
guðsríki á meðal þeirra.
Oss dettur ekki annað í hug, en að þeir gjöri
þetta í beztu meiningu, og að þeir vilji með því leit-
ast við að frelsa sálir íslendinga frá glötun.
'En þó að vér finnum til þeirrar umhyggju fyrir
sálarvelferð íslendinga, þá getum vér naumast sætt
oss við þann skilning Mr. Forbes á hinu andlega á-
sigkomulagi þeirra, að þar sé ekki um neina “guðs-
ríkis undirstöðu” að ræða. Oss finst satt að segia,
að þetta sé einhver sú mesta fjarstæða, sem vér höf-
um nokkurn tíma séð á prenti, um þá, eða nokkra
aðra, og meira en það, oss finst það vera móðgun á
hæsta stigi gegn öllum íslendingum, en ekki sízt gegn
íslenzkum mæðrum í nútíð og fortíð, sem í ljósi guðs
orða hafa leitast við að leiða ibörnin sín að kæríeiks-
hjarta guðs.
En þetta er nú nokkurs konar útúrdúr, því Mr.
Forbes hafði ekki lokið máli sínu. Þegar hann var
'búinn að skýra frá undirstöðu-fbyggingu séra Al-
berts Kristjánssonar undir guðsríki á meðal íslend-
inga, fer hann að segja frá starfi séra Rögnvaldar
Péturssonar, og gjörir það á þessa leið: “Auk þess
að heimsækja Ibygðirnar, sem lengra eru vestur, þá
hefir Mr. Pétursson unnið mikið að útgáfu blaðsins
‘Heimskringlu’, hinu kristilega málgagni íslenzku
kirknanna, og er vafasamt hvort þær gætu haldist
við án þess.”
“Starfið í Anieríku gengur vel og eykst að mikl-
um mun í framtíðinni. Það er nú kominn tími til
þess að hefja starfsemi á íslandi sjálfu. Sterk
frelsisalda á trúmálasviðinu í Reykjavík mundi taka
frjálsri kirkju fegins hendi. Kirkja sú mundi draga
til sín æskulýð borgarinnar, og hún mundi verða
varnarmúr gegn vissum afturhaldstilhneigingum,
bæði á trúmálalegu og Iborgaralegu sviði. Tækifær-
ið er okkar; það væri slys, ef við hagnýttum okkur
það ekki fyllilega.”
Svo það lítur út fyrir, að þessir blessaðir Bos-
tonmenn ætli ekki að gjöra endaslept við íslend-
inga, heldur leggja grundvöllinn að guðsríki — líka
heima á landi feðra vorra.
í Árbókinni (Year Book), stendur eftirfylgjandi
skýrsla:
“Hugsun manna í samandi við trúfrelsi hefir
náð eftirtektaverðum þroska á íslandi. Hófst hún
um miðja síðustu öld með þeim Magnúsi Eiríkssyni
cand. theol., Birni Gunnlaugssyni og Eiríki Magn-
ússyni; og hafa frjáls trúarlbrögð þroskast þar síð-
an, bæði innan kirkjunnar og mentastofnana lands-
,ins.
“Allir þessir menn voru ákveðnir Únítarar, sá
fyrst og síðastnefndi á Iborð við Theodore Parker,
þar seiri prófessor Gunnlaugsson líktist meir þeim
Whittier og Longfelow. En ef til vill hefir þó skáld-
ið Dr. Matthías Jochumsson á Akureyri, sem lengi
var prestur í þjóðkirkjunni lútersku, verið þektastur
talsmaður únítariskrar kristni á síðastliðinni hálfri
öld. Hann tók þátt í únítarisku hreyfingunni árið
1873, og varð þá fregnriti Brezka og Útlenzka Ún-
ítariska félagsins, á íslandi. Ljóð hans og einkum
sálmar, sem margir eru teknir upp í hina lögá-
kveðnu kirkjusöngsibók ríkiskirkjunnar, hafa náð
með boðskap sínum, góðvild, von og kærleika, til
hjartna landsmanna hans.
Haskóli fslands, þó hann sé miklu minni en
Harvard háskólinn og þoli ekki samamburð við
hann yfirleitt, er hann þó líkur honum að því, að
við hann ríkir andi umburðarlyndis að því er trú-
arbragðalegar rannsóknir snertir.
í hásikólaráðinu eru, með sárfáum' undantekning-
um, menn, sem hlyntir eru únítariskum trúarskoð-
unum og frjálslyndum kristindómi, eins og Dr. Ágúst
H. Bjarnason, formaður heimspekisdeildarinnar; Dr.
Guðmundur Hannesson, formaður læknafræðisdeild-
arinnar, og séra Harldur Níelsson, formaður guð-
fræðideildarinnar.
Yfirleitt talað, þá tilheyra flestir þektir rithöf-
undar hópi hinna frjálshugsandi manna, svo sem
Einar H. Kvaran, Dr. Guðmundur Finnhogason og
fleiri. JafnVel biskup landsins, Rt. Rev. Dr. Jón
Helgason, er ákveðinn nýtízku guðfræðingur.
Alt er nú þetta vonbjart, og lofar miklu um
framtíðina, en nýlega hefir hreyfing gjðrt vart við
sig á íslandi, sem er bæði til baka haldandi og fer í
byitmgaáttina. Kaþólskt trúboð dregur til sín sumt
af æskulýðnum og svo svæsin kommúnista-iholshe-
vista kenmng, sem hvorutveggja er fram borið með
a, 111.
v AU UI UUIIl
pvi, ao pessar aiturhalds tilhneiginc
ar seu að eins stundar fyrirhrigði, en við þurfur
^ aðstoð hinna fnálslyndu vin'
okkar að halda, til þess að veita þeim viðnám.
R- P- — Á. B.”
Fálmandi foreldrar og hugs-
unailaus börn.
Eftir Florence Hull Winterbum.
Ósamræmi í heimilislífi.
1 'hinum lægri stéttum mannafélagisins, er
móðirin, sem ekki sér út fyrir það sem hún þarf að
gera á heimilinu sökum þess að hún verður að flýta
sér að komast í þurtu, -til þess að hjálpa manni
sinum að vinna fýrir því, Snemma á morgnana fer
hún að heiman til þess að vinna a skrifstofu, eða 1
verksmiðju og þegar 'hún kemur heim á kveldin er
hún of þreytt andlega og líkamlega til þess að geta
tekið þátt í samlífi með börnum sínum.
Svo er faðirinn sí-möglahdi gegn lögum, sem
honum finst að séu til verndar þeim ríku og ergelsið
út af því og öðru fleiru lendir á börnunum, því erg-
elsið er fylginautur óánægjunnar. Börnin eru í
augura hans augna-yndi, eða ómagar vanalegast ó-
magar, sem faðirinn ýtir út á götuna til þess að
losna við. Þar lenda þau í óhollum félagsskap
og svo er úti um þau, að því leyti er samhand þeirra
við heimilislífið snertir.
Götufélagar þeirra verða þeim kærari en hin
óaðgengilegu heimili þeirra, á sama hátt og for-
eldrar hafa meira uppáhald á öðru en hörnum sín-
um.
Hvaða óréttlæti er það fyrir foreldrana, að
missa ást harna sinna, þegar þau hafa aldrei reynt
til þess að halda henni? Kærleikur er ávöxtur
menningar á háu stigi. í eftirtektaverðri ritgjörð í
The Sociological Review kemst Christopher Dawson
svo að orði: “Það er til menning, eða æfagamalt
andlegt samfélag og samtök, sem miða að hagnýtri
einingu, .— það er hið pólitíska mannlífs
fyrirkomulagf” Höfum við útbreitt andlega samfé-
lagið-í landi voru, sem míiðar til æðri menningar?
Mundum við ekki sem hagsýn þjóð, hrosa að
þeirri tilfinningu, sem gjörði það að atriði í lífi
okkar, sem við ættum að bera á/byrgð á?
Á heimilinu, sér maður hugsjónfir þjóðarinnar.
f Bandaríkjunum er naumast að finna andlegt sam-
félag nú í dag, en þar er mikið af ihagnýtum sam-
tökum, sem miða að þvj að leiða huga þjóðarinnar
að veraldlegum framkvæmdum og setja pólitískt
jrfirbragð á andlitsmynd hennar.
Pólitíkin er að sliga þjóðina, og henni fylgir ó-
einlægni og ósjálfstæði. Hún er óskyld að uppruna
og lyndiseinkunn, innan véhanda hennar sýður ó-
eining og ósamræmi.
Fólk af mismunandi þjóðflokkum á oft heima í
sömu húsunum, sem ekki gjörir ástandið aðgengi-
legra. Börnin eru fædd af foreldrum af mismun-
andi þjóðflokkum, með gegnstríðandi lyndisein-
kenni, og vita ekkert hvað þau eiga að halda, þeg-
ar þau sjá hi@ sama hjá foreldrum sínum og
frændum.
ÞEIR SEM ÞURFA_
LUMBER
KAUPl HANN AF
The Empire Sash& DoorCo.
. Limited
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambcrs
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ALVEG FYRIRTAK
Souris Kol
$6.50 tonnid
Odýrustu kolin að brenna að haustinu
Thos. Jackson & Sons
COAL—CQKE—WOQD
370 Colony Street
Eigið Talsímakerfi: B 62-63-64
í heimilislífinu í Bandaríkjunum er ekki að
finna einingu þá, sem gjörir heimilislífið hjá
Frökkum samfelt, rólegt, örugt og< fastheldið við
þjóðlega siði og hugsjónir. Þar er heldur ekki
mikið að finna af hinum forna engil-saxneska metn-
aði, að familíufaðirinn gæti ekki ósatt orð sagt,
nema að glata sjálfsvirðingu sinni.
Það er óhjákvæmilegt að innræta ungling-
unum sjálfsvirðingu á heimilinu, að þroska þá svo,
að þeir séu svo siðferðislega sterkir að þeir séu ein-
færir og sjálfstæðir — að þeir finni til þess, að beir
séu jafnsterkir og snjallir öðrum og séu færjr um
að gjöra það sem rétt er, — ekki sökum þess, að lög-
in skipa svo fyrir, heldur af því, að þei’' sjálfir
krefjast þess sem rétt er, umfram það sem rangt er.
Við verðum að kannast við, að það eru réttar
og rangar fyrirmyndir í ðllum mannfélögum.. —
Það sem rétt er hjá Indíánum, er 'Evrópumönnum
andstyggilegt.
Það er óhugsanlegt annað, en að við Banda-
ríkjamenn eignumst einhverja varanlega þjóðrækn-
islega fyrirmynd, sem heimilisblærinn lagar sig
eftir. En æðra en öll þau siðvenju takmörk er eitt,
og það er sannleikurinn. Eg trúi því ekki, að lygin
sé ibörnum meðfædd, ilt upplag, svik eða kænska.
Þau verða að vera fædd af slæmum foreldrum og
sérstaklega hneigð til lygi, ef þau í byrjun fara vilt
vegar, og ef að foreldrar þeirra eru háttprúð, og
leiðbeina börnum sínum í tíma þá er opinn vegur til
þess að þau læri að meta sannleikann hans sjálfs
vegna.
óeinlægni er ljót og friðar engan, þegar til
lengdar lætur. En barn sem er hrætt leitar lýginnar
eins og hjörtur skjóls undan veiðimanni. Það væri
engin svik til án hræðslu.
iSannleikselskt ham er sú persóna fjölskyldunnar,
sem enginn ætti að eiga í óeirðum við. Þau foreldri,
sem reyna til þess að eyðileggja sjálfsvirðingu
þess íbarns meeð auðmýkjandi siðareglum, eru
brjóstumkennanleg.
Foreldrar ,sem gleyma því að þegar sjálfsvirð-
ingin er glötuð þá er alt glatað og eru alibúin og
áfram um að koma ungling, sem hrasað hefir undir
vernd laganna eru í fylsta máta skammsýn. Er um-
burðarlyndi sameiginleg kærleikstilfinning, og heil-
hrigður skilningur dauður á meðal vor? Það væri
ekki óþarft fyrir okkur að staldra við, og athuga
vandlega afleiðingar þær, sem hið eyðileggjandi
stríð á milli gálausrar æsku og fullorðins aldurs
hefir.
Sjálfur er eg þess fullviss að versti þröskuld-
urinn á milli fullorðna fólksins og æskulýðsins er
hinn miskunnarlausi og ákveðni sjálfsþótti for-
eldranna.
Samhygð nauðsynleg.
Ungt fólk er í eðli sínu örugt, en samt ráðþæg-
ið og fremur ógjarnt á að ráðast í hý fyrirtæki, eða
hrjótast á óþektar brautir, nema því aðeins, að það
sé æst til þess, með mótþróa og óskynsamlegri með-
ferð. Undir eins og það finnur til hálfkærings
og háðs, fer það að verða hugsjúkt, og verða þeim
fullorðnu andstætt, sem hafa sært sjálfsvirðingu
þess. Unga fólkinu verður aðeins haldið í skefjum
með hörðum hlýðnisreglum. En horgar slíkt uppi-
haldslaust stríð sig? Er slík aðferð skynsamleg?
Kemur hún nokkru góðu til leiðar þegar fram í
sækir ?'
Væri það ekki happasælla, og heilbrigðari að-
ferð, að viðurkenna, að staða foreldranna á ekki
að miða þeim sjálfum til þæginda í þessu sam-
bandi, heldur fyrst og aðallega hörnum þeirra til
blessunar. Hinar beinu skyldur foreldranna eru að
undinhúa hörn sín með allri þolinmæði og hagsýni
undir það að geta lifað sjálfstæðu lífi, sem ein-
staklingar og siðferðislega hreinu lífi, sem horg-
arar. Það er aðal atriðið. Hvernig að samiband
foreldra og barna verður, — hvort að það verður
ánægjulegt og að ibörnin sýni foreldrum sínum
skyldurækni, er algjörlega undir því komið, hvernig
þau haga sér, eða breyta, hvort gagnvart öðru. En
þegar að harn sýnir foreldrum sínum fjandskap, þá
er ástæðuna fyrir því að finna í ósamræmi er
snemma hefir átt sér stað í samlífi þeirra.
Lífið, eins og það er í dag, getur aldrei horfið
til baka og orðið eins og það var á síðastliðinni öld.
Stríðið mikla hefir haft þau áhrif á ungdóminn
að hann sækir nú fram með nálega óstjórnlegu
sjálfstrausti. Frá sálarfræðilegu sjónarmiði talað,
þá er eitthvað í umhverfi manna, sem er þrungið
wiótþróa, og sem æsir geðsmuni hvers þess sem rek-
ur sig á það.
Við erum ekki þeir einu, sem finnum til þessa
innra ósamræmis. En við eigum ýfir allmiklu
af heilbrigðu viti að ráða, sem ekki væri vanþörf
á að hagnýta.
Vér hinir eldri verðum að læra að breyta sið-
venjum vorum að einhverju leyti — slaka að ein-
hverju leyti til við kröfur tízkunnar og í hugðnæmt
samræmi við smekk og háttu harna vorra. Ekki
samt á þann hátt að apa eftir þeim hverja heimsku
sem þau kunna að taka upp á, heldur að sýna þeim
umlburðarlyndi og góðvild þegar hugur þeirra og
áform eru á reiki, eða ef við getum ekki sýnt um-
hurðarlyndi, þá að láta þau afskiftalaus og láta
reynsluna kenna þeim það, seni við getum ekki
kent.
Ef við gjörum það ekki þá kviknar brátt innan
fjölskyldanna haturseldur, sem þjóðinni verður
hættulegri og skaðlegri en nokkurt stríð við útlend-
ar þjóðir gæti orðið.
Vestur-Islendingar.
Erindið, sem Einar H. Kvaran
flutti í Nýja Bíó 3. okt. síðastl.
(Fiamh. frá 2. bls.)
Eg geri ráð fyrir, að ýmsum
verði að spyrja: Hvað líður ísl.
þjóðerni og ísl. tungu í Ameríku?
Við höfum mikið verið um það
fræddir að þetta sé alt á förum.
Hvernig hugsa Vestur-lslending-
ar til íslands? Mér hefir skilist á
sumum, að þeir haldi, að það sé
með nokkuð miklum kulda. Eg tel
mig ekki neinn hæstaréttardóm-
ara í þessum efnum. En nokkuð
veit eg um það.
Eg veit t. d. það, að eg hefi ferð-
ast meira um meðal Vestur-ís-
lendinga en nokkur annar maður
hér á landi, sem mér er kunnugt
um, og eg get varla sagt, að nokk-
ur maður þar, sem af íslensku
bergi er brotinn, gamall né ungur,
hafi talað við mig annað en ís-
lensku. Eg hefi talað við fjölaa af
mönnum, sem annaðhvort hafa
komið ung hörn til Vesturheims
eða fæðst þar, og tala eins góða
íslensku og eg. Það virðist svo,
sem íslenskan standi mj'ög föstum
fótum úti í nýlendunum. Menn
tala þar íslensku og ensku jafn-
vel, sumir — líklega samt ensk-
una síður. Töluvert öðru máli er
að gegna í borgunum. Unga kyn-
slóðin kann þar yfirieitt ekki eins
vel islensku eins og úti í sveitun-
um, þó að sumt fólk, sem henni
tilheyrir, kunni íslensku ágætlega.
En það er eðlilegt og óhjákvæmi-
legt, að þar verði enskan ungum
m'önnum tamari. Þar ihafa menn
svo miklu meiri mök við ensku-
mælandi menn, alt frá skólunum
og barnaleikjunum og út í starfið.
Þar verður það auðvitað einkum
gáfaðra fófikið, sem leggur stund
á íslenskuna, og eg geri ráð fyrir,
að þegar enn lengra líður, muni
margir alveg leggja árar í bát
með Ihana. Það er ókleift að segja,
hvað lengi íslenzkan helzt við
vestra, eða hvenær hún verður al-
dauð, ef engir útflutningar verða
héðan af landi. En enn verður
ekki annað sagt, en að hún lifi
góðu lífi og líklegast svo góðu lífi
sem frekast er unt að hugsa sér
þegar allar ástæður eru teknar til
greina. Að minsta kosti ættum við
ekki að því að finna, hvað íslensk-
unni hnigni þar. Ekki ihöfum við
stutt vini íslenskunnar þar svo
kappsamlega í baráttu þeirra —
jafnvel reynst ófáanlegri, að ör-
fáum mönnum undanteknum, til
þess að kaupa rit Þjóðræknisfé-
lagsins.
Annað veit eg: Vestur-Jslend-
ingar vita svo mikið um ísland og
alt, sem thér . er að gerast, aíi í
fyrstu stórfurðaði mig á því. Eg
á ekki við fræðimenn þeirra. Eg
á ekki við menn eins og séra Rögn-
váldur Pétursson, sem á eitt-
hvert það ágætasta íslenzkt hóka-
safn, sem til er á nokkru heim-
ili austan hafs og vestan, og er
svo fróður maður um alt íslenskt
að fornu og nýju, að ekki munu
vera nema íörfáir menn hér á
landi, sem standa bonum á sporði
í þeim efnum. Eg á ekki við menn
eins og núverandi forseta þjóð-
ræknisfélagsins, séra iJónas A.
Sigurðsson, sem segja má um, að
ísland og alt íslenskt sé honum
ástríða. Eg lá við allan almenning
manna. Eins og eg sagði, furðaði
eg mig á því, hvað þekkingin var
mikil á íslenskum efnum. En
bráðlega áttaði eg mig á því. Það
stafar af þeirri miklu fræðslu,
sem viku'blöð þeirra, Lögberg og
Heimskringla, veita lesendum
sínum um íslensk málefni. Þau
prenta svo mikið upp úr blöðun-
um héðan. F)yrir það eiga þau
hinar mestu þakkir skilið af vorri
hálfu. Fyrir bragðið verður sam-
band Vestur-íslendinga við ís-
land svo margfalt sterkara; hug-
ur þeirra er í hverri viku leidd-
ur hingað; og skilningur þeirra
á mönnum og málefnum verður
svo margfalt ljósari en hann
annars gæti orðið.
Þetta stingur nokkuð alvarlega
í stúf við þá vanþekking á hög-
um V.-ísl., sem ríkir hér Iheima.
Blöðin hafa, alveg vanrækt það
skyldustarf að fræða menn um
þá. Þetta verður að breytast.
Þetta atriði er V.-ísl. viðkvæmt.
Þeim finst alt af 1 öðru veifinu,
að við lítum niður á þá. Auðvitað
væri nokkuð hlægilegt, ef við
gerðum það, og auðvitað gerir
það enginn maður með viti. En
það er afar-óríðandi, að þeir
finni til skilnings og samúðar
frá sínum fornu átthögum. Það
er einhvernveginn svona, að
þrátt fyrir það mikla gengi, sem
þeir hafa í sínu nýja landi, þá
er öll samúð héðan að heiman
þeim svo ótrúlega mikill gleði-
auki.
Þetta stendur auðvitað í sam-
bandi við þann kærleika og þá
djúpsettu ræktarsemi, sem þeir
bera í ferjósti til Islands. Eg átti
tal við bóndamann, sem aldírei
hafði skort neitt í Vesturheimi.
Honum fórust orð 'á þessa leið —
eg setti þau vel á mig og eg