Lögberg - 08.11.1928, Síða 3

ÖGBERG, FIMTGDAGINN 8. NÓVEMBER 1928.
Bls. 3
Minnmgar
frá Ungverjalandi.
Eftir Signrbjörn Á. Gíslason.
VIII.
Tveir merkir borgarar í Buda-
pest, en hvorugur ungverskur að
ætt, heyrðu lýsingu fyrgreinds
«lliheimilis hjá mér siðar, sinn I
hvoru lagi.
“Ef yður blöskrar þetta, þá
hefðuð þér átt að koma hingað
rétt eftir stríðið, þegar börn og
gamalmenni dóu í hópum af alls-
konar skorti,” sögðu báðir.
Annar bætti við: “í borginni,
sem eg var ófriðarárin, var raf-
ljósalaust hálft annað ár, hús
sprengd í loft upp iðulega, svefn-
herbergi öll flutt í kjallara hús-
anna og þangað svo mikið að-
streymi, að vörð varð að setja við
hverjar kjallaradyr, að ekki færi
þapgað svo margir, að fólkið kafn-
aði af loftleysi. Allar kröfur til
lífsþæginda voru að lokum horfn-
ar, en eina hugsunin sú: “Ætli
eg fái nú að lifa til morguns” —
í*að hefði verið hátíð fyrir okkur,
að fá að lifa við kjör gamla fólks-
ins hérna á elliheimilinu í Búda-
pest.
Hinn sagði mér frá danskri að-
alsfrú, er kom rétt eftir ófriðar-
lokin til Búdapest og skoðaði þar
barnahæli. “Rúmfötin voru hálm-
ur og gömul dagblöð, og öll aðbúð
eftir því. Frúnni blöskraði það
svo mjög, að hún fór til innanrík-
isráðherra Ungverja og bauðst til
að safna fé í Danmörku handa
hælinu, ef hann vildi lofa að koma
þanjgað vikulega. Hann gekk að
því, og hún stóð við orð sín.”
Ungverskum börnum fátækum
var boðið í þúsundatali til Sviss
og Hollands um það leyti, en Dan-
ir tóku aðallega þýzk börn. —
Hættir munu Danir nú að gefa fé
barnahælum í Budapest, þess ekki
talin þörf, en K. F. U.K. í Dan-
mörku launar þó nokkrum fram-
kvæmdarstjórum slíkra félaga í
Ungverjalandi, alveg eins og K.F.
U.M. Dána styrkir K.F.U.M. í Eist-
landi að stórum mun. Yfirleitt
fer mikið fé árlega frá Norður-
löndunum þremur — einkum Sví-
þjóð og Danmörku — til styrktar
ýmsu evangelis'ku starfi í Mið-
og Austur-Evrópu, alveg eins og
kaþólskir menn í Vestur- og Suð-
ur-Evrópu gefa stórfé til trúboðs
sínu á öllum Norðurlöndum.
Gyðingdr í Budapest hafa reist
sínu fólki prýðilegt elliheimili, er
gat fyllilega jafnast á við beztu
elliheimili Dana að öllum útbún-
aði, að því er mér virtist. Það tók
um 200 manns, og hafði einbýlis,
tvibýlis og 4 manna stofur, rúm-
góðar vel. Þar voru tveir matsal-
ir, margar dagstofur, svalir fern-
ar eða fleiri, og aðgreining tals-
verð milli karla og kvenna víðar
en í samkunduhúsinu, er sambygt
var við hælið. Konur áttu þar
sæti á lofti og fóru um aðrar dyr
en karlar, sem áttu sæti niðri í
húsinu, alveg eins og títt er í öðr-
um samkunduhúsum Gyðinga, —
enda þótt karlar væru þar, sem í
öðrum elliheimilum, í miklum
minnihluta.
Á tvennu sá e& það að ekki fylgdi
forstöðukonan ströngum reglum
Gyðinga. Hún fór sjálf og leyfði
konpnni minni að ganga inn um
karldyr niðri, og og þegar eg af-
sakaði, að eg gæti dkki sett upp
hattinn — eins og presturinn
gerði, sem með okkur var, — þeg-
ar inn var komið í samkunduhús-
ið, svaraði hún brosandi: “Það
kerir ekkert til.” — Hattinn hafði
eg skilið eftir í aðalanddyri húss-4
ins, svo að eg hafði nokkra afsök-
uni, en hltt vissi eg af fyrri reynslu
að það þykir Gyðingum eins mikil
ósvinna, að fara berhöfðaður inn
í samkunduhús, eins og öðrum
þykir að fara með höfuðfat í
kirkju. —
Fyrir mörgum árum kom eg til
guðsþjónustu Gyðinga í Höfn og
tók ofan í mesta sakleysi er eg
kom inn í samkunduhúsið, en að
vörrnu spori kom dyravörðurinn
all-þungbrýnn, gerip af mér
hattinn og seti hann á höfuð mér.
— Honum hefir víst fundist, að eg
kynni ekki mannasiði. — Því var
eg hræddur um, að fyrgreindri
forstöðukonu myndi ekki lítast á
virðingarleysi mitt, að ganga ber-
höfðaður um samkunduhúsið. En
hún var umburðarlynd og jafn
greinagóð eftir sem áður.
Gamla fólkið var frjálslegt á
svip, bæði þeir sem sátu að spil-
um í reykingarsalnum, hinir sem
lásu í lestrarsalnum og þeir sem
vildu rabba við gestina; starfs-
konurnar studdu alúðlega fót-
hruma úti í garðinum, - svo að
margt studdi að því, að þaðan fór
eg í betra skapi en frá stóra heim-
ilinu, sem þegar er nefnt.
Blindrahæli og fleiri líknar-
stofnanir höfðu Gyðingar reist
fyrir sitt fólk Búdapest. “Þeir
höfðu líka efni á að sitja dýrleg-
ar veizlur, þegar börnin vor ann-
ara voru að deyja af skorti í ó-
friðarlokin,” sögðu Ungverjar. —
“Gyðingahatrið er mikið og rauna-
legt hér syðra og ykkur óskiljan-
legt, Norðurlandabúum; lifandi
kriStindómurinn einn getur úr því
bætt, en engin stjórnmálastefna”,
sagði kunnugur maður, sem ekki
var Ungverji.
IX.
Ólík þjóðerni—“einnar þjóðar.”
Eg býst við að oss íslendingum
sé tamast að hugsa oss að í ein-
hverju einstöku landi búi nokk-
un veginn samstofna þjóð, er tali
sömu tungu. En því fer fjarri, að
þessu sé svo farið alment, jafnvel
ekki á öllum Norðurlöndum.
Á Finnlándi eru tungur tvær,
algerlega ólíkar. Um 300 þús.
manna tala sænsku og hallá sér
að Svíþjóð, enda f lesir af sænskum
ættum. Allir hinir, sjö sinnum
fleiri, tala finsku, eru Mongóla-
ættar og halda sér frá Norður-
löndum. Þeir kæra sig lítið um
að láta telja sig með Norðurlönd-
um eða sækja norræna fundi, og
vildu helzt útrýma sænsku.
Eftir komu Danakonungs og
forsætisráðherra íslands þangað
austur í -sumar, fundú finsk blöð
harðlega að því, að engin móttöku-
ræðan skyldi vera flutt á finsku,
“altungu þjóðarinnar.”
Á hinn bóginn halla Finnar sér
að Magyörum og Eistlendingum
vegna frændsemi; varð eg þess
beinlínis sérstaklega var í förinni
í sumar. Meðan eg dvaldi í Buda-
pest, komu þangað í einum hópi
700 Finnar og Eistlendingar á
“Ú{ral-úg)rískan” tungumálafund,
og var tekið með mestu virktum af
Ungverjum.
Viðhafnar guðsþjónustur voru
haldnar í tveimur lúterskum kirkj-
um 10. júní vegna þeirra og K. F.
U. K. þingsins, báðar með sama
sniði. Kirkjugestir fengu sérstakt
kver á fjórum tungumálum, ung-
versku, finsku, eistlenzku og
þýzku, þar sem öll guðsþjónustan,
að ræðunni frátekinni, var prent-
uð. Set eg hér eitt safnaðarsvar-
ið til íhugunar málamönnum. Ma-
gyarar sungu:
“Boldogak akik az Umak igéjét
halljak és fegtartják.”
Finnar sungu:
“Autuat ovat ne, jotka kunle-
vat Jumalan sanan ja noudat-
tavat sita.”
Eistlendingar sungu:
“öndsad on need Kes Jumala
söna kuulvad ja sede tallele pa-
nevad.”
Og loks þýzkuimælandi fólk á
þýzku, enda stólræðan flutt á
þýzku.
Eg býst við, að vissast sé að
setja þýðinguna með, eða kann-
ske lesendurnir viti, að þetta þýð-
ír:
“Sælir eru þeir, sem heyra guðs
orð og varðveita það.” —
Fljótt á litið virðist ekki margt
líkt með þessum málum, en mál-
fræðingar sögðu mér, að' bygging
málanna væri skyld/, viðbætur
settar aftan við stofnorð til að fá
nýjar merkingar.
Á ungversku eru t. d. ættarnöfn
skrifuð fyrst og svo viðbót sett
við ákírnarnafnið til að sýna
hvort viðkomandi er karl, frú eða
ungfrú.
Frú Sigríður Snædal væri á
ungversku skrifuð: “Snædal Sig-
ríðurne”. Viðbótin ne táknar
frú.
Eitt kveldið í Budapest var eg
gestur ungversks prests — hann
var líka barón, þar sem með mér
voru þrír finskir klerkar og blaða-
menn frá þessum tungumálafundi.
Þeim var ljúfara að tala við mig
þýzku. en sænsku. Voru “finskir
Finnar.”
Mjög varð eg forviða, er prests-
konan eða barónsfrúin fór að hæla
Eddunum við mig. Fyrst skildi
eg ekki hvað hún átti við, hélt hún
væri farin að blanda ungverskum
orðum inn í þýzkuna. — Eg hafði
engan ungverskan háskólamann
hitt, sem nokkuð vissi um íslenzk-
ar bókmentir, og átti því á öðru
von, en að ungversk prestskona
færi að tala um norræna goða-
fræði. En þá bætti frúin við, að
frændi sinn, tungumála prófessor,
hefði skrifað stóra bók á ung-
versku um norræna goðafræði, og
þá bók hefði hún lesið og þótt
merkileg.------
Mér, fanst eg kunna enn betur
við mig á eftir þar á heimilinu.
-----Eg mintist áður á málin
tvö í Finnlandi; það þykir nú ekki
mikið, er sunnar dregur, t. d. á
Póllandi, Czechoslovakiu, Ung-
verjalandi og Balkanlöndunum.
Þar eru a. m. k. fjögur óskyld
tungumál í hverju landi, og hver
þjóð rnangir sundurleitir ættstofn-
ar, sem alloft hata hverjir aðra,
og bera hlýrri tilfinningar til
einhvers nágrannaríkis en til þess
Iands, sem þeir búa í — sáranuð-
ugir stundum. —
Austrænir þjóðflokkar æddu
yfir þessi lönd á fyrri öldum.
Þeir, sem fyrir voru og ekki
voru idrepnir, hötuðu aðkomu-
flokkana og reyndu í lengstu lög
að halda við gömlu þjóðerni sínu.
Þá var það og algengt, fram á
síðustu öld, er tvær þjóðir höfðu
barist, að sigurvegarinn rak brott
íbúa heilla héraða hjá þjóðinni
sem undir varð, en lét allsl konar
ruslaralýð frá sinni þjóð eða ein-
hverri nágrannaþjóð taka sér þar
bólfestu. Hann hólt tungumáli
sínu fyrir þjóðina eða þjóðar-
brotin, sem umhverfis bjuggu, og
oft nýja landinu til lítils gagns.
Þótt stundum flyttu þessir að-
komumenn nýja menningu, naut
hún sín sjaldnast fyrir hatri og
flokkadráttum.
Þess vegna er ómögulegt að
endurreisa gömul ríki eins og t.
d. Pólland og iCzechoslovakíu öðru
vísi en að það verði hróplegt rang-
læti við einhver þjóðarbrot, og sí-
feld óánægja og flokkadráttur út
af því.
Nágrannaríki Pólverja kúguðu
þá öldum saman, og bárust þá
andyörp og frelsissöngvar Pól-
verja um^ allan heim. Nú fá þeir
sjálfir hið versta orð hjá Þjóð-
verjum, Rússumv og Gyðingum,
sem búa í Póllandi. Magyarar kúg-
uðu Slóvaka á liðinni öld, en nú
stynja yfir 150 þús. Magyarar
undir “ánauðaroki” Czechosló-
vakí, og þó er enn verra að segja
um Balkanríkin.
Allar þessar ósamstæður veikja
ríkisheildina að stórum mun og
verða mörgum einstaklingum að
gæfutjóni.
Átakanlegt dæmi þess mun eg
nefna í septemberblöðum Bjarma.
X.
Brot úr sögu Ungverja.
Sléttulandið mikla við Dóná og
Theiss sunnan og vestan Karpata-
fjalla hét Pannonia forðum, með-
an Rómverjar réðu þar ríki. Á
þjóðflutningatímabilinu og önda
síðar komu þangað allskonar
þjóðflokkar austyn úr heimi, er
hröktu hver annan, uns Magyarar,
komnir austan úr Asíu, lögðu
landið undir sig um 900 e. Kr.
Hafa þeir síðan verið aðalhluti
Iandsmanna, og eru stundum
nefndir “hinir eiginlegu Ungverj-
ar.” Hér ag hvar eru þó heil
héruð bygð öðrum þjóðstofnum,
afleiðingar gamalla styrjalda, og
þar þá töluð þýzka eða einhver
slavnesk tunga: tékkiska, slavok-
iska, serbneska o. fl.
Ungarn er þýza nafnið á land-
inu, Englendingar kalla það Hun-
gary, en Magyarár sjálfir nefna
land sitt Magyarorzág.
Saga Ungverja ar stórfeld
styrjaldasaga, glæsileg tilsýndar,
með köflum, því að Ungverjar
hafa verið ágætir riddaraliðs-
menn og hrundu öldum saman á-
h'laupum Tyrkja, en raunaleg er
saga þeirra tíðum, þegar betur er
jað gætt: kúgaðir smælingjar;
blóði drifin, sundurþykk stór-
menni, og sundurleit þjóðernis-
barátta blasir þá við og varpar
skuggum á glæsilegar riddara-
sveitir.
Kristin trú kom ‘til Ungverja-
lands um svipað leyti og til Nor-
egs. Stefán he'lgi sat þá á kon-
ungsstóli (997—1038) og fékk
kristniboða frá ítalíu, er varð
mikið ágengt, enad studdi hann
trúboðið með blíðu og stríðu, líkt
og Ólafur helgi í Noregi.
Sylvestar páfi annar veiti hon-
um í staðinn tignarnafnið “post-
ullegur konungur”, og þjóðtrúin
tók hann síðar í dýrlingatö'lu.
Skömmu eftir dauða hans gerðu
heiðnir menn uppreisn hvað eftir
annað. Árið 1045 tóku þeir t. d.
Gerard eða Gellert biskup frá
Csanád og vörpuðu honum fram
af klettum í Búda niður í Dóná.
Gnæfir líkneski ’píslarvottsins nú
á þessari klettahæð, en neðar
stendur stærsta gistihús í Búda-
pest og kennir sig við hann.
Um tvær aldir leið þjóðinni
fremur vel, þótt oft væru skærur
við nágranna. Prestaveldi fór
vaxandi og latína varð tunga
allra mentamanna.
Árið 1222 veitti Andrés konung-
ur annar þjóðinni, eða öllu heldur
höfðingunum, sérréttindi mikil
gagnvart einyeldí, sem nefnd eru
“gullna skráin”, var það sjö árum
fyr en Englendingar fengu rétt-
indabréf sitt “Magna Gharta.”
'Skömmu síðar (1241) eyddu
Mongólar stórum hluta landsins,
stjórnmálahneyksli o. þ. h. ekki
talin með.
Athugunin byrjaði á þvi, að
reynt var að komast að raun um,
hvað lesendur héldu, -að mikili
hluti blaðanna væri helgaður
þessari tegund frétta, sem um var
talað. Voru gerðar fyrirspurnir,
og bárust allmörg svör. Eftir
meðaltali tilgátnanna átti 28%7o
af rúmi blaðanna að fara undii
þessar fréttir
Síðan byrjaði rannsóknin á á-
standinu. Voru tekin ýms helztu
blöð í Bandarikjum og mælt ná-
kvæmlega. Kom þá í ljós, að
hneykslissögurnar, glæpafréttirn
ar og hjónaskilnaðirnir tóku tutt-
ugufalt minna rúm, en almenn-
ingur áleit, eða að eins 1,4% af
rúmi blaðanna. Tölublöð þeirra
blaða, sem athuguð voru, voru val-
in af handahófi, en voru öll frá
því í apríl í vor.
Síðan var til samanburðar tek-
ið blaðið “Tribune” í New York,
til að sjá muninn á ástandinu nú
og áður, á tímabili, er alment er
álitið, að menn hafi ekki verið
mjög sólgnir í hneykslissögur. En
ritstjóri “Tribunes” var Horace
Greeley, er hafði það á stefnu-
skrá sinni, að draga úr “ósiðsam-
legum og auvirðilegum glæpa-
fréttum, sem fengið hafa að
saurga dálka margra hinna ódýr-
ari blaða.” Blöð þau, sem athug-
uð voru af “Tribunes” voru valin
af handahófi og tekin með 5 ára
millibili, alt frá 1851 til dauða
og fluttust þá erlendir nágrann- j Þessa ritstjóra- Kom það í lós.
ar í þau héruð sum t. d. fór stór
hópur Þjóðverja austur fyrir Kar-
patafjöll.
Bela konungi IV. tókst að end-
urreisa ríkið (um 1250), en eftir
það áttU Ungverjar að staðaldri
í styrjöldum við austræna þjóð-
flokka, og þegar Tyrkir höfðu her-
tekið Konstantínópel, urðu Ung-
verjar “imúrveggurinn” gagnvart
árásum þeirra vestur á bóginn.
Eru margar frægðarsögur sagðar
frá þeim styrjöldum. Jóhann Hu-
nyadi og Matthías Corvinus son-
ur ,hans, báðir á 15. öld, eru þó
taldir fremstir herkonunga Ung-
verja, og ríkið víðlent mjög um
það leyti. — Ráku þeir af sér öll
áhlaup Tyrkja, en grimdin var
mikil og hrottaskapur á báðar
hliðar.
Sú saga er sögð t. d. af einum
hershöfðingja Hunyadis, er Kin-
izsi hét, að hann hafi barist með
tveim sverðum jafnsnemma og
verið slíkt ofurmenni, að Tyrkir
töldu hann djöful en ekki mann.
Einhverju sinni var Kinizsi að
fagna sigri, tók hann þá þrjá
dauða Tyrki úr valnum, einn í
hvora hönd og þann þriðja með
tönnunum og hljóp eða “dansaði”
með þá um vígvöllinn. ;Svo sterk-
ur var hann — og slíkur var
hrottaskapurinn í þessum styrj-
öldum.------
Um 1500 lömuðu innanlands-
styrjaldir þrótt þjóðarinnar og
það hagnýttn Tyrkir sér. Árið
1526 feldu þeir Ladislaus kon-
ung, tóku höfuðborgina Búda og
náðu öllum miðhluta landsins á
sitt vald. Skiftist Ungarn þá í
þrent. Hahsborgarkeisarar í
Wíen fengu vesturhlutann, Tyrk-
ir miðbik Iandsinsi, en austurhlut-
inn, Transsylvanía, var nokkurn
veginn sjálfstætt furstadæmi. —
Stóð svo í 150 ár. Árið 1686 gátu
Ungverjar og Þjóðverjar náð höf-
uðborginni af Tyrkjum, og fáum
árum síðar urðu Tyrkir að sleppa
öllu tilkálli til Ungarns.
“Þessarar Tyrkjastjórnar biðum
vér aldrei bætur”, segja Ungverj-
ar. Tyrkir rifu allar gamlar og
þjóðlegar stórbyggingar, spiltu
öllu, en reistu ekkert við. — Mátti
sjá þess greinileg merki í Vise-
gard við Dóná, kippkorn frá Búda-
pest. Þar var á 15. öld skrautleg-
asta konungshöll og ramgert yígi,
en nú rústir einar. — Og síðan
hefir Ungarn jafnan orðið að lúta
Austurríkiskeisurum, unz ófrið-
urinn mikli kollvarpaði því öllu.
að þessi vandlætari var heldur
fremri nútíma dagblöðunum í
“skömminni’Vþví að 1,7% af blaði
hans fór í þessar “sorpfréttir”. —
Þessi niðurstaða kom raunar með-
fram af því, að á tímum Gree-
ley voru auglýsingar miklu minni
en nú. Ef að eins var tekið tillit
til lesmáls, voru glæpa og hneyksl-
issögurnar 2,3% hjá Greeley, en
eru 3,5% nú.
Auðvitað hafa þessar fregnir
vaxið miklu meira í blöðunum, ef
aö eins er tekið tillit til flatar-
máls, sakir þess að blöðin eru nú
miklu stærri. Og að einu leyti
hafa þær rutt sér til rúms, því nú
fá þær oft margar og feitar fyrir-
sagnir og eru settar á fremstu
síðu blaðanna, En þær fengu ekk-
ert sérstakt hefðarsæti á dögum
Greeley's, eins og nú í nær öllum
stórblöðum erlendis. Einn stúdent-
anna, sem rannsökuðu þetta, tók
þetta atriði sérstaklega til með-
ferðar. Athugaði hann mörg blöð
frá í ár, og komst að þeirri niður-
stöðu, að í 16.2% þeirra væri
fyrsta síðan helguð glæpum,
hjónaskilnaðarfréttum og hneyksl-
issögum.—Vísir.
Byggið jörðina.
Eftir Guglielmo Ferraro.
(Úr Lesb. Mgbl.)
Hvers vegna er jörðin svo
strjálbygð í heild sinni, sem raun
er á og hvers vegna er þéttbygð í
vissum svæðum^? Hvers vegna
eru svo stór landflæmi óbygð á
yfirborði hnattarins, þar sem ann-
ars vegar er svo þéttbýlt, að þar
er maður við mann?
Að byggja jörðina er skylda,
sem manmkynið .hefir alt af haft
meira eður minna ljósar hugmynd-
ir um, jafnvel á þeim tímum, er
það gat með naumindum ferðast
um hnöttinn og stærð hans, 'bygg-
ing hans og lögun var enn þá
hulinn leyndardómur. En þessi
hugmynd hefir skýrst eftir því
sem hnötturinn hefir stækkað í
miklu', höfin, slétturnar, fjöllin,
jöklarnir og skógarnir hafa komið
í ljós, líkt og málverkið skýrist
og stækkar í höndum meistarans,
unz það er fullgert. Og hún hef-
ir orðið að einskonar vitfirringu
síðustu hundrað árin.
Á þesari öld hafa járnbrautirn-
ar gert kleift að byggja og rann-
saka þau lönd, einkum í Ameríku
og Afríku, sem voru því nær óbygð
fyrir hundrað árum. En sá undra-
verði árangur virðist oss enn eigi
fullnægjandi. “Oss vantar meira
fólk og meiri peninga! Hjá oss
er svo mikið land til þess að rækta
og námur, sem þarf að yinna.” —
Þessháttan kvörtun berst til vor
daglega í óteljandi myndum, frá
Argentínu, Brasilíu, frá næstum
öllum ríkjum í Ameríku og Suður-
Afríku, svo sem nokkurs konar á-
sökun á hendur gamla heiminum.
— Samtímis beina hin óbygðu
Evrópulönd athygli sinni að þess-
um víðáttumiklu löndum, sem eru
enn ónumin að mestu, þrátt fyrir
ákafa fyrirhöfn og erfiði um heill-
ar aldar skeið og hugsa sem svo:
Hvers vegna skyldi slíkur mann-
fjöldi, sem lifir við sult og seyru
í stórborgum Evrópu, láta sig
grotna niður og vezlast upp við
lág laun og atyinnuleysi, þar sem
hægt er að framleiða svona mik
auðæfi í Ameríku og Afríku?
Útflutningur, landnám, yfir-
drotnan. — Þetta eru þrír höfuð-
drættirnir í framkomu hinna þétt-
bygðu, Evrópulanda gagnvart ó
numdum löndum í öðrum heims-
álfum.
Þetta viðfangsefni verður þvi
alvarlegra og krefur því skjótari
úrlausnar, sem hin geysilega eyð-
ing auðs og krafta verður tilfinn-
anlegri eftir heimastyrjöldina og
hinum þéttbýlari löndum reynist
það erfiðara að sjá öllum íbúun-
um fyrir viðurværi. Og menn
eru fúsir að byggja jörðina, þar
sem hún er nú öll þekt orðin og
unt að ferðast um hana alla. En
jafnframt eru sumir óþolinmóðir
yfi rhæglæti voru og bera jafnvel
öld vorri það á brýn, að hún bregð-
ist skyldu sinni með aðgerðaleysi,
framkvæmdaleysi og hræðslu við
það að stíga ný spor og saka hana
um vanafestu og heigulshátt.
Er þessi ásökun á rökum bygð?
Vorir tímar eru þannig, að menn
eru helzti mikið hneigðir til þess
að líta svo einhliða á verkefnin,
að halda því fram, að áhugi, fram-
kvæmdasemi og dirfska geti sigr-
að alla örðugleika. Það er mak-
indaleg blekking, þægilegur mis-
skilningur, sem oft og tiðum er
ekki laus við að vera hættulegur.
Eins og á öllum öðrum sviðum
mannlegrar starfsemi, er máttur
og geta manna takmörkuð af þyí
er til þess kemur, að nema nýtt
land. Þessar takmarkanir hafa
að vísu eflaust minkað mikið með
vaxandi einingu þjóðanna, en þær
hafa ekki ennþá verið sigraðar til
fulls. Það mætti segja sem svo,
að bygging þeirra landa, sem eru
enn ónumin á jörðinni, sé nú á
dögum hvorttveggja í senn auð-
veld og erfið, einmitt vegna þess,
að eining á að ríkja í heiminum
og jafnvægi að haldast.
Hvers vegna hafa þau lönd, sem
fyrir skömmum tíma voru óbygð,
getað ferfaldað eða fimmfaldað
íbúatölu sína á minna en einni
öld, og borgir risið upp og blóm-
legt, skipulagsbundið þjóðfélags-
líf skapar þar? Það er vegna
þess, að þau hafa ekki neyðst til
þess að framleiða sjálf, eins og
nýlendurnar á fyrri öldum, öll þau
tæki, sem þarf til þess að koma
fótum undir atvinnuvegi nýs þjóð-
félags. Slík tæki hafa hin göi*lu
menningarlönd látið þeim í té til
all-mikilla muna og munu halda
áfram að gera það: járnbrautir,
jarðyrkjuvélar og verksmiðju-
tæki, lög, skólafyrírkomulag o. s.
frv. En hin nýju lönd hafa orðið
og verða að borga þessi tæki og
þau hafa ekki getað og munu ekki
geta borgað þau nema með fram-
leiðslu sinni, sem hin gömlu
menningarlönd þarfnast. — En
þetta er sama sem að segja, að
sérhvert nýtt land — hvort sem
það er sjálfstætt ríki eða nýlenda
— getur ekki tekið framförum
nema að því skapi, sem það er
fært um að framleiða með hag-
kvæmu verði þá hluti, sem önnur
lönd hafa þörf fyrir
öll yiðfangsefni landnámsins nú
á dögum byggjast á þessari grund-
vallarreglu, sem er að öðru leyti
einungis sannleikur heilbrigðrar
skynsemi. Hvers vegna hefir Ar-
gentína tekið svo miklum og hröð-
um framförum, sem raun er á, síð-
an 1860? Vegna þess, að á hinum
víðáttumiklu sléttum landsins má
framleiða með tiltölulega mjög
litlum kostnaði kornvörur, ull og
kjöt, sem Evrópumenn og Norð-
ur-Ameríkumenn kaupa við mjög
háu verði. Blómlegustu og auð-
ugustu ríkin í Brazilíu eru þau,
þar sem kaffi og gúmmí er rækt-
að, tvær vörutegundir, sem eru
mjög eftirsóttar um allan heim.
Nýlendurnar í Suður-Afríku hafa
blómgast og tekið framförum síð-
ustu fimtíu árin, einkum vegna
námanna, gimsteina, gulls, kop-
ars og hvitagulls.
Höfðaborg, Kimberley og Jó-
hannesborg eru orðnar að miklum
og auðugum borgum, meðal ann-
ars vegna þesa, að amerískar kon-
ur hafa í tvo mannsaldra látið af
hendi nokkuð af auði lands síns
fyrir gimsteina, og vegna þess, að
heimurinn hefir þörf fyrir gull.
Mexico átti velmegun sína fyrir
borgarastríðið að þakka steinoliu-
lindum sínum og silfur- og kopar-
námunum. Steinolían, rúghveiti,
korn og hör, sem var flutt út frá
Rússlandi í mjög stórum stíl, hafði
fyrir 1914 gert landið að einskon-
ar forðabúri fyrir Evrópu og Asíu
að nokkru leyti. Það er eigi und-
arlegt, þótt Argentínumenn grafi
eftir steinolíu á hinum frjósömu
Isléttum sínum og Brazilíumenn
reyni að finna og vinna hin miklu
námuauðæfi, som fólgin eru í
landi þeirra. (Fr(h.).
—it ian't
so much
the ideal
location
as it is
the guarantee
of thorough
training
that makes
people choose
the ‘‘Dominion''
Business
College.
Monday
is the day
to join.
(Yes, you can com-
mence your evening
Btudies on Monday
Evening.)
HNEYKSLISSÖGUR
BLÖÐUNUM.
I HEIMS-
Blaðamanna deild háskólans í
Oregon í Bandaríkjunum tók sér
nýlega fyrir hendur að rannsaka,
hve mikill hluti af rúmi dagblaða
færi í glæpafréttir, hjónaskilnað-
arsögur og frásagnir af hneyksl-
ismálum, sem frekar mátti teljast
persónulegs en opinbers eðlis. En
það hefir sem kunnugt er, verið
borið á blöðin, að þau gerðu sér
óþarflega mikinn mat úr slíku
efni. — Auðvitað voru fregnir af
óheiðarlegri meðferð á opinberu
fé, vanræksla í embættisfærslu,
Hafið þér enn þá tekiðþátt íhinn
nýju sápugerðar samkepni?
í*að stendur öllum húsmæðrum í Sléttufylkjunum til bcða til 31. des. 1928.
Húsmæður!
$250.00
í verðlaunum
$250.00
Miðar, er hljóða upp
á fallega og dýra
verðaunahluti, fylgja
óllum vörum Royal
Crown félagsins.
(1) Allar reglur fyrir að búa til sápu heima er að finna á hverri
könnu af Royal Crown Flaked Lie.
(2) Af þeirri sápu, sem þér búið til heima, takið þér gott sýnis-
horn, hálft pund að minsta kosti, og sendið það til “Home-
made Soaps”, Dept. “G” Royaal Crown Soaps, Ltd., Winnipeg.
(3) Sendið með sápunni 3 miða af Royal Crown Lye blikk bauk-
um og vottorð um að sápan sé heimagerð, og að Royal Crown
Lye hafi verið notað í hana. Einnig nafn yðar og heimilisfang.
(4) Enginn, sem tilheyrir Royal Crown Soaps Ltd., getur tekið þátt
í þessu, og enginn annar, sem hefir vérulega æfingu í sápugerð.
(5) Milton HerseyCo. Ltd., óháð efnafræðisfélag og fulltrúar frá
helztu bændablöðum, dæma, og þeirra dómur skal gilda.
(6) Það má senda eins mörg sýnishorn eins og menn vilja, en eng-
inn einn maður getur fengið nema ein verðlaun.
(7) Samkepnin hættir 31. desemþer 1928. Úrslitin verða auglýst
eins fljótt þar eftir eins og hægt er..
Byrjið strax í dag. ROYAL ORÖWN SOAPS LTD.
Winnipeg.