Lögberg - 21.04.1927, Blaðsíða 3

/
ivOGBERG. FIMTUDAGINN 21. APRÍU 1927.
fla. 8
iO
íl
ríi?
VTv
Hvernig líf,
mér háíf-í mt gum
Eftir Edgar A. Guest.
(Framh. frá síð. bl. )
Eitt af því, sem eg er viss um,
þegar eg nú er orðinn hálf fimt-
ugur, er það, að áhrifin, sem ást-
vinir vorir hafa á oss haft, hverfa
ekki þótt þeir deyi. Við það fara
þau miklu fremur vaxandi. Eg
er viss um, að vér erum enn nær
þeim sem dánir eru, heldur en
hinum, sem lifa. Vér hugsum til
þeirra með meiri hlýleika og vér
metum ráð þeirra meira og skilj-
um betur vísdóm þeirra og góð-
vild. Vér munum, hve góðir þeir
voru oss og hvað þeim þótti vænt
um oss og létu sér ant um oss.
Meðan þeir lifðu, fanst oss þeir
of ósanngjarnir og vér höfðum
varla hugmynd um hve mikið
þeir oft og einatt lögðu í sölurn-
ar, til áð firra oss vandræðum
raargskonar og vonbrigðum og
vanvirðu. Vér hugsum um dána
ástvini með viðkvæmni og tölum
^jm þá með virðingii og góðvild,
sem mundi hafa glatt þá hjartan-
lega, ef vér hefðum talað þannig
við þá sjálfa.
Eg er viss um, að áhrif föður
míns á mig hafa farið sívaxandi.
Hann er mér enn ljóslega fyrir
hugskotssjónum, þótt hann væri
frá okkur tekinn 1897.
/
Meðan ástvinir vorir Iifa, er
^alt af eitthvað að koma fyrir, sem
skilur þá frá oss. Þegar þeir eru
öánir, verða þeir ekki frá oss
teknir. Þegar eg var drengur,
var faðir minn oft ekki hjá mér.
Hann var ekki hjá mér, þegar eg
var í skólanum, eða þegar eg var
að leika knattleik, eða hlaupa út
um allar götur. Mestan hluta
dagsins var hann ekki hjá mér.
Hann gat ekki séð hvað eg var
áð gera og ekki tekið þátt í gleði
minni og hrygð. Hann var á skrif-
stofunni, eg var einhvers staðar
annars staðar, og það var oft
langur vegur milli okkar. Eg
man, að eg sýþdi einu sinni rhik-
ic snarræði í knattleik, eða mér,
og félögum mínum, fanst það, þó
það væri kannske bara tilviljun.
En fögnuðurinn var mikill í huga
mínum og eg óskaði þess svo
innilega, að nú hefði faðir, minn
séð til mín. Nú er öðru máli að
gegna. Mér finst, að hann viti
alt, sem eg hefi gert og er að
gerq. Stundum finst mér að eg
sjái hann, og heyri og hvar sem
eg fer, þá er hann aldrei fjarri
mér. Mér hefir leiðst í stórum
borgum og smáum,.-&g mig hefir
. langað heim. í hvert sinn sem eg
fer eitthvað, finn eg átakanlega
til þess, að eg er langt í burtu
frá fjölskyldu minni. Eg hugsa
cft um það, að það er kannske
nokkrar dagleiðir heim til þeirra.
■í'ólk mitt er í Detroit, en eg er
kannske einhvers staðar annars-
staðar, og eg get ekki látið mér
flnnast, að það sé hjá mér. Það
er alt á annan veg með föður
minn; eg þarf ekki annað' en
hugsa um hann, og þá finst mér
að hann sé nærri mér.
Áður hélt eg, að svona um hálf
fimtugt væri maður að byrja að
verða gamall. Nú finSt mér það
ekki vera, og eg er stundum að
hugsa um það, hve nær gamals-
a’jdurinn eiginlega byrji. Eg get
ekki sagt, hvernig það er að verá
gamall, því mér hefir aldrei
fundist eg vera það.
Eg giftf mig 1906. Mrs. Guest
hefir þá líklega ekki vitað að hún
var að taka að sér dreng til að
líta eftir, fen hún veit það nú.
Enn í dag geri eg allra handa vit-
leysu Oft kemur það fyrir mig,
að langa mikið í sætar kökur,
brjóstsykur og ísrjóma og ýmis-
^egt fleira, sem fánýtt er. Enn er
eg hirðulaus um fötin mín. Kon-
an finnur stundum í vösum mín-
um þessa vitleysislegu vasaklúta,
sem fullorðnum mönnum er ekki
samboðið að nota. Eg kasta hatt-
inu mínum á fyrsta stólinn, sem
fyrir verður,. þggar eg kem inn.
Konan þarf að tína saman hluti
sem mér tilheyra, alveg eins og
t það, sem drengurinn okkar á. J
Enn þá finst mér þau eplin girni-
legri, sem hanga í greinum
trjánna, héldur en hin', sem eru
til sýnis og sölu í búðarglugg-
anum.
Fyrir fáum árum hætti eg að
leika knattleik/ Ekki vegna þess,
að mér þætti ekki eins gaman að
honum eins og áður og áhuginn
var hinn sami, að því er eg gat
bezt fundið. En e^ fann sjálfur
að nú lék eg ekki eins vel og áð-
ur. Mér hafði farið aftur, eg var
ekki eins fimur og fljótur eins og
eg hafði verið. Yngri piltarnir
sumir léku betur en eg. Eg var
að dragast aftur úr, og eg fann
að eg gat ekki lengur gert eins
vel eins og sumir yngri mennirn-
ir. Eg sagði við sjálfan mig:
“Þú ert að verða of gamall,
drengur minn, til að leika knatt-.
leik, og nú er kominn tí)ni fyrir
þig að hætta því.”
Og nú, þegar eg lít aftur og
hugsa um minn síðasta knattleik,
þá finst mér að þetta sé einmitt
það, sem kállað er að verða gam-
all. Allir munu finna til þess,
smátt og smátt, þegar aldurinn
færist yfir þá, að þeir verða á
eftir í kappleik lífsins og yngri
mennirnir komast fram fyrir þá.
En meðan maður varðveitir sína
andlegu æsku, verður maður í
raun og veru aldrei gamall.
Þegar faðir minn var hálffimt-
ugur, virtist hann vera talsvert
eldri, en eg er nú. Á hans dög-
um, var munurinn á hinum yngri
og eldri miklu gleggri, heldur en
hann er nú. Þá var gert ráð fyr-
ir því, að drengirnir breyttust á
vissum aldri og yrðu að fullorðn-
um mönnum. Það var eins og
ætlast til þess, að þegar maður
væri orðinn fullorðinn, þá hætti
maður að taka þátt í lífi æsku-
mánnsins, leikjum hans og glað-
værð, og yrði háalvarlegur í hugs-
un og framkomu allri. LeiHirn;r
voru fyrir drengina, en kyrðar-
líf fyrir hina eldri.
Mér hefir aidfei skilist, að það
væri sérlega áríðandi, að haga
þannig framkomu minni allri, að
hún eins og bæri það með sér, að
til þess væri ætlast, að fólk sýndi
manni sérstök virðingarmerki.
Eg hefi aldrei kunnað við, að
\era 'kallaður “Mister” Guest,
enda er það mjög sjaldan gert og
flestallir kalla mig æfinlega
Eddie 0g fellur mér það ágæt-
lega.
Mér virðist nú, að eg sé alt af
við og við að kasta frá mér ýmsu
því, sem eg áður taldi verðmækt
og þótti mikið til koma þegar eg
var yngri og hafði meira af hé-
gómaskaþnum. Margt af því
finst mér nú ekki eftirsóknafc:-
vert, sem mér áður þótti mest til
koma. Því meira sem eg kemst
yfir af hinu sanna verðmæti lífs-
ins, því betur finn eg, hve margt
af því, sem maður sækist eftir og
gerir sér miklar áhyggjur út af,
er í raun og veru litils virði og
ekki þess vert að sækjast eftir
því. Eg gæti sagt, að vitsmunir
rrínir hefðú að þvi leyti mest
þroskast, að eg hefi lært að skilja
að margt af því, sem fólkið sæk-
ist svo ákaft eftir, er í raun og
veru ósköp lítils virði.
Hvað gerir það til, hvað ríka
fólkið á hinu strætinu hugsar um
raann, eða segir? Vér höfum
vora eigin vini og getum notið
éins mikillar ánægju með þeim,
éins og auðugi maðurinn með
sínum félögum.
Hvað gerir það til, þótt sumt
fólk virðist ekki sjá, og viður-
kenni ekki kosti vora og hæfi-
leika? Kosti vora þekkjum vér
bezt sjálfir og þeir verða í raun
og veru hvoi'ki meiri eða minni
við það, sem aðrir segja um oss.
Eg hefi þá skoðun, að ekkert
veiti manni eins mikla ánægju
eins og þáð, að lifa fyrir aðra, en
það sé hins vegar mesta óánægjja-
efnið, að vera sífelt að eltast við
það, að fullnægja vömmum ann-
ara. Þegar menn eru að kvarta
yfir því, að þeir séu ekki viður-
ke^idir, þá bendir það í þá átt, að
þeír finni sinn etgin vanmátt til
að komast áfram og upp á við.
Fyrir löngu varð-mér það ljóst,
að eg get ekki verið alstaðar, gert
eða haft áhuga á öllu. Þó eg
væri alstaðar boðinn og velkom-
inn, þá gæti eg ekki né vildi. al-
staðar vera. Þó eg gæti ekki sótt
samkvæmf með hverjum sem éh,
þá>veldur það engrar gremju í
huga mínum. Eg lifi mínu eigin
lífi, eins vel eins og eg get' og er
þakklátur fyrir þá gleði og á-
nægju, sem eg fæ notið,'og eg
reyni alt, sem eg get, án þess að
gera öðrum rangt til, að hafa eins
mikinn tíma fyrir sjálfan mig,
eins og hægt er tll að sinna þvi,
sem mér er geðfeldast og veitir
mér mesta ánægju. Eg sæki ekki
samkomur eða veizlur til að láta
aðra sjá, að eg sé þar eða til að
“sýna mig og sjá aðra”, sem kall-
að er. Þar kem eg vegna vináttu,
en ekki af hégómaskap.
Eftir að hafa lifað í 45 ár og
hlotið töluverða lifsreynslu, Aefi
eg komist að þeirri niðurstöðu,
að það er að eins mjög fátt sem
hefir veruleg áhrif á nytsemi
lífsins og á lífsgleðina, sem mað-
ur getur notið í þessum heimi.
Það mætti skifta því í sex liði, og
eru þeir þessir:
Lunderni.
Hógværð.
Traust á Guði og mönnnum.
Iðjusemi.
Slíýr hugsun.
Vilji til þess að leggja eitthvað
á sig, svo öðrum megi líða betur.
Athugum þá lundernið fyrst.
Méð lunderni á eg við það, sem
kalla mætti mannsins innra
mann. Hér er um það að ræða,
sem alt af er í fullu gildi og
verður að takast til greina.
Lundernið verður ekki selt eða
keypt með afslættí. Það sem eg
á við með lunderni, get eg enn
fremur skýrt með dæmi: Fyrir
nokkrum árum kom fyrir meiri-
háttar erfðamál í Rochester, N.
Y. Þeir, sem arf áttu að taka og
einnig vitni, komu alla leið frá
Evrópu til að mæta fyrír réttin-
um. Fasteign, sem dánarbúinu
tilheyrði, þurfti að virða til pen-
inga og til þess þurfti talsvert
langan tíma. Dómarinn vildi
fresta málinu í túo mánuði. það
mundi hafa komið þessu aðkomu
fólki frá Evrópu mjög illa. Einn
af lögmönnunum stóð þá á fætur
og sagði: “Herra dómari. Ef
við að eins getum fengið hann,
þá veit eg af manni, sem getur
sagt okkur strax, hvers virði þessi
eign í raun og veru er.”
Hann nefndi manninn, og lög-
maðurinn fyrir hina hliðina var
áægður með þetta og sagðist
skyldi taka góða og gilda virðingu
þessa manns á þessari eign.
Allir hlutaðeigendur féllust
þegar á það, að ef þessi máður
vildi taka að sér að virða þess
eign, þá skyldu þeir allir gera sig
ánægða með hans virðingu, “því
það hefir aldrei heyrst, að þessi
maður hafi gert nokkrum manni
rangt til”, sagði einn af lögmönn-
unum.
Næsta dag kom þessi maður í
réttarstalinn. (Hann virtti eígn-
ina og allir voru ánægðir með
hans virðingu og málið var fljót-
lega afgreitt.
Þessi borgari í Rochester hafði
þáð lunderni, sem ekki er hægt
að eignast alt í einu, heldur með
langri æfingu. Það -er ekki hægt
að kaupa það fyrir verð, og það
þarf langan tíma til að þroskst.
En þegar það er fengið, þá er það
meira virði en alt annijð á jarð-
liki. Þetta hnoss stendur öllum
til boða, en þeir eru að eins fáir,
fém nokkurn tíma eignast það.
Æn þess geta menn orðið ríkir, og
það gera margir, og víðfrægir
sömuleiðra og notið mikilla mann-
virðinga o/ aðdáunar margra.
En þeir, sem lengi lifa, komast
allir fyr eða síðar að þeim sann-
leika, að traust og einlæg vinátta
samfylgdarfólksins á lífsleiðinni,
er öllu öðru meira virði.
Ein af þeim dygðum, sem
manninum er algerlega nauðsyn-
legt að temja sér, er.hógværð —
stilling. Margt af því, sem kem-
ui manni í æst skap, eru bara
smámunií, sem litlu varða. Ef
rnaður gætti hógværðarinnar dá-
lítið betur, heldur en oft verður
raunin á, þá mvndi maður sjálf-
ur og þeir, sem með manni eru,
oft komast hjá mikilli qánægju
og óþægindum.
Atvik kom, fyrir mig rétt ný-
léga, sem reyndi töluvert á mína
eigin stillingu. Eg var nýbúinn
með grein, sem eg hafði verið að
skrifa og heil vika hafði gengið
til þess að semja hana. Mér þótti
vænt um að hafa lokið þessu verki
og morguninrt, sem eg ætlaði að
láta greinina í þóstinn tók eg
hana og lagði hana á skrifborðið
mitt. Enga afskrift hafði eg af
henni. Fór eg svo út úr her-
berginu um fltla stund. En þeg-
ar eg kom aftur. var hand*ritið
horfið. Eldurinn 1 eldstæðinu
gaf til kynna, hvað um hana
hafði orðið. Vindurinn hafði
feykt ritgerðinni af skrifborðinu
og hún hafði lent í körfunni, sem
eg hafði fyrir' bréfarusl. Meðan
eg fór út, hafði vinnukonan kom-
ið inn í herbergið og látið öll
blöðin', sem í körfunni voru, í eld-
inn. Vikuverk' mitt var eyðiíagt
á svipétundu, og þetta var alt
fyrir augnabliks óaðgætni.
Eg fann talsvert til skaðans.
En hefði það nú bætt nokkuð úr,
þótt eg hefði orðið bálvondur.
Geðvonzka og gáurga anugtúaf
Geðvonzka/og gauragangur út «f
þessu óhappi, hefði aldrei fært
mér aftur handritið, sem brunn-
ið var. Eg hefði hæglega getáð
gert vini*ukonuna hrygga o g
íéiða og komið öllu heimilinu í
uppnám, og það hefði eg gert, ef
eg þá hefði látið lund míha ráða.
•Þíjnnig mundi það líka hafa far-
ið, ef eitthvað þessu líkt hefði
komið fyrir mig, þegar eg var
þrjátíu og fimm ára, eða yngri.
Nú gerði eg ekki annað en það,
að banna mínu heimili að hafa
hönd á nokkrum skjölum á skrif-
stofu minni, og helzt vildi eg að
enginn kæmi þar inn og sjálfur
skyldi eg hér eftir taka þar til.
Eg fór svo aftur að semja þessa
sömu ritgerð. Sjálfur held eg að
mér hafi hepnast að semja betri
ritgerð, heldur en hin var, sem
brann. En umhugsunin um þetta
hefir sannfært mig um, að það
er ekki til neins að syrgja skað^
s-nn eða verða ergilegur og óstilt-
ui út af honum. Bezta ráðið er
að taka þegar til verks og reyna
að bæta skaðann sem orðinn er.
Maður verður að taka hlutina
eins og þeir eru, en ekki eins/Og
maður vildi láta þá vera. Geð-
vonzkan, sem maður leyfir inn-
göngu í huga sinrt og .stóryrðin
og illyrðin, sem maður lætur út
úr sér, bæta aldrei úr því sem
að er. (Meira.)
Lístaverk Einars Jóns-
s onar.
Listasafn Kinars Jónssonar ber
hæst af öllum húsum í höfuðstað
landsins. Myndhöggvarinn sjálfur
hefir valið þennan stað og látið
reisa þar hið varanlega heimili fyrir
listaverk sín. Síðan hafa aðrir
fundið hve vel þessi staður var val-
inn. Nú er afráðið að í nánd við
listasafn Einars skuli reisa marg-
ar af helstu byggingum landsins.
Skólavörðuhæðin á að verða fyrir
Reykjavík það sem Akropolis var í
Aþenu hinni fornu.
Frá mínu sjónarmiði er listasafn
Einars einhver merkilegasta verk-
leg framkvæmd styrjaldaráranna. í
fvrstu átti að byggja skúr, sem
kostaði 10 þús. kr. Og ef einhver
hefði í byrjun nefnt 2000 þús. þá
hefði þingið aldrei veitt svo mikið
sem eina krónu til að gera fokhelt
skýli yfir listaverk þau, séni Einar
hafði þá gefið landinu.
Einar gerði sjálfur teikningtma
að húsi sínu, og lagði þá um leið
grundvöll að nýjum stíl í íslenskri
húsagerðarlist, samhliða frænda
sínum Ásgrími Tónssyni málara.
Austurhlið hússins sýnir línurnar
í hallarstílnum íslenzk^. Þannig má
byggja vegleg hús undir blágrýtis-
hlíðum. Sömu línurnar komu þrá-
sinnis fram í myndum Einars. Þeir
sem eru kunnugir á bernskuheimili
hans, Galtafelli. segja. að þaðan
hafi han úr náttúrunni fyrstu fyr-
ir myndir listar sinnar.
í aðal salnum í listasafninu eru
flestöll meiriháttar verk Eánars
Tónssonar. Er allur umbúnaðurinn
einfaldur og smekklegur. Svartir;
fótstallar með beinum línum fara
vel við snjóhvítar myndirnar. Þol-
ir sá salur fulkomlega samanburð
við 'hvert annað einstaks' manns
safn í álfunni.
Þegar merkir útlendingar koma
til höfuðstaðarins, jiá er eiginlega
varla nema tvent frumlegt sem bæj-
arbúar geta sýnt gestum sínum.
Annað er útsýnið, fjarsýnin úr
Revkjavik, hiun víði, lireytilegi og
fagurgerði sjóíideildarhringur. Hitt
er listasafn og listaverk Einars
Tónssonar.
Þvi miður ná ekki allir íslend-
ingar til að sjá verkin sjálf, eða
þeir geta ekki haft þau fyrir aug-
um sér nerna einstaða sinnum. En
nú vill svo vel til. að gefin heGr
verið út bók um listaverk Einaff,
með hinum prýðilegustu njyndum,
bæði höggmyndum og málverkum.
Stutt lýsing fylgir á íslenzku og
skyldum málum. Aldrei hefir verið
gefin út hér á landi vandaðri út-
gáfa nieð myndum. Þessi bók kom
út fyrir ári síðan, en hún er því
miður ekki enn kunn nema litlum
hluta þjóðarinnar.
En hún þarf að koma viðar,
heim á hvert einasta íslerjzkt heim-
ili, til landa okkar í Vesturheimi,
og til vina íslands" erlendis. þeirra,
sem skvn bera á menning landsins
og séreinkenni íslenzkrar náttúru.
Einar Jónsson-er frægastur allra
núlifandi íslendinga. Það á hann
ekki eingöngu a<V þakka vfirburð-
uni sínum, þótt miklir séu. heldur
lika þvi, að hann talar alheimsmál
T myndum hans éndurspeglast nátt-
úra landsins og margt af því sem
er dýpst og best i hugsun þjóðar-
innar.
Þjóðirnar fara misjafnlega með
bestu menn- sina. Grikkir sendu
flesta öndvegismenn sina í útlegð.
Norðmenn frændur okkar hafa
haft gagnstæða aðferð. Þeir hafa«
lyft skörungum sínum hærra, til að
láta frægð þeirra endurskina á
þjóðina alla.
Um skeið leit út fvrir að við fs-
lendingar myndum brevta eftir for-
dæmi Grikkja við Einar Jónsson.
Ef til víll er það aðeins heppileg
tilviljun að svo varð ekki. Einar
Jónsson býr nú mitt á meðal okkar.
Verk hans .öll hin bestu halda (i-
fram að vefa höfuðdýrgripurinn,
sem geymdur verður á Akropolis
íslenditiga. En endurspeglun þess-
ara mynda þarf að komast inn í
heimilip og þaðan í sálir allra
landsins barna. Mikill listamaður
kennir þjóð sinni að skilja sjálfa
sig. /. /.
—Timinn,
reið niður rjáfur
og ra'mmir ásar.
Skall yfir eldhafið ólgandi, logandi,
eldvargar runnu fram hvæsandi
sogandi.
Reykurinn glóðþrunginn gaus upp
úr kafinu,
gaflacjið eitt stóð sem klettur úr
hafinu.
Minnisstæð hefir og Njálsbrenna
orðið Kristjáni Jónssyni, er hann
kveður:
Minstu nú mín unga önd,
endur þeirra tíða,
þegar logti bundu bönd
Bergþórshvol hinn fríða.
Héðinn einn þar gekk um glóð,
sem gnoð í sjávar róti,
1 og með helgum hetju móð
horfði dauða móti.
Hreysti, mátt og hugar-þrek
hættur beygðu ei neinar;
eldibröndum að hann lék,
.eins og knetti sveinar.
''~V.
/ama kemur fram hjá Renedikt
Gröndal eldra (Jónssyni), er hann
minnist Skarphéðins og afdrifa
hans:
Frá eg Héðni frægs til vígs
fima limu axla,
hvort er hann reiddi Rinunugýgs
rönd eða Þráins jaxla.
Til hans eg aldrei heyrði neitt,
hvað er að snildum skeiki;
en hamingjan er ætíð eitt,
annað gjörfuleiki.
Minna má og a meðferð snjall-
asta leikritaskáldsins okkar, Jóhann
Sigurjónssonar, á Njálsbrennu í
leikriti hans “Lyga-Mörður.” Því
þar kemur Ijóst fram, hve snortinn
hann hefir orðið af þeim atburð-
um.
En það þarf ekki skáldin—mestu
tilfinningamennina — til. Það mun
énginn sá íslendingur til, hve til-
finningasljór rekadritmbur sem það
kynni að vera, sem ekki hefir kom-
ist viö af að lesa lýsing Njáls um
°tta.
Og það má taka dýpra í árinni.
Það þarf ekki íslendínga til. Þeir
eru ekki fáif útlendingarnir, sem
snortnir hafa orðið af lýsingunum í
Njálu. Því antiað eins listaverk og
Njála er víðar lesin en á Islandi.—
Enda segir dr. Georg Brandés, um
hana, að hún ætti að liggja á hvers
manns borði um öll Norðurlönd,
prýdd myndum eftir frægustu mál-
ara, seni tilfengjust.
ROBIN HOOD FLOUR
Peninga ábyrgðin er
ótvíræð. Lesið hana.
Peninga til baka ábyrgð með
hverjum poka.
Robin Hood Flour er ábyrgst
að reynast betur en nokkurt
annað mjöl, sem malað er í
Canada. Það er lagt fyrir
kaupmanninn að skila aftur
öllu kaupverðinu og tíu-per-
cent þar að auki, ef
kaupandi er ekki al-
veg ánægður mjeð
mjölið, eftir að hafa
reynt bað tvisvar og
skili afgianginum.
V
Njálsbrenna.
Eftir dr. phil. Valtýr Guðmundsson
E,inn af hinuin minnilegustu
atburðum, sem gerst hafa á íslandi,
er Njálsbrenna. Ber margt til þess.
Þar var ófyrirsynju inni brendur
einn hfnn göfgasti kvenskörungur
landsins og ein hin mesta hetja
landsins. Qg. þar sem lýsingin á
þessari brennu er til vor komin í
niesta snildarverkinu, sem til er í
bókmentum vorum (og á öllum
Norðurlöndum), þá er engin furða,
þótt hún hafi haft átakanleg áhrif
á hug vorn og hjörtu. Þetta kemur
líka best fram J nútimaskáldverk-
um vorum. Þannig kveður Hannes
Hafstein:
Buldi við brestur,
brotnaði þekjan,
Þegar til alls þessa er litið, er það
engin furða, þó það hafi vakið
mikla eftirtekt, bæði á fslandi og i
útlöndum, er það fréttist, að nú
byðjst tækifæri til að rannsaka
brunarústirnar á Bergþróshvoli —
frægasta stað landsins, mæst Þing-
völlum. Þvi slíkt tækifæri, sem hér
býst til ábyggilegra fornfræðarann-
sókna, er sannarlegá enginn hvers-
dagsmatur. ^
Um húsaskpunina a Bergþórs-
hvoli á dögum Njáls. hefir margt
og mikið verið skrifað í útlöndum,
af þjóðkunnum vísindamönnum, án
þess menn hafi getað orðið á eitt
sáttir. Um hana hefi eg og ritað
ta'lsvert í doktorsritgerð minni um
húsaskipun íslendinga á söguöld-
inni. Ogf þykist eg þar hafa greitt
úr verstu flækjunum, enda engin
mótmæli gegn skýringum minum
síðar komið fram.
En sjón er sögu ríkari.
Bæði eg og aðrir, sem hingað til
hafa skrifað um húsaskipunina á
Rergþórshvbli, hafa eingöngu orð-
ið að byggja á frásögninni í Njálu
og skilningi okkar á henni. - En í
er erfgin samfeld lýsing á bæ
jáls. Það sem maður fær þar að
vita um húsaskipunina, er því til-
viljun ein, af þvi að það stendur að
einhverju leyti í sambandi við þá
atburði, sem þar gerast. Það eina,
sem sjá má nieð fullri vissu. er, að
bæjarhúsin voru mö^g. En hve
mörg þau voru, verður ekki séö.
Þau einu hús, sem beinlínis éru
nefnd, eru: stofa, skáli émeð lofti
i öðrum endanum), vefjarstofa og
bæjardyr TgöngJ. Ennfremur sýnir
Vrásögnin greinilega, að matbúrið
hsfir verið eitt af bæjarhúsunum,
þó sjálft nafnið komi ekki fyrir.
Stofan hefir auðvitað éþaræins og
annarstaðar) verið stærsta bæjar-
húsið. Hún var bæði dagstofa og
borðstofa, gestastofa ogjveizlustofa
Skálirin hefir aftur verið miklu
minni, þvf hann var aðeins svefn-
hús. En af því brennan fer fram
um nótt, eftir að Njáll og Berg-
þóra eru gengin til hvílu„ ber auð-
vitað mest á skálanum í frásögn-
inni uni brennuna. Svo er og í öll-
Urn öðrum sögum, að þegar eitt-
hvað fer fram á næturþeli, þá ber
mest á skálanum. En á daginn heyr-
ist hann aldrei nefndur. Þá eru
menn í stofunni. Og eins er á Berg-
þórshvoli í Njálu.
Hver fleiri bæjarhús kunni að
hafa verið á Bergþórshvoli, fær
maður ekkert um að vita. Þó má
gera ráð fyrir, að eldhúsið hafi
verið eitt af þeim, og sennilega
nokkur fleiri. Og um afstöðu hús-
an. t innbyrðis eða hvort til annars,
fæt maður harla lítið að vita, þó dá-
lítið megi um það ráða af ýmsum
Orðatiltækjum í sögunni.
Þar sem nú 'bæði hinar lítilfjör-
legu (en þó að sumu leyti merki-
legu) rannsóknir Sigurðar Vigfús-
sonar og það, sem kom í ljós við
kjallaragröftinn á Bergþórshvoli
síðastliðið surnar, virðist hafa sýnt
og sannað, að bærinn ávalt hefir
staðið á sama stað og bygt hefir
verið yfir hinar fornu brunarústir,
svo að þær liggja þar enn óhrqyfð-
ar, ef nógu djúpt er grafið, er auð-
sætt. að hér er alveg einstakt tæki-
færi til að komast að fastri niður-
stöðu um húsaskipun fslendinga á
söguöldinni. Því rannsóknir í Dan-
mörku hafa sýnt, að einmitt bruna-
rústir gefa að jafnaði betrþog
trvggari upplýsingar um húsas'kjp-
un en ,aðrar rústir. Rannsókn þes's-
ara rústa má þvi ekki láta un4ir
höfuð leggjast, þó hún kunni að
kosta talsvert fé, heldur verður hún
fram að fara með allri þeirri ná-
kvæmni, sem kostur er á.
'vSeinni tíma rannsóknir hafa sýnt
að byggingarlag hefir fyr á öldum
víða á Norðurlöndum verið svipað
og á íslandi, bæði í Noregi og Sví-
þjóð, og eins í Dánmörku kringum
Krists burð. Menn hafa þá einnig
]>ar bygt úr torfi og grjóti, eins og
á Islandi. Ránnsóknin á Bergþórs-
hvoli getur því haft mikla þýðingu
fyrir öll Nbrðurlönd, sem liður í
langri rannsóknakeðju. Þvi hér er
um að ræða alveg einstakt tilfelli,
þar sem menn vita með vissu, hve-
nær Njálsbrenna fór fram ionj.
Það mundi því líklega mega fá fé
til rannsóknanna á Bergþórshvoli
frá Danmörku, ef einhver tregða
yrði á að fá það á íslandi, eða ekki
svo ríflegt, sem hlíta mundi til full-
kominnar rannsóknar. En fyrir því
mun ekki þurfa ráð að genr, þar
sem um er að ræða rannsókn á
næst helgasta stað þjóðarinnar og
rannsókn, sem vænta má að varpað
gæti ljósi yfir eitt af meginatriðum
i menningarsögu hennar: húsaskip-
uniria á söguöldinni.
Lesb. Mbl.
Frá œímslisfagnaði Íþróttaíélags
Reykjavíknr. , :;.f,
Kvennaleikfimin. Búist er við, að
flokkurinn fari til Noregs í sumar.
A sunnudagskvöldið var sýndur
fyrsti kafli íþróttasýninganna í
Iðnó.
Áður en sýningin byrjaði, hélt
Guðmundur Finnbogason stutta
ræðu um nauðsyn íþrótta fyrir lík-
ama og sál. — Þá sýndu 12 stúlkur
leikfimi undir stjórn Björns Jak-
obssonar. Er þar skemst frá að
scgja. að áhorfendur voru stór-
hrifnir af og duridi lófaklappið
hvað eftir annað.
/Efingar Björns Jakobssonar,
eru samsettar úr ýmsum leikfimis-
kerfum, og sumpart hefir hann
sjálfur tekið þær sáman. Þessi 12
stúlkna flokkur er svo samæfður,
að unun er á að hoYfa; hrevfingarn-
ar svo fallegar, léttar, þýðar, líkari
dansi en leikfimi Jreirri, sem menn
til skamms' tíma hafa átt hér að
venjast. Þeir, sem ekki hafa séð
þessa nýju kvenna leikfimi, fyllast
undrun og aðdáun yfir fegurð
þeirri og “harmoni”, sem hvílir yf-
ir hinum mjúku hreyfingum.
Ráðgert er að leikfimisflokkur
þessi fari til Noregs í maí. Arerður
vonandi tækifæri til þess að skýi;a
nánar frá leikfimi þessara stúlkna,
senr með frábærri ástundun og á-
huga hafa gengið til æfinga mánuð
eftir mánuð og árleftir ár, og nú
eru að undirbúa sig til þess að gera
þjóð vorri sórna fyrir utan land-
steina.
Eftir fimleikasýningu þessa hélt
sr. Friðrik Hallgrímsson ræðu um
Kirkjuna og íþróttirnar. Skýrði
hann frá ýmsu í þeim efnum, er
hann hafði kynst vestra. Þá sýndu
þær dansa Ásta N'órðmann, 0g L
Möller. Loks sýndi 8 manna gbmu
flokkur úr Ármann íslenzka glímu
undir stjórn Jóns Þorsteinssonar.
T ‘ gærkvöldi sýndu þær Ruth og
Rigmor TTatfson sólódansa, og Ruth
Hanson leikfimi barna. Því næst
hélt Jón Ófeigsson ræðu. Var það
þörf hugvekja m. a. um þífi í
hverju leikfimi skólanna væri ábóta-
vant, óstundvíst íþróttamanna o. fl.
('Nánar síðar).
Þá sýndu 4 menn úr “Ármann”
hnefaleika. Reidar Sörensen kylfu-
sveiflur og að lokum sýndi kvenna-
flokkur leikfimi undir stjórn Ruth
Hanson.
f kvöld sýna tveir flokkar leik-
fimi, kv'ennaflokkur Steindórs
Björnssonar og karlaflokkur Björns
Jakobssonar. — Gunnlaugur Claes-
sen talar um íþróttirnar og lækn-
ana, Ruth Hajnson sýnir “plastik”
og Jón Þorsteinsson Alullersæfing-
ar.
Er þá sýningakvöldum þessum
lokið.
Mbl. 15. marz.
Breytingar á hverunum viS Geysi.
Eins op: kunnugt er, breytast gos-
hverir sí og æ, gjósa ákaft um ára-
bil, er kólna síðan og hitna enn aft-
ur ®g taka að gjosa eftir hvíldina.
Geysir hinn mikli var t. d. hættui
gosum að mestu 1896, en lifnaði vi?
í jarðskjálftunum þá og gaús ákafl
fram yfir aldamót. Tók síðan aí
dofna, og hefir engin hreyfing ver-
ið á honum nú um nokkur ár. —•
Fyrir nokkrum árum var vatnið i
skálinni ekki nema 60 stig.
Hér á dögunum hitti Mbl. Jón
Tónsson bónda á Laug (við Geysi).
Segir hann, að allmiklar breytingar
hafr orðið á hverunum síðastl. ár.
—Vatnið á GevsTsskálinni segir
hann að sé altaf að kólna, en aftur
á móti sé Strokkur gamli að hitna.
Hann hefir verið hreyfingarlaus
lengi. — Alun hitinn í honum vera
kominn nálægt suðu. Litli Strokkttr
hefir um mörg ár verið fullur af
grjóti, og engin hreyfing á En
hamn “ruddi sig” einu sinni í vetur.
— Fata gýs meira nú en undanfar-
in ár. Eftir þessu að dærna er jarð-
hitinn á “Söndunum” /en svó heitir
hverasvæðið alt) að færast vestur
á bóginn.
—Mbl.
^^•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^
* .♦.
Sorrow and Wisdom.
By Steingrim Thorqteinsson.
Translated hy F. R. Johmon.
?
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
lT
T
T
❖
He weeps today
who wisdom reaps tomorrow;
The wisdom blest
is nurtured child of sorrow.
‘Neath sorrow’s deep ocean
shines Truth’s pearl benign;
That sea must thou pervade, if
the pearl shall e’er be thine.
l
T
T
T
T
T
T
t
t
t
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦-