Lögberg - 21.05.1931, Síða 7

LÖGBHRG, FIMTUDAGINN 21. MAl 1931.
BI*. T.
Um marglittuna
Eftir Árna Friðriksson.
Marglittan hefir tileinkað sér
lífið í svifinu á alveg sérstakan
hátt. Hún heldur sér ekki á lofti
og knýr sig ekki áfram með sund-
krafti. Hún hefir ekki aukið yf-
irborð líkama síns með öngum
og hárum, til þess að létta svif-
ið, eins . og fjöldamörg önnur
ðvifdýr, nei, hún hefir ráðið
fram úr vandanum á alt annan
hátt. Líkami hennar er nefnilega
fullur af sjó, um 95% af skepn-
unni eða meira, er sjór, svo eðl-
isþynlgdin er hér um bil sama og
eðlisþyngd sjávarins. Marglitt-
an þarf því ekki að hafa mikið
fyrir að halda sér á “floti”, hún
er sem sagt hluti af sjónum, og
berst mótstöðulaust með straum-
unum.
Þótt marglittan sé ef til vill
ekki vel liðin af fiskimönnum,
verður því þó ekki neitað, að hún
er sumarboði í höfum vorum, ó-
brigðull fylgifiskur sólar 'og
blíðviðris. En hvar er marglitt-
an núna? Hvað verður af henni,
þelgar hún hverfur sjónum vor-
um á haustin, og hvaðan kemur
hún á vprin? þ>essum og öðrum
spurningum viðvíkjandi lífi mar-
glittunnar á þetta greinarkorn
að svara.
Eins og mörgum er kunnugt,
er dýraríki jarðarinnar skift í
tvo flokka. Annar flokkurinn
nefnist frumdýr, en hinn vef-
dýr. Frumdýrin eru minstu og
óbrotnustu dýr jarðarinnar, því
allur líkami þeirra, er aðeins ein
einasta sella. Af þeim er alls-
staðar mesti urmull í sjónum, og
sum þeirra eiga drjúgan þátt í
því, að mynda fyrirbrigði það,
sem nefnist maurildi. Vefdýrin
eru gerð úr mörgum miljónum
og sellurnar skiftast í flokka eða
stéttir, eftir starfsemi þeirra, t.d.
vöðvasellur, taugasellur, melting-
arsellur o. s frv, og þessar stétt-
ir nefnast vefir. — Með vefdýrun-
um á sér með öðrum orðum stað
verkaskifting milli sellanna, því
hver stétt af sellum gegnir sínu
ákveðna starfi. Þessi verka-
skiftin’g er einföldust og minst
áberandi hjá þeim dýrpm, sem
einföldust eru og lægst standa í
hinu volduga ríki dýranna, og er
marglittan einmitt dæmi upp á
það.
Ef við böllum okkur út af á
borðstokkinn, einhvern blíðviðr-
isdag sumars, þegar sólin skín í
heiði, og hvergi er gári á yfir-
borði sjávarins, höfum við gott
tóm til að athuga marglittuna.
Hún er kringlótt, kúpt að ofan,
en dálítið • ihvolf að neðan, blá-
leit, eða nærri gagnsæ. Hún er í
stöðugri en hægfara hreyfingu.
Ýniist dregur líkaminn sig sam-
an, eða teygir úr sér, verður ým-
ist kúptari eða flatari. Með þessu
móti hreyfist marglittan, þó hægt
fari, smám saman áfram ge!gn-
um sjóinn, við hvert “áratak” fær-
ist hún lítið eitt úr stað, kúpan á
kringlunni fer á undan, en á eft-
ir dregst hin fíngerða og marg-
iita “slæða”. Tökum við pmrglitt-
una upp úr sjónum, og látum
hana á þilfarið, eða í fjöruna, fer
glæsileikinn fljótt af henni. Hún
líkist þá hlaupkendri kássu. Og
sé hún þurkuð, verður ekkert eft-
ir nema tæplega einn tuttugasti
hluti af allri skepnunni. hitt er
vatn, sem *gufar upp.
Nú tökum við marglittuna upp
i fötu eða bala, og athugum hana
uánar. Nokkuð utan við miðja
hringluna sjáum við fjóra, skeifu-
myndaða líkama, hvíta eða rauð-
leita á lit. Þetta eru getnaðar-
kirtlarnir. út frá miðri kringl-
unni ganga margar, örfínar, rauð-
eitar rákir, eða “æðar”, sem
affg'anU* .að röndinni o!g grein-
ast i flein 0g fleiri smærri, eftir
“lá Sam Utar dreí?ur‘ Þessar
erU PÍPUF’ Sem út
,ra ma^anum, og bera næring-
na um allan líkamann. Við nán-
ari athugun sjáum við, að mar-
glittan er ekki alveg kringlótt í
aginu, því inn í röndina eru átta
skörð, með nokkurn veginn jöfn-
um millibilum Lítum við á þessi
skörð í stækkunargleri, sjáum
Vl®> að í hverju þeirra er örlítil
blaðka. — Undir þessari blöðku
eru skynjunarfæri marglittunn-
ar, og skal þeim nú lýst nokkuð
nanar.
Skynjun.
Marglyttan hefir víst fjögur
skilningarvit, því hún getur gert
ttreinarmun á ljósi og myrkri, hún
getur skynjað stellingu sína í
sjónum, hún getur skynjað hluti,
sem snerta hana, og hún hefir
Pef- eða smekkskynjun. — í húð
marg]ittunnar ebu margar, af-
angar sellur, með mjög fíngerð-
Vm hárum, sem standa út úr yf-
jrborðinu. Sé komið við hárin.
erast sellunum tilfinningakend-
r. og áhrifin berast áleiðis inn í
‘kama dýrsins, gegn um tauga-
r®oi, sem standa í sambandi
i1 ,lunri enda sellanna. — Und-
jr blöðkunum í skörðunum á
^nnglunni eru dálitlir kólfar,
lnb nndir hverri blöðku. í þess-
kólfum, og í grend þeirrað, eru
" ynjunarfærin. í endanum á
g ]erju'm kólfi er mikið af stórum
knii11!1”' og 1 hverri þelrra er einn
Se]| rystall. Talið er, að þessar
una»r Seu sæti jafnvægisskynj-
unarinnar, því hjá mörgum öðr-
unni safnast saman og mynda lag
af sellum við yfirborð blöðrunn-
ar, innan á gamla lagið. Blaðran
tapar nú kúlulöguninni, verður
meir eða minna flöt, yfirborð henn-
ar þekst bifhárum, og hún losnar
við móðurina og fer út í sjóinn.
(öll þessi þróun fer fram á fáein-
um klukkustundum, eða í mesta
lagi á fáeinum dögum, alt eftir
hitanum í sjónum.
Eftir að lirfan er komin út 1
sijóinn, svífur hún þar um nokk-
urn tíma, en tekur enga næringu
til sín, því hún hefir engan munn
og engin meltingarfæri. Maður
skyldi nú halda, að hún breyttist
smám saman í marglittu, alveg
eins og fiskaseiðin breytast í
fiska, lirfa kuðungsins í kuðung,
eða lirfa gulkersins í gulker,
en svo er þó ekki. Lirfan sekkur
að lokum til botns, og sest þar á
stein, skel eða þörung. Hún
missir nú bifhárin, og sá hluti
hennar, sem fastur er við botn-
inn, teygist út í legg, en niður í
hinn endann myndast dálítil hola.
og á röndum þessarar holu teygj-
ast út fjórir angar. Holan verður
að munni og angarnir að veiðar-
færum. Lirfan líkist nú helzt
bikar í lögun, hún er orðin að
polyp, eins og það er kallað, og
bíður nú frekari aðgerða til
næsta vors.
í þessu ástandi er marglittan
með öðrum orðum á veturna. —
Þetta ráð hefir hún tekið, til þess
að bæta úr vandræðunum og forð-
ást dauðann. Því hvað yrði úr
henni í ísmorinu eða stórsjóun-
um á veturna? í þessu varla sýni-
lega duíargerfi, fá fiskimenn hana
upp á þilfarið á veturna, þegar
steinninn, skelin eða þörungur-
urinn kemur upp á önglinum eða
í vörpunni.
í þessum vetrarbúning, polypn
um, er marglittan allan veturinn
og fram eftir öllu vori. En þeg-
ar fer að hitna, færist hún aftur
í aukana, og tekur nú til starfs
og framkvæmda. Hún teygir nú
úr öngunum, og bætir fjórum
nýjum við, svo nú hefir hún
fengið átta. Oft kemur það fyr-
ir, að út úr þessum öngum vaxa
hnoðrar, sem loks losna og verða
að marglittum. Annars heldur
polypurinn áfram að mynda
anga, stöðugt bætast fleiri og
fleiri við, en um leið byrjar hún
á nýjan leik, hann fer að skifta
sér. Brátt myndar hann hverja
skoruna á fætur annari, hringinn
í kring um líkamann, sem nú hef-
ir teygt úr sér að mun, og við
rendur þessara skora, fara að
Ikoma fram nýir angar. Þegar
skiftingin er komin vel á veg,-
detta angarnir af, og nú full-
komnast skiftingin og hver
“marglittu-unginn” losnar á fæt-
ur öðrum, uns ekkert er eftir af
polypnum nema stilkurinn. Mar-
glittan færist nú smátt og smátt
upp í svifið undir yfirborði hafs-
ins, þar vex hún smám saman og
verður loks kynþroska. Og
byrjar sama sagan á ný.
Eins og sjá má af því, sem sagt
hefir verið að framan, má skifta
lífi marglittunnar í tvö megin-
skeið: marglittuskeiðið og polyp-
skeiðið. Marglittan lifir í svif-
inu, nærist mest á smádýrum og
jurtum og eykur kyn sitt með
eggjum. Polypurinn hefst við
fastur á mararbotni, nærist líklega
mest á svifþörung, og eykur kyn
sitt með knappmyndun og skift-
ingu. — úr eggi marglittunnnar
myndast alt af polypur, en pol-
ypurnar mynda alt af marglitt-
ur, þegar þeir skifta sér. Hér er
því að ræða um reglubundna
skiftingu og milli tveggja ætt-
kvísla, ,sem að öllu leyti eru frá-
brugðin sin a milli. Þetta fyrir-
brigði, sem er alkunnugt víða
annars staðar í dýraríkinu, mætti
ef til vill nefna víxlbreytni á ís-
lenzku.
Gagn og tjón. — Marglittan er
ekki til nokkurra nytsemda fyrir
manninn, en frekar til baga. Hún
veldur fiskimönnum sviða og sárs-
auka, þegar hún hangir í stórum
um dýrum eru sellur, sem eitt-
hvað eru riðnar við að stjórna
jafnvæginu, einmitt af þessari
gerð. Það hefir þó verið ágrein-
ingsmál, til hvers þessar sellur
séu, því marlglyttan hefir reynst
að halda jafnvæginu þótt kólf-
arnir væru skornir af, en við það
linaðist aftur vöðvastarfið mjög,
svo allar hreyfingar urðu hæg-
ari. Sennilega eru þessar sellur
eitthvað riðnar við starf vöðv-
anna, og hafa þannig áhrif á
jafnvægi dýrsins. Áður héldu
menn, að þetta væru heyrnar-
sellur, af því að líkar sellur
höfðu fundist í eyrum æðri dýr-
anna, og voru miklar deilur um
það um hríð. Seinna kom það í
ljós, að einmitt þessar sellur í
eyranu voru þýðingarlausar fyr-
ir heyrnina, en stóðu í sambandi
við jafnvægið. Enda var sú
hugsun fjarstæð, að marglittan
gæti heyrt, hvað átti hún svo sem
að hlusta á?
Innnan við jafnvægissellurnar
í kólfinum eru tvö dálítil “augu”,
annað neðan á kólfinum, en hitt
ofan á honum. Þessi augu eru
einhver þau ófullkomnustu, sem
til eru í dýraríkinu, en þó hvert
með sinni gerð, og mjög frá-
brugðin sín á milli. Með þessum
augum getur marglyttan ekki
séð, til þess eru þau alt of ófull-
komin, hún getur að eins gert
greinarmun á ljósi og myrkri.
Ofan á flögunni innanverðri er
dálítil gróf, og í henni eru þef-
sellur. Önnur þefsellugróf er
neðan á kringlunni, nokkuð inn-
an við kólfinn neðanverðan.
Hvemig “brennir” marglittan?
Niður úr rönd klukkunnar ganga
fjöldamargir, mjög stuttir þræð-
ir, og niður úr klukkunni hér um
bil miðri, hanga fjórir alllangir
armar, sem hafa upptök sín í
kring um munninnn. í randþráð-
unum og í smáum “hárum” á
örmunum, eru margar einkenni-
legar sellur, brennisellurnar.
Þessar sellur eru holar innan, og
í hverri þeirra er dálítil blaðra,
full af hlaupkendu efni. Út úr
hverri blöðru gengur, dálítil tota,
sem er undin upp umhverf innan í
blöðrunni. Sé nú komið við þræð-
ina, veldur þrýstingin því, að
brennisellurnar, sem í þeim eru,
rifna unnvörpum, og þjóta þá
blöðrurnar út þúsundum saman.
Allar toturnar snúast nú um,
þannig, að það, sem áður vissi
inn í blöðruna, snýr nú út, svo
eítrið nær að verka á þann hlut,
sem hreyfði' þræðina.
Meltingafærin og mataræðið.
Á milli anganna, sem gan'ga nið-
ur úr klukkunni, er munnurinnn.
Rétt innan við hann er maginn.
Út.frá maganum ganga mörg út-
skot, og sum þeirra greinast í
örfínar pípur, sem liggja eins og
æðar um alla klukkuna og opnast
í hringæð í röndinni. Þetta eru
meltingarfæri marglittunnar, ,og
eru þau æði frábrugðin melting-
arfærum æðri dýra. Út frá mag-
anum gengur fæðan um þessar
greinar út um allan líkamann,
svo hver afkimi getur notið góðs
af björginni. Hjá æðri dýrum,
t. d. hryggdýrunum, eru melt-
ingarfærin, eins og kunnugt er,
meira eða minna snúin pípa, sem
liggur í gegn um líkamann. Fæð-
an meltist í aftari hluta þessarar
pípu, í þörmunum, en síast svo
þaðan inn í æðakerfið, og berst
með blóðinu um allan líkamann.
Mailglittan er svo ófullkomin, að
hún heíir ekkert blóð, og þess
vegna verða meltingarfærin sjálf
að dreifa fæðunni um alt.
Alt sköpulag marglittunnar
gefur svar við þeirri spurningu
á hverju hún lifir. Munnangarn-
ir eru meira eða minna íhvolfir
á þeirri hliðinni, ,sem inn veit, og
alsettir bifhárum Þau eru í stöð-
ugri hreyfingu, og þyrla smáver-
um, sem setjast innan á angana,
inn í munninn. En auk þess hef-
ir marglittan ágæt vopn, sem eru
eiturblöðrurnar, tog þessi vopn
notar hún bæði sér til varnar og
sér til bjargar. Fiskseiði, smá-
.vrabbadýr, krabbalirfur, og þess- klessum á lóðarönglum, eða hálf-
Elliheimilið í Reykjavík
Oft minnist eg sumarmánaðanna
árið 1918, er eg dvaldi meðal landa
vestra. Á eg þaðan svo margar góð-
ar minningar, að eg held eg gæti rit-
að urn þær allvænt rit. En ánægju-
legasta heimilið, sem eg kom á þótti
mér vera elliheimilið Betel á Gimli.
Eg hafði áður komið á elliheimili,
og þau sum stærri og með meira ný-
tízkusniði en Betel er. En það hafði
viljað svo illa til, að einmitt þegar
átti að vekja aðdáun mína á einu
fegursta elliheimili Dana, sem eg
var að skoða, fóru gömul hjón, er
þar bjuggu að hallmæla stjórn heim-
ilisins og sambýlisfólkinu við mig,
og konan, sem var að sýna mér
stofnunina, afsakaði það með því,
að þar sem sveitarstjórnir ættu slík
heimili, væri fólk ekkert spurt um
hvort það vildi fara þangað eða
ekki, og svo færi öll ánægja, þótt
húsin væru mynarleg.—“Það er lít-
ið varið i að auka byrðar gamalla
einstæöinga með þvingunar ráðstöf-
unum,” hugsaði eg, og leit svo slik-
ar stofnanir hornauga mörg ár á
eftir.
En þetta breyttist er eg kom að
Betel á Gimli sumarið 1918. að sat
hópur af gömlu fólki á veggsvölum
hússins er eg kom þar í fyrsta sinn.
“Hvernig líður ykkur nú hérna?”
spurði eg er eg var búinn að heilsa.
“Við höfum flest öll mætt æði
mörgu misjöfnu um dagana, en hér
erum við komin í þessa blessuðu
Paradís, þar sem allir vilja gleðja
okkur,” var mér svarað og aðrir
tóku undir Og sögðu: “Já, það má
nú segja.”
Þetta var allra fyrsti vitnisburð-
urinn, sem eg heyrði um hag vist-
manna í Betel, en seinna var eg þar
daglegur gestir vikum saman og
heyrði aldrei neitt baktal eða urn-
kvartanir. Varð það til þess að mig
fór að langa til að stuðla að því að
svipuð heimili* eitt eða fleiri, gætu
stofnast á íslandi.
En það langar mig til að undir-
stryka, að hefðu vistmetyi á Betel
talað kuldalega um heimilið sitt við
mig, þá er mjög ólíklegt að eg hefði
átt nokkurn þátt i að stofna elli-
heimili í Reykjavík, — og sumir
kunnugir segja, að þá væri óvíst að
nokkurt slíkt heimili væri komið þar
upp.
Það hefir stundum meiri áhrif en
margan grunar hvernig heimilisfól.t
á mannúðarstofnununum talar við
ókunnuga langferðamenn.
Það eru nú 3 elliheimili á íslandi,
eins og mörgum lesendum er kunn-
ugt.
Eitt er á ísafirði, eitthvað 8 ára.
Bæjarstjórnin leigði þar fyrst kjail-
ara hjá Hjálpræðishernum handa
svo öldruSu fólki, en breytti síðan gömlu
sjúkrahúsi bæjarins, Elhheimili,
háttar, sem snerta þræðina með
brennisellunum, verða fyrir all-
óblíðri viðtöku. Marglittan veg-
ur að þeim með þúsundum af eit-
urblöðrum, og þau láta lífið. Með
bifhárunum og vöðvakrafti an!g-
anna, dregur hún svo bráðina inn
í munninn.
Hvar er marglittan á vetuma?
Á sumrin, þegar blíðviðrin standa
sem hæst, og hlýjast er í sjónum,
úir o!g grúir þar af marglittu.
f getnaðarkirtlunum, sem skína í
?egn um húsina eins og rauðleit-
ar skeifur, myndast eggin, berast
þaðan út í magann, og þaðan á-
fram út íhólfið undir öngunum.
Hér frjófgast þau 0g dvelja á
meðan á fyrstu þróunarstigunum
stendur. Þegar e'ggsellan er
frjófguð, fer hún að skiftast,
fyrst í tvær sellur, þá í fjórar,
þá í átta og svo koll af kolli. Loks
er hún orðin að kúlu, sem er gerð
úr fjölda mörgum sellum, og er
hol að innan. Hún er nú komin
á blöðruskeiðið. í byrjun er
blaðran einföld, þ. e. 1 blöðru-
veggnum er einungis eitt lag af
sellum. En brátt fara allar sell-
urnar að skifta sér alveg á nýj-
an hátt, þannig, að annar hluti
hverrar sellu verður eftir í yfir-
borðinu, en hinn fer inn í blöðr-
una. Þe'gar þessi skifting hefir
staðið yfir um hríð, hættir hún
og lausu sellurnar innan í blöðr-
fyllir botnvörpuna og vefuh sig
um alt. Og auk þess etur hún
mikið af fiskiseiðum, sem leita
skjóls og verndar í skauti henn-
ar, fyrir fugli og öðrum óvinum.
Á hiun bóginn gerir hún sjálfsagt
nokkuð gagn, með því að hlífa
seiðum nytjafiskanna fyrir of-
sókn óvinanna. — Lesb.
Hvers vegna ertu
Kærastinn:
svona dauf?
Hún: Vinnukonan er veik og
nú verður vesalingurinn hún
mamma að gera öll heimilisverk-
ín.
— Eg heyri sagt, að sonur yð-
ar sé mjög efnilegur.
— Já, ekki er því að neita. Fyr-
irL ty^imur árum fékk hann alt-
föt af mér og nú fæ ég notuðu
iotm hans.
maður fengið
að spila hvað
Gestur: Getur
hljómsveitina til
sem er?—
Þjónn: Það er áreiðanlegt.
Gestur: Biðjið þá að spila
bridge.
Lcknið verki, bólgn, blóðrás
sem fylgir Gylliniœð
(HÆMORRHOIDS)
með Zam-Buk Herbal Ointn ent
þegar nýtt og stórvandað sjúkrahús
var reist.
Annað er á Seyðisfirði. Sjálfs-
eigna stofnuti 2ja ára. sem kvenfé-
lag kaupstaðarins sér um; en bæði
eru þau lítil.
Þriðja elliheimilið er í Reykja-
vik, stofnað sumarið 1922, með
gjöfum bæjarmanna en fyrir for-
göngtx þeirra 5 manna, er áður
höfðu í 8 vetur séð um matgjafir
“Samverjans” handa ftækum börn-
um.
Við keyptum fyrir samskotafé og
lánstraust sjálfra vor nýtt steinhús,
kallað Grund, vestast í bænum.
Verðið var 35 þúsund krónur og
útbrgun um 5 þúsund krónur. Þar
voru alls 13 herbergi. Þegar búið
var að breyta ýmsu, mátti taka 24
vistmenn, en í raun og veru var þar
alt of þröngt.
Vistmenn borguðu 2 krónur á dag
með sér. Var það ódýrara en annar-
staðar í Rvík, enda styrkti bæjar-
sjóður heimilið með 4,000 krónum
árlega og ýmsir gáfu heimilinu gjaf-
ir.
Stjórnarnefndin starfaði ókeypis
að allri umsjón. Heimilið var sjálfs-
eignarstofnun og reikningar þess
endurskoðaðir af ríkisstjórn og
bæjarstjórn, en að öðru leyti öllum
óháð.
Eftir 8 ára ‘bSúskap átti elliheinT-
ilið okkar um 25 þúsund krónur i
byggingarsjóði og 35 þúsund krónur
skuldlaust í eigninni sjálfri, þá gaf
bæjarstjórn Reykjavikur stofnun-
inni 6,200 m lóð, lánaði 105 þúsund
krónur fseinna 80 þúsund krónur í
viðbótj, og ábyrgðist 120 þúsund
krónu skuldabréf. í tvö ár vorum
við að byggja, og oft var lítið um
fé, en í fyrra vetur fengum við oftar
en einu sinni mikla bráðabyrgða
hjálp vegna þess að búið var að lofa
að hýsa þar annan hóp Vestur-ís-
lendinga um Alþingishátíöina.
Mér þótti það sjálfum eftirtekta-
vert að formaður þess flokks “Aust-
urfara,” er bjó í Elliheimilinu okkar
í fyrra vor og bezt studdi það bein-
linis og óbeinlínis, var sami maður
og formaður Betels á Gimli, er fyrst
hafði vakið áhuga minn á að stofna
slíkt heimili. Ef stjórn elliheimi!-
isins í Reykjavík skyldi einhvern
tíma áður en eg fell frá kjósa heið-
ursfélaga, þá mundi dr. Brandson
verða einn þeirra.
Nú er heimilið i Reykjavík að
mestu leyti fullgjört, þótt lyftur
vanti, og hefir hýst yfir hundrað
gamalmenni, nokkra aðra sjúklinga
og 5 til 6 f jölskyldur síðan í septem-
ber liðið ár. Fjölskyldurnar flytj-
ast brott í vor og það má þá bæta
við 50 til 70 vistmönnum, því að
húsið er harla stórt eftir íslenzkum
mælikvarða, herbergi yfir 120 og
sjúkrasalir einir 7, ef með þarf, auk
þeirra. Alls kostar það með lið og
innanstokksmunum öllum yfir 700
þúsund íslenzkar krónur, og er auð-
vitað í svi miklum skuldum að
fyrstu tvö árin verður afar-erfitt að
komast hjá að afhenda það bæjar-
sióð Reykjavíkur, eins og skipulags-
skrá þess mælir fyrir að gjöra skuli,
ef stjórn þess gefst upp. Almennar
vinsældir stofnunarinnar og um-
burðarlyndi lánardrotna eru stoðirn-
ar, sem við er að styðjast.
Af því að mér hefir komið til
hugar að einhverjir Vestur-íslend-
ingar kynnu að vlija stuðla að því
að gamlir vandamenn þeirra “heima
á Fróni” gætu komist á þetta heimili
tel eg rétt að geta þessa til viðbót-
ar:
Af þeim rúmum 100 vistmönnum,
sem dvalið hafa á nýja elliheimilinu
síðan í september f. á. hefir Reykja-
víkur-bær séð um, 40, 20 hafa verið
á framfæri annara sveitafélaga og,
rúmir 40 hafa verið á vegum vanda-
manna sinna eða gefið með sér sjálf-
ir.
Meðgjöfin er frá 80 krónum til
x 15 krönur á mánuði, eftir því hvar
fólk Ixýr í húsinu Og hvort menn búa
í fjölbýli, tvibýli eða einbýlisstofu.'
un.
Meðgjöf með karlægum gamal-
mennum eða sjúklingum er 100 kr.
á mánuði, og er læknishjálp þar með
talin, en er 5 til 6 kr. á dag i fjöl-
býlisstofnun í sjúkrahúsum hér i
bæ. — Vita þvi allir kunnugir, að
hér er ekki um neitt gróðafyrirtæki
að ræða, enda aldrei til þess stofnað
að svo yrði. Aldrei hefir verið
haldin nein hlutavelta eða happ-
drætti stofnað heimilinu til styrktar,
eins og hér er algengt að ýms félög
fræði á. Einu skemtanirnar til á-
góða fyrir elliheimilið eru gamal-
mennaskemtanirnar, ein á hverju
sumri, þar sem allir, sem kornnir
eru yfir sextugt, fá ókeyþis veiting-
ar, en aðrir kaupa eða gefa. Koma
þar 1200 til 1500 manns oftst, og á-
góði er frá 500 til 1000 kr. Hins
vegar selur heimilið minningar-
spjöld, sem margir senda í stað
blómsveiga við jarðarfarir, og gætu
Vestur-íslendingar, sem marga vini
eiga hérlendis, notað þau sem aðrir ;
þarf ekki annað en skrifa ráðsmanni
heimilisins um hvað á að skrifa ri
þau og hverjum á að senda þau um
ltið og einn eða fleiri dollarar eru
látnir í bréf til hans í minningarsjóð
heimilisins. Áritun hans er Har-
aldur Sigurðsson, elliheimilið Grund,
Reykjavik.
Sem stendur eru hjá okkur yf:r
20 rúmföst gamalmenni, 6 blindir,
tveir mállausir, og margir aðrir fatl-
aðir að ýmsu leyti.
Þeir af lesendum, sem muna eftir
högum slíks fólks á efnalitlum heinr
ilurn á íslandi fyrrurn, geta ímynd-
að sér, að umskiftin séu ekki lítil
fyrir það að komast í stórhýsi með
flestum nútirna þægindum, þar sem
ekkert er látið hjá líða, er glatt get-
ur langþreytt gamalmenni, og eg
býst við að sumir yðar vildu styðja
að því að þessi stofnun gæti haldið
áfrarn að vera sjálfstæð og einhverj
ir ættingjar yðar hérlendis gætu
dvalið þar síðustu æfiár sín.
Kærar kveðjur til yðar allra og þó
einkum til þeirra, sem studdu að því
arið 1918 að eg fékk áhuga á elli-
heimilutn.
Reykjavík 7. apríl, 1831.
Sigurbjörn A. Gíslason.
ýRitstjóri Bjarma)

. Kveðji
til
ÞORGRÍMS M. SIGURÐSSONAR
frá Storíl við í'ramnes P.O., Man.
DÁINN 27.' APRÍL 1931.
Hér við lítum lífsins hverfult skeið;
liðnum vin hér fylgjum grafar til,
öllum hann um æfi sinnar leið
ætíð vildi gjöra bezt í vil.
Launin fyrir þaðnú hlotið hefur,
honum þau nú Drottinn sjálfur gefur.
Ekkjan syrgir eiginmann, — og börn
ástríkan nú föður kveðja sinn,
hann þau studdi, hann var þeirra vörn,
hann var bygðarmanna foringinn.
Heimilið sitt kæra nú hann kveður
kveðju hinstu, — ble&sun Drottins meður.
Faðir, móðir, syrgja soninn sinn,
sem af öllu hjarta var þeim kær;
systurnar, hér sjá nú bróðurinn
svifinn burtu, — þessum heimi fjær.
Lifir hann nú, laus við heimsins dróma,
lífs í dýrðar fögrum himins ljóma.
Ferð þín hafin heimilinu er frá,
hér þig kveður vinahópurinn,
hér er sorg, er sést á hverri brá;
sár er ætíð kveðjan hinsta sinn.
Von er sú, að vér þig aftur sjáum,
vinur sæll, í dýrðar sölum háum.
B. J. Homfjörð
Dansœðið engin nýjung
ÁHRIF KREPPUNNAR
í Bandaríkjunum, segir einn af
hinum kunnustu kaupsýslumönn-
um Bandaríkjanna, verða þjóðinni
til !góðs, þegar alt kemur til alls.
Allir að kalla voru farnir að lifa
um efni fram. Menn vanræktu
heimili sín. Menn neituðu sér
ekki um neitt, lögðu ekkert til
hliðar, kyriátar kveldsamverur
fjölskyldnanna að dagsverki
loknu, tilheyrðu liðan tímanum.
Menn hafa nú sannfærst um
nauðsynina á að rækja hinar
gömlu, einföldu dýgðir og sann-
indi, t. d. að affarasælast sé að
hleypa sér ekki í skuldir fyrir
óþarfa eða lítt þarfa hluti, sækja
óhollar og dýrar skemtanir, og
loks hafa menn sannfærst um
það, að þeir, sem ekki vernda
heimili sín, verða fljótlega á
flæðiskeri staddir ef út af ber.
En ekkert er eins þýðingarmikið,
þegar um það er að ræða, að
vernda heimili sitþ, og að vera
efnalega sjálfstæður. — Svo mörg
eru þau orð. Skyldu þau ekki
ei!ga víðar við að meira eða minna
leyti? — Vísir.
Eftir heimsstyrjöldina fór
geisilegur dansfaraldur yfir öll
menningarlönd heimisins. Menn
voru að drekkja sorgum og sökn-
uði í dansi, því að mest kvað að
honum í þeim löndum, þar sem
dýpst voru sporin eftir svipu
styrjaldaráranna. En dansinn
er með nokkuð öðrum hætti en
áður; hann er ekki eins munað-
arlegur — enfein Jörfagleði hja
því, sem áður var. Nú er hann
miklu fremur að verða ein at
þolraunum íþróttamanna. Er mik-
il þjálfun höfð fyrirfram, svo að
danspörin geta t. d. dansað 70—
80 stundir hvíldarlaust.
Þessi danssýkill hefir valdið
stórfeldum faraldri á vorum dög-
um. Menn vita með vissu, að
þessi faraldur gekk yfir snemma
á miðöldunum, en skæðastur var
hann á 14. oð 15. öld.
Sögur hafa geymst, mjég keim-
líkar, af þeim faraldri fra Zur-
ich í Svisslandi, og Strassburg i
Elsass og fleiri borgum. Drep-
sóttir höfðu 'gengið þar áður langa
tíma. Þá komu alt í einu upp
heilir skarar af körlum og konum
sem dönsuðu í sífellu marga tíma,
unz þeir að lokum fengu krampa
kast og froðufeldu og hnigu svo
magnvana til jarðar. Klerkarntr
töldu fólk þetta haldið af illum
öndum; en eigi gátu þeir ráðið
við dansæði þetta.
Árið 1518 geisaði áköf dans-
sýki í Strassburg, o'g er svo frá
því sagt: “Mörg hundruð karl-
ar og konur dönsuðu og hoppuðu
um alt torg borgarinnar og göt-
ur og stræti, unz dansæðið rann
af þeim að lokum.” í þessum
gamla annála er sýki þessi köll-
uð hins helga Vitusar, og því
nefnast ýms sinateýgjuköst þvi
nafni á vorum dögum. Hinn heil-
agi Vitus var einn af verndar-
dýrðlingum dansmann og hin
kirkjulegu hátíðhöld, sem áttu
sér stað á Vitusmessudegi, voru
venjulega samfara dansi. —
En þó að dansæði þetta kæmi
fram í þessum stórfeldu mynd-
um, þá var það þó haft til lækn-
inga á miðöldum gegn geðveikl.
Til er sögn frá Basel frá miðri
16. öld, er segir frá einni slíkri
danslækningu. Borgarráðið skip-
aði svo fyrir, að geðveik kona
skyldi dansa látlaust nótt og dag
Tveir efldir karlmenn áttu að
dansa við hana til skiftis í næst-
um því heilan mánuð, að frátekn
um örstuttum millibilum til svefns
og borðhalds. Konan var þá
flutt nær dauða en lífi á sjúkra-
hús. Og er hún náði sér aftur
eftir strit þetta, þá var hún orð-
in albata af geðveikinni!
Þessar gapalegu lækningar
fóru fram opinberlega, og er
mjög sennilegt, að móðursjúkar
manneskjur hafi hermt þetta eft-
VEITIR ENDURNÆRANDI
SVEFN.
Fólk, sem er taugaveiklað og
lasburða, fær nýjan þrótt, ef það
notar Nuga-Tone, og það meðal
veitir því endurnærandi svefn.
NugaJTone styrjkir vöðvana og
taugakerfið, læknar höfuðverk,
svima, verki í taugum, vöðvum
og liðamótum; styrkir einnig veik
nýru og önnur líffæri. Læknar
magaveiki og hreinsar óholl efni
úr líkamanum. Vertu viss um
að fá Nuga-Tone Það fæst í
lyfjabúðum. Hafi lyfsalinn það
ekki við hendina, þá láttu hann
útvegá það frá heildsöluhúsinu.
ir og hafi svo dansfaraldurinn
sprottið þaðan. Sanna sálnarann-
sóknir seinni tíma það fyllilega,
að svo hafi getað verið. Einn get-
ur trylt annan. í gamalli skræðu
er þess getið, að meir en hundr-
að börn hafi orðið gripin af
danssýki 1257. Mörg þeirra dóu
af dansþraut þessari eða urðu
flogaveik alla æfi. Þetta getur
því eins náð til barna sem full-
orðinna — þau geta dansað sig
dauð.
ítalir urðu herteknir af dans-
æði á 15. öld og hélzt það lengi
—Tarantella-dansinn. Allar gaml-
ar sagnir um það stafa frá Púlí
(Apulin), þar sem jVitus hinn
helgi var á sínum tíma borinn og
barnfæddur. Það var trú manna
þar, að bit kóngulóar þeirrar, er
Tarantella nefnist, væri eitrað
og banvænt. (Nafnið er dregið
af boriginni Taranto). Eina bót-
in við því væri tryllingslegur
dans, og það var ekki hjátrú ein,
því að við svitann draup eitrið
út úr sárinu. En annars var bit
Tarantellanna ekki hættulegra en
bit annara kongulóa, og eng-
an veginn banvænt.
Það var trú manna að sá, sem
einu sinni væri bitinn af Taran-
tellu, yrði að dansa einu sinni á
hverju ári upp frá því. Tala
Tarantellu' dansaranna jókst nú
ár frá ári, því að alt af bættust
nýir við og þjóðtrú þessi tók brátt
fullri festu. Biðu margir þess
með óþreyju að dansa skyldi Tar-
antellu dansinn (Tarantati). Það
var að sumarlagi, og af því staf-
aði svo smám saman árleg þjóð-
hátíð, er svaraði til kjötkveðju-
hátíðar kaþólskra (Karneval, sgr.
spren!gidagur). Danslögin gengu
afar hratt og heita enn í ðag
Tarantella.
Margt fleira var einkennilegt við
Tarantellu-dansana og dansæðið
á Þýzkalandi. Rautt máttu þeir
ekki sjá, og þeim fanst þeir drægj-
ust að sjónum með ómótstæðilegu
afli. Eru það hjákátleg sjúk-
leikamerki, og eru þau, sem betur
fer, ekki samfara danssýkinni á
vorum dögum. — Hmbl.
PELURS
COUNTRY CLUB
XPECIAL
The BEER that Guards
Q.UALITY
Phones: 42 304
41 111