Lögberg - 27.10.1927, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. OKTÓBER 1927.
Bla. •.
Þorgeir Ljósvetninga-
goði.
Með þessari yfirskrift stendur
ritgerð í 46. tölublaði Heims-
kringlu, 17. ágúst þessa árs. En
undirritaður er Valtýr Guðmunds-
son.
Hér er það fullkomlega látið í
veðri vaka, að kristniboðið á ís-
landi árið 1000, hafi verið lævísi
og landráðum bland'ið. Þar með
er farið ómildum orðum um fram-
komu þeirra Þorgeirs og Gizurar
hvíta í kristnitökumálinu. Verð-
ur sumt af því, sem þar er tilfært,
gripið úr lausu lofti, en gert að
staðhæfingu, sem engar líkur geta
haft til stuðn'ings. Ætla eg að til-
færa hér nokkur slík atriði. Það
fyrsta er það, sem höfundur þess-
arar ritgerðar segir um kristni-
boðið í Noregi, að þar hafi orðið
að ryðja kristninn'i veg með báli
og brandi, og að blóðið hafi flot-
ið í stríðum straumum “undan
sverðseggjum trúboðanna.” Eg
man svo vel sögu ólafs Tryggva-
sonar, að mér er óhætt að full-
yrða, að hér er að mestu leyti far-
ið með rangt mál. Það eru ekki
nema fáir menn, sem láta lífið
fyrir að mótmæla kristniboði ól-
afs konungs. Það var Járn-
Skeggi, er veginn var á kristni-
boðsþingi á Mæri, og þeir Eyvind-
ur kinnrifa og Rauður rammi, er
konungur p'intaði til dauðs. Hinn
fjórði var Þórir hjörtur, er hann
lét hundinn sinn rífa í hel. Auð-
vitað var hér nóg aðgert, af
grimdarverkum, er sízt er mæl-
andi bót.
Annað atriði er það hjá grein-
arhöfundinum, sem engar líkur
eru til — því síður heimildir fyr-
ir, að hafi átt sér stað. Þar segir
hann: “Það voru líka aðrir eig-
inleikar í lundarfari íslendinga,
sem meifa réðu um sigur kristn-
innar, en geðspeki og vizka nokk-
urra meiriháttar manna. Það var
miklu fremur valdafíkn, metorða-
girnd og höfðingjahollusta for-
sprakkanna, fégirni þeirra og
frændafylgi, sem baggamuninn
reið.” Þessi gifuryrði staðhæfir
greinarhöfundurinn, með því að
vitna til ritgerðar B. M. Ólsens
'‘Um kristn'itökuna árið 1000.”
Annað hefir hann ekki fyrir sig
að bera. Geta menn séð, hversu
slík staðhæfing er ábyggileg.
Þá kemur þriðja atriðið: Þar
færir höfundurinn tilboð Gizurar
hvíta um framfylgi sitt til kristni-
tökunnar í samband við launráð
þau, er hann ranglega tileinkar
Gizuri jarli ættniðja hans, við Há-
kon konung gamla, 260 árum síð-
ar. Þar segir hann: “Nokkur lík-
indi eru og til, að sama leikinn
hafi og átt að léika um sjálfstæði
íslands árið 1000.” Og þessi lík-
indi, er höfundurinn kallar, gríp-
ur hann í síðar í grein sinni, máli
sínu til áréttingar. Þar segir
hann: “Sennilega hefir og þeim
ráðum verið beitt við suma þá
heiðnu höfðingja, sem þegar
studdu kristna flokkinn, að lofa
þeim auknum völdum og metorð-
um, þegar alt væri komið í kring,
kristni lögtekin og yfirráð ólafs
konungs trygð yfir landinu, alveg
eins og Gissur jarl gerði og Hall-
varður gullskór, þegar verið var
siðarmeir að koma landinu undir
Hákon konung gamla.”
1 þessum tveim atriðum hér að
framan, gerir V. G. heldur lítið
úr trúarsannfæringu hinna heiðnu
höfðingja, þar sem hann fullyrð-
ir, að hún hafi gengið hjá þeim
kaupum og sölum. Þar með hafi
hinar helgustu tilfinningar þeirræ
—er hann gerir mest úr framar-
lega í grein sinni hvað sterkar
hafi verið -hjá þeim, — verða
lamaðar undir óvissum loforðum
sem veitt eru um aukin völd.
Þannig kemur hún til fara, við
kristnitökuna, hin glæsilega gull-
öld íslendinga, í þessari ritgerð
V. G.
Þá er fjórða atriðið, þar sem
greinarhöfundurinn kemst í beina
mótsögn við það söguatriði, er
hann fjallar um. Þar segir hann:
“Þorgeir var heldur ekki langær
í lögmannsembættinu eftir þetta,
því honum var vikið frá árið eft-
Ir, þó kjörtímabil hans væri þá
ekki útrunnið.” Hér er ekki far-
:ð rétt með, því Þorgeir hafði lög-
sögu árið eftir kristnitökuna, eft-
ir lögsögumannatali Ara fróða,
sem má telja ábyggilegt, því heim-
ildarmann að því telur hann
Markús lögsögumann, “en honum
sagði Þórarinn bróðir hans og
Skeggi faðir þeirra, að því er
Bjarni enn spaki hafð'i sagt, föð-
urfaðir þeirra, er mundi Þórarinn
lögsögumann og sex aðra síðan.”
Hefði kristnitökuárið ver'ið síð-
asta lögsöguár Þorgeirs, hefði
miklu fremur mátt álykta það sem
hér er fullyrt, að honum hafi
verið vikið frá, sökum framkomu
hans viðvíkjandi kristnitökunni.
Svo er þess heldur hvergi getið,
að honum hafi verið vikið frá lög-
söguembættinu, enda mun heldur
engin almenn óánægja hafa kom-
ið fram gagnvrt lögtöku kristn-
innr. Þessu til sönnunar mættii
hér tilfæra þessi orð úr Ólaís-
sögu Tryggvasonar: “Lauk Þor-
geir svo sinni ræðu, að allir lof-
uðu þau lög, er hann hafði upp
sagt.” Nú segir Njála nokkuð á
annan veg um þetta atriði: “Þótt-
ust heiðnir menn mjög svikriir
vera.” Þessi frásögn er nokkuð ó-
rákvæm. Hún getur ekki átt við
alla þá, sem enn eru ekki skírðir
til kristinnar trúar, því það hefir
verið allur fjöldinn þeirra, er þar
stóðu á þingi. Þessi frásögn get-
ur að eins átt við fáa menn, og
verið rétt, hvað fáir sem þeir hafi
verið, fleiri en e'inn. Þó munu
þeir hafa verið nokkrir, er fastast
héldu við hinn forna sið, sem ekki
hafa gert sig ánægða með breyt-
inguna, en sansast þó á það,
hversu hin nýju lög gátu verið
rýmileg í þe'irra garð, úr því sem
gera var. — Að því leyti gat líka
frásögn ólafssögu verið rétt.
Á því, sem hér hefir sagt verið,
er það mjög auðráðið, að hinni
kristnu trú hefir alls ekki verið
þröngvað inn á landsmenn, hvorki
með ógnandi valdi Ólafs konungs,
né svikabrögðum erindsrekanna,
— eins, og nokkurir þeirra liafa
haldið fram, er uin það ihál hafa
ritað,— að öðrum kosti hefði hún
ekki orðið eins haldgóð, sem raun
varð á, því á fáum árum var öll
heiðni af numin, án nokkurra ut-
anaðráðandi afskifta, eða vald-
boðs.
Hvað er það þá, sem ruddi
kristninni svo greiðan veg til
sigurs, sem raun varð á árið
1000? Mun það ekkert hafa get-
að verið annað en lítilmótlegar og
óhreinar hvatir, er þar réðu úr-
slitum? Það er a. m. k. engin á-
stæða til þess að geta sér til uin
slíka óhæfu. Af framburði sög-
unnar, verður ekki annað séð frá
óvilhöllu sjónarmiði, en að hér
hafi ráðið hinar hreinustu hvatir
og göfugustu hug^jónir.
Það er 19 árum fyr, en kristni
cr lögtekin, að Friðrik biskup
kemur til Islands, með Þorvaldi
Koðránssyni, í þeim tilgangi að
boða þar kristna trú. Verða þá
nokkrir meiriháttar menn í Norð-
lendingafjórðungi, er láta skírast
aí' biskupi. Þorkell krafla vill
ekki aðra trú hafa en þá, er Þórir
fóstri hans hafði haft, er trúði á
þann guð, er sólina hafði skapað
og öllum hlutum réði. En biskup
kvað það vera þá trú, er hann
boðaði.” Þannig mætti ætla, að
víða hafi legið faldir neistar, er
geymst hafi frá hinum kristnu
landnámsfeðrum. Enda er kristni-
boði þeirra félagá hvergi ófrið-
lega tekið, þó misjafnar fengi
það undirtektir. Það er ekki fyr
en eftir víg þau, er Þorvaldur
vann, sem mest er gert harkið að
þeim á Hegranesþingi. Og það
mun öllu fremur hafa verið fyrir
þau víg, sem þeir eru sekir gerð-
ir, heldur en fyrir kristniboðið.
Hið sama mætti segja um Þang-
brand, að hann sekur hafi orðið
fyrir vígaferli, en ekki fyrir að
boða kristna trú. Þess verður
hvergi vart, að kristnir menn hafi
orðið fyrir ófriðlegum árásum af
hendi Ásatrúarmanna.vegna sinn-
ar trúar; þeir munu hafa not'ið
jafnfréttis við þá í öllum málum,
svo framarlega sem þeir hlýddu
lögboðnum skyldum. Ef til vill,
hafa þeir verið nokkuð margir, af-
komendur hinna kristnu landnáms-
manna, er haldið hafa trú þeirra
að meira eða minna leyti, gegn um
hina löghelguðu Ásatrú, og það
hafa verið fleiri en þeirra börn og
barnabörn, er átt hafa hjá sér
bjartar glæður af hinni kristnu
trú, eins og sagt er hér um Þor-
kel kröflu. Það er mjög líklegt,
að þau trúaráhrif er þangað eru
komin, hafi átt feril sinn að rekja
frá Suðureyjum. Þangað hefir að
öllum likindum Sæmundur farið,
— vinur og félagi Ingimundar
gamla, — er hann varð að flýja
land í\ Noregi, eftir orustuna í
Hafursfirði (872). Það er að skilja
svo á Vatnsdælu, að hann hafi þá
farið til íslands og numið þar
land, en það getur ekki borið sig,
því Ingólfur, sem er fyrstur að
nema þar land, kemur þangað
tveim árum síðar, eftir að hafa
kannað landið. í Suðureyjum
mun Sæmundur hafa dvalið nokk-
uð mörg ár, því hefir hann fengið
viðurnefnið “suðureyski”, og þar
mun hann hafa tekið kristna trú,
því Suðureyjar voru þá kristnar,
er' veríð hafa undir áhrifum hins
helga Patreks biskups, er fóstraði
örlyg Hrappsson, Bjarnarsonar
bunu. En Patrekur biskup er enn
á lífi, er Örlygur fer til íslands,
um 895, og Sæmundur mun hafa
farið þangað um líkt leyti, eða
litlu fyr, nokkuð samtímis Ingi-
mundi gamla. Hefir þá veríð á
margt að minnast, er þeir vinir
og fornir félagar hittust í hinum
nýju heimkynnum sínum, eftir
margra ára fjarveru hvor frá öðr-
um. Ekki er heldur óhugsand'i,
að Ingimundur hafi verið þar
næmur fyrir þeim áhrifum, er Sæ-
mundur hefir orðið fyrir í ^Suður-
eyjum. Þaðan eru líka komnir
þeir landnámsmenn, er bezt hafa
veríð kristnir, og í þeirra ætt hef-
ir kristriin bezt haldist á íslandi;
mætti þar til nefna þá Kirkjubæj-
arfeðga á Síðu og niðja örlygs
Hrappssonar. Þá skal ekki held-
ur gleyma Þorvaldi Koðránssyni,
— því móð'ir Koðráns var Þórlaug
dóttir Sæmundar hins Suðureyska.
Þaðan mætti líka hinum djarf-
huga kristniboða hafa komið sú
hvöt, er knúði hann til að ferðast
um hinn kristna heim, og fá þar
með ná'in kynni af kristinni trú,
sem hanri hefir haft hug á að við-
rétta, hjá foreldrum sínum og öðr-
um nánum vandamönnum.
Áður en ólafur Tryggvason kem-
ur til sögunnar, munu- þeir ekki
hafa verið margir höfðingjasynir
af íslandi, er dvalið hafa lang-
vistum með krístnum þjóðhöfð-
ingjum erlendis, á tíundu öld,
nema Egill Skallagrímsson. Hann
kemur með Þórólfi bróður sínum
til Aðalsteins konungs á Eng-
landi, haustið 924. Láta þeir
bræður þá primsignast, og eru
með konungi næsta vetur. Næsta
sumar berjast þeir með honum á
Vínheiði mót'i Skotum. Þar féll
Þórólfur. Eftir “það dvelur Egill
annan vetur með konungi. Má
það hafa breytt nokkuð lífsstefnu
Egils, að umgangast þann kon-
ung, er ágætastur hefir verið á
Norðurlöndum um sína daga. Því
eftir það lætur hann ekki “blóðga
búka í borghliðum svæfast.” Hann
hættir hernaði. Hinn þríðja vet-
ur er Egill enn með Aðalsteini
konungi, tíu árum síðar, er hann
hafði brotið skip sitt við Norð-
imbralandi og kveðið Höfuðlausn.
Um trúaráhrif þau, er hinn “trú-
fasti” konungur Aðalsteinn hafi
haft á Egil, þarf sízt að efa að
náð hafi sterkum rótum, er átt
hafi sér haldgóð ítök, hjá hans
nánustu vandamönnum og vinum:
Þorsteini syni hans og Grími
Svertingjasyni, er átti Þórdísi
bróðurdóttur hans, er hann dvaldi
hjá síðustu ár æfi sinnar. Þessir
tveir héraðshöfðingjar, svo nán-
ir Agli Skallagrímssyni, sem hér
er sagt, verða meðal hinna fyrstu
til þess að byggja hjá sér kirkju,
eftir að kristni er lögle'idd á ís-
landi. Má af því ráða, að þeim
hefir verið það ljúft, að taka
kristna trú. Það er auðsætt, að
baðar þessar kirkjur hafi bygðar
verið eins fljótt og tök hafa ver-
ið á, þar sem efrii hefir orðið að
sækja til Noregs. Laxdæla getur
þess, að engin kirkja hafi verið
ger í Dölum, þá er Kjartan er veg-
inn (9. apríl 1002), en þá er ný-
vígð kirkja á Borg hjá Þorsteini.
Hefir hún því verið bygð strax,
árið eftir kristnitökuna.
‘Grímur á Mosfell'i var skírður,
þá er kristni var í lög leidd á ís-
landi. Hann lét þar kirkju gera,”
segir Egilssaga. Það mætti vel
ætla, að sú kirkja hafi verið bygð
sama sumaríð og kristnin er lög-
leidd, þar sem þess er getið í sam-
bandi við það. Það sumar, er þingi
var lokið, lét Snorri goði kirkju
gera að Helgafelli, en Styr mágur
hans aðra undir Hrauni. Þær
kirkjur, sem gerðar eru það sum-
ar, hafa hlotið að vera hugsaðar
fyrirfram og efnið því verið til.
Það er auðsætt, að hinir vestrænu
straumar, er áður bárust til lands-
ins, hafa nú fengið góða framrás
í sinn forna farveg til kristnitök-
unnar. Því margir hinir helztu
höfðingjar landsins, er þá voru
uppi, voru komnir í þriðja og
fjórða lið frá kristnum landnáms-
mönnum, eða hinum kristnu kon-
ungum íra. Þeir höfðingjar
Borgfirðinga, Torfi Valbrandsson
og Helgi svarti, eru þriðju frá
örlygi Hrppssyni. Snorri goði
er þriðji frá ólafi feilan. Stein-
þór á Eyri er þriðji frá Maddaði
írakonungi. ólafur í Hjarðar-
holti er þar skemst talið frá
kristnum forfeðrum. Þorgils á
Reykjahólum er fjórði frá Björgu
systur Helga magra. Arnþór
kerlingarnef son Bjarnar Höfða-
Þóríssonar er fjórði frá Kjarvali
íi akonungi. Guðmundur ríki
fjórði frá Helga magra. Brennu-
Flosi er fjórði frá Helga magra.
Þóroddur goði, faðir Skafta, er
fjórði frá Kjarvali írakonungi.
Gizur hvíti er fjórði frá Þórði
Skeggja Hrappssyni og Vilborgu
dóttur ósvalds konungs hins
helga.
Það er mjög Ííklegt, að ílestir
eða allir þeir höfðingjar, sem hér
eru taldir, hafi verið meðmæltir
kristninni. Um þá Brennu-Flosa
og Snorra goða er vissa fyrir að
verið hafi henni fylgjand'i, því
sögurnar geta þess: Njála og Eyr-
byggja. Um Gizur þarf ekki að
fjölyrða, sem gerist forgöngumað-
ur kristniboðsins og hefir þá ver-
ið kristinn, því með honum dvelur
Þangbrandur hinn síðari vetur
sinn á ísland'i. Og þá mun líka
Hjalti hafa tekið kristna trú.
Því kemur hann fram sem “ang-
urgapi” að Lögbergi, sumarið eft-
ir, er hann kastar fram sinni
stráklegu stöku, er hann var sekt-
aður fyrir, að hann þá hefir verið
I genginn af sinni fyrrí trú. Það
sama sumar fara þeir Gizur og
Hjalti utan og koma á fund ólafs
konungs. Þangbrandur fer utan
sama sumar, og er hann hittir
konung, lætur hann hið versta yf-
ir sínu erindi, sagði Islendinga
svo fjölkunnuga, að kristni yrði
ekki unt að koma þar á., Lét þá
konungur hafa hald á öllum þeim
íslendingum, er með honum voru
og ekki voru kristnir og hótaði
þeim lífláti. Ganga þeir Gizur og
Hjalti þá fram fyrir konung og
svara máli fslend'inga, en greina
honum af framferði Þangbrands,
er hann var á íslandi. Buðu þeir
þá konungi, að fara út til íslands
og boða þar kristna trú. Með því
skilyrði sleppir konungur öllum
þeim íslenzkum mönnum frjálsum
er þar voru, nema þeim f jórum, er
hann tekur í gisling. Um það
íarast ritgerðarhöfundinum þann-
ig löguð orð: “Er auðsætt, að
þeir Gizur og Hjalti hafa verið í
ráðum með konungi um valið. Má
og vera, að þeir hafi einnig átt
upptökin að því, að nokkrum gisl-
um var eftir haldið.” Hér þurfti
ekki “að kenna selnum að synda.”
Eða hver skyld'i hafa bent ólafi
konungi á það ráð, að taka gisla
af Sigurði jarli í Orkneyjum og
velja til þess son hans? Það var
þó fjórum árum fyr en hér er
sagt frá að gerðist.
Af því, sem hér er tilfært að
framan, verður ekki séð, að ráðið
hafi nokkurar eigingjarnar hvat-
ir hjá þeim mágum í framboði
þéirra við ólaf konung til kristni-
boðsins, miklu fremur ótviræð
föðurlandsást og rækt til sinnar
þjóðar, fyrst í því að þiggja landa
sína undan lífláti, og þar næst að
koma á betri trú í landinu, sem
Gizur gefur konungi von um að
takast mætti “með ráðum”, með
því mýkir hann skap konungs.
En Gizur kemur fram með það,
ráð á kristnitökuþinginu, er bezt'
mun hafa dugað hans erindi til |
sigurs, en það er messan, er hann
lét Þormóð prest syngja á Gjá- j
bakka sunnudaginn 23. júní. Það
má telja vist, að sú helgiathöfn
hafi hrifið hugi flestra eða allra,
er þar voru staddir, svo mjög hef-
ir hún stungið í stúf Við hina
þögulu athöfn að blótstöllum
hinnar fornu ásatrúar.
Um þann gauragang sem gerður
ei að þeim Gizuri og Hjalta, er
nokkuð ónákvæm frásögn og má-
ske tvíræð, sem víða vill verða hjá
þeim, er sögurnar rita. Mætti
ekki sá hávaði helzt hafa verið
gerður að Hjalta fyrir hans “goð-
gá” sumarið áður? Enda vildi
Gizur ekki hafa hann með sér á
þingið. Mun sá flokkurinn hafa
fámennastur verið, er lét ófrið-
lega. Því hefir ekki heldur verið
til atlögu gengið, að hinir hafa
veríð miklu fjölmennari er kristn-
inni hafa verið hliðhollir, þó ekki
væru þeir skírðir. Og þeir hafa
einmitt sefað hina, er æstastir
voru, og vildu berjast. Þar til
hefði lika mátt trúa Runólfi í Dal,
er verið hefir einhver mestur
höfðingi landsins, að hafa gengið
þar á milli til að firra menn vand-
ræðum, og það þótt hann hefði eigi
átt son sinn á valdi Noregskon-
ungs, Mætti ráða það af tillög-
um hans við Flosa eftir víg Hösk-
uldar Hvítnesgoða. Má líka vel
vera, að það öldurót, er nákvæm
íhugun hafi vakið hjá honum,
hafi mátt olla þeirri stefnubreyt-
ingu, að honum hafi ekki verið svo
óljúf siðaskiftin, sem margur
rnundi ætla. Frá því að fregnin
kemur til íslands um kristniboð
Ólafs kon. í Noregi og nærliggj-
andi löndum, þar til þeir Gizur og
Hjalti koma með kristniboðið ár-
ið 1000, hafa menn haft gott svig-
rúm að íhuga það málefni, enda
mun ekki hafa verið um annað
talað af meiri alvöru. Njála kemur
með lítið eitt sýnishorn af því:
”Það mæltu<margir menn svo að
Njáll heyrði, að slíkt væri mikil
firn að hafna fornum sið og á-
trúnaði. Njáll sagði þá: svo lízt
mér sem hinn nýi átrúnaður muni
vera m'iklu betri og sá mun sæll
er þann fær heldur.” Ekki væri
óhugsandi, að fleiri hafi hugsað
likt og Njáll. “Hann fór oft frá
cðrum mönnum einn saman og
þuldi” segir sagan. En hvað var
það, sem Njáll þuldi? Voru það
kristin <ræði, er móðir hans er
verið hafi kristin, hafi kent hon-
um? Njála nefnir |móður hans
Ágerði dóttur Áskels (hersins hins
ómálga?). Hér er þeim blandað
saman, Áskeli móðurföður Njáls
og Ámk (Ask?) ómálga, er var
móðurfaðir Þorgeirs gollins föð-
ur Njáls. En hver sá Áskell hafi
verið, er var móðurfaðir Njáls,
tel eg lítinn vafa að verið hafi
Áskell hnokan, er var landnáms-
maður í Rangárþingi. Hann var
írskur að ætt, son Dufþaks Duf-
njálssonar, Kjarvalssonar írakon-
ungs. Og mjög er líklegt, að Njáll
hafi borið nafn þessa ættföður
síns: Duf-Njáls. Hér hafa lifað
faldir neistar kristinnar trúar,
eins og áður er tekið fram, og það
við nokkuð vakandi glæður, sem
víða mun hafa átt sér stað.
Kristin trú hefir hérí brotist1
fram, sem “berglindin bunar að
hafi.” Hún hefir átt marga hlýja
og tæra strauma sinnar tilveru,
er runnið hafa saman í eitt til
kristnitökunnar á íslandi árið
1006.
Það verður ekki fundið e'itt ein-
asta atriði í þeim sögum vorum,
er um kristniboðið geta að nokk-
uru, er bendi í þá átt, að brugguð
hafi verið svikráð, eða fémútum
verið beitt, við það að fá hinum
krístnu lögum framgengt. Hið
eina í þá átt, sem orkað getur tví-
mælis, er það hálft hundrað silf-
urs, er Hallur gaf Þorgeiri, til
þess að taka við sínu embætti og
segja upp lögin: hvort það hafi
verið þau laun, er honum eru gef-
in, er kristnir menn tóku hann til
lögsögumanns, sem er þó líkleg-
ast að hafi veríð, og því fylgt lög-
söguembættinu. Og óvíst er, að
Þorgeiri hafi veríð það óskapfelt
að segja upp þau lög, er tilheyrðu
kristninrii. Því hvað er líklegra,
en að hann einmitt hafi orðið fyr-j
ir hennar áhrifum, og það á unga!
aldri ■— þar sem Þórkatla, fyrstaj
kona hans er komin af kristnum
foreldrum? Og vel mætti ætla, i
að hjá henni hafi djúpra áhrifa
gætt, er hún erft hafi frá lang-
ömmu sinni, hinni djúpúðgu land-
námsdrotningu í Dölum.
Um fé það, er ólafur konungur
hafi fengið þeim Gizuri og Hjalta
í hendur, og stendur í hinni elztu
sögu ólafs konungs Tryggvason-
ar, spyr greinarhöfundur: “Og
til hvers áttu þeir að brúka þetta
fé?” Þessu svarar hann: “Til
þess að vingast við höfðingja, seg-
ir söguritarinn. En það er aðeins
vægara orðalag í staðinn fyrir:
að múta höfðingjum”. Svo vitur
maður var Ólafur konungur
Tryggvason og vel kristinn, að
það hefir hann mátt sjá, að mútu-
fé gat aldrei orðið ábyggilegur
grundvöllur undir kristna trú,
enda hefði hann ekki liðið þá að-
ferð, fremur en að láta menn
sína berjast með bjálkum á Orm-
inum langa, svo var hann ráð-
vandur.
Það er auðsætt, að Gizur hefir
aldrei búist við öðru, er hann tók
að sér kristniboðið, en að ferðast
um landið og hafa fundi meðal
landsmanna. En til þess er Ólaf-
fur konungur of mikið stórmenni,
að láta erindisreka sína fara yfir
sem belningameniv eða húskara;
þeir urðu að koma fram sem
stöðu þeirra og tign hans sómdi.
Því fær konungur þeim “fé mik-
ið” til farar, að þeir fái launað
góðan greiða og viðtökur, þar sem
þeir gistu yfir nætur eða dveldu
að dögum, og með þvi gat ferð
þeirra orðið vinsæl. Og það var
höfðinglegt af Ólafi konungi, að
eiga ekki undir öðrum en sjálfum
sér með þann kostnað. En svo
mun Gizur hafa ásett sér, að fara
ekki að dæmi Þangbrandar, með
því að óvingast við landsmenn, því
síður Stefnis, er verið hefir mest-
ur klaufi að fara með sitt eríndi,
enda mun hann hafa lent niður á
hinum mestu ójafnaðarmönnum,
þeim ósvífurssonum, er æst hafa
aðra upp á móti honum.
Nú kom ekki til þess með þá
Gizur og Hjalta, að þeir þyrftu að
ferðast um landið. Þeir ná í tæka
tíð á Alþing með sinn krístniboð-
skap og orð þeirra eru í tíma töl-
uð, og hin hátíðlega athöfn sunnu-
dagsins nær tilgangi sínum.
Kristnin er lögleidd. Hin íslenzka
þjóðkirkja er stofnuð.
Hvað verður þá um það fé, er
Ólafur konungur fékk sínum er-
indisrekum í hendur? Það er
ekkert líklegra, en að Gizur hafi
hugsað þannig fyrir því, að það
kæmi að tilætluðum notum, kristn-
inni til eflingar. Það mun hafa
verið 20 árum síðar, að hann kost-
aði ísleif son sinn til skólanáms í
Herfurðu á Þýzkalandi. Þess er
getið, að hann hafi þá verið ung-
ur, er hann lærði þar prestleg
fræði En sá skólalærdómur hef-
ir hlotið að kosta mikið fé. Og
hafi því fé verið til þess varið, er
Ólafur konungur fær þeim Gizuri
og Hjalta til kristniboðsins, þá
hefir verið vel með það farið.
Því þar hefir hinn ungi maður
fengið þann stuðning, er bjó hann
undir þá kenriimannsstöðu er
hann var kjörinn til síðar.
' >Eg hefi leitast við að finna
sögulegar sannana líkur fyrir þvi,
hversu greiðlega og friðsamlega
tókst að fá kristnina lögleidda á
Islandi, og fært þær hér fram.
Mætti fara um það efrii miklu ít-
arlegar en hér er gert, samt læt
eg hér staðar numið við það sem
komið er.
Ritað í september 1927,
Magnús Sigurðson á Storð.
Það má þekkja mann-
inn á málinu.
Smásálir og fáfræðingar lasta
oft og hæða hið sama, sem vitr-
ingar og mikilmenni virða og veg-
sama.
Hér er vitnisburður tveggja
mikilmenna um hið allra við-
kvæmasta alvörumál mannkyns-
ins.
Einar Benediktsson talar fyrst:
“Biblía vor er og í því alómet-
anlegur fjársjóður dásamlegrar
þekkingar. Þar sem málsandi
hebreskrar tungu er logbjartur
viti, á háum tindi, yfir hafvillurn-
ar í reiki þjóða, gegnum ótölu-
aldir. — Máttur einfeldninnar er
megin-einkunn þess máls, er kast-
aði gneistum Fjallræðunnar út
yfir heiminn. Alstaðar í anda og
bygging hins þrísamhljóða helgi-
n.áls, ræður frumleikans guðdóm-
lega hugkvæmni. Opinberun, spá-
dómar, áköll til alvaldsins og um-
fram alt bænir, hljóðbærar til al-
föður stjörnuríkjanna, mælast á
enga vegu máli sannar og með
lr.ngskeytara hæfi en á þessari
forntungu hins útvalda lýðs.”
Slíkur vitnisburður, um svo
göfugt málefDÍ, frá slíkum vit-
manni, á svo fögru stórskálda-
máli, er mikils virði.
Blessun himinsins fylgir slík-
um vitnisburði.
Hvílíkur þó munur, þegar vit-
menn eða spjátrungar tala.
“En vei þeim sem hneykslunum
veldur.”
Heimsfrægi mentamaðurinn,
Daniel Webster, talar næst:
“Ef trúfræðilegum bókum verð-
ur ekki stráð hvarvetna meðal
lýðs þessa lands, og þjóðin verð-
ur ekki trúrækin, þá veit eg ekki,
hvað verður af oss sem þjóð; sú
hugsun vefðskuldar alvarlegustu
yfirvegun, frá hverjum einasta
heilhuga föðurlandsvin'i. Ef sann-
leikurinn blómgast ekki á meðal
manna, þá mun villan gera það.
Hafi menn ekki þekkingu á Guði
og orði hans, og veiti því ekki við-
töku, þá munu djöfullinn og verk
hans halda vell'i; ef bækur þær,
sem flytja. .gleðiboðskapinn, ná
ekki hverju einasta smáþorpi, þá
munu vond og siðspillandi rit og
blöð gera það; ef kraftur fagnað-
arerindisins streymir ekki um
hverja æð þjóðfélagsins, um land-
ið þvert og endilangt, mun ó-
stjórn, stjórnleysi, hnignun og
eymd, siðspilling og andlegt myrk-
ur, ríkja viðstöðulaust.”
Slíkan vitnisburð fær maður
sjaldan frá vitgrönnum mönnum.
Það var Paxton Hood, er sagði:
“Vertu eins vandur í vali, er þú
vel/ur þér bækur, eins og þegar
þú velur þér vini og kunningja,
því þær fyrnefndu munu hafa
eins mikil áhrif á hugarfar þitt
og hinir síðarnefndu.”
Menn segja oft, að það skaði
engan, að lesa þetta og hitt, en
það er víst, að saurblöðin og ritin
hafa valdið fleiri andlegum slys-
um, en bifreiðarnar í Bandaríkj-
unum líkamlegum, og er þá mikið
tekið til samanburðar.
Máður verður að hafa sig allan
við, að verjast saurblöðum og ó-
hollum ritum, því eins og máltæk-
ið segir, að hatrið sé nábýlingur
elskunnar, svo eru og þessi vondu
rit og blöð ávalt á næstíT strái við
hin góðu, og teygja betlilúkuna
enn á eftir þeim.
Varið yður á vondu og óhollu
lesmáli.
Pétur Sigurðsson.
Mæður, sem reynslu hafa,
segja, að Zam-Buk sé bezta með-
alið til að græða sár og hör-
undskvilla barna, vegna þess:
Að það er jurtameðal—engir
eitraðir litir.
Að það varnar sóttkveikju—
kemur í veg fyrir, að ígerð
hlaupi í skurði eða brunasár.
Að það er græðandi—dregur
úr alla verki.
Græðir ávalt.
Jafn gott fyrir fullorðna.
Selt í öllum
lyfsölum.
búðum og hjá
hann konu sína, Bergþóru Jóns-
dóttur frá Arnildsstöðum í Skrið-
dal. Flutti hann síðan til Selkirk
og hefir átt þar heima ávalt síð-
sn. Eftirlifndi börn þeirra hjóna
eru þessi: Mrs. Jóh. Hannesson,
Winnipeg; Mrs. J. Anderson, Se-
attle, og Mr. Thorsteinn Brown í
Selkirk.
Marsvínareksturinn.
Pétur Á. Ólafsson konsúll var
meðal farþega á Esju hingað að
vestan. Esja kom að Sandi sama
kvöldið og marsvínin voru þar
rekin á land. Hefir hann sagt
Mbl. nánar frá þessum atburði.
Það var Benedikt Benediktsson
verzlunarstjóri, er fyrst varð var
við hvalatorfuna. Hann fór á bát
út til þess að fara fyrir torfuna.
Flestir fiskimenn á Sandi voru í
róðri er þetta bar til, svo fátt var
um báta við hendina. Menn komu
Fjárhagur íslendinga frá dönsku
sjónarmiði.
í “Finanstidende1, ritar Auge
Berléme stórkaupmaður grein hinn
20. júlí um fjárhag íslendinga, í
tilefni af því, að þá voru nýlega
komnir ársreikningar þriggja
stærstu fyrirtækjanna hér á
landi, bankanna beggja og Eim-
skipafélagsins. Eftir að hafa
skýrt frá reikningum þessum í
stórum dráttum, spyr hann:
—Hvernig er nú ástandið á ís-
landi, ef dæma skal eftir reikn-
ingum bankanna?
Og hann svarar þeirri spurn-
ingu á þessa leið:
Ástandið er náttúrlega ekki
gott, það er augljóst. En það er
þó ekki eins slæmt og búast mætti
við. Á hinum hörðu árum hefir
íslandi tekist að halda fram-
leiðslu sinni í horfinu. Bæði
lrndbúnaður og sjávarútvegur eru
reknir með sama krafti 1927, eins
og áður. Og vegna hinna snöggu
breytinga, sem verða á íslandi,
getur vel verið að árið 1927 verði
gott ár, og það lítur jafnvel út
fyrir það. Ullarverðið er betra
en í fyrra og meira hefir fiskast
heldur en árin 1926 og 1925. Fisk-
verðið er að vísu lægra en í
fyrra, en fiskurinn er þó meira
virði en þá, vegna þess hvað
hann er mikill. VerS á kolum og
salti og fleiri vörum, hefir aldrei
verið lægra síðan ófriðnum lauk.
Af atvinnuleysi hafa íslendingar
ekkert að segja og tekjur og gjöld
fjárlaganna standast á. Illa rek-
in fyrirtæki munu ef til vill fara
á höfuðið, en hin mörgu og vel
reknu íslenzku verzlunar, og fisk-
veiða fyrirtæki, svo og landbún-
aðurinn munu standa sig; á því
er enginn efi.—Mbl.
Frá Seyðisfirði er símað 17.
sept.—Hellirigning tvo síðustu
daga. Þurkatregt upp á síðkast-
ið. Mikil hey úti víða. — Síld-
veiði lítil; sömuleiðis treg þorsk-
veiði, vegna gæftaleysis. — Barn
druknaði í mógröf á Hrafna-
björgum í Jökulsárhlíð nýlega.
Móðir þess var nærri druknuð, er
þó fljótl. á öðrum bát, Benedikt| hún gerði tilraunir til þess að
til aðstoðar. Tókst mönnum á J bjarga því.
þessum tveim bátum að halda
hvalatorfunni upp að landinu unz
fleiri komu á vettvang.—En jafn
. .,., .. , . , . Bezta Meðal Við Nýrna-
skjott og fiskimenn komu ur roðn i Riöðrn «tiií
sneru þeir sér að marsvínarekstr- j
inum. Og að tveim tímum liðnum
voru þangað komnir allir bátar,
sem til eru á Sandi, alls einir 15
bátar. — Um miðnætti voru flest- J
ir hvalimir reknir á land. — Að
meðaltali er mælt, að þeir muni
vega um 1000 kg. hver.—Mbl.
DÁNARFREGN.
Þann 20. sept. síðastliðinn and-
aðist í Selkirk Ásmundur Thor-
steinsson Brown, nær 89 ára að
aldri. Frá Litla-Bakka í Hróars-
tungu í Norður-Múlasýslu flutti'og lifrarveifci, svefnleysi og öðru
hannárlH 1876, „e« fjo.,k/ldu | "íl
sinni, hingað vestur um haf, tu; reynast eins og því er lýst, eða þú
Canada. Settust þau fyrst að ná-, getur fengið peningana aftur.
lægt Gimli; og bjó hann þar um;^u þér flösku strax í dag. og
og Blöðru Sjúkdómum.
Þeir, sem nota hið fræga meðal
Nuga-Tone, þó ekki sé nema um
stuttan tíma, finna fljótlega, að
það stælir vöðvana og styrkir
taugarnar og önnur líffæri um
allan likamann. Þetta heilsumeðal
losar mann við blöðrusjúkdóm og
veitir nýjan styrk nýrunum, lifr-
inni, meltingarfærunum og öðrum
helztu líffærum. Það kemur í veg
fyrir þrautir í taugunum og vöðv-
unum, varnar gigt, læknar höfuð-
verk og svima og annað slikt.
í 35 ár hefir undrameðalið Nuga-
Tone orðið miljónum manna og
kvenna að liði. Það er ágætt við
lystarleysi, þrálátu meltingarleysi
,_ , , , ... . ... i taktu ekki neinum eftirlíkingum.
15 ara skeið. Á þvi timabili misti Heimtaðu ekta Nuga-Tone.