Lögberg - 26.01.1928, Blaðsíða 1

41. ARGANGUR |
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 26. JANÚAR 1928
NÚMER 4
Helztu heims-fréttir
Canada.
H<on. G. Howard Ferguson,
stjórnarformaður í Ontario hef-
ir stefnt fylkisþinginu til funda,
fimtudaginn þann 9. febrúar næst-
komandi.
* * *
Látinn er nýlega á sjúkrahúsi
i Guelph, Ont., Wade Toole, pró-
fessor við iandbúnaðarháskóla
Ontariofylkis, sérfræðingur í öllu
því, er að búpeningsrækt laut.
* * *
Sameinuðu bændafélögin í Mani-
toba, héldu fyrir skömmu ársþing
sitt í Portage la Prairie. Var
þingið næsta fjölment og fór að
bllu leyti vel fram. Af utanfylk-
ismönnum, er mót þetta sóttu, voru
þeir J. A. Stoneman, forseti alls-
herjar bænda samtakanna í Can-
ada, og Hon. E. C. Drury, fyrrum
stjórnarformaður í Ontario.
* * *
Félag eitt i Winnipeg, er Luxin
Tenebris Club nefnist, hélt ný-
lega fund, ásamt með fulltrúum
frá mörgum öðrum félögum, til
þess að ræða um kjör blindra
manna og kvenna í Manitoba, og
þá líklegast í landinu yfirleitt.
Var á fundi þessum afgreidd í
einu hljóði áskorun til sambands-
stjórnarinnar, um að koma á fót
með lögum föstu eftirlaunakerfi,
þeim til styrktar, er orðið hefðu
fyrir því óláni, að missa sjónina.
Framsögumaður málsins var Hon.
T. A. Crerar, forseti United Grain
Growers’ félaganna.
* * *
Hon. L. C. M. S. Amery, nýlendu-
iáðherra Breta, var staddur í Win-
nipeg á þriðjud. í vikunni sem leið.
Fvlkisstjóri tók á móti honum og
svo forsætisráðherra fylkisins og
fleiri og var honum vafalaust
sýnd öll tilhlýðileg virðing. Hann
heimsótti fylkisþingið og ávarp-
aði það og sömuleiðis hélt hann
ræðu í Canadian Club. Eins og
eðlilegt var, talaði hann taðallega
um brezka ríkið, þess miklu á-
hrif í heiminum og sýndi fram á
nauðsyn samheldni þess og góða
samvinnu.
* * *
Á járnbrautinni • milli Leth-
bridge og Coutts, í Alberta, tvær
mílur fyrir sunnan Milk River,
vildi það slys til í vikunni sem
leið, að nokkrir fólksflutnings-
vagnar fóru út af sporinu og
meiddust þar meira og minna 30
manns, en þó enginn mjög hættu-
lega. Bilaður járnbrautarteinn
er sagt að valdið hafi þessu slysi.
* * *
Þess hefir áður verið getið hér
í blaðinu, að um 80 bændur frá
Canada fóru til Evrópu fyrir
skömmu til að kynna sér sölu
landbúnaðarafurða og fleira, sem
að búnaði lýtur. Þeir lentu í
'Plymouth á Englandi hinn 15. þ.
m. og voru boðnir velkomnir af
'borgarstjóranum.
* * *
Á sunnudagsmorguninn andaðist
að heimili sonar síns í Winnipeg,
Frederick William Stevenson, ná-
lega 104 ára að aldri, fæddur á
Englandi 29. febrúar 1824. Til
Canada kom hann með foreldrum
sínum þegar hann var átta ára
gamall, en til Manitoba kom hann
árið 1883. Stundaði hann búskap
um langt skeið að Hillview, Man.,
en síðustu árin hefir hann átt
lieima hjá syni sínum. Heilsa
hans var góð alt til hins síðasta
og síðastliðinn jóladag sótti hann
tvisvar kirkju. Nokkrum dögum
áður en hann dó, fékk hann slag
og náði sér ekki eftir það.
* * *
'Einir 50 drengir frá Bretlandi,
stendur til að fluttir verði til
Manitoba á þessu ári. Brezka
stjórnin og sambandsstjórnin í
Canada kosta flutning þeirra
hingað, en Manitobastjórnin kost-
ar að nokkru leyti veru þeirra hér
þangað til þeir fá vinnu. Koma
þeir fyrst til Winnipeg og tekur
búnaðarskólinn á móti þeim og
útvegar þeim öllum vinnu hjá
bændum í Manitoba, en meðan á
því stendur verða þeir í skólanum
og fá einhverja tilsögn í bænda-
vinnu. Það er ætlast til, að þeir
vinni allir bændavinnu og með
því augnamiði eru þeir hingað
fluttir. Drengirnir eru á aldrin-
um 15—17 ára og eíga þeir að fá
$120 kaup fyrsta árið auk fæðis
og húsnæðis, eins og vanalega
gerist. Þeir bændur, sem vilja
fá einhvern af þessum drengjum,
verða að semja um það við fylk-
isstjórnina og geta þeir skrifað
Hon. Albert Prefontaine búnaðar-
mála ráðherra því viðvíkjandi.
* * *
Hinn frægi enski leikari, Sir
John Martin Harvey, sem veiúð
hefir að ferðast um Canada með
loikflokk sínum, veiktist í Tor-
onto í síðustu viku og var þar
gerður á honum uppskurður. Er
sagt að hann hafi hepnast vel, en
ekki getur hann haldið áfram að
leika fyrst um sinn og heitir sá
Gordon McLeod, frá London á
Englandi, sem leikur í hans stað.
* * *
Fylkisstjórnin í Manitoba hefir
ákveðið að ætla $600,000 til elli-
styrks á næsta fjárhagsári. Elli-
styrks lagafrumvarpið, er stjórn-
in ætlar að leggja fyrir þingið,
mun nú hér um bil fullsamið og
verður lagt fyrir þingið bráðlega,
eða þegar gengið hefir verið frá
áfengissölu lögunum, sem mestan
tíma þingsins hefir tekið til þessa.
Dr. E. C. Pincock hefir fyrir
stjórnarinnar hönd, verið að
kynna sér það, hve mörg þau
gamalmenni eru, sem ber að fá
þenna styrk, og sem nú njóta
framfærslu á opinberum stofnun-
um. Þeir sem styrksins eiga að
njóta, eru yfirleitt það fólk, sem
orðið er sjötugt að aldri, og öðlast
hefir brezk þegnréttindi, á heima
í Manitoba fylki og þarf styrksins
við, en hann verður $20 á mánuði.
Bandaríkin.
Frank L. Smith, sem kosningu
hafði hlotið sem Senator frá Illi-
nois ríkinu, hefir verið neitað um
að taka sæti sitt í efri málstof-
unni í salmbandsþinginu, sam-
kvæmt tillögu frá Senator Reed
frá Missouri. Með tillögu þessari
greiddu atkvæði 61, en 23 á móti,
og var sæti hans þar með lýst
autt. Það sem á móti Smith var
haft, var það, að hann hefði eytt
of miklu fé til kosninganna, sem
var $478,548, og einhver grunur
um, að eitthvað af því hefði ein-
hvern veginn óbeinlínis verið tek-
ið af almanna-fé.
* * *
Eins og margir hafa vafalaust
veitt eftirtekt, hefir enskur mað-
ur, Moses Cotsworth að nafni,
komið fram með þá tillögu, að
breyta tímatalinu þannig, að hafa
13 almanaksmánuði og réttar
fjórar vikur í hverjum. Er þá einn
dagur afgangs, sem á að vera ein-
hvers konar aukadagur, og reynd-
ar tveir þegar hlaupár er. Willi-
am Hale Thompson, borgarstjóri i
Chicago, hefir verið spurður um
hans álit á þessu máli og það er
nú eitthvað annað, en að honum
lítist vel á þetta og segir hann,
að þetta sé bara eitt af hinum
“djöfullegu vélabrögðum” Eng-
lendinga til að leggja Bandaríkin
undir George konung. En sjálfur
ætlar Thompson, hér eftir eins og
hingað til, að gera alt sem í hans
valdi stendur, til að varðveita
þjóð sína fyrir þessari skelfilegu
hættu og vonar hann að þjóðin
sjái hættuna og komi í veg fyrir
hana áður en það sé orðið um
seinan.
* * *
Harry Thaw, sem flestir munu
kannast við, kom til Mexico hér
um daginn, og þegar hann hafði
verið þar að eins einn dag, skip-
uðu stjórnarvöldin honum að hafa
sig tafarlaust burtu úr ríkinu;
leizt ekki á, að af hans veru mundi
nokkuð gott hljótast. Hann fór
til Texas.
* * *
Bandaríkjamenn tala mikið um
herfilota sinn um þessar mundir.
Sumir, sérstaklega þeir, sem
sjálfir eru við flotamálin riðnir á
einhvern hátt, halda því fast
fram, að þjóðinni ríði á að auka
flotann, sem mest og hafa hann
í sem allra beztu lagi, en segja,
að Bandaríkjaþjóðin sé nú ef til
vill nær því heldur en nokkuru
sinni fyr, að lenda í stríði við þær
þjóðir, sem hún á í mestri sam-
kepninni við í iðnaðar og verzl-
unarmálum. Aðrir mæla fastlega
móti þessari stefnu, og er þar
einna fremstur í flokki Senator
W. E. Borah. Segir hann, að þessi
stefna, að stækka flotann, og alt
þetta umtal um nauðsynina til
þess, sé hið mesta skaðræði, og sé
i raun og veru sama sem tilkynn-
ing til annara þjóða, og þá Breta
sérstaklega, að þeim sé betra að
vera við því búnar, að til ófriðar
dragi þá og þegar, og hér sé sama
sagan að endurtakast, eins og sú
er gerðist fyrir 1914, þegar þjóð-
irnar hervæddust hver í kapp við
aðra. iSkorar hann fastlega á
kjósendur Bandaríkjanna, að hefj-
ast handa og koma í veg fyrir
þessa skaðlegu stefnu, áður en
það sé orðið of seint.'
Bretland.
Jafnvel þótt ekkert yrði úr því,
að Bretar, Bandaríkjamenn og
Japansmenn gætu komið sér sam-
an um takmörkun herflota sinna,
þá virðist sú málaleitun þó hafa
leitt til þess, að Bretar, að minsta
kosti, dragi eitthvað úr fyrirætl-
unum sínum um byggingu nýrra
herskipa. Vilja þeir láta öðrum
þjóðum skiljast, að þeir geri það
eitt í þessa átt, sem þeim sé al-
gerlega nauðsynlegt, en það sé
alls ekki hugmynd þeirra að
hlaupa í kapp við aðrar þjóðir
um byggingu nýrra herskipa.
* * *
Byng baron, sem landstjóri var
í Canada 1921 til 1926, hefir
Bretakonungur nú hafið til greifa-
tignar.
* * *
Hvaðanœfa.
Banatilræði var Leopold krón-
prinsi i Belgíu sýnt hinn 17. þ.m.
þannig, að tilraun var gerð til að
sprengja upp húsið, þar sem hann
var. Hurð og gluggar brotnuðu,
en prinsinn sakaði ekki.
* * *
í fyrsta sinni síðan 1914, hafa
nú franskir ráðherrar þegið heim-
boð hjá þýzka sendiherranum í
Paris. Briand utajiríkisráðherra
og fleiri franskir ráðherrar, þáðu
nýlega veizlu hjá Von Hoesch,
sendiherra Þjóðverja í Paris.
•*■**•>
Leon Trotzky er farinn í útlegð
til Síberíu. Hefir hann nú orðið
alveg undir í viðskiftum sínum
við félaga sína, kommúnista á
Rússlandi, en kjark sínum og á-
ræði heldur hann enn, að sagt er.
Segir hann, að kommúnista kenn-
ingunum verði nú haldið á lofti
meir en nokkru sinni fyr—um alla
Evrópu. Hann var mintur á, að
Lloyd Geroge hefði sagt, að það
væri líkt fyrir honum og Napo-
leon. Trotzky varð það eitt að
orði, a75 þetta væri ekki í fyrsta
sinn, sem Lloyd George hefði
rangt fyrir sér.
* * *
Sá atburður gerðist eigi alls
fvrir löngu í Wilhelmshaven á
Þýzkalandi, að sjö börn voru að
leika sér á ís rétt við ströndina.
Með flóði sprakk ísinn í sundur
og hröktust börnin á einum jak-
anum drjúgan spöl frá landi. Há-
setar á snekkju einni, er skamt
var í burtu, heyrðu neyðaróp
barnanna, stefndu þangað tafar-
líiust og björguðu þeim öllum.
* * *
Stjórnin í Búlgaríu, hefir á-
kveðið, að víkja frá sýslunum, öll-
um þeim stjórnarþjónum, er upp-
vísir hafa orðið að fylgi við Bol-
sheviki hreyfinguna rússnesku.
* * *
Giovanni Giolitti, fyrrum stjórn-
arformaður á Italíu, liggur svo
hættulega veikur um þessar mund-
ir, að tvísýnt er talið um líf hans.
* * *
Forseti írska frírikisins, William
T. Cosgrave, er á ferð í Banda-
ríkjunum um þessar mundir. Kom
hann ti.l New York í vikunni sem
leið og á sunnudaginn var hann
í Chicago og fór þaðan til Wash-
ington að heimsækja Coolidge for-
forseta, og ætlar að vera þar í
íjóra daga. Misjafnlega er Cos-
grave forseta tekið af löndum
hans í Bandaríkjunum, sem við er
að búast, því hann á þar sterka
meðhaldsmenn og stjórnmála-
flokkur hans og hann á þar sömu-
leiðis sterka mótstöðumenn. Sjálf-
ur segist Cosgrave vera framúr-
skarandi vel ánægður með viðtök-
urnar, og segist hann aljdrei að ó-
reyndu mundi hafa trúað því, að
nokkur þjóð gæti tekið eins al-
uðlega móti útlendingi eins og
Bandaríkjamenn tækju á móti sér.
Hann sagði, að þeir, sem þektu
Bandaríkjaþjóðina að eins fyrir á-
kafa hennar í að græða fé, þeir
Kosinn forseti prestafélagsins í WinnipegJ
Séra Björn B. Jónsson, D. D., -
prestur Fyrsta lúterska safnaðar í Winnipeg, hefir nú verið kos-
inn í annað sinn, forseti prestafélags Winipegborgar. Er hér um
verðskuldaða sæmd að ræða, sem hlýtur að verða þjóðflokki vorum
hið mesta gleðiefni.
þektu hana eitthvað alt öðru vísi,
heldur en hann hefði kynst henni.
— Á laugardaginn var Cosgrave
haldin veizila mikil í Chicago, og
hélt hann þar ræðu, sem var víð-
varpað í allar áttir. Sagði hann
þar meðal annars, að í sjö aldir
hefði írska þjóðxn þráð fult frelsi
og sjálfsforræði og látið sig
dreyma um það, en það væri fyrst
á vorum dögum, að sá draumur
væri að rætast, þótt hann rættist
máske með minni dýrðarljóma,
heldur en sumir hefðu hugsað sér
og óskað. Einhver ský væru að
vísu enn á frelsishimninum, yfir
nokkrum hluta írlands að minsta
kosti, en hann tryði því, að sá
skýjabakki væri að eyðast, og
bráðum myndi verða heiður
himinn.
George Thompson var lengi tal-
inn latastur allra manna, sem sög-
ur fara af. Meðan hann var ung-
lingur hætti hann alveg að nenna
að fara á fætur og lagðist í rúm-
ið og var þar í 30 ár, meðan móð-
ir hans gat haft ofan af fyrir
honum. En svo kom að því, að
hún gat það ekki lengur, og varð
hún þá að fara á fátækra heim-
ili, og þá George þangað með
henni, og þar dó hann nýlega, að
Lurgan á írlandi.
Andlegt líf á Islandi.
i.
Árið 1880 var afhjúpaður í
Moskva minnisvarði skáldsins
Pusjkins. “Félag vina rússneskra
bókmenta” stofnaði við þetta
tækifæri til Pusjkin hátíðahalda,
sem stóðu þrjá daga. Ýmsir af
snjöllustu rithöfundum Rússa
lýstu skilningi sínum og aðdáun á
skáldinu í vönduðum fyrirlestr-
um. Síðasta daginn talaði Dos-
tojewsky. f djúphugsaðri ræðu,
sem er jafn frábær að skarplegri
íhugun og heitri hrifningu, lýsti
liann landnámi Pusjkins í rúss-
neskum bókmentum og vék að lok-
um að því víðfeðmi rússnpsks
mannvits og hjartalags, sem átt
hefði einn sinn glæsilegasta full-
trúa þar sem hann var.
Ræða þessi vakti óhemju fögn-
uð. N. N. Strakhof, einn af beztu
vinum Dostojewskys og höfundur
að merkri ritgerð um hann, hefir
lýst viðtökum áheyrenda. Fram-
an af ræðunni var eins og menn
héldu niðri í sér andanum, svo
hljótt var í salnum. “Menn hlust-
uðu, eins og ekkert hefði áður
verið um Pusjkin sagt, — þangað
til hinn fyrsti stormur ákafs lófa-
taks glumdi í salnum. En eftir
það var eins og áheyrendur gætu
engin bönd á sig lagt og gæfu sig
fögnuði sínum algerlega á vald.
Þeir höfðu fyrir sér mann, sem
var gagntekinn hrifningu, og
þessi maður tjáði þeim skilning,
sem hlaut að vekja heita gleði.
Enginn, sem var ekki viðstaddur,
getur gert sér hugmynd um það
uppnám, sem í salnum varð, eftir
lok ræðunnar. Það var bókstaf-
lega gert áhlaup á pallinn, þar
3em ræðumenn sátu. Unglingur
einn, sem komst alla leið að Dosto-
jewsky, féll í yfirlið. Menn föðm-
uðu og kystu Dostojewsky.”
Vér íslendingar eigum engra
slíkra atburða að minnast, hvorki
úr bókmenta- né stjórnmálasögu
vorri. Að vísu höfum vér engan
Dostojewsky átt. En þó að vér
eignuðumst stórskáld, sem væri
jafnoki hans og flytti hverja ræð-
una á fætur annari, fullar guð-
móðs og andagiftar, um fyrirrenn-
ara sína í íslenzkum bókmentum,
þá er það víst, að >það myndi ekki
eiga fyrir honum að liggja að
kveikja slíkt bál algleymis-fagn-
aðar í brjóstum áheyrenda sinna.
íslenzk hrifning hefir aldrei
verið voldugt og ofsafengið fyrir-
brigði. Vér erum yfirleitt ekki
auðsnortnir, ekki örgeðja, eigum
lítið af næmu og hlýju ástríðu-
ríki. Langur, sólarlítill, næðings-
samur vetur í fámenni og deyfð
hefir sett mark sitt á skaplyndið.
Oss vantar það fjör, þær öfgar i
blóðið, sem þær þjóðir eru gædd-
ar, sem lifa við löng og heit sum-
ur í gróðurríkum, ilmandi lönd-
um, við alla þá örvun og magnan,
sem fylgir fjölmenni.
Islendingum er gjarnt að láta
sér fátt um finnast, þeir eru þung-
ir í vöfum, tómlátir og seinteknir.
Fögnuður þeirra kemst sjaldan á
það stig, að geta heitið hrifning.
Þeir þola þjóða bezt áfengiskraft
fegurðar og andríkis, án þess að
þiðni í lund þeirra til muna. Þeir
gleðjast með hægð og í hófi. Þar
við bætist, að gleði þeirra er orð-
fá og lætur lítt á sér bera.
Framh. á 5. bls.
En 1891 gaf hún út fyrstu bók
sína, “Gösta Berlings Saga”. Hún
hefir ekki síðar skrifað neitt jafn-
gott, og þetta verk mun verða les-
ið löngu eftir að allar aðrar bæk-
ur hennar eru gleymdar. Það
væri ánægjulegra að eiga það í
góðri íslenzkri þýðingu, en alt hitt
til samans, sem þýtt hefir verið af
verkum S. L. á vora tungu.
“Gösta Berlings Saga” er safn
af munnmælasögum, sem S. L.
heyrði sem barn heima í Verma-
landi, sem lifðu og þróuðust í í-
mvndun hennar árum saman uns
hún varð að skrifa þær niður.
Höfuðpersónurnar eru tólf “kav-
aierar“, þ. e. tólf undarlegar æf-
intýrahetjur, sem eru sníkjugestir
majorsfrúarinnar á Ekeby, voru
“ekki skrælnað bókfell, engir sam-
anreyrðir peniíigapungar, heldur
fátækir menn, áhyggjulausir
menn, kavalerar frá morgni til
kvölds”, hjátrúarfullir drykkju-
svolar, riddaralegir og viltir í
lund. Foringi þeirra var Gösta
Berling, prestur sem hefir hrökl-
ast úr embætti vegna drykkju-
skapar, nngt og glæsilega fallegt
skáld, — sem yrkir lítið, en gerir
líf sitt að skáldskap, sem allar
konur elska, og Selma Lagerlöf
sjálf þó mest. Hún segir frá æf-
intýrum þessara manna, á böllum
og gildum. gleðskap þeirra og
störfum, lífsást og ástríðum, van
virðu þeirra og heiðurstilfinning
— lýsir dásamlega lítilli afskektri
veröld, þar sem frjálsir menn og
baldnir í eðli lifa eins og fuglar
himinsins og láta hverjum degi
nægja sína þjáning. Hú segir frá
þeim eins og barn og eins og kona,
er hrifin og ástfangin og aðra
stundina slegin undrun og óhug
yfir framferði sögumannanna. —
Rómantískur æfintýraljómi er yf-
ir þessu auðuga, fagra verki, sem
er einstætt í bókmentum heims-
ins.
Af verkum S. L. þykir “Jeru-
salem” tilkomumest, og margar
af helgisögum hennar eru perlur
(þar á meðal “Peningakista keis-
arafrúarinnar”, sem Guðm. Finn-
bogason ^ þýddi í Skírni fyrir
nokkrum árum).
1907 var S. L. kjörin heiðurs-
doktor af Uppsalaháskóla og 1909
fékk hún Nóbelsverðlaunin.
Stephan G. Stephansson
i.
Nú er ljóðskáldið ljúfa
genginn “langförull” heim, —
eftir hálfs aldar hljómleik,
í heimsálfum tteim .
Greypti stórskálda stuðla
i standbjörg síns lands!
—Skildu ei grepparnir goðmál
sins göfgasta manns?
Um sumar, vetur og vor,
í öllum veðrum, — og haust,
frá “Alberta” um þrjátíu ár
barst hans ódauðleg raust,
yfir innland og úthöf,
og önnur lönd flest,
heim á á ættjörð, til íslnads,
sem hann elskaði mest.
II.
Hann var ljóðvandur, listramn,
kvað því lífskraft í alt
sofandi, veikburða, vitgrant,
eða visið og kalt.
Leiða sannleik til sigurs,
gjöra svartnættið bjart,
það var starf hans og stefna,
og Stephans helgasta skart.
Eins og vordögg, sem vekur
sérhvert vallarins blóm,
fyltust sæluró sálir
við söng hans og hljóm.
Stigu lögin hans ljóðdans
hjá lækjum og foss,
kystu fífil og fjólu
beitum föðurlands koss.
Fyrir blómrækt í Brag-reit
þjóðin blessar hann öll,
og við boga-streng brostinn
hnýpir bygð hans og fjðll.
Þakklát söngelskum syni,
syrgir Fjallkonan hann,
deyja Andvökur aldrei,
meðan íslenzku’ hún kann.
III.
Hvíldu, ljóðsvanur Ijúfi,
eftir landnemans strit.
Geymist, í annálum aldar,
þitt atgjörvi’ og vit.
Syngdu íslenzku’ um eilífð,
yfir aldanna hyl.
Láttu, í guðmóði, glymja
þitt gullhörpu spil.
Stórskáld vorra tíma.
Selma Lagerlöf.
Eftir Selmu Lagerlöf hefir
meira verið þýtt á íslenzku en
nokkurt annað norrænt skáld, að
Björnson einum frátekum. Ann-
að höfuverk hennar, “Jerusalem
hefir verið þýtt (af Björgu Þ.
Blöndal),. Herragarðssagan (af
Guðm. Kamban), og Mýrarkots-
stelpan (af Birni Jónssyni — báð-
ar birtust í fsafold og voru síð-
an sérprentaðar), Helreiðin (þýdd
at' séra Kjartani Helgasyni), auk
ymsra smærri sagna, í tímaritum
og víðar. Fyrir fáum dögum komu
út tvær jólasögur eftir hana,
þýddar af Magnúsi Ásgeirssyni.
Hún er því alkunn hér á landi og
ekki ástæða til að fjölyrða um
verk hennar að þessu sinni.
Selma Lagerlöf (f. 1858) var
kenslukona fram undir fertugt.
Sigrid Undset.
Á síðustu árum hefir önnur
norræn kona getið sér mikla
skáldfrægð og mun óhætt að
telja, að hún hafi lagt til tvö
mestu verk no|rænna 'bókmenta
á síðasta áratug.
Sigrid Undset (f. 1882) er dótt-
ir eins frægasta fornfræðings og
málvísindamanns Norðmanna, hr.
Ingvald Undset, og hefir erft á-
huga hans á norrænu máli og
sögu. Hún tók að skrifa eftir 25
ára aldur, sögur úr daglega lífinu
í ósló. Þær bækur, sem hún
samdi frama til 1920, vöktu at-
hygli og hlutu lof, en skipuðu
henni þó ekki í röð fremstu skáld-
sagnahöfunda. Hún lýsti lífinu,
eins og það kom henni fyrir sjón-
ir, án þess að fegra neitt eða hika
við að lýsa skuggahliðum þess.
Hún skrifar um ungar, fátækar
stúlkur, sem vinna fyrir sér á
skrifstofum, þrár þeirra, hæfi-
'leika þeirra til að elska, tiltrú
þeirra til lífsins, vonbrigði þeirra,
kraft þeirra til þess að taka veru
leikanum, sorginni. Frægust af
þessum bókum varð “Jenny”,
blygðunarlaus og hrífandi sönn
lýsing á ástarlífi tveggja ólíkra
kvenna. önnur er æsandi og
töfrandi — en ást hennar grunn
stæð og hverful, þolir ekki reynslu
hjónabandsins, að eins æfintýrið
Hin — Jenny — er ekki töfrandi
og eggjandi, ástarhæfileiki henn-
ar er fólginn djúpt í sál hennar
os þegar hann vaknar, beinist
hann með öllum styrk sínum að
einum manni, sem verður henni
alt lífið. Þegar hann bregst henni,
styttir hún sér aldur.
1920—22 gaf S. U. út skáld-
söguna “Kristin Lavransdatter” í
þrem bindum, 1925 “Olav Auduns-
sön i Hestviken” í tveim bindum,
1927 “Olav Audunssön og hans
börn” í tveim bindum. Þessar
sögur gerast í Noregi á 13. og 14.
öld, persónurnar standa ljóslif-
andi, skýrar og svipríkar mitt í
menningu miðaldanna, kaþólsku
kirkjunnar, trúarinnar á himna-
ííki og helvíti og óttans við synd
og glötun.
Kristin Lavransdatter er ung,
blóðrík, ástheit kona, gift ólm-
huga og glæsilegum höfðingja.
Þau unnast af viltum og óstýri-
Þórður Kr. Kristjánsson.
Ocean Falls, B. C.
látum hvötum. Sögu ástar þeirra
er lýst með sterkum og hrífandi
litum, bæði fyrir og eftir gift-
ingu þeirra, í munuð og fögnuði,
kvölum og sárum. Það er eins og
skáldið hafi stefnt ástinni fyrir
dóm sinn og krafið hana sagna um
hvað hún gefi mönnunum, af fag-
urri og heitri nautn, af vonbrigð-
um og andstygð, af lífsfylling og
krafti til þess að rísa undir þung-
um örlögum. Fær ástin svalað
þeirri þrá í mannsbrjóstinu, að
finna tilgang í lífinu? Þessi
spurning er höfuðviðfangsefni í
mörgum verkum S. U. Kristín
Lavransdatter er í sögulok göm-
ul ekkja, kulnuð og hrjáð gömul
kona og hún leitar sál sinni svöl-
unar í trúnni á guð. 1 sögulok
kemur svartidauði til Noregs.
F'ólk er gripið kvíða og skelfingu,
sumir verða að grimmum dýrum,
aðrir kasta sér út í taumlausan
ólifnað, óhugur og trúleysi magn
ast. Þá ákveður Kristin að sýna
fólkinu hvers guðs rödd í manns
brjóstinu er megnug — hún tekur
lík konu, sem dáið hefir í pest-
inni og enginn vill snerta við, og
ber það á bakinu í vígða jörð.
Það er hennar síðasta ganga.
Hún deyr í þeirri vissu, að hún
hafi verið guðs barn, að hreinn
og ástríkur sálarstyrkur hafi
varðveizt í henni gegn um allar
rautnir og syndir. Og þessi trú
á sitt eigið manneðli safði snemma
vaknað hjá henni óljóst: “Ef ekki
er hægt að bæta fyrir það, som
maður syndgar í girnd eða reiði,
þá hlýtur að verða tómt í himna-
ríki.”
“Olav Audunssön í Hestviken”
er líka ástarsaga, samin af sðmu
snild og Kristín Lavransdatter og
sómu djúpu lifaþekking og alvöru.
Efnið í framhaldi sögunnar, sem
út kom í vetur, er oss ekki kunn-
ugt. Stílnum á þessum sögulegu
skáldverkum, svipar til hins sterka
og kjarnmikla firásagnarstíls ís-
lendingasagna. Þó er hann fyllri
og litríkari, >— persóulegur stíll
hlýrrar og auðugrar nútíðarsálar,
skapaður undir áhrifum af hrein-
leik og tiginni ró sögustílsins, en
vermdur af stóru og göfugu kven-
hjarta.
$. U. er vel að sér í íslenzkum
fornbókmentum og hefir þýtt
nokkrar af sögunum á norsku. —
Vörður.