Lögberg - 14.02.1929, Qupperneq 4

Bla. 4.
LÖGBERG FIMTUDAGINN 14. FEBRÚAR 1929.
loutierg
Gefið út hvern fimtudag af The Col-
umhia. Press, Ltd., Cor. Sargent Ave.
og Toronto St., Winnipeg, Man.
Talsímar: 86 S27 og 86 328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskrift blaðsins:
The Columbia Press, Ltd., Box 3172
Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans:
Editor Lögberg, Box 3172, Winnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram.
! The “Lögberg” is prióteS and published by ■
í; The Columbia Press, Limited, in the Columbia •
); Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba. j
Síðastliðinn fimtudag, var sambandsþingið
í Ottawa sett a;f landstjóranum, lávarði Will-
ingdon, með venjulegum hátíðabrigðum. Var
mannsöfnuður við þingsetninguna', jafnvel
meiri, en nokkru sinni fvr.
Mintust leiðto^ar allra þingflokkanna kon-
ungs, með hlýjum bg viðeigandi orðum, og létu
í ljós yfir því fögnuð sinn, hve nú væri hann
kominn á góðan bataveg. ^
Hér fer á eftir hásætisræðan, í lauslegri ís-
lenzkri þ\ðingu:
‘ ‘ Hæstvirtir öldungar og neðrimálstofu þing-
menn!
Um leið og eg stefni til funáa hinu canad-
iska þjóðþingi, leyfi eg mér að samfagna yður
í djúpu þakklæti, fyrir heilsubót vors ástkæra
konungs. Er það sameiginleg ósk vor, að hans
hátign, konungurinn, fái komist svo til fullrar
heilsu, að honum megi enn auðnast að beita
þeim alúðarríku kröftum í þarfir samveldisins,
er unnið hafa honum ógleymanlegan sess í
hjörtum þegna sinna.
Sú hin óviðjafnanlega velgengni, er í hví-
vetna ríkir með þjóð vorri, hlýtur að skoðast
alveg einstakt fagnaðarefni.
Aldrei hafa viðskifta- og verzlunarmálin í
landi hér, staðið í jafnmiklum blóma, sem á
þessu síðastliðna fjárhagsári. Hefir for.sjón-
in launað iðni og árvekni fólks vors, með ríku-
legri uppskeru. Framleiðsla landbúnaðaráf-
urða,' og annara megin atvinnugreina, hefir
orðið drjúgum meiri, en nokkru sinni fvr. Á
sviði bygginga og vegagerða, hafa framfarirn-
ar átt engan sinn líka, og má hið sama segja
um aukin viðskifti við önnur lönd.
Bjartara hefir verið yfir atvinnumálum
þjóðarinnar um undanfarið skeið, en venja
hefir verið til, og bendir flest í þá átt, að nú-
verandi velmegun muni um langt skeið, ríkja
með þjóðinni.
Stórkostlega athygli hefir það vakið, hve
framfarnirnar á sviði námarekstursins hafa ver-
ið stórstígar á síðasta fjárhagsári, svo að segja
í öllum landshlutum jafnt.
FLskiveiðamálunum skilaði vel áfram á
liðnu ári, og varð veiðin í alt, nokkru meiri en
á árinu 1927.
Samkvæmt tillögum hínnar konunglegu
rannsóknarnefndar, er um fiskiveiðamálin
fjallaði milli þinga, hefir stjórnin mælt svo fvf-
ir, að hér eftir skuli fiskiveiða ráðuneytið að-
sldlið frá flotamálaráðuneytinu og hafa sérstak-
an aðstoðarráðgjafa. Hefir ýmsum fleiri mikil-
vægum ráðstöfunum í sambandi við umboðs-
stjórn fiskiveiðanna, verið hrundið í fram-
kvæmd, í samræmi við tillögur hinnar konung-
legu rannsóknarnefndar. Lögð verða enn
fremur fyrir vfirstandandi þing, ýms fleiri
laganýmæli fiskiveiðamar áhrærandi.
Undirbúningur er þegar hafinn í þá átt, að
koma á fót nýrri rannsókbastofu, er veitt geti
í framtíðinni alla hugsanlega vísinda aðstoð, í
sambandi við hinar ýmsu tegundir framleiðsl-
unnar.
Á hinu liðna ári, var stofnað til nýrra sigl-
inga sambanda milli Canada, Bermuda og Vest-
ur indversku eyjanna. Hafa margskonar
hlunnindi, er af þessari nýjung stafa, þegar
komið í Ijós. Með það fvrir augum, hve stór-
kostlega viðskiftavelta /vor er jafnt og þétt
að aukast út á við, hljóta þessi nýju siglinga-
sambönd að miða til þess, að veita þeim canad-
iskum kaupsýslumönnum, er við vöruútflutningi
gefa sig, gleggri og greiðari fregnir af erlend-
um mahkaðsskilvrðum. Þá er og ráðgert, að
skipaðir verði viðskiftafulltrúar í hinum ýmsu
löndum, þar sem slíks þvkir mest þörf.
Að því er samgöngurnar innanlands áhrær-
ir, þykir hlýða að geta póstflutninga þeirra
með loftförum, er stofnað hefir verið til, með
góðum árangri.
Sem ótvírætt merki aukins iðnaðar- og at-
hafnalífs, má óhikað telja velgengni járnbrauta-
félaganna. Urðu tekjur þeirra, árið sem leið,
drjúgum hærri, en árið þar á undan.
Lagningu járnbrautarinnar til Hudsons-
flóa, hefir skilað vel áfram. Er nú ekki eftir
að leggja teina til Churchill, nema sem svarar
þrjatiu og sjö mflum. Auk þess má segja, að
hafnargerðin sé vel á veg komin.
Hinar risavöxnu framfarir í norður- og
norðvesturlandinu, kref jast þess af járnbraut-..
arfélögunum, að þau láti ekki sitt eftir liggja,
með að tryggja íbúum þeirra landshluta, næg-
ar og góðar samgöngur. Mun fyrir þingið
verða lagt frumvarp, er fram á það fer, að
Þjóðbrautakerfinu skuli heimilað að byggja
aukalínur hér og þar um Austur og Vestur-
Canada.
Farið verður fram á, að jámbrautalögunum
verði þannig breytt, að járnbrautarráðið fái
víðtækara valdsvið, að því er það árærir, að
auka hlutafé.
Þá verður og lagt fyrir þing, fmmvarp til
laga, er út á það gengur, að hrinda í fram-
kvæmd eftirlaunalögum fyrir fólk það, er í
þjónustu Þjóðeignabrautanna starfar.
1 samræmi við tillögur hinnar föstu nefndar,
er starfað hefir í Sambandi við akuryrkju- og
innflutningamálin, hefir samkomulag náðst
við hin ýmsu fylki um það, að flytja inn ung-
linga frá brezku eyjunum og koma þeim fvrir
í sveitum þessa lands. Einnig hefir verið far-
ið fram á tíu sterlingspunda far fyrir innflvtj-
endur frá Bretlanfli og norðurhluta írlands,
aðra en bændur, vinnukonur og unglinga, er
notið hafa lægra fars, samkvæmt gildandi ný-
lendulögum. Hefir innflutningur fólks staðið
í réttum hlutföllum við kröfur þjóðarinnar og
þroska.
Þá var á árinu liðna, skipuð konungleg rann-
sóknarnefnd, er það hlutverk hefir með hönd-
um haft, að rannsaka og gera tillögur um f jár-
hagslega uppbót í sambandi við afbending nátt-
úruauðæfa Manitobafylkis, því sjálfu í hendur,
þannig, að fylkið öðlist jafnrétti við hin önnur
fylki hins canadiska fylkja-sambands. Svip-
aðar samkomulags tilraunir hafa einnig átt sér
stað milli sambandsstjórnarinnar og fylkja-
stjórnanna í Alberta, Saskatchewan og British
Columbia.
Enn fremur hefir skipuð verið konungleg
rannsóknarnefnd, til þess að íhuga víðvarp' í
Canada, og leggja fyrir stjórnina tfllögur, í
sambandi við framkvæmdarstjórn og fjármála-
hlið þess fyrirtækis.
Frá því, er síðasta þingi sleit, hafa sam-
böndin, innan velúis sem utan, skýrst til muna.
Sendiherra frá Bretlandi, kom til Ottawa í
septembei’mánuði síðastliðnum, sá fyrsti er
til þess hefir verið skipaður, að annast um hag
brezku þjóðarinnar hér í landi.
Þá hafa og stjómir Frakka og Japana,
stofnað til sendiherra sambanda við Canada.
1 septembermánuði síðastliðnum, tók canad-
iskur sendiherra við embætti í París, og nú er í
aðsigi stofnun sendiherra sambands við Japan.
Má telja víst, að slíkar ráðstafanir hafi eigi að-
eins í för með sér margt og.mikið nytsamt frá
efnalegu sjónarmiði, heldur leiði þær og til
gleggrí skilnings og meiri góðvilja út á við.
Þá verður og lagður fyrir þing til samþvkt-
ar, sáttmáli sá um ólöghelgun styrjalda, er
canadiska stjórnin undirskrifaði þann 27. ágúst
síðastliðinn, sem og uppkast að samningi milli
Canada og Bandaríkjanna, um verndun nátt-
úrafegurðar við Niagara-fossana.
Af öðrum laganýmælum, er fvrir þingið
verða lögð, má sérstaklega nefna vissar breyt-
ingar á kosningalögunúm, fiskiveiðalögunum,
og lögum um útrýming skaðvænna lvfja.
Háttvirtir neðrimálstofu þingmenn!
Fjárlögin fvrir yfirstandandi fjárhagsár,
og fjárhagsáætlun fvrir næsta ár, verða lögð
fram í þinginu við fyrstu hentugleika.
Hæstvirtir öldungaráðs meðlimir, og hátt-
virtir neðri málstofu þingmenn
Um leið og eg fel yður á ný, meðferð þeirra
mörgu, mikilvægu mála, er úrlausnar bíða, bið
eg hina heilögu forsjón að blessa yður, og vaka
yfir öllum yðar athöfnum.”
Fylkisþingið í Manitoba
Síðastliðinn mánudag, var fylkisþinginu í
Manitoba stefnt til funda. Setti þingið hinn
nýi fylkisstjóri, Hon. J. D. McGregor. Var
mannfjöldi mikill viðstaddur, sem venja er til
við slík tækifæri.
Nýmæli þau, er hásætisræðan hafði inni að
halda, voru mörg, og sum þeirra all merk. —
Skulu hér tilgreind þau mikilvægustu:
1. Skipun sérstakrar nefndar, til þess að
rannsaka og gera tillogur um, virkjun orku í
norðurhluta fylkisins.
r'
2. Mælingar á fyrirhuguðum bílvegi frá
Winnipeg og norður til Pas, ásamt tilögum um
nýja jámbraut til hinna norðlægu námahéraða
og Fort Churchill.
3. Fjárframlög til þess að leggja nj'jar
orkulínur um sveitir fylkisins.
4. Bygging nýs sjúkrahúss fvrir berkla-
veikt fólk.
5. Viðauki við geðveikrahæli fylkisins.
6. Skipun héraðsnefnda, landbúnaðinum
til eflingar.
7. Stofnun nýrra heilbrigðis umdæma í
samvinnu við sveitastjórnir og fylkisstjórn-
ina.
8. Val lóðar fyrir hás'kóla fylkisins, ásamt
tillögum um nýjar byggingar.
9. Lagaákvæði lútandi að ráðstöfun á nátt-
úruauðæfum fylkisins, í því falli, að nefnd sú,
er sambandSstjórin skipaði í því máli, hafi lok-
ið störfum sýium í tæka tíð, meðan núverandi
þing á setu.
Sú hefir verið venja í liðinni tíð, að þing-
fundum væri frestað í einn eða tvo daga, að
lokinni hásætisræðunni.' En að þessu sinni var
vikið frá þeirri reglu, og tekið til venjulegra
þingstarfa tafarlaust.
| Konungleg rannsóknarnefnd
Að því hefir áður verið vikið liér í blaðinu,
að Bracken stjórnin hefði skipað konunglega
rannsóknaraefnd, í sambandi við kærur þær, er
leiðtogi íhaldsmanna í fylkisþinginu, Mr. Tayl-
or, bar fram á hendur stjórninni, meðan á
aukakosningunni stóð í Lansdowne, í sambandi
við virkjunarleyfi Sjö systra fossanna. Gaf
Mr. Taylor það, sem kunnugt er, í skyn, að ekki
mundi alt með feldu um gjörðir stjórnarinnar,
að því er snerti samning hennar við Winnipeg
Electric Railway.
Meginkjami ákæranna átti að vera sá, að
sem þóknun fyrir að veita Winnipeg Electric
félaginu umrætt virkjunar leyfi, hefði Brack-
en-stjómin, eða flokkur hennar, fengið frá fé-
laginu álitlega fúlgu í kosningasjóð sinn,
$50,000, eða jafnvel meira.
Almenningi þótti, sem von var til, kærur
þessar næsta alvarlegs efnis, og mun liann því
taka ráðstöfun stjórnarinnar um fyrgreinda
nefndarskipun, feginsliendi, með því að á þann
hátt einan, mátti þess fyllilega vænta, að sann-
leikurinn yrði leiddur í ljós.
Um mál þetta farast blaðinu Manitoba
Free Press, meðal annars, þannig orð:
“Þessi hin konunglega rannsóknarnefnd, er
nú sezt á rökstóla, og mun hún kynna sér það
út í æsar, livort nokkuð sé í því hæft, eða það
gagnstæða, að Brackenstjórnin hafi þegið fjár-
framlög frá Winnípeg Electric félaginu, eða
félögum þeim öðrum, er í sambandi við það
starfa, eða nokkrum öðrum félögum, í kosn-
ingasjóð sinn 1927. Nöfn þeirra þriggja dóm-
ara, er í nefndiluii eiga sæti, er fullkomin
trygging þess, að rannsóknin öll verði fram-
kværnd á ströngum, lagalegum grundvelli.
Ekki er það nema sjálfsagt og rétt, að
verksvið nefndarinnar verði eins víðtækt og
framast má verða.
Hafi það átt sér stað, að menn í opinberum
trúnaðarstöðum, hafi verið keyptir af einstök-
um félögum til þess að hlúa að hag þeirra, þá
eiga íbúar Manitobafylkis heimting á því, að fá
að vita allan sannleikann.
Sé málinu á hinn bóginn þannig farið, að
pólitískir flokksforingjar leyfi sér að bera sak-
ir á trúnaðarmenn þjóðfélagsins, í flokkslegu
Iiagsmunaskyni, þá á almenningur fulla heimt-
ing á því, að fá að vita allan sannleikann í því
tilfelli líka, svo hann geti komið fram ábyrgð
á hendur þeim, er kærurnar báru fram.
Megingildi konunglegrar rannsóknarnefnd
ar, er það, að hún er hafin yfir flokkaríg. Dóm-
ararnir rannsaka málin, öldungis án tillits til
þess, hvaða flokkur hagnast, eða bíður halla.
Þeir leita sannleikans, og einskis nema sann-
leikans.
Almenningi mun það nokkurn veginn fylli-
lega ljóst, að í því tilfelli, að þingið eitt hefði
haft full umráð yfir gangi málsins, gat auð-
veldlega svo farið, að árangurinn hefði orðið
lítið annað, en flokkaryk og aska.
Sé Bracken stjórnin sek um, að hafa selt
s'ig Winnipeg Electric félaginu, þá er hún sek
um alvarlegan glæp, gagnvart íbúum Manito-
bafylkis.
Komi það á hinn bóginn í ljós, að kærumar
séu á engum rökum bygðar, heldur bornar fram
í pólitisku hagsmunaskyni, hefir líka verið
framinn glæpur gagnvart siðferðismeðvitund
almennings, sem fólkið vill að refsað sé
fyrir. ■
Bíður almenningur úrslitanna með óþreyju,
í fullu trausti þess, að öll spilin verði lögð á
borðið.”
Nýr leiðtogi íhaldsmanna
Ihaldsflokkurinn í öldungadeild þjóðjiingsins
í Ottawa, hefir kjörið Senator Willoughby frá
Moose Jaw, til leiðtoga í stað W. B. Ross, sem
látinn er fyrir skömmu. Er þetta í annað skift-
ið, sem íhaldsmenn í öldungadeildinni, kjósa
mann úr Sléttufylkjunum í slíka stöðu. Var
hinn fyrri Sir James Lougheed frá Calgary.
Senator Willoughby, er maður sjötugur að
aldri, fæddur í Ontariofylki, en fluttist Ungur
til Vesturlandsins. Átti sæti á fylkisþinginu í
Saskatchewan, frá 1912 til 1917, og var um
hríð leiðtogi flokks síns í fvlkinu.
Árið 1917, hlaut Mr. Willoughby senators-
útnefningu.
INNHEIMTA
EFTIR að vörur yðar eru seldar, ríður mest
á [>ví af öllu, að innheimtan gangi vel og
greiðlega.
1 viðbót við reynslu þá, er vér höfum í sam-
bandi við þarfir seljenda, nýtur almenningur
góðs af útibúum vorum í Canada og 31 öðru
landi.
The Royal Bank
of Canada

Annað opið bréí
til Þjóöræknisfélagsins.
1 Lögbergi, 1. nóvember 1928,
birti eg opið bréf til Þjóðræknis-
félagsins, þar sem eg framvísaði
bréfi frá einum af ættingjum
Ingólfs Ingólfssonar til mín, er
flutti þá beiðni Ingólfs, að eitt-
hvað yrði gert til þess að losa
hann úr fangelsisvist hanS. Eg
birti bréfið alveg athugasemda-
laust. Eg tók það aðeins fram,
að eg hefði svarað bréfi þessu á
þá leið, að eg væri að vísa því til
Þjóðræknisfélagsins, sem Ingólfs-
sjóðinn hefði með höndum, og að
í þeim tilgangi væri það birt.
Enn fremur tók eg það fram, að
eg áliti ekki rétt að birta nafn
bréfritarans (því til þess hafði
eg ekki leyfi), en að nafn og
heimilisfang hans skyldi eg að
sjálfsögðu láta forseta Þjóðrækn-
isfélagsins í té, ef hann óskaði
þess.
Þó nú séu liðnir þrír og hálf-
ur mánuður síðan það bréf var
birt, hefir því enginn gaumur
verið gefinn, hvorki af forseta
Þjóðræknisfélagsins né nokkrum
öðrum embættismanni þess. Eina
svarið, sem enn hefir komið fram,
er svæsin árás á mig persónulega,
er ritstjóri Heimskringlu, hr. Sig-
fús Halldórs, lét sér ss^na að
gera í ritstjórnargrein í Heims-
kringlu J. nóvember 1928, með
fyrirsögninnf: “Saiúur við sig.”
Þó vissi hann mæta vel, að eg bar
alls enga ábyrgð á því, að mér
var ritað þetta bréf, né heldur á
innihaldi þess. Um innihald
bréfsins segir hann, að það sé
ekki að eins fjarstæða, að sinna
beiðni Ingólfs, heldur væri það
einnig “strákskapur, svo viðbjóðs-
legur gagnvart íslandi, að orðum
verður eigi að komið”. Hann var
svo ánægður með þennan sleggju-
dóm sinn, að hann auðkendi hann
með svörtu letri, og því geri eg
slíkt hið sama.
Eg birti þetta umrædda bréf í
opinberu blaði, ekki (eins og hr.
Halldórs staðhæfir) vegna þess,
að eg treysti mér ekki, skaps-
muna vegna, til þess að leggja
bréf í póstinn til forseta eða
skrifara Þjóðræknisfélagsins, eða
færa þeim þetta bréf sjálfur,
heldur vegna þess, að eg álít, að
þetta Ingólfsmál sé almennings-
mál, og eg vildi koma í veg fyrir,
að bréfi þessu yrði stungið undir
stól, eins og reyndin hefir orðið
á með öll önnur gögn í því máli,
er lent hafa í höndum Þjóðrækn-
isfélagsins.
Eg sé heldur enga ástæðu *til
að taka til greina bendingar hr.
Halldórs í þessu svari hans um,
“að spyrjast fyrir um það hjá ís-
lenzku stjórninni”, hvort leyfi-
legt sé að reyna að fá Ingólf
leystan úr fangelsi, áður en því
máli sé hreyft hérna megin hafs-
ins. Til þess eru tvær ástæður:
önnur sú, að eg álít' að Vestur-
íslendingar séu búnir að ná nægi-
legum andlegum þroska til þess
að útkljá þetta mál sjálfir. Hin
ástæðan er sú, að ekkert leyfi var
fengið frá ísiandi til þess að
byrja á þessu máli, og eg veit ekki
til þess, að framkvæmdir í Ing-
ólfsmálinu hafi verið stöðvaðar
samkvæmt bendingu frá stjórn
íslands, né heldur að stjórn Þjóð-
ræknisfélagsins hafi leitað eða
fengið leyfi frá stjórn íslands til
þess að leggja undir sig afgang
sjóðsins.
Það, sem hið umrædda bréf
flutti, var það, sem hr. Halldórs
lét sér sæma að nefna, “beiðni
morðingjans Ingólfs Ingólfsson-
ar.” Sök mín lá í því, að eg hafði
leyft þeirri beiðni að koma fyrir
almenningssjónir, þó eg gerði það
alveg athugasemdalaust. Fyrir
það var eg opinberlega ávíttur,
og Þjóðræknisfélagið var alvar-
lega aðvarað að gera sig ekki sekt
í þeim “stráksskap”, að gefa
þeirri beiðni nokkurn gaum. —
Þetta er eina opinbera svarið, og
Þjóðræknisfélagið hefir forðast,
að gera sig sekt í þeim “stráks-
skap”, sem hr. hr. Halldórs var-
aði það svo rækilega við.
Þó svar hr. Halldórs hafi verið
látið duga opinberlegá, þá hefi
eg orðið var við, að reynt hefir
verið að breiða það út, að trúleg-
ast sé að eg hafi búið þetta bréf
til sjálfur og þess vegna hafi eg
ekki getað birt nafn bréfritarans.
; Nú vill svo vel til, að síðastliðna
I viku barst mér annað bréf frá
sama ættingja Ingólfs og fyrra
bréfið ritaði. Því framvísa eg
nú á sama hátt og því fyrra, og
læt fylgja með nafn og heimilis-
fang bréfritarans, svo öllum gef-
ist kostur á, að sjá, að bæði bréf-
in (því hann vitnar í hið fyrra),
séu egta. Þjóðræknisfélagið kemst
ekki hjá því, fyr eða síðar, að
svara þessari málaleitun Ingólfs
á einhvern hátt opinbeflega.
Sóma síns vegna getur það ekki
látið það svar dragast fram yfir
næsta ársþing félagsins.
Bréfið læt eg fylgja hér með
athugasemdalaust að öðru leyti en
því, að eg vil taka það fram, að
allar leturbreytingar í því eru
gerðar af bréfritaranum sjálfum.
Hjálmar A. Bergman.
Bréfið er á þessa leið:
“Hecla P. O., Man.,
29. jan. 1929.
Mr. Hjálmar Bergmann:
Kæri herra!
lEg verð að biðja velvirðingar
á þvr, að eg ónáða þig enn með
bréfi.
Ástæðan fyrir því er sú, að eg
fékk 19. þ.m. bréf frá Ingólfi Ing-
ólfssyni. Eg læt það fylgja þess-
um miða ásamt bréfinu, sem eg
fékk í haust, ef þú vildir gera svo-
vel og lesa þau yfir til skýringar.
Eftir þeim skilríkjum að dæma,
sem í seinni tíð hafa komið fram
í þessu svo nefnda Ingólfsmáli,.
finst mér Þjóðræknisfélag ís-
lendinga í Vesturheimi — hvað
sem því sjálfu líður — svo að ekki
sé 'höggvið nærri því—ekki leng-
ur geta staðist við að láta málið
liggja kyrt — vegna heiðurs al-
mennings, er lagði fram $4,111.50
til þess að sjá manni þessum
borgið að fullu.
Eg skrifaði Ingólfi með þessum
pósti og sagði honum, að eg hefði
skrifað þér í haust. Arangurinn
af því hefði orðið sá, að þú hefð-
ir gert Þjóðræknisfélaginu að-
vart, hvað beiðni hans snerti. En
það hefði enn ekki svarað neinu,
og þess vegna hefði eg ekki get-
að skrifað honum neitt um þetta
mál, því að, eins og sjá má á bréfi
hans^ hefir hann beðið með mik-
illi eftirvæntingu .eftir svari.
Eg reyndi að friða hann með
því, að skjólstæðingur hans, n. L
Þjóðræknisfélagið, mundi koma
og frelsa hann, ef mögulegt væri,