Lögberg - 22.09.1927, Blaðsíða 3

V
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. SEPTiEMBER 1927.
««. B.
Islandsminni.
Flutt á Iþróttavelli Akureyrar
17. júní 1927.
“En lágum hlífir
hulinn verndarkraftur
hólmanum, þar sem
Gunnar sneri aftur.”
Þjóðsögnin um Gunnarshólma
er bæði fögur og spakleg. Al-
grænn og síungur verst hann á-
gangi vatna í víðu landbroti
Markarfljóts og Þverár. Aldir
komu og aldir fóru. Ár og daga
ruddu bólgin jökulvötn sandinum
úr leynum fjallanna út yfir hið
fegursta gróðurlendi og breyttu
því í eyðimörk öllu, nema hólmin-
um “þar sem Gunnnar sneri aft-
ur.”
Gunnarshólmi er, þar sem hann
stendur í sandauðninni, ímynd
þeirra stunda og iþeirra verka, sem
hafa megingildi fyrir líf manna.
Ef djúptækir atburðir í lífi okkar
heimta þrek okkar alt, fórnfýsi
okkar skilyrðislausa, og við verð-
um við kröfunum, þá verður sú
stund heilög. — Ef okkur opnast
á leiðamótum í lífi okkar sýn um
kjörlönd hæstu þrár og dýpstu
elsku nxannanna, þá er sá staður
heilagur.
Þegar við skiljum, að innra lífs-
gildi verpur helgi yfir stað og
stund, þá skiljum viS um leið eðli
ættjarðarástárinnar. — Eg hefi
verið fjarvistum frá Islandi og
þráð það hverja stund. Eg hefi
séð draumland þrár minnar rísa
við árdagsbjarmann, — sólstaf-
að land, grænmötlað, jöklum
skygnt með andblæ vorsins í
hverjum dal. Það var ekki hið
eiginlega efni landsins sjálft, sem
hugur minn leitaði, ekki steinar
þess, mold þess eða gróður. Hann
leitaði staða, þar sem eg hafði
átt stórar stundir í 1 lífi mínu.
Hann leitar heilagra staða, þar
sem gerst hefir merkilegur þátt-
ur í sögu alls mannkyns. Hann
leitaði staða, þar sem mér hafði
opnast sýn um kjörland framtíð-
arkynslóða íslendinga. Hann leit-
aði endurfunda horfinna stunda
og fjarlægra staða, þar sem eg
hafði teygað unað fegurðar-
nutna frammi fyrir'svipstórri út-
sýn yfir vötn og velli, fjöll og
firnindi, línur og liti þessa bless-
aða lands.
Falslaus ættjarðarást er engin
ímyndun eða uppæstur hégómi,
eins og sumir vilja telja. Sönn
ættjarðarást er ekki þóttafull né
drambsöm, ekki sérgóð og kald-
lynd gagnvart umheiminum. Hún
er að eins trygð við lífsgildin,
trúleikans viðnám á stöðum skyld-
unnar. Hún á rætur í trygglyndi
mannsins og ástar til þeirra
stunda, sem hafa markað djúpt
og atburða, sem hafa skift örlög-
um, til þeirra staða, þar sem æfi-
saga horfinna kynslóða gerðist og
þar sem saga óborinna kynslóða
á að gerast.
Heill sé þeim stórhuga umbóta-
mönnum, sem vilja bæta mein
allra jarðabúa. Þeir eru fulltrú-
ar hinnar ósíngjörnu viðleitni. En
þeim missýnist stundum um verk-
efni og horfa langt yfir skamt.
Þeir líta á hin stóru alþjóðarverk-
efni, en sézt yfir nauðsynjaverkin
í næstu fótmálum. Þeir líta ekki
ætíð á þann óræka sannleika, að
þjóðirnar jiverða þygðar upp af,
einstaklingum, þjóðlöndin af
heimilum og alríki jarðar af þjóð-
löndum, og að grunnurinn undir
þessari byggingu allri eru ein-
staklingarnir, skapgerð þeirra,
þrek þeirra og siðgæði. Þar sem
er veruleg ,veila í mannfólkinu,
verður ekki bygt sterkt þegnríki.
Þungi hinnar miklu og alvarlegu
ákvörðunar mannlífsins leitar á
grunninn, jafnt þar sem bilun er
í múriniTog veldur ægilegu nið-
urbroti og slysum í æfi og sögu
þjóðanna.
Fyrir því er það æðsta nauðsyn
í mannfélagslegum efnum, að
vinna fyrst og trúlega hin næstu
verkefni, efla þrek og siðgæði
samþegnanna, byggja traust frá
íótum. Sannastur ættjarðarv'in-
ur er beztur alheimsborgari.
Honum sézt ekki jrfir höfuðskil-
yrði allrar mannkynsfarsældar,
að leggja trúlega sinn stein í
grunninn undir þ^jrri byggingu,
sem á að standa víðum og traust-
um múrum um alla jörð og skjóta
turnspírum sínum til himna.,
Talið er, að landspildur stórar
umhverfis ísland hafi rofnað í
byltingum jarðskorpunnar og
sokkið í hafið. ísland stendur á
bergrimum þessara hrundu landa
eins og Gunnarshólmur í land
broti Markarfljóts og Þverár
Djarfmannlegur trúleikur Gunn-
ars á Hlíðarenda varpaði helgi á
hólmann. Nú er það verkefni okk-
ar íslendinga að láta líf okkar og
verk varpa helgi á þennan hólma,
sem við byggjum, höfum bygt og
munum byggja. Hann á að verða
áfangastaður á leið mannanna,
þar sem lítil þjóð vann ætlunar-
verk sitt trúlega, þar sem hún
“sneri aftur” frá lítilmannlegu
undanhaldi þrekleysingjans til
djarfmannlegrar sóknar gegn
hverskonar ægivaldi örlaganna,
þar sem hún fann sjálfa sig, dýr-
ustu kosti sína og skapeinkunnir,
Og þar sem fámenn þjóð skapar
einstæðan en haldgóðan þátt í
menningu þjóðanna.
Þið vitið ofurvel, að á þessu
landi einu getum við unnið slík
ætlunarverk. Við erum kynkvist-
ir á þjóðmeiði, sem hefir hlotið
sérkenni sín gegn um sögulega
þróun í þessu landi. Hugsun þjóð
arinnar er runnin eins og upp-
spretta úr bergi fortíðarinnar.
Þróun okkar öll og þjóðarhugs-
un er mótuð af framtíðarætlun-
um horfinna kynslóða v þessa
lands. Og þær framtíðarætlanir
eru skapandi máttur í eðli okkar
og athöfnum. Hvenær sem við
af léttúð eða yfirlæti köstum frá
okkur sögulegum verðmætum,
slítum við þráð sögunnar og van-
helgum þann stað, sem við stönd-
um á. Og refsidómur slysanná
Þœltir úr sögu hestsins
Eftir Ludvig C. Magnússon.
Ferð Árna lögmenns^er hann
reið “Högna” á þrem dögum, nótt
og dag, frá Brú á Jökuldal, yfir
gróðurlausar auðnir og öræfi,
mýra flóa og fen, vestur á Þing-
völl, og kom á síðustu stundu til
alþingis og bjargaði málum föður
síns, Odds biskups Einarsonar í
Skálholti, hefir alla jafna verið
talin ein hin frækilegasta för, sem
farin hefir verið hér á landi ein-
hesta.
Það er ekkert einsdæmi, að hest-
ur, eða vöntun á hesti, hefir vald-
ið úrslitum, sem mikils hafa
varðað. Oft hefir hestur bjargað
lífi manna á örlagaríkri stundu og
þannig ráðið forlögum heillar
þjóðar eða þjóða.
Frá ómuna tíð hefir hesturinn
verið manninum frábær vinur og-
dauðtryggur þjónn. í ófriði og á
friðartímum, við vinnu og að leik-
um hefir hann ótrauður beitt
þreki sinu og þoli, og oft án verð-
ugs þakklætis og viðurkenningar
fyrir dyggilega þjónustu.
Islendingar standa í mikilli
þakkarskuld við hestinn. Hvernig
hefðum vér megnað að byggja
vort ógreiðfæra og strjálbýla
land, ef vér hefðum eigi notið
krafta hans, þar sem fram á þenn-
an dag, að kalla má, öllum sam-
göngum er viðhaldið með hjálp
hestsins.
Uppruni og þróun.
Þegar Evrópumenn komu fyrsta
sinni til Norður- og Suður-Ame-
ríku, voru þar engir hestar til.
Indíánar, sem nú um langan ald-
ur hafa verið afburðamiklir hesta
menn, urðu mjög undrandi og
óttaslegnir, er þeir sáu í fyrsta
skifti hesta þá, er Spánverjar
fluttu yfir Atlantshaf. Á Pam
pas í 'Suður-Ameríku eru svo kall-
aðir villihestar, en það eru af-
sprengi hinna tömdu hesta, er
kemur yfir okkur og slær okkur í i Spánverjar fluttu með sér.
duftið.
“Dauft er í sveitum, hnípin þjóð
í vanda”, kvað Jónas Hallgríms-
son. Yið erum staddir á alvar-
legum leiðamótum, íslendingar.
Við höfum tekið upp hætti er-
lendra þjóða um atvinnubrögð og
skifti okkar í milli. Og við höf-
um fengið öfgar og ófarnað fjár-
hyggjumenningarinnar inn í land-
ið. Við höfum fengið rangsleitni
i í atvinnurekstri, þjakaðan og æst-
an öreigalýð, hóflausa eyðslu og
yfirlæti, syndaflóð veraldartízk-
unnar og botnlausar skuldir.
Eg hirði ekki um að telja ein-
stök dæmi, eins og drengjakolla
og silkisokkka, sem jafnan er klif-
að á. Mér nægir að benda ykkur á
þann alvarlega heildarsannleika,
að sú þjóð, sem liggur jafn mar-
flöt fyrir erlendri sníkjumenn-
ingu, eins og við gerum íslend-
ingar, hún er á undanhaldi, þar
sem hún á að veita viðnám, hún
er að gleyma bókmentum sínum,
glata þjóðerni sínu, missa sjónar,
á verðmætum sálar sinnar. Hún
er að vanhelga þá jörð, þar sem
undangengnar kynslóðir Islend-
Má það því merkilegt heita, að
víða í Ameríku hafa fundist
steingerfingar af útdauðum hest-
um, sem gefa bezta hugmynd um
þroskasögu hestsins. Það er jafn-
vel álit margra, sérfræðinga í
þessum efnum, að úppruni hests-
ins og elzta tilvera hans hafi ver-
ið í Norður-Ameríku. Þaðan sé
hesturinn kominn til Suður-Ame-
ríku og síðar til Evrópu, er At-
lantis tengdi við Ameríku.
Það er óvíst, af hverju hestar
gereyðilögðust 1 Ameríku, en
margt virðist benda í þá átt, að
ameríska Ijónið eigi ekki litla sök
á því, því að það er enn einn af
skæðustu óvinum hestaræktar-
innar í ýmsum héruðum Suður-
Ameríku.
Enski Shire-hesturinn, sem er
185—189 cm. að stangarmáli á
hæð og 900'—1000 kg. að þyngd,
er nú talinn að vera stærsti og
þyngsti hestur jarðarinnar. Því
verður ekki neitað, að það er
leifar af tám þeim, er voru á for-
feðrum hans; eru það utan- og
innanfótarbein á legg hans. Þess-
ar táleifar álíta menn að sam-
svari eða séu leifar af 2. og 4.
tá, sem voru á frumföður hests-
ins.
Eins og getið hefir verið, ihafa
engir hestar verið til í Ameríku
frá ómunatíð; hafa þeir verið út-
dauðir þar, löngu áður en sögur
hófust, og ekki getað komið þang-
að aftur, því Ameríka var þá slit-
in frá austurhelmingi jarðar. Og
verður því að leita annars staðar
að þeim villihestakynjum, sem eru
forfeður að tömdu hestakynjunum
og mun Asía koma þar helzt til
greina.
" Menn greinir mjög á um, af
hvaða villihestakyni sérstakt, tam-
ið hestafcyn er komið, því svo mjög
hefir hesturinn breyzt síðan hann
var beizlaður; veldur því margt,
svo sem breytt lífsskilyrði og kyn-
bætur eða kynbreyting, sem menn
hafa gert á honum. Þó vil eg geta
þess, að í Asíu eru enn hestar,
sem hafa lifað villilífi frá elztu
tímum, og svipar þeim talsvert
tH norsku hestanna, og í Afriku
má benda á Zebra-hestana, sem
líklegt er að séu afsprengi Afríku-
hestanna.
Eiginleikar og skapgerð.
Þegar litið er á hestinn, sést
fljótt, að hann er hlaupadýr,, en
það eru dýr þau, sem nota hlaupa-
hæfileikann í lífsbaráttu_ sinni:
til að forða sér í lífshættum og
til þess að fara yfir sem stærst
svæði í leit að fæðu. Líkami
hestsins bendir á þenna hæfileika
hans: fæturnir eru mjóir og hóf-
arnir vel fallnir til að gera hann
hæfan til hlaups. Hann er einn-
ig grannur og léttur; þrátt fyrir
það, er hann mjög sterkur og
þolinn, og þarf ekki annað en
minna á, að íslenzki hesturinn,
þetta smávaxna dýr, getur hlaup-
ið með 100 kg. þungan ístrumaga
í þungum reiðfötum allan daginn,
og farið 50—70 km. vegalengd í
einni striklotu.
Menn hafa sjaldan gert mikið
úr andlegum hæfileikum hestsins,
fremur en annara dýra, og hafa
látið þar gamla og margtuggna
setningu villa sér sýn. Setningin
hljóðar þannig: “Eins og skyn-
lausar skepnur.” Hefir hún ver-
ið dýrunum hinn versti óvinur og
mörgum níðing þægilegt skálka-
skjól.
Þeir sem hafa augun opin og
eru ekki eins og “skynlausar
skepnur”, munu bæði í viðkynn-
ingu sinni við hestinn og önnur
dýr, komast að því, að mönnum
skjátlast hér sem oftar. Þeir munu
sjá, að hesturinn er gæddur
mörgum þeim andlegu eiginleik-
um, sem dáðst er að, ef þessir
eiginleikar birtast hjá mönnun-
um. Og verðum vér að játa það,
upp á sína tíu fingur um eignir 10—12 menn, sem á þessum fén-
lipurð og skilning. í taumhald-
inu má segja, að mætist vilji
beggja, manns og hests, og verð-
ur hann því að vera mjög sam-
stiltur, ef vel á að fara. Og
sumir hestamenn halda því fram,
og það með réttu, að athugi mað-
ur með skilningi hreyfingar
hestsins á taumunum, þá megi
bezt þekkja skapgerð hans.
Mikla athyglisgáfu hefir hestur-
inn til að bera; kemur hún fram
í ratvísi hans, og ekki sízt í úr-
ræði hans í ófærum og réttum
dómi á beztu leið út úr ófærun-
um eða yfir yfir þær. Af yfir-
borði kolmórauðs jökulvatns mun
vanur vatnahestur geta rétt til
um bezta vaðið eða sundið.
Ef til vill mun fáum hér á landi
kunnugt um, að hesturinn er
mjög söngelskur, en það er al-
kunnugt þar sem músík er höfð
um hönd í nærveru hesta, t. d. í
hernaði. Meiri not og yndi mun
hesturinn hafa af músík en marg-
ar þær manneskjur, sem ryðjast
inn í sönghallir til þess að þykj-
ast hlusta á músík, en eru þeirri
stundu fegnastir, þegar “hávað-
inn” er á enda. Heyrt hefi eg
getið um áburðarhest hér á landi,
sem kom alt af heim undir bað-
stofuglugga, þegar hann heyrði
harmoníumspil út um gluggann,
og fór ekki frá honum fyr en spil-
ið hætti; þetta gerði hann, þó að
hann hefði verið notaður til hey-
flutninga allan daginn, og nýbú-
ið væri að sleppa honum. Sýni
mennirnir meiri söngást.
Jafnaðargeð hestsins er dá-
samlegt og sáttfýsi hans við for-
lög sín, sem oft eru hryggilega
hæð og vegur 225—450 kg. En
inga hafa veitt viðnám og þolaðiþ^ er þessi stærðarmunur mjög
Þetta Fræga Heilsulyf Er
Notað af Miljónum Manna.
í mörg ár hefir Nuga-Tone,
þetta meðal, sem frægt er fyrir
að bæta heilsuna, reynist sannur
vinur manna og kvenna 1 millíóna
tali, þegar þeim hefir riðið mest
a. Þetta undra meðal gerir blóð-
ið heilbrigt, styrkir veikar taug-
ar og stælir vöðvana, læknar nýr-
un og önnur aðal líffæri. Nuga-
Tone veitir endurnærandi svefn,
bætir matarlystina og meltingna,
gerir menn feitari og kemur því
til leiðar, að þeir, sem veiklaðir
eru orðnir, verða miklu frískari
og líður langtum betur en áður.
Það læknar höfuðverk, svima og
meltingarleysi, nýrnaveiki, blöðru
sjúkdóma og andremmu, hreinsar
tunguna og kemur heilsunni yfir-
leitt í gott lag.
Nuga-Tone fæst hjá öllum lyf-
sölum og því fylgir æfinlega á-
byrgð. iReyndu það í 20 daga, og
ef þú ert ekki fyllilega ánægður,
þá skilaðu afganginum og fáðu
aftur þína peninga. Fáðu þér
flösku af Nuga-Tone í dag, og
bættu þannig heilsu þína og auktu
kraftana. Forðastu eftirlíkingar,
því ekkert annað getur jafnast á
við þetta ágæta meðal.
mestu þjá^iingár og raunir, sem
hægt er að leggja á mennina.
Minni íslands er minni þjóðar-
innar, er landið byggir, því þjóðin
er landið og landið er þjóðin. Og
sérhver ósk um velfarnað ætt-
jarðarinnar verður bæn, verður
lögeggjan til ibúa landsins um að
veita djarfmannlegt viðnám, sýna
hófsemi og stöðuglyndi í hverri
raun. örlög íslendinga og sögu
landsins ráðast á næstu áratugum.
Þá ræðst það, hvort okkur tekst að
koma nýmyndun þjóðlífsins á ís-
lenzkan grunn og móta hana ís-
j lenzkri hugsun, hvort okkur tekst
1 að tryggja framtíðarheill lands-
manna til sjávar og sveita, elleg-
ar við verðum örmagna skulda-
þrælar erlendra þjóða og rótslit-
inn dreifilýður í örfoka landi.
Gunnarshólmi hefir staðist
flaum þungra strauma öld af öld
og veitt viðnám skaðsemdaráhrif-
um tímanna. Hann er heilagur
staður, af því að einhver glæsi-
legasti íslendingur og hetja
hlýddi þar köllun hjarta síns og
“sneri aftur” þó að á móti sekt
og dauða væri að ganga. ísland
hefir staðist flaum aldanna, af því
að þjóðin hefir jafnan átt trúa
menn. Við erum arftakar hins
liðna, en feður og mæður þess,
sem á að verða. Framtíðarörlðg
lands og þjóðar velta á skapfestu
okkar, órofatrygð okkar við sögu-
leg og andleg verðmæti þjóðar-
innar. Einskonar innhvarf hvers
og eins, inst að kjarna lundernis
og skapgerðar, er leiðin til þess
að finna þau lífsgildi, er stæla
vilja okkar, til í>ess að ljúka
drengilega þeim þætti, sem okk-
ur er falinn í sögu íslendinga.
nágranna sinna (i sveit) og svo
um skuldir. Hinsvegar eru laga-
ákvæðin ljós um allan frádrátt,
bæði ómagafrádrátt og atvinnu-
kostnað. öll höfuðatriði eru
þannig lögð upp í hendur skatt-
nefndar.
Það skal eg játa, að skatta-
nefndirnar virða lauslega dauða
muni, í sveit, þar sem um svo fá-
skrúðugan garð er að gresja, en
engir menn fá sig til að þraut-
leita að smámunum, sem enga
niðurstöðu gefa, sem teljandi sé.
Búin eru virt t. d. lifandi fé, eins
og þau standa í verði. Fæði er
virt lægra en það gengur kaupum
og sölum í kaupstað, og svo mjólk-
in viðlíka. Mjólkin er önnur að-
al tekjulind bænda, einnig þar
sem hún gengur til fæðis heima.
Ull og frálagsfé er metið eins og
það selst á kauptorginu. Þannig
hefir þessu máli verið hagrætt í
Þingeyjarsýslu; og svipuð mun
vera aðferðin í öðrum sýslum,
eftir því sem eg hefi frétt. Mér er
þetta málefni nokkuð kunnugt,
því að eg hefi verið í skattanefnd
og unnið í henni vikutíma á vetri
— fyrir 1 kr. á dag, þ. e. ver-
ið svo sem hálf-matvinnungur.
Það vill svo vel til — eða illa, að
eg get látið hvern sem les orð
mín, svo að segja þreifa á því, að
bændur geta ekki náð í skattgjald,
þorri þeirra, þó að þeir telji lauk-
rétt fram.
Svo er háttað fjárhag þeirra
upp og ofan, og fjórði partur úr
1 kú og 6—10 ær koma á hvern
heimilismann, til framfæris.
Kyrnytin verður eigi seld út úr
aði lifir, t. d. hjón með sex börn-
um og fjórum kaupahúum. Hver
maður, sem þekkir réttar áttir og
veit að sól kemur upp í austri og
sezt í vestri, getur reiknað kostn-
að við þetta bú og afurðir þess, og
ef hann nennir þvi, mun hann
reka sig á það, að afgangur er
enginn. Sum. s.l. ár hefir mikið
skort á, að stæði í járnum. Og þó
hafa skuldir þotið upp eins og
gorkúlur
Svo ramt hefir kveðið að hall-
anum undangengin ár, að fjöldi
bænda hefir eigi borgað þegn-
skapargjöldin í raun og veru. Eg
kalla ekki að borguð sé, þó að þau
sé skrifuð f lánsreikning, sem á
að borga, en er ekki hægt, þegar
niðurstaða ársins kemur í ljós.
Þannig hefir gengið hér í sýslu,
og væri þá vel, ef betur hefði
gengið í öðrum sveitum landsins.
Það er sannleikur, þó svartur sé,
að útgjöld atvinnurekenda til
kaupafólks, sveitar og lands — þ.
e. ríkisins — eru svo gífurleg, að
þorri manna fær eigi undir risið
og er þegar fallinn flatur.
Sjáandi og hugsandi menn í öll-
um áttum vita þetta, en hafa hik-
að við að nefna það opinberlega.
Eg nenni ekki að dylja sannleik-
ann, úr því að mér sýndist að
bera stallbræður mína undan því
ámæli, að þeir hefðu brögð í tafli
við framtal skattskýrslnanna og
samningu skránna. G. Fr.
—Morgunbl.
SÖGUFÉLAGIÐ.
Rit þess 1927 eru: íslenzkar
þjóðsögur og æfintýri (Jóns
grimm. Með jafnaðargeði er hann ] húsinu aJment, næst ekki í mark-1 Árnasonar) I, 3; Alþingisbækur
mörg ár í þjónustu þeirra, semjag_ Segjum að sex dilkar komi ájlslands, V, 3; Landyfirréttardom-
oft eru honum verstu böðlar, þjá-
ist oft daglega í höndum þeirra,
en gengur þó á hverjum degi með
rósemi og sálarspekt til þrælk-
unar; svo lítil gremja hefir sezt
nef hvert til frálags. Það sem j ar og hæstaréttardómar í ís^nzk-
fram yfir er — ef nokkuð skyldi um málum III, 2; Blanda, froð
vera — má ætla fyrir viðhaldi
fjárins og svo vanhöldum. Ullin
af fénu, er sízt of hátt reiknuð.
er sýnt. Sýnir það, að erfitt er að
drepa þessar dygðir hans, oft erf-
iðara en hjá mönnunum.
Þegar svo ber undir, sýnir hest-
urinn mikinn sjálfsmetnað og
sómatilfinningu. Þekkja allir
þetta upplag hans í samreið eða
kappreið.
Þakklætis og samúðartilfinning
er rík hjá hestinum. Má oft sjá
fagnaðarglampa í augum hests,
þegar hann hittir vin sinn, hvort
sem það er maður eða hestur.
Þakklæti sitt sýnir hann með því,
að gera meira fyrir þá, sem eru
honum góðir, en aðra.
Þegar vér nú lítum á alla þessa
eiginleika hestsins, og vitum að
þeir eru eign flestra þeirra, þá
getum vér ekki annað en fundið
til samúðar með honum og virt
hann, því að hann hefir þá eig-
inleika, sem vér dáumst að og
að menn eru oft “dýrslegir” eða virðum hvar sem vér fiunum
andlega skyldir dýrunum, þegar j :}>a* ^í ^fr^^^sem^hestunnn
hið bezta í fari þeirra gerir vart
að honum út af meðferðinni, að, hó að gert sé rég fyrir, að hana
hann tekur með góðlyndi og fögn-lþurfi tii sveitargjalda og kirkju-
uði hverju vinarhóti, sem honum j gjaida j,ag( sem bóndinn hefir
þá til að standast útlend vöru-
kaup, vinnufólkshald, jarðaraf
leikur gamall og nýr, II1, 4; Grund
í Eyjafirði. 'Saga hennar eftir
Klemens Jónsson, 3. hefti. Fé-
lagið er nú að rétta við fjárhags-
lega og mun verða skuldlaust eða
skuldlítið að fáum árum liðnum.
Segir svo í skýrslu félagsins, er
fylgir bókum þessa árs: — “Ell-
við sig, og dýrin oft “mannleg”
feikna mikill stærðarmunur á !þegar hið versta er uppi á ten.
honum og íslenzka hestinum, sdm
er 112—140 cm. að stangarmáli á
-Dagur.
J. Þ.
lítill á mót? við þann stærðar-
mun, sem ér á milli núlifandi
hesta og þess litla dýrs, sem rekja
má ætt nútíðarhestsins til, lið
fram af lið, og þvi má nefna frum-
’föður alls hestakyns.
Þetta litla dýr, sem lifði á jörð-
inni fyrir mörgum miljónum ára,
var að eins um 26 cm. og voru
fimm tær á hverjum fæti og námu
þær allar við jörðu. Allir geta
ímyndað sér, hvílíkar hættur hafa
vofað yfir þessu varnarlitla smá-
dýri, er óvinir þess steðjuðu að
þvi. Eina ráð þess hefir verið að
spretta úr spori, en jafnaðarlega
hefir það varla haft meiri flýti
til að bera en allflestir óvinanna.
Hafa líka hinar mörgu tær frekar
verið til tafar á flóttanum.
Sú breyting verður á afsprengi
þessa dýrs, að tvær tærnar taka
að styttast og hverfa svo, og hef-
ir það gert afstöðu þeirra betri
gagnvart óvinunum, gert dýrin
fljótari í förum.
Alt er breytingum háð. Frá
upphafi heims hefir stöðug þró-
un gerst, hvort heldur litið er á
hið andlega eða hið líkamlega.
Hið óyjúfanlega þroskalögmál er
sígildandi.
Á næsta skeiði sjást dýr, sem
eru töluvert stærri en þau, er áð-
ur voru til, og hafa þau þrjár tær
á hverjum fæti og nema þær allar
við jörðu. Því næst dýr með þrjár
tær og kemur að eins ein táin við
jörðu. Þannig heldur breytingin
áfram, að miðtáin verður aðaltá-
in og hinar hverfa nær því alveg.
Jafnhliða þessum breytingum hef-
ir dýrið þroskast og stækkar, og
fer nú að mega kalla það hest.
Loks kemur síðasta breytingar-
skeiðið, sem er það, að hesturinn
verður alt að því eins og vér
þekkjum hann, með eina tá eða
: hóf.
Á nútíðárhestinum má enn finna
ingnum hjá þeim. /
Ef vér athugum eiginleika hests-
ins með velvilja og fordómslaust,
sjáum vér, að hann hefir eigi all-
fáa eiginleika, sem vér köllum
dygðir, þegar vér lýsum þeim eig- j
inleikum hjá manninum.
Vér virðum mikils þolinmæð-
ina og höfum sæmt hana spak-
mæli: “Þolinmæði þrautir vinn-
ur allar.” Vér verðum að lúta svo
lágt, að viðurkenna, að hesturinn
hefir þessa dygð til að bera í rík-
ara mæli en oft gerist hjá vel sið-
uðum mönnum. Oft má sjá hest
standa hreyfingarlausan og ró-
legan, bíða eftir húsbónda sínum,
sem hefir alveg gleymt honum og
tímanum, vegna krása þeirra, er
honum sem gesti er gætt á inni
í hlýjum húsum.
Hesturinn er stiltur og gætinn;
sjaldan grípur hann fram í fyrir
þeim, er vinnur með honum eða
notar starfskrafta hans. / Hann
bíður rólega, þar til að honum
ber að taka við starfi. Meðan
stigið er á bak eða baggi látinn á
hest, hreyfir hann sig sjaldan.
Átthagatrygð hestsins og trygð á
milli hesta^, er hafa lifað, saman,
er alkunn. Og gerir sá eiginleiki
vart við sig hjá hestinum, er vér
nefnum barngæði hjá manninum.
GamlH eða fullorðnir hestar
sækjast eftir að vera samvistum
við folöld.
Gætni sýnir hesturinn oftast,
þegar ástæða er til. Jafnvel heill
hópur af börnum getur setið á
baki hesti, og hegðar hann sér þá
eins og honum sé fullkunnugt um,
að vandfarið er með klyfjarnar.
í höndum strák- eða stelpuhnokka
eru ólmir hestar oft viðráðanlegri
en í höndum þeirra,, er meira vald
ha£a á taumhaldinu. Má vera, að
það eigi rót sína að rekja til þess,
að hesturinn á þessum ungmenn-
um eitthvað gott upp að unna og
vilji sýna með því að vera stilt-
ur þakklæti sitt. En því mun eins
þann veg farið, að ekki þarf alt-
af sterk átök við hestinn, heldur
hefir verið sviftur frelsi sínu og
gerður að ánauðugum þræl. Einu
sinni lifði hann frjálsborinn úti í
náttúrunni, óháður mönnunum og
aldrei upp á þá kominn, lifði
villilífi sínu, sjálfum sér nógur
og sæll. Vel sé þeim manni, sem
virðir hest sinn og þykir vænt
um hann, sjálfs hans vegna, en
i þeim er í engu trúandi, sem fer
illa með hann. Á meðferð manna
hinum varnarlausa þekkist
mannssálin beit.
(Meira).
Margur hyggur auð í
annars garði.
Sú kredda er algeng í lændi
voru, Nað ein stéttin ætlar, að all-
mikill auður sé í garði hinnar.
Þessi skoðun eða trú, gægist upp
í samtölum manna, og í ritgerð-
um bólar á henni. Oftast stend-
ur svo á þessum misskilningi, að
vanþekkingu er um að kenna, eða
þá grunnfærni, málefnin eigi les-
in nógu vel niður í kjölinn.
Það bar við síðastl. missiri, að
allmerkur borgari í Reykjavík,
sem lagt hefir fyrir sig hagfráeð-
ismál þjóðar vorrar, ritaði um
skattamálin. Sumt í ritgerð hans
var vel athugað, sumt miður, eins
og gengur og gerist. Ræða hans
kom þar niður, að orsökin til þess,
hversu lítill skattur kemur frá
bændunum, væri sú, að þeir teldu
fram með undanbrögðum, “there
is something rotten,” sagði hann.
Brö^ð í tafli, er sízt um of harð-
dræg þýðing á þessum orðum
Vafalaust tel eg það, að vanþekk-
ing valdi þessum orðum, en eigi
annað Iakara. Ef maðurinn væri
gjörkunnugur efnahag bænda
vorra, mundi hann hafa talað
öðru vísi.
Skattalögin og reglugerðin, sem
styður þau, eru svo skýr, að naum
ast verður farið kringum þau í
sveit, þar sem engar sjóðeignir
eru til. Aðaleign bænda er bú-
fé, sem framtalið til hreppstjóra
ber vitni um. Tíundarsvik eru al-
dauða og þarf ekki að gera ráð
fyrir þeim. Skattanefndir vita
gjald og afborgun lána með vöxt-,efu félagsmenn hafa sagt sig ur
eru dilkarnir þ. e. a. s. verð j félaginu eða hröklast úr þvi sa
ir skulda, en 109 nýir felagsmenn
hafa gengið í félagið, þar af einn
æfifélagi, og hefir því félagatal-
an aukist um 91, svo að nú eru
félagsmenn rúmlega 1040. Geta
má þess til eftirbreytni og upp-
hvatningar fyrir aðra, að einn
maður (íStefán Ólafsson frá Kálf-
holti) hefir útvegað 10 af þessum
109 nýju félagsmönnum og greitt
ársgjald þeirra. Er félagið nú
óðum að rétta sig úr fjárhags-
kreppunni, er að því hefir þrengt,
og verður væntanlega orðið skuld-
laust eða ekuldlítið að 2—3 árum
liðnum, ef alt fer með feldu. —
Þess skal loks getið, að styrkur
til félagsins úr ríkisjóði er hinn
sami þetta ár (1927), eins og ár-
ið áður, 3000 kr., þar á meðal til
þess að gefa út framhald Alþing-
isbóka og Dómsafna landsyfirrétt-
arins. Félagsmenn fá samt í ár
miklu meira af bókum, en í fyrra,
eða alls 30 arkir.” — Sögufélagið
hefir unnið gott verk, og þarft frá
upphafi, enda hefir því verið vel
tekið af þjóðinni. Bækur þær,
sem það gefur út, fá félagsmenn
langt undir venjulegu bókhlöðu-
yerði og er því sjálfsagt fyyir alla
bókavini að gerast félagsmenn.
Árstillagið er einar 8 kr., en æfi-
tillag, eitt skifti fyrir öll, 100 kr.
— Loks er þess að geta, að Þjóð-
sögurnar fást alls ekki í lausa-
sölu, og verða menn því að gerast
félagsmenn til þess að eignast
um
sex dilka á nef hvert. Dilkar hafa
gert þessi næstl. ár hérumbil 20
kr. hver. Koma þá á mann 120 kr.,
sem bóndinn hefir til útgjalda.
Og svo er lagt í búið mjólk úr
kýrspena handa manni, þar sem
bezt lætur.
Þarna eru undirstöðutölur, sem
ekki- verðla véfangdar til muna.
Smáatvinna, t. d. af rjúpnaveiði,
kaupstaðarvinnu — t. d. slátur-
húsa — er eigi teljandi og etur
sig upp á vanræktum jarðabóta-
störfum. Þó að hagstofumenn-
irnir eða hagfræðingarnir hleypi
upp eigninni úr 6 lömbum í 8 á
mann, er þeim það guðvelkomið
— eg á við til jafnaðar. Skatt-
getan, þ. e. greiðslugetan, rís ekki
upp frá dauðum að heldur.
Þar sem eg þekki til, hefir börn-
um, fullvinnandi, á heimilunum
verið reiknað hærra kaup, en þau
fá í reyndinni, eða viðlíka, sem
vandalaust fólk fær, til þess að
koma þeim í skatt. Svo langt er
frá því, að vér hérna höfum haft
brögð í tafli skattmálanna. Þessu
mátti haga svo, að bæði foreldrar
og unglingar þeirra losnuðu við
skatt, og þó að svo hefði verið
teflt, mundi það hafa verið rétt
eftir lögunum. Því að búskapur-
inn hefir ekki borið það kaup-
gjald, sem gert hefir verið ráð
fyrir í skattskránum. i
Þar sem 100 ær eru í heimili —
d. e. á jörð — og 4 kýr, má ætla
þetta merkilega ritverk—Vísir.
'Doril Mi ss 3ke
Cjood clhings
DREWRYS
STANDARD
LAGBR
-þefir fengið viðurkenningu og haldið
h^pni í fimtíu ár.
I The DBEWRYS Limited
/ Establlshed 1377
I Wlnnípcg, Phono 57 221
- - —