Lögberg - 21.03.1929, Síða 4

Bla. 4.
LÖGBERG MMTUDAGINN 21. MARZ 1928.
g>oc=z>o
DO<=>OC
Höflberg;
Gefið út hvern fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd., Cor. Sargent Ave.
og Toronto St., Winnipeg, Man.
Talsímar: 86 327 og 86 328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskrift blaðsins:
The Columbia Press, Ltd., Box 3172
Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans:
Editor Lögberg, Box 3172, Winnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram.
The “Lögbergr” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
^3OC=30C3OC
oorToocrooc
Fjármálin á sambandsþingi
Um þær mundir, er fjárlögin voru lögð fram
í sambandsþinginu, var leiðtogi Ihaldsflokks-
ins, Mr. R. B. Bennett, fjarverandi, en hafði
sett í sinn stað, Mr. Hugh tíuthrie, ])ann, er
um eitt skeið, hafði á hendi til bráðabirgða,
forystu þess flokks.
Það myndi nú semiilega ekki hafa skift
m;klu máli frá sjónarmiði Mr. Guthrie, hvern-
ig fjárlögin hefðu verið á sig komin, því sam-
kvæmt venjulegri skvldurækni, hefði hann al-
veg vafalaust fundið þeim eitthvað til foráttu,
þó ekki væri til annars, en að reyna að ná sér
vitund niðri á núverandi fjármálaráðgjafa,
Mr. Robb, og þá jafnframt því sambandsstjóm-
inni í heild.
Ekki dirfðist samt Mr. tíuthrie að þessu
sinni, að hampa sínum gömlu barlómskenning-
um, þótt hann á hinn bóginn héldi því fram, að
stjórnin hefði verið bruðlunarsöm, og að þjóð-
arbúskapurinn væri þarafleiðandi alt annað, en
í æskilegu ásigkomulagi. — Þó neyddist hann
til þess að viðurkenna, að ástandið hefði breyzt
all-mjög til hins betra. Ófáanlegur var hann
samt til þess með öllu, að veita stjóminni
nokkra minstu viðurkenningu, fyrir hina
auknu, fjárhagslegu velgengni þjóðarinnar, en
hallaðist miklu fremur á þá sveif, að atvikin
hefðu hagað því svo til, eða það væri þá lireint
og beint altsaman forsjóninni að þakka, hve
iæzt virtist hafa fram úr hinum og þessum örð-
ugleikum, betur en á horfðist.
Ekki treysti Mr. Guthrie sér til að neita því,
að stjórnin hefði til verulegra muna lækkað
skatta. Því gat hann heldur ekki neitað, að
grvnt hefði verið drjúgum á þjóðskuldinni.
En að stjómin ætti þar nokkurn hlut að máli,
fékk hann með engum kringumstæðum séð.
Að vísu hefði stjórnin lækkað skatta, og
grynt á þjóðskuldinni, en þó hvergi nándar-
nærri eins mikið og átt hefði að vera og myndi
hafa verið gert, ef íhaldsstjóm hefði farið með
með völdin. Engan veginn er það óhugsandi,
að Mr. Guthrie kunni að hafa dreymt við þetta
tækifæri um sjálfan sig, sem sjálfkjörinn fjár-
málaráðgjafa, þótt ekki léti hann það opinber-
lega í ljós.
um, námu útgjöldin $361,000,000, en tekjumar
aðeins $436,000,000 án þess að Mr. Guthrie, eða
flokkur hans, léti sig jafnvel dreyma um smá
vægilegar afborganir af þjóðskuldinni, hvað
þá heldur meira.
^Enga minstu tilraun gerði Mr. Guthrie til
þess, að benda á, þó ekki væri nema í einu ein-
asta tilfelli, hvar koma mætti við frekari
sparnaði á núverandi fjárlögum, en Mr. Robb
•liafði gert, enda mun honum ekki hafa verið
sérlega hægt um vik, í því tilliti.
Ekki virtist Mr. Guthrie mikið sterkari á
svellinu, en endranær, er til þess kom, að gagn-
rýna viðskifti Canada við aðrar þjóðir. Kendi
allmikíls írafárs í ræðu hans, út af viðskiftum
Canada við Bandaríkin. Taldi hann sjálfsagt,
að hin canadiska þjóð minkði vömkup sín
sunnan landamæranna, eða þá að hún bætti upp
mismuninn, með því að selja þangað meira af
vöram. Gæti Mr. Guthrie þá ekki hafa getað
með sama rétti sagt, eitthvað svipað um við-
skiftin milli Canada og Bretlands, því sama
reglan lilýtur að gilda jafnt í báðum til-
fellum?
Að öllu athuguðú, virðast aðfinslur Mr.
Guthrie's við 'fjjárlagafrumvarp Mr. Robbs,
hafa fremur verið bornar fram af vilja, en
mætti, því þó leitað væri með logandi ljósi um
alla ræðu hans, var hvergi eina einustu uppá-
stungu að finna, er horfði til verulegra bóta.
Mr. Bennett var fjarverandi, er fjárlaga-
framvarpið fyrst kom til umræðu, eins og þeg-
ar hefir verið vikið að, og þess vegna féll það
Mr. Guthrie í skaut, að flytja vandlætingar-
ræðu, hvort heldur sem hann fyndi nú nokkuð
aðfinsluvert Við stefnu stjórnarinnar í fjár-
málunum, eða ekki. Og til þess svo að kóróna
dásemdarverkið, og brjóta ekki í bág við forn-
ar þingvenjur, bar Mr. Guthrie fram, sem trúr
og auðmjúkur þjónn flokks síns, breytingar-
tillögu við fjárlagafrumvarpið, tillögu, sem
augsýnilega var dauðádæmd í fæðingunni, með
því að hún var á sandi bygð, og engu öðra.
Tvœr flugur í einu höggi
1 Heimskringlu frá 13. þ.m., sendir forn-
kunningi vor, hr. Ásgeir I. Blöndahl, oss tón-
inn, á næsta einkennilegan hátt. Skrif þetta,
er hann kallar “Orðsending til ritstjóra Lög-
bergs,” vildi þann víst, að vér prentuðum líka.
En með því að vér litum svo á, að fylla mætti
dálka Lögbergs, með einhverju þarfara, en
slíku vandræða dóti, lögðum vér “Orðsend-
ing” Mr. Blöndahls á hilluna.
Mr. Blöndahl virðist vera að verja sig gegn
einhverju, sem vér höfum aldrei sagt. Vér
liöfðum hvorki kent hann við “klíku”, né nokk-
uð annað. Hvað vér kunnum að segja um hann
úr þessu, getur verið nokkuð annað mál, eftir
að honum varð sú hörmulega slysni á, að
stinga upp á klíkuþjóni styrknefndar Þjóð-
ræknisfélagsins, hr. Sigfúsi Halldórs frá Höfn-
um, til forseta.
Að hr. Sigfús Halldórs frá Höfnum sé “ut-
anflokka”, hefir víst enginn heyrt getið um,
annar en Mr. Blöndahl.
Eitt meðal annars, er sérstaklega virtist
liggja þungt á samvizku Mr. Guthrie’s, var
það, hve óendanlega mikið gleðiefni það myndi
verða, ef hægt vrði að finna einhverja þá braut
í fjármálum, er til þess gæti leitt, að borga
mætti upp þjóðskuldina alla á fjöratíu til fim-
tíu áram. Fátt mvndi hafa orðið Mr. Robb
kærkomnara en það. En sá var ljóður á, að
Mr. Guthrie sá ekki til þess nokkur sköpuð ráð,
að til nokkurs slíks gæti komið.
A síðastliðnum sex árum, hefir þjóðskuldin
lækkað um $226,000,000, og er það drjúgum
betri útkoma, en áður hefir viðgengist hjá nokk-
urri annari stjórn í landi hér.
1 allri sögu hinnar canadisku þjóðar, frá
stofnun fylkjasambandsins, fram að styrjöld-
inni miklu, hafði það komið aðeins átta sinn-
um fyrir, að grynt væri vitund á þjóðskuld-
inni.^ Og þó nú hafi farið fram samfleytt í sex
ár, árlegar afborganir, þá lætur Mr. Guthrie
alt slíkt eins og vind um eyru þjóta, eða telur
það litlum, sem engum tíðindum sæta.
Lm tekjuafgang núverandi stjórnar á fjár-
lögunum, hafði Mr. Guthrie það eitt að segja,
að þó hann væri nú að vísu talsverður, þá
myndi hann samt orðið hafa drjúgum meiri, ef
íhaldsflokkurinn hefði farið með völd.
Þótt undarlegt kunni að virðast, þá fór sú
raunveralega staðreynd alveg fram hjá Mr.
Guthrie í ræðu bans, að þau árin, er íhalds-
flokkurinn fór með völdin, var engin minsta
tilraun til þess gerð, að lækka skatta, en samt
jókst þjóðskuldin jafnt og þétt. Síðasta árið,
sem íhaldið hafði stjórnartaumana í sínum
höndum, átti svo að heita, að minsta kosti á
pappírnum, að fjárlögin bæru með sér sjötíu
og fimm miljón dala tekjuafgang. Á sama
tímabili, hækkaði þjóðskuldin um hvorki meira
né minna, en $92,000,000. Þetta atriði, ekki
óverulegra en það i raun, og vera er, virðist
farið hafa gersamlega fyrir ofan garð og neð-
an, hjá Mr. Guthrie, og átti hann þó sjálfur
sæti í hundadaga-stjóm Mr. Arthur Meighens,
fram að kosningunum 1921.
Áætluð útgjöld, fyrir núverandi fjárhags-
ár, nema samkvæmt fjárlagaræðu Mr. Robbs,
$385,000,000, til móts við $454,000,000 tekjur.
Hvenær hafði Mr. Guthrie, eða flokkur hans,
upp á nokkuð slíkt að bjóða?
Síðasta árið, sem íhaldsmenn sátu að völd- 1
Að hvað miklu leyti að ritstjómarhæfileik-
ar hr. Sigfúsar Halldórs frá Höfnum, höfðu
við það að gera, að Mr. Blöndahl stakk upp á
honum til forseta, skal látið liggja á milli hluta
að sinni. Finst oss það engan veginn óhugs-
andi, að hr. Halldórs kynni að verða til þess
fáanlegur, að varpa á það stórþýðingarmikla
atriði við tækifæri, nokkru ljósi í blaði sínu.
* * *
1 athugasemdum við “Opið bréf”, er
birtist í fyrgreindu tölublaði Heimskringlu,
frá einhverjum Braoe Sanders, telur rit-
stjóri blaðsins það æskilegt, að deilurnar um
heimferðarmálið “mættu niður falla”. Ef hér
hefði nú fylgt hugur máli, myndi ritstjórinn
undir engum kringumstæðum hafa birt þetta
opna bréf, án þess í fleira sé vitnað af svipaðri
tegund.
Vera má, að það hafi vakað fyrir ritstjóra
Heimskringlu, að æskilegt væri, að deilur
“mættu niður falla” frá annari hliðinni, því
hamingjan má vita, hvernig honum er innan-
brjósts, síðan hann innlimaðist í styrknefndina,
og blandaði hjörlegi við séra Jónas.
Sambandsþingið og f riðarmálin
1 febrúarmánuði síðastliðnum, kom til umræðu
og afgreiðslu í sambandsþinginu, sáttmáli sá um
ólöghelg-un styrjalda, sem kendur er við Kellogg,
fyrrum utanríkisráðgjafa Bandaríkjanna. Voru við
það tækifæri fluttar margar, áhrifamiklar ræður, og
fer nú hér á eftir í íslenzkri þýðingu, ræða sú hin
snjalla og djúphugsaða, er landi vor, Mr. Joseph
T. Thorson, þingmaður fyrir Mið-Winnipeg kjör-
dæmið hið syðra, flutti I sambandi við friðarmálin
og Kellogg-sáttmálann. Er ræðan svo meistaralega
úr garði ger, að hún á brýnt erindi til allra manna.
Á íslenzku, lítið eitt stytt, hljóðar ræða Mr.
Thorson’s á þessa leið:
“Viðtökur þær hinar glæsilegu, er féllu forsæt-
isráðgjafa vorum í skaut, er hann kom heim úr
Norðurálfuför sinni siðastliðið sumar, voru annars
og dýpra eðlis, en venja er til, þegar flokksbræður
fagna foringja sínum. Það var canadiska þjóðin í
heild, er í hugarhrifning fagnaði fulltrúa þjóðar-
ianar allrar, fyrir heillavænleg afskifti hans af
friðarmálum mannkynsins.
Forsætisráðgjafi vor, var sá maðurinn, er augu
Parísarborgar hvíldu á, er hann formlega opnaði
hina fyrstu, canadisku sendiherra skrifstofu á
Frakklandi, jafnframt því, sem hann fyrir hönd
þjóðar vorrar, undirskrifaði sáttmála Kelloggs, um
ólöghelgun styrjalda. Framkoma hans á þingi Þjóð-
bandalagsins í Geneva, var einnig slík, að alþjóða-
athygli vakti.
Sú er ófrávíkjanleg stefna canadisku þjóðarinn-
ar, að stuðla af fremsta megni að alþjóðafriði. Eigi
aðeins við þær þjóðir, er hún sérstaklega hefir mök
við, heldur og við allar þjóðir heims. Canadiska
þjóðin hefir því gilda ástæðu til þess, að finna til
metnaðar yfir framkomu fulltrúa síns, út af afskift-
um hans af heimsgriðarmáinu. Sérhvert það viðfangs-
efni, er forsætisráðgjafinn, ásamt samverkamönn-
um sínum í Norðurálfunni, tók þátt í, bendir ótví-
rætt á aukin og vaxandi áhrif hinnar canadisku
þjóðar, meðal annara þjóða heims.
Nú er farið fram á, að þingið samþykki hinn
svonefnda Briand-Kellgg sáttmála um að ólöghelga
stríð, er undirskrifaður var í París þann 27. ágúst
1928, fyrir hond canadisku þjóðarinnar, af forsætis-
ráðgjafa vorum, Rt. Jlon. W. L. Mackenzie King, í
umboði hans hátignar konungsins.
Svo má heita, að liðin séu nú tíu ár; frá því er
Þjóðbandalagið var stofnað, með það fyrir augum,
að knýja hinar ýmsu þjóðir til þess, að gera út um
ágreiningsmál sín á skynsamlegan og friðsaman
hátt, í stað þess að grípa til vopna.
Sitthvað hefir Þjóðbandalaginu verið til for-
áttu fundið, og það jafnvel innan vébanda þessa
þings. Þó munu alvarlega hugsandi menn, nokkurn
veginn á eitt sáttir um það, að virðing bandalagsins
þjóða á meðal, sé jafnt og þétt að aukast, eftir því
sem skilningur, fólksins á sanngildi stofnunarinnar,
skýrist betur og betur. Enda hefir Þjóðbandalagið
skapað meðal þjóðanna, nýjan skilning á öryggi,
grundvallaðan á almenningsáliti, er ofbýður hörm-
ungar þær, er styrjöldum eru samfara, en þráir síð-
ast og fyrst, varanlegan frið á jörðu.
Hið raunverulega gildi Þjóðbandalagsins, eða
sáttmála þess, er tengir saman fimtíu og tvær þjóð-
ir, liggur að miklu leyti í því, að horfið hefir verið
frá hinum eldri venjum um leynilegt ráðabrugg i
viðskiftum þjóða á meðal, er þráfaldlega leiddu til
misskilnings og stríðs, en í þess stað verið innleidd
sú aðferð, að ráða ráðum sínum á opnum fundum, og
reyna á þann veg að miðla málum.
Samkvæmt ákvæðum Þjóðbandalagssáttmálans,
er það giert að skyldu, að rannsaka fyrst og fremst
öll ágreiningsmál þjóða á milli á friðsamlegan hátt,
annað hvort með því að vísa þeim til Alþjóðadóm-
stólsins, eða þá að ræða þau á sátta- eða samkomu-
lagsfundum. Sáttmálinn gerir einnig ráð fyrir því,
að krafist skuli ákveðins frests til sátta, eða sam-
komulags tilrauna, áður en gripið sé til þess ör-
þrifaráðs, að leggja út í stríð.
Þjóðbandalagið byggir ekki tilveru sína á her-
afla. í stað þess gerir það sér alt hugsanlegt far
um, að draga ágreiningsefni meðlima sinna fram í
dagsljósið, og skoðar opinberar umræður og álit
almennings, haldbezta öryggið gegn styrjöldum og
stríði.
Sennilega hefir Þjóðbandalagið aldrei fengið
verðugri viðurkenningu, en þá, er því féll í skaut
af vörum þeirra Grey’s greifa, og Mr. Smuts, fyrrum
forsætisráðgjafa Suður-Afríku sambandsins, þar
sem þeir voru báðir á einu máli um það, að koma
hefði mátt í veg fyrir heimsstyrjöldina miklu frá
1914, ef svipaður sáttmáli hefði þá verið í gildi, sem
Þjóðbandalagssáttmálinn, og ágreiningsatriðin ver-
ið rædd á opinberum stefnum, eða mannamótum.
Samt sem áður voru ekki fyrirmæli Þjóðbanda-
lagssáttmálans slík, að þau útilokuðu stríð. Heldur
þvert á móti, viðurkendi bandalagið Iðgmseti stjrrj-
alda, sem síðustu úrlausn þeirra deilumála, er það
kynni að fjalla um, eftir að allar friðsamlegar sátta-
tilraunir, hefðu farið út um þúfur.
Ástæðurnar fyrir viðurkenningunni á réttmæti
styrjalda, verða, næsta skiljanlegar, er tekið er til-
lit til þess, að menn þeir, er að þeim stóðu, voru
synir hins gamla skóla 1 alþjóðalögum, rígbundnir
gömlum erfikenningum um drottinvald. Það var
sá gamli skilningur, að engin höft mætti leggja á
ákvörðunarfrelsi fullvalda ríkja, er réði þar'Iofum
og lögum, og þess vegna var það, að aðstandendur
Þjóðbandalags sáttmálans, sáu sér ekki fært, að
leggja bann við því, að fullveðja ríki mættu grípa
til vopna, ef þau litu svo á, að þau ættu ekki annars
úrkosta, öryggi sínu til verndar.
Nú á hinum síðari árum, hefir skilningur þjóða
á meðal skýrst svo, að full-ljóst má teljast, að svo
fremi að hugsanlegt sé, að framtíðar friður fái
haldist, verða hinar gömlu skoðanir á fullveldi, að
rýma sæti fyrir öðrum nýjum og fullkomnari.
Samsetning Þjóðbandalagsins, jafnvel eins og
henni er nú farið, er öldungis ósamrýmanleg við hinn
gamla skilning á fullveldi, að því Ieyti, sem hún
leggur viss höft á frjálsræði og athafnir meðlima
þeirrar stofnunar.
Engin einstök þjóð, hversu sem sjálfstæði
hennar er farið, hvort heldur sem hún er stjórn-
skipulega fullveðja, eða býr við einhver sjálfstæð-
is-höft, má haga sér eftir eigin geðþótta, ef komið
skal í veg fyrir lögbrot þjóða á meðal, og heimsfrið-
urinn trygður. Þess vegna þótti sjálfsagt, að
lengra yrði gengið, en bandalagssáttmálinn náði,
eins og sjá má af 1 grein friðarsamningsins, þar
sem svo er að orði komist:
“Hinir virðulegu samningsaðiljar, lýsa því há-
tíðlega yfir, í nafni þjóða þeirra, er þeir fara með
umboð fyrir, að þeir fordæmi styrjaldir og stríð,
sem öldungis óviðunandi úrlausn á deilumálum
þjóða í milli.”
Fimtán þjóðir heims, þar á meðál hin canadiska
þjóð, undirskrifuðu þessa alvöruþrungnu yfirlýs-
ingu, og síðan hafa fjörutíu og sjö þjóðir, fallist
skilyrðislaust á innihald hennar.
,(Meira.)
Fundargerð Þjóðrœknis
íélagsins 1929
ÁVARP FORSETA
við setningu hins 10 ársþings Þjóðrækn-
isfélagsins, 27 febr. 1929.
Eg leyfi mér að setja þetta 10. ársþing
Þjóðræknisfólagsins um leið og eg bíð
þingmenn og gesti velkomna hingað.
Eigi er kunnugt um að nein völva hafi
staðið yfir vöggu félags vors, er það leit
fyrst ljós dagsins. Hinsvegar er það al-
kunnugt, að ekki hefir skort spádóma um
framtíð þess þau 10 árin, sem það hefir
•lifað. Nokkuð af þeim spádómum hafa
verið feigðarspár. Aðrir spá um lang-
lífi og frama. Hefir sá mismunur ekki
eingöngu stafað af því, að ólíkir menn
líta jafnan nokkuð misjöfnum augum á
framtíðina, heldur væntanlega mest af
hinu, að fjestra manna spádómar eru
framar öllu öðru sprottnir af óskum
þeirra. Þjóðræknisfélagið hefur annan
áratug æfi sinnar með þeim sérstöku
hlunnindum, að því er nú ljósara en áð-
ur, hverjir óska þvi feigðar og hverjir
gengis.
Ekki getur oltið á nokkrum vafa um
það, að þessu er vel farið. Sú hreyfing
er að eðli sínu lítilsigld, sem ekki vekur
andstöðu. Vekti þjóðernishreyfing vor
ekki andstöðu, þá væri það ákveðið merki
þess, að hún væri feig. Það er því ekki
ósk mín, heldur athugun á staðreyndum,
sem þvi veldur, að eg vil láta í ljós þá
sannfæringu mína, að með þessumj öðrum
áratug sé féjag vort að ganga inn í mark-
vert tímabil og minningarikt í sögu sinni.
Því að mótbyrinn á þessu ári hefir verið
nægilega mikill til þess, að unt hefir verið
að átta sig á, hve hugsanir félagsins eiga
sér í raun og veru mikinn bakhjarl í lund-
arfari og vilja islenzks almennings hér í
landi, jafnframt því aðl ljóst er, að feigð-
arviljinn fær ekki vakið þá ö,ldu, sem fé-
laginu sé ekki fært að brjóta af sér.
Eg ætla ekki að verja þessari stund til
þess að rifja upp þau vopnaviðskifti, sem
fram hafa farið á árinu i sambandi við
störf félagsin9. Þau munu vera flestum
svo í fersku minni, að það sá ástæðulaust.
Aðeins skal á það minst, að þingi voru
hafði naumast verið slitið í fyrra, er tek-
ið var. að leita að sérhverju því, sem í-
myndunarríkum mönnum gat hugkvæmst
til þess að vekja óvinsældir félagsins. Á-
rangurinn af því starfi hefir orðið von-
um minni, þótt kappsamlega hafi Jeitin
verið rekin.
Um leið og eg drep á það helzta, sem
stjórnamefndin hefir fjallað um, síðan
síðasta þingi lauk, langar mig til þess að
þakka 'samnefndarmönnum mínum fyrir
prýðilega samvinnu. Þrátt fyrir 'þann
styr, sem staðið hefir um málefni félags-
ins, hefir samvinnan innan nefndarinnar
verið svo ljúf, sem frekast hefir verið á
kosið. Minnist eg þess ekki, sem þó mun
sjaldgæft vera, að nokkur nefndarmaður
hafi nokkuru sinni skorast undan að vinna
neitt verk, er félagar hans hafa beðið
hann að gera. Munu allir þeir, sem við
félagsmál hafa fengist geta metið þá
lipurð, er í hlut eiga menn, sem flestir
þafa átt mjög annríkt við önnur störf.
Aðalmál stjórnarnefndarinnar á milli
þinga hlýtur ávalt að vera eitt öðrum
fremur — útbreiðslumál féjagsins og hug-
sjón þess. Síðasta þing mælti svo fyrir,
að stjórnarnefndinni væri heimilt að verja
alt að 200 dollurum í þarfir útbreiðslu-
mála. Slík heimild hefir oftast áður ver-
ið gerð á þingum, ein þetta er í fyrsta
s'kifti, sem nefndin hefir notað sér hana
að fuillu. Þessari fjárupphæð hefir ver-
ið varið til þess að greiða fargjald full-
trúa stjórnarinnar og borga fyrir húsleigu
og annað, er að fundarhöldum lítur. í
sambandi við þetta langar mig til þess
að geta þess, að lamdar vorir vestur á
Kyrrahafsströnd höfðu farið þess á leit
við stjómarnefndina, að hún sendi þeim
■ fulltrúa til þess að mæta á íslendinga-
degi síðastliðið sumar. Henni þótti rétl
að verða við 'þessum tilmæjum og veitti
$50 styrk til fararinnar. Er sú upphæð
talin með í þessum 200 dollurum, er eg
hefí getið um, að eytt hafi verið til út-
breiðslumála.
Starfið í þessa átt hefir borið góðarn á-
rangur. Félagatalan hefir aukist svo, að
furðulegt má heita. Skiftu nokkurir
menn með sér verkum og naut nefndin
einnig aðstoðar ágætra manna utan nefnd-
arinnar. Nefni eg þar sérstaklega til sr.
Jónas A. Sigurðsson og Ásmund P. Jó-
hannsson, sem unnu hið ágætasta verk.
Var störfum þannig háttað, að sérstak-
lega voru heimsóttar þær bygðir, er eigi
voru deijdir fyrir í. Yfir 270 nýir félag-
ar bœttust við, og er nú félagatalan mjög
tekin að nálgast það, að fult sé fyrsta
þúsundið.
Mér virðist þessi árangur fyrir margra
hluta sakir eftirtektarverður. Ekki sizt
fyrir þá sök, að þetta gerist á þeim tima,
sem verið er að leitast við á allan hugs-
anlegan hátt að gera félagið tortryggi-
Jegt í augum almennings. Það er og al-
kunnugt, að mörgum hafði þótt svo fyrir
um deilurnar í bjöðunum, að þeir óskuðu
sér þess helzt að vera sem fjærst þeim
eldi, sem vakinn hafði verið. En hins er
vitaskuld líka að minnast, að mikið aí
ánásunum á félagið höfðu tekist á þá lund.
að fjöldi manna snerist til fylgis við það,
er áður höfðu látið það hlutlaust og eigi
haft áhuga fyrir stefnu þess. Er þeirrar
aðstoðar hér minst með þakklæti.
En í augum þeirra, sem sérstaklega
höfðu á hendi þetta útbreiðslustarf fyrir
félagið á árinu, er þó það merkilegast,
sem eigi verður í tölum rakið ná sagt um:
Það er hér, það er þar. Eg á við þann
vaknandi skilning á málum íslenzkra
manna, sem eigi fær dulist eftirtekinni.'
Lítilsvirðingin fyrir sjálfum sér er að
þverra, metnaðurinn að aukast fyrir hönd
þjóðar sinnar og kyns. Inn í daglegt mál
hérlendra manna hefir borist orðatiltæki
sá,larfræðinganna, er tala um “inferiority
complex”—þennan sjúkdóm í sálarlífi
mannsins, er sefjar hann til vantrúar á
sjálfan sig. Þennan sjúkdóm er sivax-
andi fjöldi Islendinga að hrista af sér.
Hin batnandi andleg heilsa birtist meðal
annars í þessu, að menn ganga til stuðn-
ings og fylgis við félagið, sem sérstaklega
hefir þá köjlun, að halda upp trúnni á
þjóðina.
En á það vill stjórnarnefndin, sem nú
Skilar af sér störfum, leggja hina rikustu
áherzlu, að hún telur útbreiðslustarf fé-
lagsins aðeins hafið. Ekki er nokkur
minsta ástæða til þess að ætla ,að með
atorku megi ekki halda áfram að auka fé-
lagatöluna að sama hlutfalli og verið hefir
þetta ár. Megin félagið vex með hverju
árinu. Líkindin vaxa fyrir því, að félagið
geti orðið tiJ þess gagns, er til frambúð-
ar verði, og með auknu verki aukast þvi
vinsældir og fylgi. Nú sem stendur veltur
í raun og veru á því mest, að sem hagan-
legast sé háttað starfsaðferðum félagsins.
Á það, atriði mun eg lítijlega drepa síðar.
Eg leiði Jijá mér að þessu sinni að tala
um það mál félagsins, sem mest hefir verið
deilt um á árinu—heimfararmálið. Geri
eg það vitaskuld fyrir þá sök, að það mál
hefir verið þvínær að öllu í höndum sér-
stakrar nefndar, sem með það fer þar til
það er að ölju leyti til lykta leitt. Sú
nefnd er að því leyti á annan veg skipuð,
ert þingið gekk frá henni í fyrra, að mað-
urinn, sem þá var kosinn í hana, Dr. Sig.
Júl. Jóhannesson, hefir sagt af sér störf-
um fyrir alllöngu siðan.
Forseti og féhirðir heimfararnendar-
innar eru væntanlegir, annar eða báðir,
mjög bráðlega úr Islandsferð, en skýrsla
um mál nefndarinnar mun naumast geta
komið fyrir þing fyrsta þingdaginn.
Auk heimfararnefndarinnar hafa tvær
milliþinganefndir haft sérstök mál með
liöndum. önnur þeirra er sú, er fjalla átti
um fræðslumál félagsins í framtíðinni.
Var svo til ætlast, að nefndin rannsakaði
hentugustu leiðina til þess að ná sambandi
við hina yngri kynslóð vora—hvernig örfa
mætti áhuga hennar fyrir málefnum Is-
lendinga og vekja skilning hennar á verk-
efnum þeirra. Vafalítið er þetta eitt
mesta vandamál, semi þingið getur falið
nefrid að fást við. En eg get ekki látið
hjá líða að láta í ljós undrun mína yfir
því, að einum nefndarmanni skuli hafa
fundist það vel við eiga, að taka að átelja
stjórnarnefnd félagsins í opinberu blaði
fyrir að hafa ekki ráðið fram úr þessu
máli, sem hamn tók að sér að ráðleggja
félaginu um, með því að taka sæti í nefnd-
inni. Hinsvegar vna eg að nefndin hafi
sov góðar tillögur að leggja fyrir þing nú,
að komið geti að verujegu haldi fyrir
framtíðarstarf félagsins.
Hin milliþingamefndin hefir haft með
höndum íþróttamál. Því miður hafa mér
borist þær fregnir, að henni hafi virst
horfa frekar þunglega um þau mál yfir-
leitt. En samkvæmt tillögum hennar hef-
ir stjómarnefndin notað sér að eiViu leyti
heimild um fjárveitingu til íþróttamála,
sem síðasta þing veitti. Þingið mælti
svo fyrir, að nefndin mætti verja allmik-
illi uppliæð til íþróttastarfsemi gegn jafn
mikilli upphæð úr amnari átt. Samkvæmt
itíllögum ' milliþinganefndarinnar veittií
nefndin $50 til félagsins SJeipnis í Win-
nipeg, enda hafði félagið trygt sér jafn-
mikinn styrk úr annari átt utanfélags.
Þetta vOru eimu tilmæjin, sem nefndinni
barst í þessa átt. Því miður er eg hrædd-
ur um, að ekki hafi það stafað af um-
hyggjusemi fyrir sjóði félagsins, heldur
hinu, að mikil deyfð hvílir nú yfir íþrótta-
mönnum meðal vor.
Stjórnarnefndin hefir í einu efni brot-
ið fyrirmæli þau, er síðasta þing hafði
gefið henni. Það er viðvíkjandi bóka-
safni félagsins. Stjórnarnefndin hefir
ekki tajið rétt að opna þennan vísi að
safni ennþá til útláns. Eins og menn
muna þá var samþykt reglugerð um út-
lám á síðasta þingi, en nefndin hefir frek-
ar litið á hana sem heimild fyrir sig og
leiðbeining en, beina fyrirskipun, er henni
væri nauðsynlegt að framfylgja. Enda
munu menn mininast þess, að skoðanir
manna um þetta efni voru harla skiftar á
þinginu. Þegar þess er gætt, að það hafði
nokkurn kostnað í för með sér að lrefja
útlán, safnið erun Jítið, en þó að stækka,
þá vonast eg til að þingheimur fallist á,
að það hafi ekki verið óhyggilegt að doka
við með útlán. Eg hefi áður getið þess í
ári borist höfðingleg gjöf í safnið. Frú
Steinunn Líndal frá Victoria,, B.C. sendi
félaginu að gjöf milli 170-180 bækur,
sumar allverðmætar og allar mikinn feng
fyrir safnið. Er stjórnarnefndin henni
mjög þakklát fyrir þetta og eg efast ekki
um að svo muni vera um alla félagsmenn.
En auk þessara bóka, sem eg hefi þeg-
ar getið um að félagimu hafi áskotnast,
er önnur gjöf, sem eg.get skýrt frá.
iLestrarfélag, sem starfað hefir í Church-
bridge hefir ánafnað alt safn sitt Þjóð-
ræknisfélaginu til eignar. En um leið og
sú gjöf var tilkynt, var þess getið að
þjóðræknisdeildin Snæfell, sem starfar
þar í ‘bygðinmi vildi gjarnan hafa safn-
ið enn um hríð í bygðinni og gæta þess
þar og nota eftir þörfum félagsmanna.
Stjómarnefndin féllst að sjálfsögðu á
þessi tilmæli. Deildin mun því fyrst um
simn annast um þetta safn, eða svo lengi
sem deildin er til og óskar þess, en safn-
ið er eftir sem áður eign aðalfélagsins.
Eftir þeirri skýrslu, sem eg hefi fengið
um ilíækur þessar, þá er mikil og ágæt eign
í þeim. Þetta eru 161 t>ók bundin, en auk
þess töluvert af óbundnum bókum, sem
deildin hefir í hyggju að koma í band
hið bráðasta. Hefir stjórnarnefndin
þakkað fyrir þessa gjöf fyrir hönd félags-
ins og vonar að félaginu 'bætist fleiri
slíkar höfðinglegar gjafir á næstu árum.
Frekari upplýsingar um bókasafnsmálið
mun stjórnarnefndin gefa, er það mál
kemur á dagskrá þingsins.
Stjórnarnefndinni var falið á síðasta
þingi að fara þess á leit við íslenzku
blöðin í Winnipeg, að þau tækju npp
þann sið að gefa út fyjgirit fyrir unglinga
í líkingu við það, sem tíðkast með hinum
ensku dagblöðum, þótt vitaskuld yrði alt
í minni stíl. Skjalavörður hefir. fyrir
hönd stjórnarnefndarinnar átt tal um
Framh. í næsta blaði.