Lögberg - 17.06.1926, Blaðsíða 1

39/'ARCANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 17. JÚNÍ 1926

NÚMER 24
Canada.
Ellistyrks frumvarpið, sem
stjórnin lagði fyrir sambandsþing-
ið og sem samþykt var 1 neðri mál-
stofunni, hefir nú verið felt í
efri málstofunni, með 46 atkvæð-
um gegn 21, við aðra umræðu.
Allir senatorarnir, sem íhalds-
flokknum tilheyra, greiddu at-
kvæði móti frumvarpinu, að ein-
um undanteknum, Senator Robert-
son, sem fyrrum var^rerkamála-
ráðherra. En þrír senatorar, sem
frjálslynda flokknum tilheyra,
greiddu einnig atkvæði gegn frum-
varpi þessu og voru það þeir Sir
Allen Aylesworth, J. J. Hughes og
J G. Turriff.
* • *
Þeir eru sjáanlega hjálpsamir
bændurnir við Spring Coulee, Al-
berta, og greiðviknir við nágranna
sína. Bóndakona þar í bygðinni,
Mrs. H. Joiner, hafði mist mann-
inn sinn. Nágrannarir vildu hjálpa
henni til að undirbúa akrana og
koma útsæðinu í jörðina, og þeir
keptust hver við annan um að
koma til ekkjunnar og hjálpa til
mennirnir greiddu atkvæði með
stjórninni að undanskildum þeim
T. Lucas frá Camrose og A. M.
Boutiller frá Vegreville.
Bandaríkin.
í bænum Hansboro, í North
Dakota varð eldsvoði mikill hinn
10. þ.m. Brunnu þar þrjár korn-
hlöður, sem geymd voru í ein
200,000 bushel af ýmsum kornteg-
undum. Skaðinn er metinn um
$70,000.
* * *•
Það er sagt, að auðug kona í
Bandaríkjunum, sem nefnd er
Miss “L. K.”, hafi verið Abd-el-
Krim mikil hjálparhella í Moroc-
co stríðinu. Sagt er, að hún hafi
lagt honum til stórfé og hún hafi
sjálf keyrt sjúkravagn á stríðs-
völlunum, komið upp sjúkraskýl-
um og margt fleira gert fyrir liðs-
menn hans. Kona þessi var dótt-
ir auðugs bankastjóra í Banda-
ríkjunum. Hún er nú dáin.
Tuttugu og fimm konur í Chi-
við sáninguna, þangað til þar var! cfg0 hafa verið d*mdar í fang-
kominn heill herskari af mönum
elsi, 10—70 daga hver, fyrir ein-
með 360 hesta og ósköpin öll af i hvern óróa og “PPÍstand, sem þær
1 valdar að, þegar þar stóð á
allskonar áhöldum, sem notuð
eru til að undirbúa akra og sá í
þá. Þess er ekki getið, hve akrar
ekkjunnar voru stórir, en jafnvel
þótt þeir kunni að hafa verið
stórir, hefði sáningin þó átt að
ganga heldur fljótt.
* * •
Lord Willingdon hefir nú verið
útnefnduy til að þjóna landstjóra
embættinu' í Canada, og tekur
hann við því nú í sumar, þegar
Lord Byng, sem hér hefir verið
landstjóri síðan 1921, fer aftur til
Englands. Lord Willingdon er
fæddur 1866 og því rétt sextugur
aldri. Lord Willingdon þótti á-
gætur námsmaður á yngri árum
og stundaði hann nám við Cam-
bridge háskólann. Tók hann þá
mikinn þátt í íþróttalífinu. Alt af
síðan Lord Willingdon lauk há-
skólanámi, hefir hann tekið mik-
inn þátt í opinberum störfum og
rrieðal annars verið landstjóri á
Indlandi. Hefir hann hvarvetna
getið sér góðan orðstír.
* ■» *
Á miðvikudaginn í síðustu viku
kom mál það fyrir lögreglurétt í
Winnipeg, sem þeir T. H. Dunn
og J. Clancy hafa höfðað gegn
Webb borgarstjóra út af ummæl-
um hans um verkamannaforingj-
ana og félagsskap þeirra, “One
Big Union”. Er frá því sagt í
siðasta blaði. Ef dæma má eftir
aðsókninni að lögreglustöðinni
morguninn, sem mál þetta átti að
koma fyrir, þá er augljóst að
margir höfðu áhuga á þessu máli,
eða þá að forvitnin var mikil,
því ekki varð þverfótað um stræt-
ið, sem bygging þessi stendur
við, fyrir fólksfjöldanum, sem
kom að sjá og heyra. En fólkið
hafði ekkert nema vonbrigðin ein,
því málinu var frestað til 22. þ.m.
* * *
Það er talað um að slíta sam-
bandsþinginu á laugardaginn
kemur, en er þó mjög dregið í efa
að það geti látið sig gera. Þar
er enn ýmsum störfum ólokið, og
er jafnvel búist við, að þingslit
dragist þangað til fram yfir miðja
næstu viku. Nefndin, sem hefir
verið að rannsaka tollsvikin, sem
svo stekur grunur leikur á, að
lengi hafi átt sér stað, hefir nú
skýrslu sína tilbúna, og er haldið,
að það taki máske æði langan
tíma að athuga hana og afgreiða.
Einnig eru ýmsar væntanlegar
fjárveitingar óafgreddar.
* * *
Enn hefir íhaldsflokkurinn í
sambandsþinginu gert tilraun til
að fella stjórnina. Hugðust þeir
nú að taka tækifærið, þegar svo
stóð á, að margir þingmenn úr
frjálslynda flokknum, sérstaklega
frá Quebec, voru fjarverandi. Það
var Fred Davis frá East Calgary,
sem nú bar fram vantrausts yfir-
lýsingu og bygði hana á ágrein-
ingi milli sambandsstjórnarinnar
og stjórnarinnar 1 Alberta út af
þjóðnytjum þess fylkis. Eftir
heilmikið þjark um vantrausts yf-
irlýsingu þessa og mikil ræðuhöld
var hún feld með 113 atkvæðum
gegn 107. Allir bændaflokksþing-
voru
verkfalli
í einhverjum fataverk-
mikið lengur, þó hlutaðeigendur
hafi enn ekki fundið veg út úr
vandræðunum. Það er augljóst
af fréttum frá Bretlandi, að þar
gera menn sér vonir um að verk-
fallinu verði bráðum lokið.
* * *
Það er haft eftir prinsinum af
Wales, að fyrir nokkrum árum
hafi hann átt að segja, að enginn
maður ætti að gifta sig fyr en
hann væri 32 ára gamall. Það er
nú komið að því fyrir honum, því
hinn 23. þ.m. verður hann 32 ára.
Mikið var um það talað í vetur, að
Astrid prinsessa frá ISvíþjóð ætl-
aði að heimsækja konungs fjöl-
skylduna í London. Er þetta þá
alt dregið saman: heimsókn prins-
essunnar, aldur sá sem prinsinn
einhvern tíma áleit að menn ættu
að kvænast og drotningarstóllinn
á Englandi. Þetta er þó bara í-
myndun fólksins, enn sem komið
er, en hún er stundum glögg. ,
Hvaðanœfa.
stæðum fyrir tveimur árum. En
f.vrsta daginn, sem þær voru í
fangelsinu, létu þær töluvert á
sér bera. Þær voru glaðlyndar
og vildu gera sér eitthvað til
gamans, svo þær sungu og tröll-
uðu og gerðu hávaða mikinn; og
þrifnaðarstúlkur eru þær sjálf-
sagt, því þær heimtuðu vatn og
sápu til að þvo fangaklefana, sem
þeim þóttu illa hirtir. Sumar af
þesum kvenföngum eru ungar
stúlkur, en aðrar miðaldra kon-
ur. Mennirnir og börnin verða
að bjarga sér eins og bezt gengur,
meðan þær eru í fangelsinu.
Fjögra ára stúlka í Worcester,
Mass., var að leika sér að því að
gefa skógarbirni brjóstsykur, þar
sem hann var afgirtur og bund-
inn. En björninn gat náð í hana
með klónum og dregið hana til
sín. Faðir litlu stúlkunnar sá
þetta og stökk þegar inn fyrir
grindurnar og réðist á björninn
til að frelsa dóttur sína, en ekki
hepnaðist honum að ná litlu stúlk-
unni af birninum, fyr en hann
hafði bæði bitið hana og klórað,
svo hún var töluvert hættulega
særð, en sjálfur slapp hann ó-
skemdur frá birninum. Um fim-
tíu manns horfðu á þessa viður-
eign. Hinn hugrakki maður, sem
þarna sýndi sína föðurást, heitir
Gustaf A. Batcher.
* *■ *
Efri málstofa þjóðþingsins í
Washington hefir kosið nefnd, til
þcss að rannsaka öll skjöl og skil-
ríki í sambandi við seinustu Sen-
ators kosningar í Pennsylvania,
sem sagt er að kostað hafi um
fimm miljónir dala.
* * *•
iSamkvæmt nýútkominni skýrslu
frá verzlunarráðuneyti Banda-
ríkjanna, er íbúatala New York
borgar 5,924000; Chicago 3,048,-
000 óg Philadelphia 2,00800.
* * *
Þegar Roald Amundsen og fé-
lagar hans höfðu flogið yfir norð-
urpólinn og voru lentir í Alaska,
sendi Coolidge forseti Hákoni
Norðmannakonungi svohljóðandi
simskeyti:
“Það gleður mig hjartanlega,
að Capt. Amundsen og félagar
hans eru með heilu og höldnu
komnir til Alaska. Eg óska yðar
hátign og norsku þjóðinni hjart-
anlega til hamingju út af þeirri
sigurför, sem hinn harðsnúni og
hugrakki sonur víkinganna fornu
hefir nú farið. f>að gleður mig,
að einn af löndum mínum var með
honum í þessairi frægðarför.”
Um 250,000 verkamanna voru
saman komnir við keisarahöllina
í Berlín á mánudagskveldið í þess-
ari viku til að láta þar í ljós þann
vilja sinn að þýzka lýðveldið tæki
allar eignir keisarans og fjöl-
skyldu hans án þess að greiða
gjald fyrir. Þar var nóg af rauð-
um fánum, en ekki minna af kald-
yrðum til keisarans fyrverandi og sýndu
sona hans. Einn af jafnaðar-
mönnunum, sem þarna var stadd-
ur, var klæddur eins og keisarinn
hafði verið. Stóð þarna og
dreifði verðlausum peningum út
til fólksins. Þarna safnaðist fólk-
ið saman fleira og fleira, svo lög-
reglan skarst loksins í leikinn og
dreifði mannfjöldanum og urðu
þar dálitlar meiðingar, en ekkert
stórkostlegt. Þegar mannfjöldinn
var að fara, mátti heyra háværar
raddir til og frá, sem sögðu:
“Niður með Hindenburg.”
staklega meðal lægri stétta þjóð-
félagsins. Hún aflaði sér víð-
tækrar mentunar, en var þó að
mestu leyti sjálfmentuð kona. Hún
var víðsýn í skoðunum og róttæk,
og lífskoðun hennar bygð á sið-
ferðislegum traustum grundvelli.
1383 var hún skipuð fyrirlesari
/ið Verkamannastofnunina í Stock-
hójmi, og hélt hún þar fyrirlestra
um sænskan skáldskap og menn-
ingar- og bókmentasögu. Hefir
hún ritað merkar bækur um
sænskar bókmentir. Hún stóð
framarlega í kvenréttindabarátt-
unni, en hélt fram, að móður-köll-
unin væri æðsta hlutverk í heimi.
Hefir hún ritað um þetta efni í
“Kvinnopsykologi och kvinnlig
logik”. — Önnur bók hennar, mjög
merk, er “Barnets aarhundrade”,
og ræðir hún þar uppeldismálin á
ipjög frumlegan hátt. “Tanke-
bilder” og “Lifslinjer” eru hvort-
tveggja ágætar bækur og þá eigi
sízt síðasta bók hennar “Ett dju-
pare syn paa verldskriget”. —
Gegnum allar bækur hennar geng-
ur hlýr og þungur undirstraumur
frá heitu hjarta og sjálfstæðri
lífsskoðun, og ritsnild hennar var
hrein og fáguð. — Eg man eigi til
að annað hafi birst á ísl. eftir Ell-
en Key heldur en dálítið alþýðurit
“Heimilisfegurð”, sem var þýtt
I. árg. “Skólablaðsins” (Helgi Val-
týsson, 107). —
Á sjötugsafmæli Ellen Key
Svíar henni margvíslegan
heiður, m. a. var henni þá gefið
heimilið “Strand” við Vatteren,
og þar andaðist hún. Hafði hún
óskað þess, að eftir hennar dag
yrði “Strand” notað sem “Hvíld-
arheimili handa þreyttum verka-
konum.”
Ur bœnnm.
Séra Hjörtur J. Leó flutti
guðsþjónustu í Pembina síðast-
liðinn sunnudag. Hann fer þang-
að aftur í lok þessarar viku og les
með fermingarbörnum.
Stórhríð, skipströnd og
fjárskaðar.
Reykjavík, 12. maí 1926.
Aðfaranótt sunnudagsins skall
á norðanhríð, einhver sú mesta,
sem komið hefir um langt skeið.
Veðurhæðin var ekki ýkja mikil,
en snjókoman mjög mikil og
nokkurt frost. Hélzt veðrið allan
sunnudaginn og fram á næstu
nótt án þess að nokkurn tíma rof-
aði til.
Telja má víst, að þetta veður
hafi valdið miklu tjóni víðsveg-
ar um land þótt ljósar fregnir séu
ekki komnar um það enn þá. Hef-
ir þegar frézt um mikla fjárskaða
hér sunnanlan'ds, en annars vita
menn ekki enn þá um hve mikið
fé hefir farist, því það var komið
víðsvegar vegna hins ágæta tíð-
arfars sem verið hefir í alt vor.
Hefir féð bæði fent og hrakið í
ár og sjó og eru t.d. ljótar sögur
sagðar austan úr Árnesýslu um
að fé hafi farist þar í hópum í ám
og lækjum, þott vonandi séu þær
sagnir eitthvað orðum auknar. —
í Álfsnesi á Kjalarnesi hröktu um
30 ær í sjóinn og einnig kvað all-
margt fé hafa farið í Leirvogsá
aðrar ár þar upp frá.
Þilskipið Hákon héðan úr Rvík
strandaði í á sunnudagsnóttina
fram undan Grindavík, og björg-
uðust mennirnir við illan leik eft-
:r 9 tíma volk í skipsbátnum. Vegna
veðursins sáu þeir ekki hvar land-
Frá Hensel, N. Dak., komu í bíl
á sunnudaginn var Mr. og Mrs.
B. J. Austfjörð og dóttif þeirra;
A. M. Ásgrímsson og Jóhann Nor-
man. Þau fóru aftur heimleiðis á
þriðjudaginn.
Mrs. B. D. Aliston frá Portage
og Mrs. Baker frá Langrutti,
Man., komu til borgarinnar á
þriðjudaginn í síðustu viku. Mrs.
Aliston fór heimleiðis næsta dag,
en Mrs. Baker er hér að leita sér
lækninga hjá Dr. B. J. Brandson,
og verður hún hér fyrst um ginn
hjá systur sinni, Mrs. A. G. Pol-
son, 118 Emily stræti.
Jón Hanneson, Akra, N. Dak.,
biður þess getið, að hann hafi ekki
safnað peningum þeim fyrir Jóns
Bjarnasonar skóla, sem auglýstir
eru í áíðasta bjaði undir hans
nafni, heldur hafi þeir H. B. John-
son og Tryggvi Dínusson gert
það. Hann hafi að eins sent pen-
ingana til gjaldkera skólans.
hann á yfirlýsingu, sem Dr. Char-
les P. Childe, brezkur krabba-
meins sérfræðingur, hafði gjört í
þá átt, að hægt sé að koma í veg
fyrir helming dauðsfalla á meðal
kvenna, og þriðja part á meðal
karlmanna úr þeirri hræðilegu
veiki. Einnig tók hann fram, að
það væri misskilningur einn, að
menn vissu ekkert um þá veiki.
“Þekkingin, sem læknar hafa nú
á krabbameini,” sagði Dr. Soper,
“er ekki að eins víðtækari en ver-
ió hefir, heldur líka hagnýtari, en
fólk gerir sér almena grein fyrir.”
Dr. iSoper tók fram, að þekking
lækna á því sviði miðaði frekar
til þess að koma í veg fyrir að
veikin þroskaðist, eða næði haldi,
en að lækna hana, og að það, sem
unnist hefði í því efni,. væri aðal-
lega falið í framför þeirri, sem
orðið hefði í að þekkja einkenni
veikinnar, þegar hún væri að
byrja. Hann tók fram, að það
væri nokkurn veginn áreiðanlegt,
að bakteríur í blóðinu væru ekki
valdar að upptökum krabbameins-
ins, né heldur væri sjúkdómur sá
smittandi eða arfgengur, þó á-
stand það, sem gerði menn mót-
tækilega fyrir sjúkdóminn, gæti
verið arfgengt.
“Bezti vegurinn til þess að forð-
ast krabbamein,’1 sagði Dr. Soper,
“er að koma í veg fyrir óþægindi
þau, sem gjöra vart við sig, þeg-
ar veikin er um það að byrja.”
“Menn skyldu vara sig á brotn-
um tönnum,” segir þessi sami
Iæknir, “sem gjöra tanngarðinn
sáran, kinnar eða tungu. Á gler-
augum, sem gjöra menn sára á
bak við eyrun, á augabrúnum eða
nefi. Á öllum sárum, sem ekki
vilja gróa; á vörtum, eða bólum,
sem skifta um lit, lag og útlit; á
meltingarleysi, sem er^þrálátt og
ekki er hægt að gjöra sér grein
fyrir; á öllum þrota í holdinu,
sem er þrálátur og vill ekki
hverfa.”
Þegar eitthvað af þessum ein-
kennum er til stáðar, þá ættu
menn að fara tafarlaust til • á-
byggilegs læknis og fylgja skip-
unum hans og ráðum nákvæm-
lega.
Hon. Thos. H. Johnson sæmdur
St. Olafs orðunni af Hákon konungi,
Hákon Norðmanna konungur hefir sæmt Hon. Thomas H.
Johnson, K.C., St. Ólafs orðunni, sem er mesta virðingar-
merki sem hann á yfir að ráðá. Sæmd þessi er Mr. Johnson
veitt fyrir framkomu hans á hátíðahaldi Norðmanna í St. Paul
og Minneapolis í fyrra, sem haldið var í minningu um hundr-
að ára veru þeirra hér í álfu. Við það hátíðarhald mætti Mr.
Johnson fyrir Canada. Það var ekki ótítt í gamla daga, að ís-
lendingar þáðu, margskonar sæmd af Noregs konungum, en á
síðari árum, eða öldum öllu heldur, hefir það verið- heldur
sjaldgæft. Víst er Mr. Johnson fyrstur Vestur- íslendingur,
sem sæmd þiggur af Noregs konungi. Er það að vonum, því
hann hefir svo oft áður verið þeirra fyrstur.

ekki einungis við mig, prestinn
yðar, heldur og í öllum þeim mál-
um, sem að kristindóminn snerta,
öðrum eins erfiðleikum og þér
hafið þar átt að mæta. Og því er
það mín heitasta ósk: að þér legg-
ið aldrei niður það starf og þá
^tefnu, sem að þér hófuð, sem þér
hafið lengi unnið að með óþreyt-
andi elju, og sem þér hafið kom-
ist með — að eg vona — upp á
örðugasta hjallann; að samein-
ing sú, sem orðin er, verði yður til
góðs; og að kristninnar starf
blómgist og blessist yðar á meðal|á Bretlandi sjálfu
i framtíðinni.
Með þeirri ósk sendi eg yður,
söfnuðir mínir og vinir, þes^a
kveðju mina og hjartans þakkir.
Buffalo, N. Y., 3. júní 1926.
umbættar, svo
miklu minni kol
nu
en
Páll Sigurðsson.
Eimreiðin (32. árg., janúar—
marz 1926) barst oss í hendur rétt
áður en ,blaðið var fullsett, svo
ekki er hægt að segja mikið um
það í þetta sinn. Vér höfum ekk-
ert í þessu hefti lesið enn, en efn-
isskráin beiMir til að það sé fróð-
legt og girnilegt til lesturs, enda minni
Kveðja séra Páls Sig-
urðssonar
til safnaða hans og vina.
Áður en eg yfirgef Bandaríkin,
langar mig til að senda yður, söfn-
um mínum og vinum á Gardar,
Eyford og Mountain í Dak. og
Brown, Man., kveðju mína og
innilegustu þakkir.
Vel hefir mér hjá yður liðið í
10 ár; og lengi hefi eg vitað hvað
yður er hlýtt til mín og hafið
metið mitt starf, öðrum eins ljós-
um vinsældar og virðingar og eg
hefi ávalt átt að fagna yðar á
meðal.
En aldrei var þó kveikt eins á
ljósunum öllum eins og að skiln-
aði. Seint mun eg gleyma þeirri
birtu, þeim yl, þeirri viðhöfn, og
virðingar og vináttumerkjum, sem
þér sýnduð mér þá, svo einhuga
og af svo heilum hug, bæði í orði
og verki. Og seint mun mér úr
líða söknuðurinn að sjá
á maður því að venjast í Eim-j ykkur séinast á bak. Og þó er eitt
reiðinni. Þetta er fyrsta hefti af i ótalið enn, sem “aldrei deyr þótt
fjórum, sem út koma á árinu. Ár-I aj|. um þrotni”: endurminningin
taka var möguleg og lentu um son,g594 Alverston^Sti Winnípeg,] Um Þ&ð fagra ljÓS’ sem fermingar‘
er útsölumaður Eimreiðarinnar.
síðir í vör rétt hjá Reykjanesvita
allmjög þjakaðir, en þó sjálf-
bjarga, þótt lending væri vond,
og var þeim ágætlega tekið hjá
vitaverði og voru þar næstu nótt.
Einnig hefir frézt um skemdir
i á skipum Norðanlands, og á Eýr-
’ arbakka brotnaði einn bátur í
lendingu og fleiri voru hætt komn-
ir. íEkkert manntjón hefir orðið
af völdum veðursins svo að frézt
hafi.—'Dagbl.
Bretland.l
Enn stendur yfir kola verkfall-
ið á Bretlandi, og er ekki hægt að
geta sér til um hvenær eða hvern-
ig það muni lagast. Þó virðast
nú flestir, sem um málið rita, vera
á þeirri skoðun, að naumast geti
það nú dregist mjög lengi, að þar
verði aftur tekið til vinnu. Allir
sjá, að svona má þetta ekki gangaAþýðufræðslu og uppeldismál, sér-
ELLEN KEY.
Stutt símskeyti flutti þá fregn
nýlega, að Ellen Key væri dáin.
Blöðin bættu engu við frá sínu
bijósti, og allur fjöldi manna hér
heima mun litlu nær. Hver var
Ellen Key? munu ef til vill marg-
ir spyrja, og margir ekkert svar
fá við því, — segir Dagblaðið í
Rvík frá 9. maí.
EíTen Key var sænsk kona stór-
merk. Hún fæddist 1849, og var
því 77 ára gömul, er hún lézt 23.
f. m. Faðir hennar var stjórn-
málamaður og rithöfundur K. F.
Key og var af skozkum ættum. Frá
bernskuárum var Ellen framúr-
skarandi áhugasöm um alla al-
börnin mín kveiktu öll og gáfu
mér að skilnaði. Það lýsir mér
Margir kirkjuþingsmenn hafa leið- geti nokkuð orðið mér
verið að koma til borgarinnar íj hvöt til að leitast við að láta eitt-
gær og i dag, bæði að sunnan ogj hvað gott af mér og mínu lífi
vestan. Fara þeir til Gimli í dag,j hljótast, og á þann hátt að þjóna
Kolaiðnaður Breta.
Út af kolaverkfallinu á Bret-
landi, sem staðið hefir yfir í hálf-
an annan mánuð, hefir margt
verið ritað um kolaiðnaðinn þar
í landi. Það hefir verið greini-
lega sýnt fram á, að þar er um
meiri örðugleika að ræða heldur
en ósamkomulag milli eigenda
og verkamanna út af kaupgjaldi
og vinnutíma.
Um langan aldur hefir kolatekj-
an verið einn af aðal atvinnu-
vogum þjóðarinnar, og hefir það
haldist við alt til þessa. Það
telst svo til, að á Bretlandi vinni
1,120,000 manns að kolaiðnaði, og
þegar fjöískyldur þeirra eru með-
taldar, verður það hér um bil tí-
undi hluti allra þeirra, er brezku
eyjarnar byggja. Einn þriðji
hluti kolanna er seldur til annara
landa, svo það eru ekki Bretar ein-
ir, sem borga fyrir kolin, heldur
líka þær þjóðir, sem kaupa þau og
eru það sérstaklega Þjóðverjar,
Frakkar, Italir og Belgíumenn.
Meðan á stríðinu stóð, varð
kolaframleiðslan miklu minni
heldur en áður var. En hún náði
sér mikið að stríðinu loknu, þó þar
væri aftur heldur lítið að gera
árið 1921, eins ofe í öllum öðrum
iðngreinum. Næstu tvö árin seldu
Bretar ákaflega mikið af kolum til
annara landa. Þá voru kolaverk-
föll í Ameríku og þá sátu Frakkar
í hinum kolauðugu Ruhr héruðum,
svo þar var lítið unnið. En ein-
mitt á þessum árum voru undir-
búnar kær breytingar, sem síðar
urðu kolaiðnaði Breta erfiðar við-
ureignar.
Þjóðverjar höfðu gert lítið að
því, að grafa kol úr jörðu, meðan
á stríðinu stóð og fyrstu árin eft-
ir að því lauk, en nú tóku þeir til
óspiltra málanna, útveguðu sér
markað í öðrum löndum og grófu
þar sem kirkjuþingið verður sett
í kveld kl. 8.30.
Tillög í Björgvins-sjóð.
Áður auglýst ...... $1,078.44
Dr. og Mrs. J. Stefánsson,
Winnipeg.............. $50.00
Grímur Guðmundsson, Wpg
A. M. Ásgrímsson, Hensel
$1,134.44
Aðvaranir í sambandi
við krabbamein.
Á þingi, sem nýlega var haldið
í Atlantic City í Bandaríkjunum,
til þess að ræða um sóttveiki og
sóttvarnir, sagði Dr. Geo. A. Sop-
er, formaður sóttvarnarfélags
Bandaríkjanna, að 40,000 manns
dæi árlega úr krabbameini fyrir
handvömm.
Þessa staðhæfing sína bygði
þeim Drotni, sem svo ríkulega
hefir blessað mín lélegu störf yð-
ar á meðal, þá er það þetta fagra
liós.
Mér er það ljóst, að eg verð
skulda minst af vinsældum yðar
og virðingu, söfnuðir mínir og
vinir; og ólíklegt mjög að mér
5.00j auðnist að verða yður að nokkru
1.00 ]jgj framar á lífsleiðinni, hversu
mjög sem eg vildi, þó það sé
raunar ekki mitt a"ð ráða fyrir því.
En þess fullvissari er eg þess, að
Guð muni á einhvern hátt greiða
götd yðar allra, og launa sérhvað
það, sem svo fagurlega og vel er
gert.
Eg veit því að ámælin, sem
Dak.-söfnuðunum voru nýlega
gefin opinberlega í öðru ísl. blað-
inu — um að þeir færu illa með
sína presta og létu þá líða skort
bæði líkamlega og andlega — eiga
ekki við yður, söfnuði mína og
vini í Dakota. Þvert á móti hefi
eg lengi dáðst að framkomu yðar,
ar stöðugt
þurftu þær
áður. v
Eins og nærki má geta, urðu af-
leiðingarnar af öllu þessu Bret-
um óhagstæðar. Salan varð minni,
verðið lækkaði, ágóðinn varð eng-
inn, en skaði að eins á iðnrekstr-
inum og námumennirnir mistu at-
vinnu sína þúsundum saman.
Árið 1925 seldu Bretar 12,000,-
000 færri tonn af kolum til útlanda
holdur en árið 1924, og 27,000,000
færri en árið 1913. Kola eyðsla
hefir einnig
stórkostlega þorrið síðustu árin.
Afleiðingin af öllu þessu hefir
eðlilega orðið sú, að kolin hafa
mjög lækkað í verði, og þótt þau
séu enn miklu dýrari en þau voru
fyrir stríðið, þá ber kolaiðnaður-
inn sig nú ekki, því bæði hefir
salan stórkostlega minkað, en
kaupgjald og annar tilkostnaður
hækkað. Frá 1. ágúst 1925 til 30.
apríl 1926 lagði stjórnin kolaiðn-
aðinum til stórfé til þess að verk-
ið gæti haldið áfram og verka-
mennirnir haft atvinnu. Síðustu
fimm mánuðina af árinu 1925
lagði stjórnin fram á þessu skyni
12,184,051 pund sterling. Þessi
fjárstyrkur varð þess valdandi,
að kolaiðnaðurinn gat við ára-
mótin sýnt ágóða sem nam 4,456,-
876 pundum, annars mundi skað-
inn hafa orðið 4,295,241 sterl pd.
Til að bæta úr þessum vandræð-
um, sjá námaeigendurnir þann
kost einan, að lækka kaup verka-
mannanna og lengja vinnutím-
ann. Ekki kannast þeir við það
þar fyrir, að þeir ætlist til að all-
ur hallinn komi niður á verka-
mönnunum. Sjálfir segjast þeir
verða fyrir enn meiri halla. En
verkamenn neita harðlega að
vinna fyrir lægra kaupi og eins
því, að vinnudagurinn sé lengdur.
Út af þessu hefir verkfallið
verið hafið. Stjórnin hefir skip-
að nefndir til að rannsaka þetta
mál nákvæmlega, og hafa þær
komið fram með ýms ráð til að
bæta úr þeim vandræðum, sem
hér er um að ræða, og hefir áður
verið að nokkru skýrt frá þeim
í þessu blaði. En aðal atriðið er
það, að stjórnin taki að sér yfir-
umráð yfir kola framleiðslunni.
Flestir virðast hlyntir þessari
tillögu, en af framkvæmdum hef-
ir enn ekki orðið.
öllum er ljóst, að hér þarf ein-
hverra aðgerð? og breytinga við;
en hvernig þær eiga að vera, eða
hvernig á að koma þeim í fram-
kvæmd, er mál, sem enn hefir
ekki verið ráðið fram úr, og það
er vafalaust meir en lítið örðugt
að ráða fram úr því.
Hvernig nú er ástatt, er kunn-
ugt og auðvelt að skilja. Á Bret-
landi eru 1,500 kolanámafálög.
Land-
eigendur, sem ágóða taka af
þeim, eru 4,000. Fyrir stríðið var
tala þeirra, er unnu við kolatekj-
una, 1,048,000. Síðan hefir kola-
framleiðslan ekki aukist, en tala
þeirra, sem.að henni vinna auk-
ist um nálega fimtíu þúsundir.
Það þýðir, að nú lifa ellefu menn
á þeirri framleiðslu, sem að eins
upp kolin sem mest þeir máttu
Svipað má segja um Frakka. Kola- j Kolanámurnar eru 3,000.
námurnar voru ýmist eyðilagðar
eða stórskemdar í stríðinu, en nú
var byrjað að vinna í þeim aftur-
og til fengin öll hin, nýjustu og
fullkomnustu áhöld í þeirri iðn-
grein, sem þekt eru.
Þar við bættist, að nú var tek-
ið að nota olíu til eldiviðar í stað
kola á mörgum hinum stærri
flutningskipa, og öllum nýjumj tíu‘ lifðu a{ _ áður.
herskipym og mörgum hinna eldri
líka. Frakkland, Italía og Sví-
þióð og ýmsar fleiri góðar við-
skiftaþjóðir Breta, notuðu nú
raforku í miklu stærri stíl, en áð-
ur og þurftu því ekki á eins mikl-
um kolum að halda. Suður-Afríka,
Indland, Spánn og Holland höfðu
reynt hvað það er, að þurfa að
sækja öll kol til annara, og höfðu
r.ú öll þessi lönd komið svo ár
sinni fyrir borð, að þær þörfnuð-
ust ekki*nema lítilsháttar af kol-
um frá öðrum löndum. Eitthvað
svipað þessu atti sér stað i öðrum
löndum, sem áður höfðu keypt
mikið af kolum frá Bretum. Jafn-
framt öllu þessu, voru gufuvélarn-
Framleiðslan
er náí. 250,000,000 tonn á ári, og
eru það þá hér um bil 250 tonn af
kolum, sem hver maður fram-
leiðir. Það er sem næst emn
þriðji hluti þess, sem hver náma-
maður í Bandaríkjunum framleið-
ir að meðaltali.
Hvernig sem fram úr þessu
kann að verða ráðið, þá er ekki
annað sjáanlegt, en að kolaiðn-
aðurinn á Bretlandi hafi nú lifað
sitt fegursta, og mikill fjöldi
þeirra manna, sem þar hafa haft
atvinnu, hljóti að finna aðra vegi
og aðra atvinnu til til fram-
færslu. Verður þá útflutnmgur-
inn til annara landa líklega
helsta úrræðið.