Lögberg - 04.08.1927, Side 4

Bls. 4
Jögberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Tslaím.n IS-6327 o* N-6328
Einar P. Jónsson, Editor
Utan&akríft til blaSsin*:
TKE 60LUNtBI«\ PRESS, Ltd., Box 3l7i, Wlmilpog. Nfan-
Utanáokrift ritstjórans:
EDiTOR LOCBERC, Box 3172 Wtnnlpeg, N|an.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram
Tho "Liögber*" ia prlntod and publlahed by
The Columblu Preae, Ldmlted, ln the Colurobla
Buildlng, t»B Bcu-gent Ave, Winnipeg, Manitoba.
Vígði þátturinn,
Vér urðum þeirrar ógleymanlegu ánægju
aðnjótandi að vera viðstaddir þjóðhátíð þá
hina veglegu, er nýbygðin íslenzka við Winni-
peg vatn, stofnaði til síðastliðinn mánudag, við
Hnausa pósthús. Veðrið var yndislegt, útsýn-
ið yfir vatnið og skóginn hið fegursta, er hugs-
ast gat, skemtiskráin tilkomumikil og aðlað-
andi, en þó skal það hreinskilnislega játað, að
hvað mestan fögnuð vakti það í brjósti voru, að
svipast um í skemtigarðinum, veita athygli hin-
um prúðmannlega hóp ungra og aldinna, hitta
kunningja að máli og kynnast fólki, er vér aldr-
ei höfðum áður augum litið.
Það Stóð öldungis á sama, hvar maður “fyr-
irfann” sjálfan sig á Islendingadeginum að
Hnausa, fyrgreindan mánudag, — hvort held-
ur í miðri mannþyrpingunni, út við skógarjað-
arinn, eða niður við vatnið. Alstaðar var
vígða þáttarins vart, — tungunnar mildu ,og
meginstyrku, er með ómótstæðilegu raddmagni
þrumuguðsins, hefir knúð þjóðflokk vorn til
framtaks um þúsund ára skeið, og vaggað hon-
um í svefn að loknu dagsverki, við óminn af
“Bí, ,bí og blaka.”
1 skemtigarðinum við Hnausa, hittum vér
börn, sem ^oru þetta frá fjögra til sjö ára göm-
ul, er kunnu utan að reiprennandi vísur og
sálmavers, og kváðust vel geta sungið “Hvað
er svo glatt”, og “Ó, fögur er vor fósturjörð”.
Raddblærinn var íslenzkur —■ íslenzkur og
hreinn, eins^og þegar bezt viðgekst á Fróni.
Hverjum er það að kenna, ef börn sem þessi,
haía glatað sínum eigin eðliseinkennum, —
myndugleika íslenzkrar málsmenníngar, þegar
komið er fram nm tvítugsaldurinn! Persónu-
lega höfum vér ávalt haft trölltarú á íslenzkri
tungu, — líka í dreifingunni vestrænu. Meiri
hluti Vestur-íslendinga, að því er vér komumst
næst, mun vera svipaðrar skoðunar. Þó dylst
oss það eigi, að innan vébanda þjóðflokks vors,
megi finna hrakspámenn, er kjósa vilja feigð á
sem allra flest það, sem íslenzkt er, og þá vafa-
laust tungnna líka. Reynir þá að sjálfsögðu á
vígða þáttinn, og mun hann reynast haldgóður
sem fyr.
# * #
Fyrir riimum hálfum mánuði, eða svo, vor-
um vér staddir í samkvæmi hér í borginni, þar
sem saman komið var eitthvað nm fimtíu
manns. Nokkru af fólki þessu höfðum vér áð-
ur kynst, en þó var þar allmargt fólk, er vér
mintumst eigi að hafa áður augum litið. Var
þar á meðal ung, íslenzk stúlka, fulltíða þó, er
mist hafði foreldra sína, er hún var svo að segja
barn að aldri og dvalið hafði mestmegnis með-
al enskumælandi fólks, jafnan síðan. Vér átt-
um nokkurra mínútna tal við stúlku þessa, og
sannfærðumst um það þegar í stað, að þrátt
fyrir einangranina frá þjóðstofni sínum, þá
hefði hún samt geymt vígða þáttinn vel. Hún
mælir allvel á íslenzku, og kvaðst geta lesið
hana líka. Ef svo bæri undir, að hún hevrði
við vinnu sína eða í sporbrautavagninum, ein-
hverja tala íslenzku saman, sagðist hún öll verða '
að hlust, og að blóðið stykki fram í kinnar^ér.
* # *
Hhigað kom til borgarinnar síðastliðinn
þriðjudag, ungur, íslenzkur fiskimaður, sem
stundað hefir togaraveiðar nndan ströndum
Nova Scotia, en verið búsettur í Halifax. Mað-
ur þessi hafði fráskilinn verið þjóðflokki sín-
um um all-langt skeið, — enginn annar íslend-
ingur á skipi hans, og engan Islendinga að
finna í Halifax. Sagði hann oss, að svo hefði
þráin eftií samfélagi við Islendinga verið ó-
mótstæðileg í brjósti sínu, að hann hefði beðið
um og fengið mánaðarfrí, til þess að ferðast
alla leið til Winnipeg, heimsækja íslendinga
þar, kaupa íslenzkar bækur, og taka þátt í Is-
lendingadags hátíðarhaldinu, sem fram fer í
River Park, laugardaginn þann 6. ágúst. Það
er engin smáræðis vegalengd frá Halifax til
Winnipeg, og kostnaðurinn heldur ekkert lít-
ilræði. Þessi ungi maður lagði slíkt ekki fyr-
ir sig. Hitt var honum meira nm vert, að láta
ekki lifandi samband við þjóðerni sitt glatast,
eða bíða halla.
Nýstárlegt.
Blaðið Manitoba Free Press, flutti núna
fyrir skemstu nýstárlega ritstjórnargrein um
stjórnmálahorfurnar í Manitoba. Free Press
styður Bracken, en hefir þó ekki sterkari trú
á stjórn hans en það, að við lok núverandi kjör-
tímabils, ætlar hún að gefa afturhaldsflokknum
fylkið, það er að segja í pólitiskum skilningi.
Free Press er vitanlega áhrifamikið .blað, með
óbilandi trausti á mætti sínum og mikilleik.
LÖGBERG, FIMTUDAiGINN 4. ÁGÚST 1927.
En undarlegt má það heita, ef einhverjum finst
ekki blaðið hafa færzt helzti mikið í fang, með
því að ráðstafa þannig örlögum fylkisins, fimm
ár fram í tímann.
Sameignar rjómabú í Manitoba.
Eitt áþreifanlegt dæmi þess, hve miklu góðu
að hyggileg samtök geta til vegar komið, er
sameignar félagið, Manitoba Co-operative
Dairies, er svo hefir fært út kvíarnar síðustu
árin, að reglulegri furðu sætir.
Rjómabú það, er hér um ræðir, var stofnað
fyrir eitthvað tólf árum eða svo, og starfrækt
af núverandi framkvæmdarstjóra þess, Mr.
Alex McKay, hagsýnum ágætismanni. Nú eru
liðin fimm ár, frá því er allmargir hændur
Manitobafylkis, keyptu rjómahú þetta og tóku
að láta starfrækja það á samvinnu grundvelli.
Hvert árið varð öðru arðvænlegra, unz svo var
komið, að félagið hlaut að víkka út verkahring
sinn til muna, og afréð meðal annars að kaupa
útibú Crescent smjörgerðar verksmiðjunnar í
Brandon. Var út um kaup þessi gert á hlut-
hafafundi í Winnipeg, þann 13. apríl síðastlið-
inn„ undir forystu Mr. Guðmundar Fjeldsted,
fyrrum þingmanns Gimli kjördæmis, sem sæti
á í framkvæmdarstjóm félagisns. Voru á
fundi þessum afgreidd aukalög, er heimiluðu
kaupin, með atkvæðum mikils meiri hluta við-
staddra hluthafa. Ýmsir úr minnihluta, töldu
kaupverð Crescent útibúsins of hátt, og héldu
því jafnframt fram, að ráðlegra myndi vera
að byggja minni smjörgerðarverksmiðju í Bran-
don. Þessu mótmæltu framkvæmdarstjórarn-
ir, og kváðust hafa, að málavöxtum öllum at-
huguðum, komist að þeirri niðurstöðu, að lang-
skvnsamlegasta leiðin væri sú, að kaupa Cres-
cent útibúið. Ný verksmiðja, jafnvel hversu
smá sem væri, hlyti að kosta allmikið fé. Auk
þess fylgdu Creseent útibúinu þau hlunnindi,
að hafa marga, fasta viðskiftavini, sem auðvelt
myndi að halda framvegis, þótt stofnanin
breytti um nafn. Var og á það bent, að í rúm-
góðri verksmiðju, væri að sjálfsögðu auðveld-
ara að koma fyrir fullkomnari vélum, en slíkt
væri óumflýjanlegt, þá er framleiða skyldi
smjörtegundir, er staðist gætu samkepnina á
hinum brezka markaði.
Allmargir rjóma framleiðendur í hinum
syðri hluta fylkisins, mæltu eindregið fram með
kaupunum á útibúi Crescent félagsinh í Bran-
don, og kváðust þess fullvísir, að af þeim myndi
mikið gott hljótast, því þó kleift væri að vísu
að senda rjóma nokkurn hluta árs til Winni-
peg, þá væri það oft og tíðum næsta örðugt, ef
ekki ógerningur með öllu. Á hitt bæri og að
líta, að langir flutningar hefðu það jafnan í
för með sér, að rjóminn tapaði í flokkun.
Smjörgerðar verksmiðja þessi í Brandon,
sem Manitoba Co-opertive Dairies nú hefir
keypt, og starfrækt síðan 1. maí, ér 80 og 75 fet
að stærð, bygð úr tígulsteini, tvílyft og með
traustum steinkjallara. Fylgja henni öll ný-
tízku áhöld til smjörgerðar, ásamt fullkomnum
útbúnaði til ísrjóma gerðar. Framleiddi útibú
þetta árlega að meðaltali 300,000 pund af bezta
markaðs smjöri. Mun óhikað mega gera ráð
fyrir, að undir hinni nýju og ráðdeildarsömu
framkvæmdarstjórn, aukist framleiðslan stór-
kostlega í náinni framtíð.
Um þær mundir, er bændur hér í fylkinu, tóku
að starfrækja Co-operative smjörgerðarhúsið í
Winnipeg, nam árleg framleiðsla því sem næst
300,000 pundum smjörs. En við lok síðasta
starfsárs, var framleiðslan komin upp í
1,300,000 pund. Er fjárhagur félagsins í það
góðu ásigkomulagi, að eigi hefir nauðsynlegt
]iótt að krefjast innheimtu á ógreiddum hluta-
fjárloforðum, er nema til samans all-hárri upp-
hæð. Þá lýsti og framkvæmdarstjórnin yfir
því, að í sjóði Væri nægilegt fé, til að standast
kostnað þann allan, er af kaupunum á útibú-
inu í Brandon leiddi.
Fjölda-margir íslenzkir hændur eiga hluti í
Manitoba Co-operative Dairies. Má það vera
þeim sérstakt ánægjuefni, hve vel hefir tekist
til með starfrækslu félagsins, fram að þessu.
Orð í tíma talað.
1 júlíhefti hins ágæta tímarits, Scoop-
Shovel, er Hveitisamlagið í Manitoba gefur út,
birtist grein sú, er hér fer á eftir. Fanst oss
gildi hennar slíkt, að vel væri ómaksins vert,
að snúa henni á íslenzku.
“Undanfamar síðustu vikur, hafa fulltrú-
ar Breta, Bandaríkjamanna og Japana, setið á
stefnu í Geneva, með það fyrir augum, að
reyna að komast að samningum um frekari
takamarkanir hervarna á sjó, er gert var ráð
fyrir í Washington sáttmálanum, frá 1922.
Lagði sáttmáli sá Bretum, Bandaríkjamönn-
um, Frökknm, Itölum og Japönum, þær skvldur
á herðar, að takmarka að nokkru byggingar
vissra herskipategunda.
Það var Bandaríkjaforsetinn, Calvin Cool-
idge, er framkvæði átti að því, að kvatt var til
móts þessa, er enn stendur yfir í Geneva.
Frakkar og Italir, þveraeituðu þegar í stað, að
hafa nokkur afskifti af málinu. Og nema því að
eins, að stórbreytingar eigi sér stað áður en
stefnu þessari slítur, er full ástæða til að ætla,
að samúðarfullum skilningi þjóða á meðal,
hefði jafnvel verið hetur borgið, ef aldrei hefði
verið til hennar kvatt. Því fram að þessu,
hafa afrekin langflest, miklu fremur hnigið í
þá átt, að auka á misskilning, en eyða honum.
Fréttir allar frá Geneva, hafa verið næsta
þokukendar. Enda helzt svo að sjá, sem fregn-
rituranum hafi um flest annað sýnna verið. en
að varpa ljósi á gang málanna.
Eitt er það þó öðru fremur, í fregnum frá
Geneva stefnunni, sem engum heilskygnum
manni getur dulist, er með athvgli les, sem sé
hið frámunalega skilningsleysi þeirra, er að
málum standa, á megin-ástæðunni fyrir því, að
nauðsyn heri til, að takmarkaðar skuli her-
varnir á sjó. Sérfræðingar þeir, er í Geneva
eru að verki, virðast ávalt hafa eitthvað annað
ofar í huga, en friðarmálið sjálft. Togar þar
hver sinn skækil eftir mætti, sannfærður um
það í hjarta sínu, að til þess hljóti að draga fyr
eða síðar, að bryndrekarnir nái tilgangi sínum,
eða með öðrum orðum lendi í blóðugum bar-
daga, og að sú þjóðin verði ofan á, er hæstan
beri hlut frá .borði á staglþingi því, sem nú er
háð í Geneva, undir yfirskyni friðar og mann-
réttinda.
Lífstré friðarins, þarf fyrst af öllu að festa
rætur í jarðvegi hjartalagsins. Þeir menn ein-
ir, er af lífi og sál bera friðarmálin fyrir
brjósti, eru líklegir til að fá þeim hrundið á-
leiðis. Um varanlegan framtíðarfrið getur ekki
verið að ræða, meðan fjöldi hinna svokölluðu
leiðandi manna, telja stríð óhjákvæmileg og
láta það viðgangast, að hinir svonefndu friðar-
fundir, endi í látlausu sérréttindatogi.
Samvinnustefnan er friðarstefna... Megin-
markmið hennar, er það, að auka á samræmið
innan vébanda þjóðfelagisns, en útiloka sérrett-
indi og persónu-hlunnindi, hvar sem því verð-
ur við komið.
Samvinnan, — ekkert nema samvinnan, fær
verndað heimsmenninguna frá kyni til kyns.”
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPI HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Llmited
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambers
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI
ALVEG FYRIRTAK
aillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllÍllllllllllllllllllllU
Samlagssölu aðferðin. |
Sama reglan gildir um rjóma, sem aðrar búnaðar- E
= afurðir, að því meira sem vörumagnið er, þess tiltölulega E
E lœgri verður starfrækslukostnaðurinn. En vörugæðin =
= hljóta að ganga fyrir öllu. Þrjú meginatriði þurfa að =
= vera til staðar, ef vara vor á að fá það sæti, sem henni E
E ber á brezkum markaði, sem sé vörumagn, reglubundnar =
= vörusendingar og vörugæði. =
Með því að styðja yðar eigin SAMLAGSSTOFNUN eru E
E fyrgreind þrjú meginatriði trygð.
Vestan af Furðuströndum.
Oft ber hér góða gesti að garði, því Blaine er í
þjóðbraut þeirra þjóðflutninga, sem til Strandar-
innar stefna.
Hingað komu nýlega tvær galdramanneskjur, með
töframaskínur í pússi sínum. Með hvítu “konstinni
fluttu þau okkur þeim að fjörðum og fossum, dölum
og dröngum. Flestir sáu þar sína sveit, sitt Beru-
rjóður í hátíðaskrúða. Við sáum “hið fjölbreytta
fjalladala skraut” og fundum að “frjálst er og ynd-
'islegt að eiga þar heima.”
“Drottinn minn, fallegt er á íslandi”, var einn
af mínum Vatna-búa kunningjum vanur að segja.
Innileikinn í orðum þessa íslands sonar gagntók
mig. Þessi þjóðræknislega ástarjátning hre'if mig
meira en allar íslendingadagsræðurnar, sem eg hefi
heyrt.
“Drottinn minn, fallegt er á Fróni”, sagði eg í
huga mínum, þessi ógleymanlegu kveld. Þarna var
Eyjafjörður í kveldsólarljóma, Reykjavík í m'iðnæt-
ur skini, alt þetta einkennilega, ólýsanlega íslenzka
litaskraut, fegurra en töfrahallir fornaldarinnar,
dýrðlegra en vonarheimur sálar'innar. Það er eins
og ísland hafi verið skapað fyrir listamenn og skáld,
með allar þessar kynlegu klettaborgir og þessar fjöl-
breyttu blágrýtismyndanir, með dalanna djúpu,
dreymandi ró, “þár sem um grænar grundir líða
skínandi ár að ægi blám”, og þessi hátignarlegu,
himingnæfandí jökulfjöll — nei, það er ekki til neins
að reyna að lýsa því sem andinn sér eða augað
greinir, þegar fegurð náttúrunnar hrifur hugann.
En góðir voru þéir gestir, sem leiddu okkur inn
í íslenzkar töfrahallir og vöktu þessar Ijúfsáru
minningar um hálfgleymdar æskustundir og æsku-
óðul.
Þessir gest'ir voru líka í eigin persónu meðai
hinna allra beztu, sem að mínum bæjardyrum hefir
borið.
Steingrímur Arason, sonur Ara bónda og leik-
ritaskálds að Víðirgerði, hélt hér fyrirlestur og
sýndi um hundrað myndir að heiman fyrsta júní s.l.
Hann er velkjörinn fulltrúi vorrar 'innlendu og
þjóðlegu bændamenningar. Drjúggreindur en yfir-
lætislaus, gætinn og gjörhugull. Alt mun honum
íslenzkt kært, en veit þó vel, að með ungum skal
starfað, ef áfram skal halda, og lýðfrelsi byggist á
lýðmentun; að mannVitið á að æfast í því að yfir-
stíga erfiðleikana. Hann álítur þess vegna, að ís-
lendingar geti hér alment lært sér til gagnsemdar.
Hann er kennaraskóla kennari í Reykjvík, en kemur
hingað til þess að kynnast nýjustu kensluaðferðum
í Ameríku.
Hinn 1. þ.m. (júlí) flutti Thórstína Jackson hér
enn fremur fyrirlestur og sýndi íslenzkar myndir.
Myndasafn hennar er, að eg hygg, h'ið alira bezta
af þeirri tegund, sem til er, og erindíð sem hún
flutti, gagnort og greinilegt.
Ungfrúin hefir valið sér veglegt hlutékifti: að
flytja vinarkveðjur milli Austur- og Vestur-íslend-
inga. Hún ferðaðist um á íslandi síðastliðið sumar
og flutti heimaþjóðinni fréttir af vorum högum á
fjölmennum samkomum. Var henni alstaðar vel
fagnað og orð á því gert, að heimförin hefði aukið
samúð og kynni milli heimaldra og útfluttra Islend-
inga. Hún er vel t'il þessa starfin fallin. Á upp-
vaxtarárunm sinum kyntist hún vestur-íslenzku ný-
lendulífi. Hún hefir séð bygðirnar smáþroskast frá
frnumbýlis fátækt til efnalegrar velmegunar. Ment-
un á æðri skólum og langdvöl í amerískum og ev-
rópiskum stórborgum hefir þroskað hana upp yfir
þann smásálarlega flokkaríg, sem kipt hefir andleg-
unr vexti úr okkur flestum.
Eg dauð-öfunda þá, sem eiga enn þá þá ánægju-
stund fram undan, að horfa á myndir hennar og
hlusta á mál hennar.
Úr því eg tók mér penna í hönd, Virðist mér ekki
óViðeigandi að minnast á þær samkomur, sem við
höfum sjálfir haldið. Síðast liðinn vetur var leik-
urinn Tengdamamma leikinn í Blaine, á Point Ro-
berts og í Seattle af leikflokki héðan úr bænum. —
Það er naumast viðeigandi fyrir mig að dæma um
leiklist okkar Blaine-búa, en eg held, að þegar allar
kringumstæður eru teknar til gréina, hafi okkur tek-
ist furðanlega, og mér finst unga fólkið, sem tók
tíma sinn frá námi eða vinnu, eigi þakkir sk'ilið fyr-
ir framkomuna og viðleitnina að sýna þennan að-
laðandi sveitarleik, sem gerir bæjar baðstofuna að
alheims leiksviði í baráttunni milli andstæðra hugs-
ana æsku og elli.
Undarlegir menn erum við, landarnir. Þá sjald-
an að unga fólkið fæst til að gefa gaum a'ð einhverju
íslenzku, er vandlega um það þagað, svo umgetning-
in geti engum öðrum orðið til upphvatningar. Þó um
það sé látlauts glamrað, að íslendingar séu að tapa
bæði tungu og þjóðerni. En séu bæjar eða bygðar-
fréttir skrifaðar, gerast menn málóðir um matar-
véizlur og annað því líkt.
Jæja, eg vil að endingu votta ykkur Winnipeg-
búum alúðar þakklæti fyrir framkomu ykkar á af-
mælishátíðinni. Þið hafið þar sem oftar bjargað
vorum þjóðarsóma og aukið vort álit.
H. E. Johnson.
Manitoba Co-operative Dairies Ltd.
= 846 Sherbrooke St. - ; Winnipeg,Manitoba =
.Ti 11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 i=
Þeir íslendingar, er í hyggju hafa aS flytja búferlum til
Canada, hvort heldur er heiman af íslandi eða frá Bandaríkjun-
um, sendi skriflegar fyrirspurnir til ritstjóra Lögbergs.
Bernskuminningar.
Eftir Ólaf Ólafsson, fríkirkjuprest.
Svo bar við einhvern dag í vor,
sem leið, að eg á förnum vegi mætti
góðkunningja mínum, Guðmundi
bóksala Gamalíelssyni. — Hann
sagði mér þá þær fréttir, að hann
væri að undirbúa útgáfu úrvalsrita
séra Magnúsar sál. Grímssonar,
skálds og fræðimanns, í minning
þess, að á þessu ári (1926) eru lið-
in 100 ár frá fæðingu séra Magn-
úsar; ætti þar með að fylgja æfi-
saga og mynd skáldsins.
Mér þótti þetta góðar fréttir, og
eg beinlínis taldi tímana þangað til
að bókin kom út. Eg þóttist vita,
að er eg fengi að sjá þessa bók, þá
mundi eg í henni mæta gömlum vin-
um frá fyrstu bernskudögum mín-
um.
Sú varð líka raunin á. — Ejóðin
í bókinni hafa mint mig á margt
og rif jað margt upp í huga mínum,
sem þar hefir legið falið, eins og
frækorn í jörðu, frá því að eg var
dálítil óvitadrengur, en með opin
augu og eyru þó til að sjá og heyra,
eftir vonum, það sem gerðist í
kringum mig.
Eg fæddist og lifði min bernsku
ár í Viðey, á hinu góða og stór-
merkilega heimili þeirra merkis-
hjóna Ólafs sál. Stephensen jústiz-
ráðs og frú Sigríðar Þórðardóttur
Stephensen. Ber eg svo margar góð
ar minningar úr því Berurjóðri
barnæsku minnar, að mér hefir
lengst af æfinnar fundist, að Viðey
væri helgur staður, og þangað mætti
“enginn óþveginn líta,” heldur en
að Helgafelli forðum.
Séra Magnús sál. Grímsson var
prestur á Mosfelli og þjónaði Við-
' eyjarkirkju fyrsta hálfa áratuginn,
sem eg lifði. Eg heyrði mikið um
hann talað á fyrstu æfiárum mín-
um, því hann þótti þá afbragðs
skáld, og eg heyrði vinnufólkið
syngja kvæði hans dagsdaglega í
rökkrunum á veturna, í “Stúlkna-
loftinu,” sem kallað var, einkum
þessi tvö: “Lóan x flokkum flýgur”
og “Gleði öll, unaðsstund”; var það
einlægt sungið með laginu: “Heims
um ból” að mig fastlega minnir; og
eg var kornungur, þegar eg fór að
gala þetta með stúlkunum á kvöldin.
Eg hefi því lengi borið í blóðinu
aðdáun að og hlýju yl til séra
Magnúsar Grímssonar. Hann var
fyrsti sóknarpresturinn minn, og
hafði skírt mig, og eg heyrði í
bernsku aldrei á hann minst öðru-
vísi en með aðdáun og virðingu.
Séra Magnús dó í blóma lífs-
ins, 18. jan. 1860, úr taugaveiki,
aðeins hálffertugur að aldri; þá var
eg 4 ára gamall og um það bil 4
mánaða.
Halastjarnan.
Nú má spyrja, hvort eg minnist
þess, að hafa séð séra Magnús sál.,
svo að eg muni og þori með það að
fara.
Já! Auðvitað hefi eg séð hann oft-
ar en einu sinni, án þess að eg muni
það; en—eg man hann í eitt skifti,
og man hann glögglega. Myndin af
honum í þetta eina skifti er skýr í
huga mínum. Og þetta hefir að lík-
indum verið seint á árinu 1858, er
eg var þriggja ára og tveggja til
þriggja mánaða.
Þetta kann að þykja ótrúlegt; en—
eg get fært sæmilegar sannanir fyr-
ir þessu; að minsta kosti mjög mikl-
ar líkur.
Það, sem veldur því, að eg man
eftir honum í þetta skifti, var um
talsefnið, sem í þetta sinn var verið
að ræða um. Og—það var verið að
tala um halastjörnur.
Jú! Þær upplýsingar um þetta
efni, sem eg hefi fengið hjá fróð-
um mönnum, segja að árið 1858
hafi verið einstaklega frjósamt
halastjörnuár, ef eg má kveða svo
að orði. — Þá fundust þrjár hala-
stjörnur. Tuttles halastjarnan fanst
4. jan. 1858, Winniches halastjarn-
an fanst 9. mars 1858, og Donatis
halastjarnan fanst 2. júní 1858. Og
hún sást með berum augum 10.
september sama ár og síðan fram í
okt., og var skærust um mánaða-
mótin.
Nú er á það að líta, að á þessum
tímum stóð öllum þorra manna
mikill ótti af halastjörnum; hugðu
menn, að þær boðuðu reiði Guðs og
gætu með hala sínum glatað jörð-
unni, ef hann snerti jörðina. Var
því eðlilegt, að mikið yrði, og víða,
umtal um þær, ef menn visu að þær
voru á slangri nálægt jörðunni; svo
hefir líka sjálfsagt verið haustið
1858.
Það, sem eg man eftir í þetta
umrædda sin var þetta: Séra Mag-
nús Grimsson var um kvöld stadd-
ur í ‘skrifkamersinu’, einkaherbergi
Ólafs sál. Stephensen; þar var
hann líka, og eg sá þriðji. Eg stóð
við skrifborð húsbóndans og sneri
fram á gólfið, séra Magnús stóð
frammi á gólfinu og horfði út í
gluggann, en Ólafur Stephensen
sat í legubekknum; voru þeir að
tala saman.
Andlitsmynd séra Magnúsar er
glögg enn í huga mínum, og hefir
verið alla æfi mína. Andlitið fremur
langt og mjótt, andlitslitur hvít-
leitur, svartur skeggkragi utan um
andlitið og undir höku, eins og
myndin af honum sýnir. En—svo
man eg það sem myndin sýnir ekki,
og það var það, að hann hafði
svartar eða mjög dökkar tennur og
var að reykja úr fremur stuttri
trépipu; á það var mér starsýnt,
því í Viðey reykti enginn.
Hugsanlegt er að þetta hafi verið
haustið 1859, er eg var f jögra ára.
En hitt er líklegra, að það hafi ver-
ið 1858, halastjömuárið, og eg að-
eins á fjórða ári. Eg hefi minst á
þeta atriði svo rækilega, af því að
það sýnir, í mínum augum, að börn
geta stundum munað langt aftur i
liðnu tímana, ef eitthvað hefir kom-
ið fyrir, sem hefir eins og brent
sig inn í meðvitund þeirra.
Ef vel er leitað, mun mega finna
allmörg dæmi þess, að menn munu
instaka atburði, er gerðust, er
menn voru þriggja ára.
Þegar séra Guðmundur Johnsen,
tengdafaðir minn, flutti að Amar-
bæli, þá fór hann landveg norðan
úr Eyjafirði og suður að Arnar-
bæli, með alla sína fjölskyldu, 5
börn og konu. Þá var konan mín á
fjórða ári; voru þær systurnar hún
og Margrét, er síðar átti Jóhannes
Ólafsson sýslumann á Sauðárkróki,
fluttar í kössum, er voru silaðir
upp á klakkána, hvor á móti öðr-
um, og gátu þær talað saman yfir
reiðinginn.
En—konan mín man enn ljós-
lega eftlr einsökum viðburðurn í
ferðinni, svo sem því, er þær við
Héraðsvötnin, að hún ætlar, voru
teknar úr kössunum og reiddar
fyrir framan karlmenn, þegar tjald-
að var á Grímstunguheiði^ og er
þær komu að Kalmannstungu og
urðu fyrir þeim vonhrigðum, _ að
Kalmannstunga var ekki “bærinn
þeirra,” sem sé Arnarbæli.
Hún man og eftir því, að er hún
var hér um bil a 6. ari, þa var
mikið halastjörnutal og halastjörnu-