Lögberg - 22.04.1926, Blaðsíða 7

Lögberg - 22.04.1926, Blaðsíða 7
LOGRETRG FIMTCJDAGINN. 22. APRÍL 1926. Bls. 7. Eldraun þingrœðisstjórn anna. Eftir Morits J. Bonn. þýskan stjórnmálafræöing Svo niá að orði kveöa, aÖ hrak- yröabergmáliÖ 'berist frá einu Evrópulandinu til annars um þess- ar mundir, og blási fjöldanum það í brjóst, að þingræðisfyrirkomulag- ið hafi lifaö sitt fegursta og sé í rauninni dauðadæmt. Ekki ber því aö neita, að núverandi lýöstjórnar- kerfi, hafi reynst þess lítt megnugt að fullnægja öllum hinum mörgu og brennarjdi þrám almennings, um aukna velsæld og lífsánægju, eins og sakir standa. En slíkt er þó í raun ekki málsmergurinn sjálfur, því hvaða annað fyrirkomuiag, mundi hafa getað leyst þann Gord- iions knút? Því má eigi gleynva, að þótt kongum og keisurum hafi faakkað nokkuö í Evrópu, frá því í byrjun ófriðarins mikla, þá lifir þó ennþá í kolunum, fólkiö, eða að minsta kosti mikill hluti þess hefir þaö enn á samvizkunni að því hafi á einveldistímunum verið stjórnað af þjóðhöfðingjum “af guös náð”, þrátt fyrir það þó einveldinu hafi steypt veriö af stóli og lýðstjórnar- fyrirkomulagið tekið við. Hér er ekki átt við það fólk, er opinber- lega berst fyrir einveldishugsjón- inni og trúir á heilagan forráðarétt konunga og keisara, heldur þá hina- er játast hafa undir lýðstjórnarhug- myindina og svarið henni hollustu. Hinir afsettu konungar vorir og keisarar, hljóta aö hafa sætt slíkri útreið samkvæmt vilja guös, því tæplega mun það líklegt þykja, að nokkrar verka- og hermanna sam- kundur hafi verið þess megnugar, aö brjóta guðs vilja á bak aftur. Sá skilningur virðist hafa verið brendur í huga vor Evrópumanna, að frumtilgangur stjórnanna sé sá, að skapá oss velsæld og hamingju og að slíkt ætti að vera þeitn inn- anhar.dar. Afleiðingin, verður þvú sú, að ef oss finst nýtízku ráðu- neytin ekki fullnægja með öllu skyldum þeim, er vér teljum þeim bera að inna af hendi, samkvæmt guðs og manna lögum, þá teljum vér sannað, að þau liafi brugði-St trausti sínu. Það væri ekki úr vegi að grandskoða mál þetta frá fleiri hliðum, enda gæti þá auðveldlega farið svo að vér sannfærðumst um, áð þótt sumar stjórnir láti gott af sér leiða, þá geta aðrar fætt af sér hörmungar og vandræði, án þess að illvilji komi til greina. Það skiftir oft tiltölulega minstu máli livernig stjórnir eru samsettar, þvi valdsvið þeirra til að skapa sanna þjóðar- hamingju, er yfirleitt svo fjarska takmarkað. Vér höfúm verið hjá- trúarfullir, haldið að stjórnir gætu gert kraftaverk, hvað svo sem vorri eigin aðstöðu liði, og þessvegna hef- ir oss hætt við að s’kella allri skuld- inni á stjómir og þingræðisfyrir- komulagið, ef eigi lét alt að óskum Það stendur oss enn i fersku minni, hve ósegjanlega ógæfu, stefn- ur þær og stjórnarvöld, er réðu lof- um og lögum i Evrópu, meðan á heimss,fyrjöldinni stóð, leiddu \fir hlutaðeigandi! þjóðir, og jafnvel þær hlutlausu. Hin ömurlegu fjárhags- vandræði almennings, sem beinlín- is stafa frá stríðinu, eru jafnt og þétt að koma skýrar i ljós, með- hverjum deginum er líður. Gjalda þar margir glópsku leiðtoga sinna. Skamsýnir og sjálfselskir stjórn- arleiðtogar, hverju nafni serri nefn- ast, tendruðu geysilegt bál, sem enn hefir ekki slölet verið til hlitar. Og sökum þess að slökkviliðinu hepn- aðist ekki tilraun sín, s'kellum vér á það skuldinni og tcljum oss trú um, að það sé til einskis nýtt. Er slík niðurstaða bygð á heilbrigðri reynslu? Ýmsir telja sér trú um, að ef vér hefðum verið svo hepnir, að eiga á meðal vor menn, slíka sem Napoelon eða Cæsar, þá hefði elds- voðinn ef til vill orðið umflúinn á einhvern dularfullan hátt. En það er aðeins til einn alræðismáttur, er Ef Þér Finnið Tií Sjúkdóms Eða Þreytu, Þá Látið Ekki Hugfallast. Því nú er fundið meðal, sme veit- ir þúsundum manna lækningu á fáum dögum. Lesendurnir munu sannarlega undrast, er þeir heyra hve fljótt meðal þetta verkar. Hafi lækntr- inn ekki ráðlagt yður það, skuluð þér fara til lyfsalans og fá flösku af því. Það heitir Nuga-Tone, er ljúffengt og mánaðarforði kostar að eins $1.00. Það mun valda yð- ur undrunar, hve skjótt þér finn- ið til bata. Á sambandi við hjart- veiki, meltingarleysi, stíflu, lifr- arveiki og höfuðverk, á það engan sinn líka. Það skerpir matarlyst- ina og eykur lífsþróttinn að sama skapi, styrkir hjarta og nýru og veitir væran svefn. Reynið það í nokkra daga, samkvæmt forskrift- inni og séuð þér ekki ánægð skul- uð þér afhenda lyfsalanum það sem eftir er af pakkanum og mun hann skila aftur peningunum. Framleiðendur Nuga-Tone þekkja meðalið svo vel, að þeir mæþi ð- hikað með bví við hvern sem er. Þess vegna ábyrgjast þeir það og fela lyfsalanum að ábyrgjast ör- yggi þess. Fæst hjá ötlum á- byggilegum lyfsölum. , ráðið getur fram úr slíkum vanda. Sá máttur er Chronos, — Títni konungur ,sem læknar aðl lokum öll mannleg mein. Frá þessum sjónarhól, mæta aug- anu tvö viðfangsefni, sem þingræð- is og lýðstjórnarkerfi flestra þjóða, hafa nteira og minna að segja af. Þau eru í eðli sínu svo nágróin hvort öðru, að við bæði þarf í raun Og veru að fást í senn. Hið fyrra er það, að vernda minnihluta gegn ofbeldi samfelds meirihluta, en hið síðara að koma i veg fyrir að ör- fáir u-ppvöðsluseggir fáj trufllað heilbrigða |iðn fjöldans. Hin smáu þjóðahbrot i Suður og Mið- Evrópu eru talandi vitni þessara tveggja viðfangsefna. Og meára að segja í flest öllum öðrum löndum, sem í mörgu tilliti eru þó lengra á veg komin, er aö finna ýms' smábrot eða flokka, sem sæta stöðugum of- sóknum af þeiirra hálfu, er mega sin betur og eru fólksfleiri. Af mótmælum þessara undirokuðu stétta stafar það, að meirihlutinn eöa forréttindaflokkurinn svonefndi heldur dauöahaldi í tviskift þing, þykist með engu móti mega missa efri málstofuna, sem í flestum til- fellum er megin vigi íhaldsins, og vill helzt fá alla þingmenn kosna eft- ir áliti því, sem auðsöfnun venjuleg- ast hefir í för með sér. Jafnhliða þroska hins pólitíska lýðstjórnarfyrirkomulags og aukins viðgangs nýtísku stóriðnaðar, hefir opnast breið gjá milli hins pólitíska og fjárhagslega valds. Þótt pólitíska valdið sé að all-miklu leyti komið :i hendur fjöldans, þá eru yfrráð fjármála og stóriðnaðar, enn í höndum tiltölulega fárra einstak- linga. En verkamenn, sem myndað hafa með sér samtök, undir vernd siins pólitíska valds, geta engum öðrum áhrifum beitt á stjórn iðn- málanna, en þeim neikvæðu, eða verkfallsaðferðinni. Þessar tvær stefnur koma hvað skýrast í ljós, í löndum þeim þar sem þingræðið er elzt. Fyr meir réðu landeigendur bæði yfir land- inu sjálfu og atkvæðum fólksins. Nú hefir almenningur viðasthvar atkvæöisrétt, en landið sjálft, er samt tiltölulega í höndum fárra. í meir en hundrað og fimtiu ár hafa landeigendur varið þessi for- réttindi sin, með tvíski-ftu þingi, það er að segja með því að ráða lofum og lögum í efri málstofunni, og eins með því að takmarka kosn- ingarréttjnn. Slíkar takmarkanir gera enn viða vart við sig. En hin vanhugsaða skifting valdsins eftir slíkum línum, er að verða stöðugt skýrari og skýrari í huga almenn- ings. Féð er í fárra höndum, en miljónir manna handleika kjör- seðilinn. Til þess að fela fyrir al- menningi ástandið, eins og það i raun og veru er, hefir þeim uppá- stungum veriö slegið fram að breyta svo fyrirkomulagi þinga, að starf þeirra verði aö heita má eingöngu fjárhagslegs eðlis, að flokka kjós- endur eftir stéttum, þar ,sem hver flokkurinn hugsaði svo mikiö um eigin hag, að hann gleymdi í raun og sannleika meginatriðinu sjálfu, sem sé hinni ójöfnu skifting auðs- in'á. Litlar líkur virðast til þess, aö almenningshagnum yrði betur borg- iö með slíkum hætti. Sliku geta þeir einir trúað, er látast vera sann- færðir um að lækna me^i mein nú- tiðarinnar, er þeir ekki skálja, meö meðölum liðins tíma. Slikir menn eru afar harðorðið i garð nútíðar þinga, og telja þau samkundur, þar sem munnkvarnir mali sýknt og heilagt, en þingmenn hafist eigi annað að. , Þegar öllu er á botninn hvolft, hafa þessir aðfinslupostular samt sem áður ákveðna trú á þingræðis fyrirkomulaginu. Þeir vilja að minna sé talað en meira gert, það er að segja gert í leyni! En sem "betur fer, er nú oröið örðugra, aö gera út um mál þau í leyni, er varða almenningsheill, en áður var. Það sannar ljóslega reynsla síðustu ára. Aðfinslupostularnir virðast af einhverjum ástæðum hafa gengið fram hjá þeirri staðreynd, að það sem raunverulega auökennir þing nútiðarinnar frá þingum hiins liðna tíma, er fyrirrúm það, sem fjármál- in skipa í ræðum nútíðar þing- manna. Það hefir oft tekist, að hrífa fólk, og vekja það til nyt- samrar umhugsunar, með snjöllum og slkipulegum ræðum, um hina and- legu hlið stjórnmálanna. iEn hitt nær sjaldnast til hjartans, þó reynt sé með þreytandi talnaregistri að hafa áhrif á hug áheyrendanna, með þvi að lofsyngja eða bann- færa verndartoll á hinum og þess- um hlut, hvað mikið komi á fer- þumlunginn af klæði eða rekublaði. Flestir þeir er ,á anna borð fylgjast með gangi málanna á þingi standa stundum á öndinni yfir öll- um þeim feikna fróðleik í tölum og toljvísi, er framkemur í nefnd- arálitum hinna ýmsu þingmanna. Þetta verður þó ofur auðskilið, þeg- ar tekið er tillit til þess, að mikill þorri þingmanna er úr þeim flokki, sem forstöðu stóriðnaðarins hefir á hendi. Þótt undarlega kunni að láta í eyrum, þá er það þó engu að síð- ur satt, að mikið af tima og um- hugsun núverandi stjórna gengur í það aö koma svo ár sinni fyrir borð, að þær geta fengið þingmeiri hluta, því að öðrum kosti geta þær vitanlega ekki haldist við völd. Flokkarnir eru orðnir svo margir, að engum einasta tekst sjaldnast að mynda ráðuneyti. Þannig er ástand- ið á Þýskalandi og svo mun það vera víðar. Víða í Mið-Evrópu, einkum þó á Þýskalandi hefir afstöðu höfð- ingjavaldsins til lúngvaldsins enn eigi verið til fullnustu markaður bás, það er að segja eftir að Þýska- land varð lýðveldi. Stjórnþjónar vorir eiga eftir að láta sér skiljast, að sýslanir þeirra eru einungis um boðslegs eölis, — að þeir eiga að annast um framkvæmd laganna, en ekki að búa þau til. Þá dreymir enn um þá gömlu, góðu daga, er keis- arinn sat að völdum, — ekki á- byrgðarlaus með öllu, eins og sumir halda, er þjóðinni var stjómað af miskunnarKtlu, gersamlega ábyrgð- arlausu höfðingjavaldi, — milj- ónamæringum úr hópi iðnaðarleið- toganna. Þeir virðast eiga afar örð- ugt með aö átta sig á því, að stjórn- þjónar skuli eigi mega sitja á þingi þjóðarinnar. Sá sannleikur virðist þeim óráðanleg gáta, að lögjafarnir séu sjaldnast 'best til þess fallnir að annast um framkvæmd laga þeirra er þeir semja, A hinn bóginn er það jafn víst að þingmenn vonir eiga eftir að láta sér skiljast, aö hlutverk þeirra, er annað en það, a_ð annast um starfrækslu hinna ýmsu stjómar- deilda. Þeir eiga að sjálfsögðu að beita áhrifum sinum við stjórnina í sambandi við hina ýmsu mál, er til sannra þjóðþrifa miða og veita henni nægilegt fylgi til að geta haldist við völd og starfað í rétta átt, En það er síður en svo nauð- synlegt að þeir stingi nefinu inn í hvern krók og kyma stjórnardeild- anna, því þar eru aðrir að verki, er betur vita. Meðstjórnendur voldugs fésýslu fyrir tækis, mundu ekki láta sér til hugar koma að vfnna starf framkvæmdarstjórans og bókhaldarans, því þeim væri ljóst, að þar væru aðrir að verki með meiri æfingu. Stjörnmálaflokkarnir eru enn aðskildir, meö pólitískum landa- merkjalínum, ef svo mætti að orði kveða, — aðskildir sökum mismun- andi þjóðfólagslegra, heimspeki- legra og trúbra|gðalegra skoðana, og verða það vafalaust lengi enn. Þó er nú verið að draga skýrar, hagfræðilegar línur, er grípa djúpt inn í hið eldra fyrirkomulag, og jafnvel umturna mörgu, sem venj- an hefir helgað á þvi sviði. Má til- dæmis benda á það, að allvíða skiftast þingmenn nú í flokka, ein- göngu éftir því, hvort þeir teljast til vinnuveitenda, eða vinnu þiggj- enda. Af þessari nýju skjiftingu, stafar gömlu flokkunum hætta og eru þeir þegar farnár að gera sér þess ljósa grein. Loks ber að minnast gjáarinnar miklu, milli lífsskilnings jafnaðar- manna og þeirra, er sannfærðir eru enn um óskeikulleik og ágæti nú- jverandi fjármálakerfis. Þar er um að ræða tvær germismunandi grundvallarstefnur, sem aldrei geta átt samleið, nema þá að örlitlu leyti. Það er engan veginn eins örðugt og sumir halda ,að gera út uin deálumál milli vinnuveitenda og vinnuþiggjenda, er út af kaupgíaldi rísa. Má oftast nær finna meða'veg í þeim málum, er viðkoma peninga- legum hagsmunum begja aðilja. Kn um gerólíkar grundvallarstefnur er samkemulag lítt hugsanlegt. Vé; berjumst sjaldan upp á lífið fyrir því, sem vér erum sannfærð.ir um að geta skift meðal vor. Hefði Helen af Tróju aðeins verið skiftanleg gróðahlutdeild, mundi Trójustríðið auðveldlega hafa orðið umflúið. En um grundvallarstefnumar' er öðru máli að gegna,eins og þegar hef ir verið drepið á. Þær beinast sín i hvora áttina, og um þær hljóts að skapast andvígir flokkar. Það eru slíkar stefnur, er ráða mismunandi afstöðu vorri, gagnvart tolllöggjöf, peningagengi og þar fram eftir götunum. Arangurinn af þessari tvískift- ingu, sem þó er í rauninni ekki nema eðlileg, er sá, að stjórnum reynist örðugt að afla sér þing- meirihlplta, og við það líður oft bæði löggjafar- og umlboðsvalds kerffð halla. Það er því engan veg- inn óskiljanlegt, aö framgjarnir og fjaskygnir hugsjónamenn hafi í aðra átt eftir umbótum á sviði þjóðfélagsmálanna og hallist að al- ræðismanns fyrirkomulaginu, að minsta kosti til reynslu, og telji sér og* öðrum trú um, að þar sé þann leiðtoga að finna, er leitt geti hinn þjakaða lýð út úr eyðimörk- inni. Þlngræði og alræðisvald.-eru eins og gefur að skilja tvær andstæður. Hlutverk fýðkjörinna þingmanna, er að ræða málin og reyna að finna milliveg. En alræðismaðurinn skip- ar og krefst hlýðni þegar í stað. Samt sem áður þegar betur er að gætt, er alræðis fyrirkomulagið, ekki undif öllum kringumstæðum, gagnstætt lýðstjómar hugmyndinni. Alæðismaður getur verið kosinn við almenna atkvæðagreiðslu og við völd getur hann tæplega haldist lengi nema því aðeins, að hann njóti ærið almennrar lýðhyllL Þó gæti auðveldlega svo farið, að þeir er styddu alræðismanninn með miklu afli atkvæða, gætu undir eng- um kringumstæðum ráðið yfir meiri hluta á þingi, samkvæmt gildamjj þingræðisreglum. Hvað veldur? Hér er um að ræða víðtækt við- fangsefnii, er skoða þarf frá öllum hliðum. Örðugleikarnir, sem núgildandi stjómarfyrirkomulag á við að stríða, stafa yfirleitt frá fjárhn ástæðum og stefnum, sem eru fléttaðar inn í sannfæringar og hugsjónakerfi lýðsins. Þótt nú væri aðeins minst á örðugleikana, er samtíðin á við að stríða í þessu til- liti, þá má óhætt fullyrða að þeir fylgji öllu stjórnarformi og hafi áð ednhverju leyti fylgt, hverju nafni, sem nefnist. Pólitísk áhöld megna aldrei að! greiða fram úr þeim. Til verulegra umbóta á þessu sviði, þarf víðari sjóndeijdarhring, einlægari tilraunir til að draga úr sársauka stéttabaráttunnar, en við hefir gengist hingað til og meiri samúð með stefnunum yfirleitt, hvort heldur þær falla oss í vil, eða ekkr. Járnbrautamálið á Islandi. Stjórnin hefir látið prenta og út- býta á Alþingi Framhaldsskýrslu um járnbarutarmálið, eftir Geir G. Zoega vegamálastjóra, þar sem hann lýsir þeirri niðurstöðu af rannsóknum sínum, að hann telji heppilegast og réttast að fullnægja með járnbraut þörf suðurláglend- isins fyrir bættar samgöngur. Árið 1923 gerði norskur verk- fræðingur, Sverre Möller, áætlun um kostnað við járnbrautarlagn- ingu austur, en síðan hefir verðlag breyzt til muna. Þegar verkamálastjóri dvaldi í Noregi síðastliðið haust, endurskoðuðu þeir Sv. M. kostn- aðaráætlunina og samræmdu hana núverandi verðlagi. Telst nú svo til, að stofnkostnaður járnbraut- ar að ölfusá, sem fullgerð sé á 3 árum, verði 6,250,000, en ef braut- i.n nær austur fyrir ölfusá, þá yrði kostn. 6,475,000 kr. Þá hefir Sv. M. einnig endur- skoðað áætlun sína um reksturs- kostnað járnbrautarinnar. Sam- kvæmt því verður tekjuafgangur upp í vexti 36 þús. kr. á öðru ári, en á 10. ári 308 þús. kr. — eða 5% af starfskostnaði. Þá er þess getið í skýrslunni, að fullyrða megi, að rekstur braut- arinnar verði talsvert ódýrari, ef notaðir verði mótorvagnar að einhverju leyti í stað eimreiða. “Mótorvagnar hafa á síðustu ár- um náð talsverðri útbreiðslu, af nálægum löndum sérstaklega í Sviþjóð og Danmörku. Þeir eru af ýmsri gerð, og notað til elds- neytis ýmist bensín eða hráolía. Einkum hafa þeir reynst hentugir til fólksflutninga, en síður þar sem eru miklir vöruflutningar. Aðal ókostur þeirra er, að drátt- araflið upp brekkur er fremur lítið. Með því að hér gætir mest fólksflutninga, en brautin hins- vegar tiltölulega hallamikil, má búast við, að mótorvagnar yrðu einkar hentugir í sambandi við eimreiðarrekstur.” Von er á til- lögum og áætlunum frá Sv. M. innan skamms, um notkun mótor- vagna á járnbrautinni hér. — Um notkun rafmagns tii reksturs brautinni, segir vega- málastjóri: “Hér eru ástæður þannig, að rafmagn getur því að eins komið til greina, að kostur sé á því á mjög v'ægu verði til annarar starf- rækslu aðallega. Veldur þar um mestu í samanburðinum, að kola- eyðsla brautarinnar verður svo tiltölulega lítil, hún er áætluð um 600 smál. á 2. ári, og svo hitt, að raforkuveitan meðfram brautinni er mjög kostnaðarsöm. Eg get um þenna möguleika fyrir rafvirkjun járnbrautarinn- ar, með því að ekki er óhugsandi, að nokkur hreyfing komist á virkj- un Sogsfossanna áður langt um líður.” Þá fylgir áætlun um kostnað við fullkominn akveg að íflfusá og bifreiða samgöngur. Er gert ráð fyrir, að nota bæði til fólks og vöruflutninga stórar bif- reiðar, af þeirri gerð, er aflvélin knýr bæði fram- og aftur-hjól, og miðað við, að þessar bifreiðar 'dragi á eftir sér í lest 1 eða 2 fólks- eða vöruvagna. Bifreiðar og vagnar er áætlað að kosti 500 þús. kr., stöðvar 300 þús. kr., og vegurinn 35,000 þús. kr. samtals 4.300,000 kr. Vegamálastjóri gerir nú'sam- anburð á járnbraut og bifreiða- flutningum: “Reksturskostnaður bifreiðanna er áætlaður meiri en járnbrautar og munar þar mest um eldsneytis- eyrðsluna, sem óhætt er að telja minst tvöfalt meiri. Annar liður- ir.n sem mestu munar, er gúmmí, sem er áætlað kr. 66,800. Rekstrar afkoman hefir verið á- ætluð þessi: Á 2. ári—bifreiðar halli kr. 16,700; járnbr. hagur kr. 63,000. Á 10. ári—bifr. hagur kr. 182,- 000; járnbr. hagur kr. 308,000. Þegar enn fremur er tekið tillit til, að það er þó líklegra, að fram- kvæmanlegt þyki síðar meir, að nota raforku til reksturs járn- brauta en bifreiða, þá er bersýn-- legt, að bifreiðarnar verða miklu háðari, en járnbrautin, verðlagi útlendrar vöru, eldsneytis og gúm- mí, sem ætlað er þegar á 2. ári að kosti um 160 þús. kr. En járn- brautin notar þá eldsneyti fyrir að eins 30 þús. kr. með 50. kr. verði fyrir hverja kolasmálest. Af öðr- um gjaldlið. munar mest um kost- nað á viðhaldi brautar, eimreiða og vagna, svo sem kaup starfsfólks. Þessir liðir eru mun hærri en til- svarandi gjöld bifreiðanna. Hvernig sem á málið er litið, verður rekstrar afkoma bifreið- anna miklu lakari en járnbraut- arinnar. En mest gætir þó hins, að þær jafnast alls eigi við járn- braut um að fullnægja þörfum vaxandi umferðar. Nú verður að gera ráð fyrir því, að ræktun Suð- urlands undirlendisins vaxi til muna, jafnvel í náinni framtíð, svo, að framleiðsla og flutning- ar geti margfaldast frm úr því sem áætlað er á 10. rekstursári. Til þess vaxtar eru mörg skilyrði fyrir hendi. Er þá aðgætandi, að járnbrautin getur afkastað miklu meiri flutningum án þess að kaupa þurfi vagna eða eimreiðar eða kosta verulega meiru til viðhalds brautinni og til fólkshalds. En jafnóðum og umferð bifreiða vex, þarf að bæta við nýjum, því þær sem fyrir eru anna ekki meiru en þe:m var ætlað í upphafi. í samanburðinum gætir þess og nokkuð, að bifreiðarnar verða seinni í förum en eimlestir á járn- brautinni. Þeim er ætluð 2% klst. milli Reykjavíkur og ölfusár, en svo stórar bifreiðar sem þessar mega ekki aka hratt, sízt ef vagn tr hnýttur aftan í þær. Hámarks ökuhraði þeirra er t. d. í Dan- mörku 24 km. á klst. og að eins 15 km. á klst. með vagn. Með við- stöðu yrðu þá fólks bifreiðarnar um 3 og hálfa klst. eða einni klst. lengur á leiðinni en eimlest. í þessu efni er mjög fróðlegur samanburður við reynslu þá, sem fengin er í nálægum löndum. Mun eg því skýra frá þeirri reynslu eftir kynningu, sem eg hefi af henni haft bæði á ferðum erlend- is og í ýmsum skýrslum.” Því næst ræðfr í skýrslunni um reynslu annara þjóða í þessum efnum og þá sérstaklega um reynslu Norðmanna; um hana er niðurstaðan þessi: “Reynslan í Noregi er því sú, að þrátt fyrir sérlega víðtæka notkun bifreiða, út um allar sveit- ir, þá hefir þeim hvergi verið ætl- að að anna svo miklum flutning- um, sem hér eru austur. í þeim sveitum, sem flutningarnir eru mesiir, er lögð sérstök áherzla á að koma bifreiðaferðum sem hag- anlegast fyrir, víða til þess að búa á þann hátt í haginn fyrir járn- braut síðar. En eg þori að full- yrða, að hvergi í Noregi á nokkur sveit með slíkri flutningsþörf sem Suðurlandsundirlendið hér, að búa við svipaðar samgöngur, örðugar og ófullnægjandi.” Ályktun vegamálastjórans er á þessa leið: “Allir, sem nokkuð eru kunn- ugir hér sunnanlands, hljóta að verað sammála um, að brýn þörf er fullkominnar samgöngubótar milli Reykjavíkur og Suðurlands- undirlendisins. Aðallega hefif menn greint á um, hvort vit gæti verið, að hugsa til að leggja þar járnbraut, hvort járnbraut þyrfti ekki miklu meiri flutninga, en hér eru, til þess að hún yrði ekki afarþungur baggi. í þeim umræðum hættir mörgum við, bæði að gera of lítið úr flutning- um milli Reykjavíkur og Suður- landsundiríendisins, og eins hinu, að ætla að slíkar smábrautir þurfi miklu meiri umferð en raun er á, til sæmilegrar rekstrarafkomu. Þá er borin er saman járnbraut- in við bifreiðar, verður að gæta þess, að með járnbrautinni má anna mjög auknum flutninguhi án þess að rekstrarkostnaður vaxi til miikilla muna. En til aukinna ! flutninga á bifreiðum vex rekstr- arkostnaður nálega í hlutfalli við flutningana. Má þannig fullyrða, að járnbrautin er meir til fram- búðar en bifreiðarnar. Enda sýnt ! með áætlunum hér að framan, að rekstur bifreiða ber sig jafnvel i I byrjun lakár en rekstur járn- brautar. Eftir að eg nú um lengri tíma hefi á ýmsan hátt kynt mér þetta mikilsverða samgöngumál, hefi eg sannfærst um, að járnbrautin er Leppilegasta lausn þess og jafn- iramt sú réttasta, hvort sem litið er á hagnað beinan eða óbeinan eða árlegan rekstrarkostnað. Reynist áætlanir Möllers ná- lægt sanni, sem vænta má, því þær hefir einmitt verið reynt að gera mjög varlegar, þá á járn- brautin að vera fær um að svara 5% vöxtum af stofnkostnaði eftir að éins 10 ár, og jafnvel nokkrum rekstrarafgangi upp í vexti þegar á fyrstu árum. Sumum kann að þykja þetta ó- trúlegt, og má að sjálfsögðu um það deila, hve ört menn vænta aukinna framkvæmda og fram- leiðslu í héröðum þeim, er braut- in nær til. Um hitt ættu menn að geta verið sammála, að hér eru ýms góð skilyrði fyrir framtaks- sama athafnamenn til þess að rækta landið, en sem ekki verða notuð, nema slík stórfeld sam- gongubót skapi grundvöllinn, ó- dýra og trygga flutninga, bæði fyrir afurðir og aðfluttar vörur, svo sem byggingarefni, tilbúinn áburð o. flj—Vörður. Andlátsfregn. Þann 3. marz s. 1. andaöist að heimili s;inu skamt frá Blaine Wash. bóndinn Sigurður Sigurðsson eftir langvarandi ellilasleik. Hann var fæddur 6. nóv. 1843 á bænum Stórhóli í Eyjafirði. Faðir hans var Sigurður Sigurðson tré- smiður, sem heima átti á Akureyri í mörg ár og flestir eldri Eyfirð- ingar munu kannast við, en móðir hans var Sigríður Hallgrímsdóttir frá Hvammi í Eyjafirði. Sigurður sál. ólst upp hjá afa sínum Og ömmu á Efstalándi í öxnadal, var amma hans og Jónas skáld Hall- grímsson systrabörn. Var Sigurður sem flestir ættmenn hans greindur vel og ‘bókhneigður. Sem unglingur dvaldi hann um stund hjá Hafstein amtmanni á Möðruvöllum en stundaði síðar búð • arstörf í mörg ár hjá frænda amt- mannsins Jakob Havsteen á Odd- eyri. Sigurður heitinn giftist Þóru Sigurðardóttur ættaðri úr Fnjóska- dalnum 10. júli árið I875. Fluttust þau hjón vestur um haf árið 1883. Dvöldu þau fyrst i Nýja Islandi og Winnipeg en áttu síðar bú i allmörg ár i Cypress municip- ality nálægt Argyle bygðinni is- lensku. Vestur að hafa fluttu þau fyrir rúmum 20 árum og settust að á of- urlitlum landbletti skamt fyrir sunn- an Blaine. Þeim varð 11 barna auð- ið, eru 6 þeirra enn á lífi, 3 í Ar- gyle en 3 vestur við haf. Ssgurður sál. hafði verið gleði^ maður hinn mesti á yngri árum og æfinlega, jafnvel eftir að ellihrum- leiki meinaði honum að sækja mann- fundj, glaður og góður heim að sækja. Þóra kona hans spilti heldur ekki heimilis glaðværðinni, því hún er ennþá glaðlynd og ókvíðin þrátt fyrir langvinnt erfiði, háan aldur Og margítrekaðan ástvinanúissi. Úm það hefi eg heyrt kunnuga ræða að Sigurður sál. hafi verið dyggur sem hjú og vandaður flest- um fremur, sem verslunarmaður. Á hvorugan mátti halla húsbóndann eða viðskiftamanninn þegar hann sinti afhendingu ’í Gránufélagsbúð- inni gömlu á Oddeyrimni. Þylcir mér líklegt að heimurinn yrði talsvert öðru vísi og stórum betri, ef menn sýndu samskonar ráðvendni við öll sín störf. All erfitt mun stundum hafa ver- ið undir fati fyrir félitlunt hjón- um mefr 11 tbarna hópinn, en elcki var um það kvartað og veeri vel ef fleiiri hefðu hina norrænu þreklund þeirra hjóha. Mynnist eg þess oft er eg geng frá nýorpnum gröfum landnemanna að lítill sé nú orðinn vor þjóðararfur, því angur og kveinstafir láta mér þá illa í eyrum. Nú hefir honum gefist hv'ildin og launin að loknu starfi en hún biður ejtir ókvíðin, enda hefir henni gefist mikil gæfa með góð- um börnum og yngsti sonur henn- ar Jón mun annast ha/ia með sama trúlyndi og hann hefir þjónað for- eldrum sinum báðum. MÆÐUR! Notið ávalt við hrufum sprungum eða skurö- um Zam-Buk. Þau smyrsl draga úr sviða, bólgu og græða nýja húð, Illkynjuð sár á höfði — Mrs. E. Webster,'519 Seigneurs St., Mont- real, segir: “Við óttuðumst að litla stúlkan okkar mundi missa hið fallega hár sitt. En Zam-Buk kom í veg fyrir það. Með notkun þessa meðals iafnt og þétt, sma- hurfu hin ægilegu sár. Skurður í fingurgóm—“Drengur- inn minn skar sig í fingur og helzt leit út fyrir að sækja yrði lækm. En til allrar hamingju hafði eg Zam-Buk við hendina. Smyrsl þau drógu úr sársaukanum og græddu fingurinn á fimm dögum,” segir Mrs. J. E. Bierwith, að Carnduff, Sask. í bréfi til vor. Fáðu öskju af Zam-Buk hjá lyfsal- anum í dag! Aðeins ein stærð, á á 50c, 3 fyrir $1.25. ZamJBuk Medicinal Toilet Sápa, 25c stykkið Eg minnist jæssa aðeins af því það er fögur fyrirmynd á þessari öld, þegar tæk’færin lokka börnin í burt en glaumurinn lætur þau svo tíðum gleyma skyldunni. Sigurður sál. var jarðsunginn frá heimili s!inu þann 6. marz s. 1. af Séra H. E. Jónssyni. H. E. J. Hveitisamlagið. “The Co-operative Elevator Com- pany” í Saskatchewan hefir á- kveðið að taka tilboði Hveitisam- lags Saskatchewan fylkis um kaup á öllum eignum félagsins. Gerð- ist þetta á fundi, sem haldinn var nýlega og urðu 366 atkvæði með því að selja, en að eins 77 á móti. Þegar búið er að ganga frá samningum öllum, þessum kaup- um viðvíkjandi, verður Hveitisam- lagið í Saskatchewan eigandi og hefir full umráð yfir því, sem hér er talið: 451 kornhlöðu í Saskatchewan, 27 viðauka við kornhlöður, 2 kornhlöður í Port Arthur. Samningar um leigu á C. N. R. kornhlöðu í Port Arthur. Kornhlaða í Buffalo, N. Y. Skrifstofubygging í Regina. 30 hús fyrjr umboðsmenn fé- lagsins. Hveitisamlagið í Saskatchewan á nú þegar 90 kornhlöður, en þær verða 540, þegar þær, sem nú eru taldar, bætast við. Verða þær allar notaðar fyrir þessa árs upp- skeru. Þeim, sem þetta lesa, er boðið að spyrja um hvað sem er viðvíkj- andi Hveitisamlaginu og verður þeim spurningum svarað í þessu blaði. Hagalagðar. Þó að gráni af jeli jörð, jeg er enn að tína um holtin, flóa, og heimaskörð hagalagða mína. Þegar kvöldar, held eg heim, Huldu mína að finna. Hún má þá úr hárum þeim hörpustrengi spinna. Drífur að sjónum draumalið, druknar hinsta ljóðið; þá er sælt að sofna við síðsta spunahljóðið. Hjálmur Þorsteinsson, Hofi. —Lesb. Mbl. CanadianPacific getur sjed um ferd ydar Y F I R H A F I D til Bretlands og annara landa med hvada gufuskipi sem er ÁkveðiÖ í tíma Upplýstngar fúslega gefnar af \KANADIAHfl E. A. McGuinneNS, T. Stnekdnle, VcPACiriCy City Ticket Agent, Winnipeg. Depot Ticket Agent, Winnipeg YL»jiii.WAYJ e^a 663 Main Street, Winnipeg, Man.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.