Lögberg - 01.11.1928, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. NÓVEMBER 1928
Bls. 7
Gott
er
Fry’s
Börn fá rjóðar kinnar og
verða hraustleg, ef þér
gefið þeim þetta bragð-
góða Cocoa daglega. —
Hefir öll þau efni er lík-
ami barnsins þarf til að
taka heilbrigðum þorska.
Verið viss um að
það sé Fry’s
200 ára
Yfirburðir
1728—1928
Elzta Cocoa
og Chocolate
félag í heimi
skyrdallar), 14 stór keröld (sáir), og reikningshaldi, enda græddi I hugsjónir þess út um víða veröld.
Fjárhagur Daða í
Snóksdal.
Daði í iSnóksdal (f. um 1500) var
sonur Guðmundar Finnbogasonar,
Péturssonar á ökrum í Mýrasýslu.
Það var stórbænda ætt. — Móðir
Daða var Þórunn Daðadóttir, Ara-
sonar, Daðasonar “Dalaskalla”. —
Daði í Snókdal var þannig kom-
inn af góðu, vestfirzku stórbænda-
fólki í báðar ættir.
Um 1525 giftist Daði Guðrúnu
dóttur séra Einars á Staðastað,
“Ölduhryggjarskálds”. — Prestur
þessi var faðir Marteins biskups
í Skálholti. Þau hjón, Daði og
Guðrún, áttu tvö börn uppkomin:
son og dóttur. Einar, sonur Daða
og Guðrúnar, tók banasótt degi
áður en hann átti að ríða til brúð-
kaups síns við Sigríði dóttur Þor-
leifs lögm. Pálssonar á Skarði.
Dóttir Daða og konu hans var
Þórunn, er síðar varð kona Björns
Hannessonar, bróður Eggerts
Hannessonar lögmanns í Saurbæ
á Rauðasandi (Sýsl. æf. III, 23-24)
Daði bjó á fjórum höfuðbóls-
jörðum og hafði auk þess mikinn
sjávarútveg, eins og þá var siður
margra höfðingja og hafði reynd-
ar verið frá landnámstíð. Ekkert
verður 'vitað um erfðafé Daða í
Snóksdal. En faðir hans og afi
(Finnbogi á ökrum) voru í auð-
mannqstöðu. Mestur auður Daða
virðist hafa verið aflafé hans.
Hann var mikill dugnaðar og f jár-
gæzlumaður. Síðustu árin, sem
Daði lifði, hafði hann stórbú á
fjórum stórjörðum: Snóksdal,
Sauðafeili, Knarrarhöfn og Síðu-
múla í Borgarfirði. Áður hafði
hann einnig bú í Hvammi í Döl-
um. Á þessum jörðum átti Daði,
þegar hann féll frá (1563), sam-
tals:
2 kýr,
391 ásauði,
48 geldnejrti,
824 geldfjár,
29 hross og
41 hndr. í hrossum að auk.
Á þremur búum voru hrossin virt
til hundraða, eldri og yngri, en á
Sauðafelli voru þau talin 29. Gild-
ur hestur var í þá daga metinn
120 álnir, en gild hryssa 90 álnir.
Munu því öll hross Daða á búum
hans hafa verið um 60. — Folöld
aldrei talin. Geldneyti hefir Daði
átt fleiri en 48, því á eignar-
skránni (A. M. Apogr. 4746 og A.
M. 267), 4to) hefir gleymst að til-
færa geldneyta töluna á einu bú-
inu. Má af henni sjá, að einhver
tala hefir þar átt að vera. Þar
stendur: Item geldneyti....
Með jörðum sínum átti Daði
261% málnytjukúgildi. En á fóðr-
um hjá ýmsum bændum 119% kú-
gildi (málnytja). Tala jarðeigna
hans var 55, og voru þær alls 1140
hundr. að dýrleik), eða nálega 21
hundr. hver jörð til jafnaðar.
En svo átti Daði mikið í svo
nefndu virðingafé á öllum búum
sínum. Minst af því verður met-
ið til verðs af nútíðarmönnum.
En gefa má ofurlitla bendingu um
virðingarféð, með því að nefna fá-
eina hluti af því. Eg tek að eins
nokkuð fram til íhugunar úr
Snókdalsbúinu. — Þar eru taldir
fram 30 útlendir “skerdiskar” og
25 aðrir diskar (líklega tin- og
trédiskar). Þá eru nefnd 34 ný
trog og 76 gömul, 9 keröld (smáir
5 strokkar, 10 borðskálar, 12 tin-
könnur, 7 mundlaugar, 3 tinföt
(stórdiskar undir mat á borðum),
7 stofuborð, 27 drykkj arhorn, 4
kolapokar (líklega fullir af kol-
um) o. s. frv.
Þá kemur upptalning á silfur-
munum heima í Snóksdal. Það er
ótrúlega lítið af þess konar varn-
ingi hjá svo auðugum manni,
miðað við samskonar silfurgripi í
eign ýmsra annara höfðingja á
þeim tímum. Þar eru taldar 5 silf-
urskeiðar, 2 silfurker, 2 fótastaup
(fætur undir þeim), 1 silfur-
sledda, silfurbúinn daggarður, 2
silfurbúin drykkjarhorn o.fl. þ.h.
Alt hefir þetta kostað mikið (efn-
ið og smíðið).
Alt annað, hús- og búshlutir á
búunum, var ærið mikið upptalið
og ómetanlegt. En þar er einnig
talið fram af lausafé ýmislegt,
sem má verðleggja samkvæmt
gömlum Búalögum og kauptexta í
héruðum, t. d. 54 hundr. harð-
fiskur, 69 vaðmálsvoðir (hyer 24
álnir), 47 nautgripahúðir. Þetta
telst mér samtals 69 hundr. Enn-
fremur átti Daði 6 skip og 1 átt-
æring með öllu, sem gengu til
veiða á Ströndum undir Jökli.
Ekki má gleyma smjörinu. í
Snóksdal voru 3 smjörbyrður
(stæði). Þær voru fullar af súru
smjöri (sérlega hollro fæðu). Ein
byrðan var 3x2x1% alin að rúm-
máli, önnur 2%xl%xl% alin og
sú þriðja 4%x3xl% alin. Þetta
var fornt mál. Þegar nú annars-
vegar er athugað teningsmál byrð-
anna), en hins vegar eðlisþungi
mjörsins, verður smjör þyngdin
um 137 fornar vættir (69,12 dönsk
pund í vætt).
Þetta var smjörforðinn í Snóks-
dal (1563). En á hinum búunum
var smjörið samtals 71 vættir í
tunnum og bögglum, en alt á 4
búunum, 208 vættir. Eftir verð-
gildi þeirra tíma jafngilti smjörið
138 og 2-3. hundr. á lanSsvísu).
Það sem verður vitað um auðs-
upphæð Daða í Snóksdal er þetta:
5*5 jarðir, að dýrleik 1440 hundr.
Búfénaður á 4 búum 315 —
119% kúg. á leigust. 119% —
261% kúg. með jörð-
um ..........’..... 261 % —
Harðfiskur og fleira.... 69 —
Smjör, gam^lt........ 138^j —
hann mest allan sinn mikla auð á i j>að var ameríska þjóðin, er átti
verzlun við Þjóðverja.
Erfingjar Daða fengu eigi alt
það fé, sem að framan er talið.
Þetta má sjá af gjafabréfi hans
(nokkru áður en hann dó). Það er
prentað í Sýslum.æfum III. 48-54.
— Þar gefur hann Guðrúnu konu
sinni mest t. d. 24 hundr. jörð j
með 6 kúgildum. Hann áskilur
henni leigulausan ábúðarrétt í
Snóksdal í þrjú ár eftir fráfall
sitt. Þar með fylgdi afgjaldslaust
öll afnot af öllum búpeningi þar og
meðferð á öllu öðru fé hans á því
aðalbúinu. Guðrún skyldi enn-
fremur hafa leigulaus afnot af 8
jörðum öðrum með kúgildum, sem
þeim fylgdi. Einnig alla hluti, er
honum bar af 3% útróðrarskipum
hans. nema 1 hlut af áttæringi
einum, sem fátækum manni var
ætlaður. Kirkjunum í Snóksdal
og Sauðafelli gaf hann 10 hundr.
Hann gaf mörgum fátækum fé og
sumum upp landskuldir og aðrar
skuldir o. s. frv.
Það sem metið var til fjár af
öllum gjöfum Daða til samtals 53
manna, er 541 hundr. og var þar í
17% jörð (sumar með þeim
minni).^ Tveimur bróðurdætrum
sínum gefur Daði 120 hndr. hverri
eða samtals 240 hundr. í jörðum
og lausafé. Bjarna bróður sínum
(föður þeirra), gaf hann einnig
mikið.
Daði var lögvitur maður og hef-
ir því sennilega ekki gefið meira
af fé sínu frá erfingjum, en lög-
legt var. Það var 1-10. af erfða-
og fjórði partur af aflafé.
Oft var mannmargt hjá Daða í
Snóæsdal. Þannig voru 50—80
herbúnir menn í Snóksdal frá
páskum til fardaga vorið 1549.
Hafði þá Jón biskup Arason far-
ið með her vestur og ætlað að
handtaka 'Daða, en gat ekki. Þorði
þá Daði ekki að vera mannfár
heima, fyr en Jón Arason var bú-
inn að sýsla ýmislegt á öðrum
stöðum og kominn heim til Hóla.
Jón biskup “gresjaði” sér þá ým-
islegt úr búum Daða og vina
hans.
—Lesb. Mbl. S. Þ..
að því frumkvæði, að ólöghelga
stríð. Aðrar þjóðir tóku þeim
boðskap með óblöndnmm fögnuði.
Lindbergh varð til þess fyrstur
manna, að fljúga yfir Atlantshaf-
ið. Nú hafa aðrir tekið hann sér
til fyrirmyndar. Og hví ættum
vér nú, rétt um þær mundir, er
hámarkssigrinum er að verða náð,
að láta það líðast, að stjórnarskrá
vor sé brotin, hvort heldur af
stjórnmálaflokki, manni eða konu,
og eiga þar með á hættu, að bar-
áttu vorri í þarfir siðbóta og bind-
indismálanna, sé hnekt í hálfa
öld eða meira.”
Samtals 2343^ hundr.
Eftir verðlagi um síðustu alda-
mót (1900) jafngildir þessi fjár-
upphæð 234 þús. króna.
En eins og fyr er vikið að, verð-
ur ekki vitað um verðgildi silfur-
gripanna né hús- og búshluta á
öllum búunum. Einnig vantar hér
geldneytaeign Daða á einu búinu.
iHér er þó um talsverða fjárupp-
hæð að ræða. Og hann hafði
fullar nytjar af 2—3 kirkjujörð-
um, er fylgdu kirkjustöðum þeim,
sem hann átti og hafði bú á.
Árlegar tekjur Daða hafa verið
miklar. Síðasta árið, sem hann
lifði, hefir hann haft:
Landskuld af 51 jörð 46 hundr.
Leiga eftir jarðar kúg. 43% —
Leiga eftir fóðrafénað 20 —
Nytjar af heimamálnytju 63% —
kappreiðarstaður.
Hvort heldur kappreiðarnar 1930
verða háðar á Þingvöllum (sem
eg geri mér beztu vonir um) eða
hér við Elliðaárnar, þá er sízt of
langur tími til að fara að smáæfa
þá hesta, sem þar eiga að hlaupa,
því gera má ráð fyrir, að þá verði
gerðar ýmsar harðari kröfur til
kappreiða hestanna en gert hefir
verið til þessa, enda mun mega
fullyrða, að verðlaun verði þá
hærri en nokkurn tíma áður hef-
ir þekst hér á landi.
-Vísir.
Dan. Daníelsson.
íSamtals 173 hundr.
Þetta er samsvarandi rúmum 17
þús. króna tekjum, að mestu leyti
án nokkurs frádrags eða kostnað-
ar. Um tekjurnar af málnytju-
peni’ngi á búum Daða fer og eftir
áætlunum í Búalögum. En leig-
an eftir kúgildi með jörðum, var
20 álnir eftir hvert kúgildi. Sama
var leigan eftir fóðrafénað, eig-
andanum að kostnaðarlausu.
Þá koma tekjur af öllum geld-
peningi á búunum. Sennilega hef-
ir einhver ágóði verið af honum,
að frádregnum kostnaði. Um
gróða af sjóvarútvegi Daða verð-
ur ekkert vitað. Það eitt er víst,
að of tgræddu menn á þeim árum
mikið á fiskiveiðum, enda var þá
hátt verð á skreið, og hún mjög
eftirsótt vara af kaupmönnum.
Crtgerðarkostnaðurinn var þá til-
tölulegaj lítill, borið saman við
það, sem nú gerist yfirleitt.
Aðal erfingi Daða var Hannes
Björnsson og Þórunn Daðadóttir.
Þau hjón giftust 1545 og fóru þá
að búa í Bæ á Rauðasandi. Árið
1555 ætlijðu þau að flytja búferl-
um frá Bæ að Nesi við Seltjörn,
en druknuðu á þeirri leið með
allri áhöfn. En Hannes ólst upp
hjá Daða í Snóksdal frá þvi hann
var 8 ára gamall. En sökum þess
átti Eggert Hannesson lögmaður,
föðurbróðir hans, að hafa alla
varðveizlu á fé Daða, þar til Hann-
es yrði myndugur. Þessi fjár-
veitsla mun Eggert hafa farið vel
úr hendi. Það er hann, sem skrif-
ar á skrá (1563—6’4) allar eignir
iDaða og geldur allar skuldir og
lögjafir af þeim. Skráin er um 50
síður þéttritaðar og er það sú
greinilegasta eignaskrá og bezt
|færð, sem fyrir mig hefir borið
frá 14., 15. og 16. öld. En Eggert
lögmaður var vel vanur bókfærslu
Hvert stefnir?
Eftirfylgjandi greinarkorn birt-
ist nýskeð í blaðinu The Seattle
Daily T-imes, eftir landa vorn T.
M. Borgfjörð, sem búsettur er í
bænum Olympia, Wash.:
“Þegar eg hugsa um það, hvern-
ig eg skuli haga atkvæði mínu við
forsetakosningar þær, sem nú fara
í hönd, verður alvarleg spurning
efst í huga mínum. Verði Alfred
Smith kosinn, og launi skoðana-
bræðrum sínum fylgi með því, að
ógilda Volsteadlögin, þannig að
hinum einstöku ríkjum verði það
í sjálfsvald sett, hvort þau kjósi
heldur að vera “þur” eða “vot”, er
þá ekki þannig komið, að þjóðin
sé sjálfri sér sundurþykk, og horfi
fram á upplausn?
Mér virðist þar með verða stig-
ið fyrsta sporið til byltingar.
Ameríka hefir verið forgöngu-
þjóð, alt frá hennar fyrsta ful1.-
veldisdegi, að því er áhrært hefir
úrlausn hinna þýðingarmestu sið-
bótamála.
Fyrst má geta þess, að öll vor
siðbótalög, eru grundvölluð á
frelsi. Þrælahald var gert út-
útlægt að lögum á amerískri
grund, og heimurinn í heild
tók þjóðina sér til fyrirmyndar og
fetaði í fótspor hennar. Hér festu
kvenréttindin rætur, og aðrar
þjóðir tóku sér fordæmið til fyr-
irmyndar. Hér stóð vagga Þjóð-
bandalagsins, og héðan breiddust
KAPPREIÐAR
á Þingvöllum 1930.
í sumar ritaði hr. Jón Leifs all-
langt mál í Lesbók Morgunblaðs-
ins, um tilhögun á þúsund ára
afmæli Alþingis á Þingvöllum
1930.
Trauðla held eg, að öll þau
skrif hans verði telíin til greina,
og fyrir víst veit eg, að einni af
tillögum þeim verður ekki gefinn
gaumur (tillögunni um að halda
ekki (kappreiðar á Þingvöllum
1930), því að svo framt, sem aðal
Þingvallanefnd og vegamálastjóri
sjá sér fært, kostnaðarins vegna,
að leggja veg upp í svo nefndan
Bolabás undir Ármannsfelli, þá
verða háðar þar kappreiðar. —
Bolabás er kjörinn kappreiða-
staður, bæði vegna þess, hvað
hlaupvöllurinn er góður, og ekki
þó sízt vegna hins, hvað áhorf-
endastaðurinn er tilvalinn. Þar
geta þúsundir manna setið og
staðið og séð yfir allan hlaup-
völlinn.
Þótt nú svo illa tækist til, að
kappreiðar þar færust fyrir, þá
er þó víst, að þær verða háðar
það ár á skeiðvellinum við Elliða-
ár.
í umræddum Lesbókar skrifum
segir hr. Leifs: “T. d. getum vér
ekki verið samkepnisfærir í sum-
um íþróttum, og veðreiðar með
vorum litlu íslenzku hestum geta
beinlínis gert oss hlægilega í aug-
um sumra útlendinga.”
Mér hefir skilist það svo, að hin
tiivonandi hátíðahöld 1930, ætti
sem mest og bezt að sýna alt, sem
þjóðlegt er, bæði íþróttir og ann-
að, án tillits til þess, þótt stöku
útlendingar kynnu að hlæja að
oss.
Rétt er það athugað hjá hr. J.
Leifs, að við höfum að eins smá-
hesta til að sýnai, og uppeldi þeirra
ekki verið styrkt af konungum né
öðrum stórmennums en það telur
hann að stóru kappreiðahestarii-
ir séu. Kunnugt ætti honum að
vera, að víðar en hér eru smáhesta
kapphlaup háð, og þykja oft tak-
ast sæmilega, og ekki frekara til
athlægis en þau stærri. Eg held
því, að vægast sagt, sé þessum
staðhæfingum hans slegið fram
án íhugunar.
í sambandi við þetta, sem eg
hefi hér ritað, vil eg geta þess, að
síðastliðinn vetur var af “Hesta-
mannafélaginu Fákur” kosin 3ja
manna nefnd, til að athuga kapp-
reiðastað á Þingvöllum, og varð
sú nefnd fullviss um, að Bolabás
undir Ármannsfelli væri kjörinn
D'Oyly söngflokknum, sem fyrir
skömmu var í Toronto, var boðið
að koma og skoða Genetal Motors
verksmiðjurnar í Oshawa, Ont.,
og þótti listifólkinu, sem er um 40
alls, þar margt nýstárlegt að sjá.
Verksmiðjurnar ná yfir 38 ekrur
af landi, og þarna má sjá hvernig
óunnið efnið, sem er stál að mestu
leyti, verður að fullgerðum bíl,
þessu tiltölulega nýja flutnings-
færi, sem rutt hefir sér ,til rúms á
síðustu árum með ótrúlegum
hraða. Þótti söngfólkinu sérlega
mikið til koma, að sjá alt þetta j
furðuverk ogþví skildist, að verka- ,
mennirnir voru eins vel að sér í i
sinni ment, eins og söngfólkið í
Fagnið jólum heima á
r / ■ • • • iV* •
tosturjoroinm
Þér getið farið heim um jólin á skömmum tíma
með Canadian Pacific skipunum og notið full-
komnustu fararþæginda. Hafa skip vor sam-
bönd við eimskipaferðir um Norðursjóinn.
Farþegar, er bíða þurfa skips, fá ókeypis fæði
og húsnæði á ágætum gistihúsum. Farangur
fluttur ókeypis.
SailiiiK from
Montreal —Nov. 2—S.S. Duchess of Itedford .to Giasgiow, Belfast, L.lverpool
Montreal —Nov. 9—S.S. Montclare ..to Glasgrow, Llverpool
Montreal —Nov. 10—S.S. Melita ....to Cherbourc, Southampton, Hamburt
Montreai —Nov. 16—S.S. Duchess of Atholl .to Giasgrow, Belfast, Liverpool
Montreal —Nov. 21—S.S. Montrose ...to Cherbourg, Southampton Antwerp
Montreal —Nov. 23—S.S. Montcalm ..to Glasgrow, Liverpool
Quebec — Nov. 28—-S.S. Minnedosa ..to Glasgrow, Belfast, Llverpool
Saint John—Dec. 7—S.8. Metagama ...to Cherbourg, Southampton, Antwerp
Saint John—Dec. 7—S.S. Montclare ..to GIuskow, Belfast, Liverpool
Saint John—Dec. 14—S.S. Mellta .. to St. Heiier, Channel Islands
Cherbourg, Southampton, Antwerp
Sérstakar járnbrauta Iestir og sérstakir vagnaralla leið til skipanna
Add'v T.oral ABent*. or wrltp for full tnform.tlon to
R. W. GREENE, C.P.R. Bldc., CalBary. G. R. SWALWELL, C.P.R. Blilg., Saskatoon
or W. C. CASEY, General Agent, C.P.R. Bldg., Main and Portage, Wlnnlpe*.
CANADIAN PACIF C
WORLD’S GREATEST TRAVEL SYSTEM
VETRAR
KYRRAHAFS-STRÖND
Vancouver - Victoria
New Westminster
Farbréf seld til vissra daga
DES. - JAN. - FEB.
í gildi til 15. apr. 1929
AUSTUR CANADA
Farbréf til sölu
DES. 1 til JAN. 5
Gilda í þrjá mánuði.
S
K
E
M
T
I
F
E
R
D
I
R
Leitið
Upplýsinga hjá
Farbréfasalanum
CANADIAN PACIFIC
MIÐ - RÍKIN
Farbréf til sölu
frá stöðvum í 'Sask og Alta
DES. 1 til JAN. 5 .
Gilda í þrjá mánuði.
GAMLA LANDIÐ
Farþréf til sölu
DES. 1 til JAN. 5
' Til Atlants- hafna
St. John, Halifax, Portland
Gilda í fimm máníiði.

Hin Eina Hydro
St e am H eated
B1FREIDA HREINSUNARSfoD
í WINNIPEG
Þar sem þér getið fengið bílinn yðar þveginn, það er að segja hreinsaðannog olíubor-
inn á örstuttum tíma, meðan þér standið við, ef svo býður við að horfa, eða vér send-
um áreiðanlegan bílstjóra eftir bíl yðar og sendum yður hann til baka, á þeim tíma
er þér æskið, Alt verk leyst af bendi af þaulvönum sérfræðingum, Þessi bifreiða-
þvottastöð vor er á hentugum stað í miðbænum, á móti King og Rupert Street.
Prairie City Oil Co. Ltd.
Laundry Phone 88 666
Head Office Phone 26 341
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS
JARNBRAUTA- OG GUFUSKIPA-FARSEDLAR
TIL ALLRA PARTA VERALDARINNAR
Ojerstakar Siglinear i Gamla Lanðsins
Ef þér ætlið til gamla landsms í vetur, þá látið ekki bregðast að spyrjast fyrir
hjá umboðsmanni Canadian National járnbrautanna. Það borgar sig. Canadian
National umboðsmennirnir taka yður vel og leiðbeina yður á allan hátt. Það verða
margar sérstakar siglingar til gamla landsins í haust og vetur.
Canadian National járnbrautin selur farseðla með öllum eimskipalinum, sem skjp hafa á
Atlantshafinu og seomur um alt, sem að slíkum ferðum lýtur. *
LÁGT FARGJALD TIL HAFNARSTAÐANNA í DESEMBER.
Eigið þér vini í Gam'a Landinu, sem fýsir að koma
til Canada
Ferðist með
CANADIAN
NATIONAL
RAILWAYS
SÉ SVO, og langi yður til þess að hjálpa þeim til að
komast til þessa lands, þá komið að finna oss. Vér
önnumst allar nauðsynlegar framkvæmdir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Aéents
UMBOÐSMENN ALLRA FARSKIPAFÉLAGA
667 Main Street, Winnipeg. Sími 26 861
TEKIÐ A MÓTI FARÞEGUM VIÐ LANDGÖNGU OG A LEIÐ TIL AFANGASTAÐAR