Lögberg - 25.08.1932, Blaðsíða 4

Bls. 4.
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 25. ÁGÚST 1932.
Xögberg
GefiS út hvern íimtudag af
THE COEVMBIA PRE8B LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG. 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 urn áriO—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Prees, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PHONES 86 327—86 328
Samveldisfundurinn
Samveldisfundinum í Ottawa er lokið.
Honum var slitiÖ um jniÖjan dag- á laugar-
daginn í síðustu viku. Hefir hann því staðið
í heilan mánuð, því eins og menn muna, var
hann settur 21. júlí.
Óneitanlega leit stundum út fyrir það, að
þessi fundur mundi hætta þannig, að ekkert
yrði af samkomulagi milli hinna mörgu þjóða
innan brezka samveldisins. Eftir fréttun-
um að dæma af fundinum, virtust skoðanir
þeirra manna, sem hér áttu hlut að máli, oft
svo fjarlægar, að lítil von væri til að saman
mundi draga.
Samt hefir sú orðið raunin á, að til sam-
komulags hefir dregið og samningar hafa
verið gerðir viðvíkjandi verzlun og viðskift-
um og tollmálum, og þeir samningar undir-
skrifaðir af fulltrúum hlutaðeigandi þjóða.
Og þó ekki séu kannske allir ánægðir, sem
naumast var við að búast, þá má þó segja. að
fulltrúamir, sem fundinn sóttu, skildu “sátt-
ir að kalla”, eins og gömlu mennimir kom-
ust að orði.
Þeir samningar, sem hér hafa gerðir ver-
ið, ganga ekki í gildi fyr en hlutaðeigandi
þjóðþing hafa samþvkt þá. Hvenær það kann
að verða, er óákveðið enn og óvíst.
Einsf og öllum er kunnugt, var fundur
þessi haldinn í þeim tilgangi, að reyna að
greiða fyrir eðlilegum og hagkvæmum við-
skiftum milli þeirra þjóða, sem brezka sam-
veldið mynda.
Ástæðulítið virðist að efast um, að allir
sem þarna vora saman komnir, hafi verið
einlægir í því, að vinna hér það gagn, er þeir
mættu. Hvað mikið það hefir orðið, eða
kann að verða þegar fram líða sundir, er þýð-
ingarlítið að reyna að ákveða, nú strax í byrj-
un. Það varðar minstu hvað um þessa
samninga er sagt. Hitt varðar öllu, hvemig
þeir reynast. Reynist þeir vel, má gera ráð
fyrir, að lengra verði gengið síðar í sömu
átt. Enn fremur að aðrar þjóðir læri eitt-
hvað af því, sem hér hefir gert verið, íem
þeim sjálfum síðar mætti verða til góðs.
■öss skilst að flestar þjóðir séu nú að finna
sárt til þess, að hátollastefnan, innilokunar-
stefnan, hefir > ekki gefist vel. Þjóðirnar
finna til þess, að þær þurfa að skifta hver
við aðra, og þau viðskifti séu þannig, að þau
séu báðum aðilum hagkvæm og báðum til
gagns. Viðskiftakreppan hefir þjakað þjóð-
unum á undanförnum árum. Oss skilst, að
samveldisfundurinn í Ottawa sé tilraun í þá
átt, að bæta úr viðskiftakreppunni innan
brezka ríkisins fyrst og fremst, en sem vel
gæti orðið byrjun á víðtækari viðskiftasamn-
ingum milli fleiri þjóða.
Það, sem oss Canadamenn varðar vitan-
lega mestu í þessu máli, og það sem við hugs-
um um fyrst og fremst, eru samningamir
milli Bretlands annars vegar, en Canada hins
vegar. Bretar eru vorir lang-beztu viðskifta-
vinir og þeir kaupa langmest af þeim vörum,
sem Canada hefir til að selja út úr landinu.
Þangað hafa Canadamenn jafnan getað sent
útflutningsvörur sínar og selt þær þar, án
þess að borga nokkum toll af þeim. Það
geta þeir enn, samkvæmt þessum nýju samn-
ingum og þar að auki leggja Bretar lítils-
háttar innflutningstoll á þær vörur, sem
Canáda hefir aðallega að selja, ef þær koma
frá öðrum löndum en þeim, sem samveldinu
tilheyra, þar á meðal á hveiti, sem svarar
fimm cents á mælirinn. 1 þessu felst ekkert
loforð um hærra verð á hveiti. Bretar borga
að eins gangverð fyrir það, hvaðan sem það
kemur, en þetta er samt Canadamönnum
hagur, því þeir fá þeim mun hærra verð fyrir
sitt hveiti, heldur en þær þjóðir, sem ekki til-
heyra samveldinu, sem tollinum nemur.
Bretar skuldbinda sig heldur ekki til að gera
ekki hverja þá verzlunarsamninga við aðrar
þjóðir, sem þeir telja æsklega og hagkvæma.
1 þessu sambandi er sérstaklega vert að geta
þess, að með þessum samningum er Canada-
mönnum gert hægra fyrir, en áður, að selja
nautgripi til Bretlands. Er það mikilsvert
atriði, því hér er nautgriparækt mikil og gæti
verið miklu meiri og betri, heldur en hún er.
Gegn því, að leggja ekki toll á vörur frá
Canada, kröfðust Bretar þess, að innflutn-
ingstollur á brezkum iðnaðarvörum væri
annað hvort afnuminn, eða að minsta kosfí
lækkaður svo í Canada, að Bretum væri gert
mögulegt að selja vörur sínar hér, þær væru
ekki útilokaðar af canadiskum markaði með
afar-háum innflutningstollum. Um langt
skeið hafa þeir notið sérstakra hlunninda hér
í landi, hvað þetta snertir, og þeir vilja eðli-
lega halda áfram að njóta þeirra.
Hér var komið við hjartað í landstjórn
Canada, eins og hún er nú skipuð. Bennett
forsætisráðherra er mikill hátollan^aður, eins
og öllum er kunnugt, og sumir af hinum ráð-
herrunum eru það engu síður, nema frekar
sé. Það var augljóst, að í byrjun samveldis-
fundarins, var Mr. Bennett alt annað í hug,
en hverfa frá sinni hátolla og veradartolla-
stefnu. En það kom brátt í ljós, að hér var,
fyrir hann, ekki nema um tvent að velja:
annað hvort að láta undan síga, eða þá að
þessi samveldisfundur hlaut að mishepn^st
algerlega, eins og samveldisfundurinn í
Loiidon 1930. Bretar vissu ákveðið, hvað
þeir vildu í þessum efnum og héldu því hik-
laust fram, og þeim varð ekki þokað.
Mr. Bennett lét undan síga. Honum er alls
ekki sagt það til lasts, heldur miklu fremur
til hróss, og það því fremur sem hann átti
hér vafalaust við mjög raman reip að draga,
innan síns eigin ráðuneytis. Því lengra, sem
Mr. Bennett hverfur frá sinni eigin stefnu og
hátolla-stefnu íhaldsflokksins í Canada, því
meiri von er um, að honum auðnist að verða
þjóð sinni til gagns, í þeirri háu stöðu, sem
hann nú skipar.
Eins og tekið hefir verið fram, koma þess-
ir samningar ekki til greina, fyr en hlutaðeig-
andi þjóðjiing hafa samþykt þá. 1 október-
mánuði verður sambandsþingið í Can^tda
kallað saman.
Stjórnarbylting á
Þýzkalandi ólíkleg
Hvað eftir annað hafa nú að undanförnu
borist fréttir af æði miklum óeirðum í sum-
um borgunum í Þýzkalandi, og þó einna helzt
í Berlín. Þar í 'landi er atvinnuleysið kann-
ske jafnvel enn tilfinnanlegra heldur en víð-
ast annars staðar. Er því óánægja fólksins
mikil, eins og eðlilegt er. En það er ekki að-
eins atvinnuskorturinn og örðugleikarair að
hafa ofan af fyrir sér, sem óánægjunni valda,
heldur líka leiðtogar pólitisku flokkanna, sem
eru margir og berjast afar-hart um völdin.
Og ekki bara um völdin, heldur líka um það,
hvaða stjórnarfyrirkomulag eigi að ríkja á
Þýzkalandi. Margir, og iíklega flestir, vilja
halda við lýðveldið, sem nú er. Aðrir vilja
fá gömlu keisarastjórnina aftur, og enn aðr-
ir, og þeir eru margir, vilja að Hitler verði
þar nokkurs konar einvaldsherra, eins og
Mussolini á Italíu. Þá er ekki að gleyma
kommúnistunum. Þeir eru þar ekki síður en
annars staðar og töluvert margir og upp-
vöðslusamir.
Annars sýnist þjóðin klofin í marga flokka,
hvað stjórnmálastefnur snertir og hver hönd-
inn upp á móti annari. Hafa ýmsir ímyndað
sér, að hætta væri mikil á því að þar kynni alt
að fara í bál og brand, þegar minst varði, og
sá ná völdunum, sem sterkastur reyndist.
Ekki hefir þó komið til þess enn, og er von-
andi að ekki komi til þess.
Fyrir fáum dögum kom hér til Winnipeg Dr.
J. G. Schurman, þýzkur maður að ætt og upp-
runa, en sem um eitt skeið var forseti Com-
ell háskólans og síðar (1925—1930) sendi-
herra Bandaríkjanna á Þýzkalandi. Áttu
blaðamenn hér tal við hann um þau efni,
sem hér að framan er að vikið og lét hann
þá skoðun sína í ljós, að það væri að minsta
kosti mjög ólíklegt, að til byltingar, eða ann-
ara slíkra vandræða kæmi á Þýzkalandi.
Hann kannaðist að vísu við að það stríð, sem
þar ætti sér nú stað milli stjómmálaleiðtog-
anna, væri hættulegt, en Þjóðverjar væru
löghlýðnir menn og yfirleitt heldur íhalds-
samir og varfærnir. “Geti flokkarnir ekki.
komið sér saman um að mynda nýja stjóm,
þá geta þeir naumast komið sér saman um
að fella þá stjórn, sem nú er”, er eftir hon-
um haft. Dr. Schurman telur það mjög ólík-
legt, að hinir ákafari byltingamenn nái völd-
um á Þýzkalandi. Sagði hann, að annara
þjóða menn gerðu sér naumast grein fyrir
því, hve mikil áhrif von Hindenburg forseti
hefði í þá átt að halda öllu í horfinu á Þýzka-
landi. Hann væri George Washington Þýzka-
lands í ófriði og á friðartímum, en fyrst af
öllu í hugum og hjörtum þjóðar sinnar. Hind-
enberg hefir svarið lýðveldinu trú og holl-
ustu og engum Þjóðverja dettur í hug, að
hann bregði trunað sinn við það, þó h^ídið
sé að hann sé í hjarta sínu gamla stjórnar-
fvrirkomulaginu hlyntur, og minnist þess
stundum, að hann hafi þjónað þremur keis-
urum. •
Dr. Schurman sagði, að þýzka þjóðin hefði
svo mikið traust á forseta sínum og bæri svo
mikla virðingu fyrir honum,
að hann gerði ráð fyrir, að
hann mundi ráða meðan hans
nyti við, eins og verið hefði,
síðan hann var kosinn forseti.
Dr. Schurman var spurður,
hvort Hindenburg væri ekki
orðinn gamalmenni.
“Jú, hann er gamall maður,
hálf níræður og hann var eig-
inlega seztur í helgan stein,
þegar hann var kosinn forseti
1925. Á þessu ári var hann
endurkosinn til isjö ára. Þó
hann þjóni embættinu út það
tímabil, þá yrði hann ekki
nema álíka gamall eins og Vil-
hjálmur I. keisari var, þegar
hann dó. Hann var faMldur
1798 og dó 1888 á fyrsta árinu
yfir nírætt. ”
Islenzku tímaritin
(Niðurl.)^
Pólitíkin er aðal-mergur stór-
blaðanna. Á henni lifa þau að
miklu leyti, beinlínis eða óbein-
línis; hún er jórtruð Og tuggin
sýknt og heilagt, stundum daglega
tímum saman, án þess í raun o'g
veru nokkuð sé á því að græða;
er þar flokksfylgið aðal spenni-
krafturinn, sem ber samvizku og
sannfæringu ofurliði. Þá á í-
þrótta- eða sportshlið blaðanna
sinn stóra þátt í því að æra al-
menning og sljófga alla sansa;
blöðin eru fylt með öllu mogu-
legu frá íþróttaheiminum, sem á
einhvern hátt getur æst huga
fólksins. íþróttirnar eru guð-
legar, þegar þær eru iðkaðar í-
þróttanna vegna, en þær geta orð-
ið þjóðarmein, þegar þær eru
iðkaðar fyrir peninga eða mamm-
oni til dýrðar. Ef tveir menn ætla
að slást með hnefum á barbarisk-
an hátt einhvers staðar í Vestur-
heimi, þá ætlar þjóðin öll af göfl-
um að ganga fyrir “agitation”
blaðanna, en peningarnir flóa sem
árstraumur. (Eru slíkir skrípa-
leikir litlu siðfágaðri en nauta-
atið á Spáni, sem enn mun vera í
hávegum haft). Þá er sú hlið blað-
anna, sem flytur markaðsverð
hveitis (future wheat market) og
ri “)dðognu nk mngbet fö.lífið
hlutabréfa sölu (stock markets),
sem í rauninni er alt áhættuspil
og hefir blekt almenning meir en
nokkuð annað, dregið hann ofan í
sorpið andlega og efnalega. Mikið
fyrir áhrif blaðanna var það fyr-
ir svo sem þremur árum síðan, að
þjóðin lifði oig bærðist í þessum
heimi gróða og gæfu. Allir voru
að græða og allir ætluðu að verða
ríkir á svipstundu; en allir muna
enn þá hvernig leikurinn fór.
Var auðvitað ekki við öðru að
búast, peninga-jarlarnir lögðu
gildruna og almenningur var
nógu skyni skroppinn að Iganga í
hana; og fjöldi íslendinga hafði
þroskast nógu mikið niður á við,
til þess að fylla þann hóp. Ef
þeir hefðu lagt meiri rækt við
bókmentahlið lífsins, en minni
við þá, sem hverful er og skað-
leg, þá hefðu þeir staðið fastari
fótum, er kreppan kom og ekki
verið andlega og efnalega á helj-
arþröminni.
Þá eru fréttirnar, sem stórblöð-
in flytja, ekki sem smekkle'gasta-
ar. morð rán og hroða slysfarir
þykir mest í varið og um það er
skrifað á alla mðgulega vegu, og
oft sagt frá því sama Upp aftur
og aftuí, en áherzlan lögð á það,
að gera frásögnina sem sögule'g-
asta, til þess auðvitað að geta
selt sem mest af blöðum. Stór-
blaðamenskan hér í landi er bág-
borin, — hún er máske slæm sum-
staðar annars staðar; þó mun
hún óvíða á lægra stigi en hjá
HearsÞblöðunum í Bandaríkjun-
um. Hér í Canada draga blöðin
dám af Bandaríkja blaðamensk-
unni, þó ekki hafi þau náð því há-
stigi, sem þar á sér stað. Yfir-
leitt hefir blaðamenskan svæf-
andi og sljóvgandi áhrif á hugsun-
arhátt fólks hér o'g hlýtur að
skémma “moral” þess. Er það
sorglegt, því blöðin og blaða-
menskan er eitt af náðargjöfun-
um, ef rétt er farið með. En það
A TIMELY MESSAGE TO YOUNG MEN AND WOMEN
Be Prepared—
if YOU would
Prosper!
A change for the better in many lines of
business is already taking place.
Day and Evenlng Classes
ENROLL NOW!
Tomorrow, as never before, the demand will be
for trained-to-the-minute young men and women.
Put yourself in line for a position by taking a
THOROUGH BUSINESS TRAINING—NOW!
I
DOMINION
Business College
For Twenty-One Years a Leader in Business Education
THE MALL
D. COOPER, C.A. Branches: St. James,
President. Elmwood and St. John’s.
er með það eins og frelsið og alt
sem gott er, að það má misbrúka
það, þegar eigingjörn hugsjón
ræður stefnu.
íslendingar eru fámennir og fá-
tækir í samanburði við heims-
veldin. “En margt er það í koti
karls, sem kóngs er ekki í ranni”,
er merkilegt íslenzkt máltæki, og
það má óhætt segja, að í fari ís-
lenzkrar þjóðar er nokkuð, sem
aðrar heimsþjóðir eiga ekki á
sama stigi. Og eitt er það, sem
þjóðin hefir átt og öðru tekur
fram, en það er heimilisfræðslan
og bókmentaiðja á heimilum; það
var íslendingum andlegur kraftur
til framsóknar hér framan af ár-
um, og vafalaust átti það mestan
þátt í andlegri og efnalegri vel-
gengni á blómatíð vorri hér. Eg
veit ekki hvað vel heimaþjóðin
heldur þessum þjóðarsið við,
vonandi að hún geri það; en hér
er það nú því miður að mestu lagt
niður, og síðan hefir íslendingum
'hér farið hnignandi, andlega skil-
ið; hefir og efnaleg afturför
fylgt því. Auðvitað hefir krepp-
an átt sinn þátt í því, en kreppan
er afleiðing af fávísi einstaklinga
og þjóða. Auðvaldið er ekki eitt
í sök, ábyrgðin hvílir á herðum
allflestra einstaklinga mannfé-
lagsins að meira eða minna leyti,
og íslendingar hér eru sekir eins
og aðrir. Ofmetnaður og hégóma-
girni hefir þar verið mestu ráð-
andi. Sá sem leitar auðs og gerir
það að aðal-markmiði lífsins,
farnast jafnan illa; en sá, sem
leitar guðs ríkis og hans réttlæt-
is fyrst og fremst, farnast jafnan
vel, þó að heimurinn kannist
kannske ekki ávalt við það. Það
veitir sálarfrið, og sá einstakling-
ur og sú þjóð, sem byggir á sann-
leikans hornsteini og á sálarfrið,
hefir höndlað farsæld.
Wolsey, lærdómsmaðurinn glæsi-
legi og stjómmálamaðurinn
merkile'gi, er var ráðherra Hin-
riks viii. og um skeið hafði öll
völd við hirð hans, og á alla lund
beitti viti sínu og kænsku til að
hefja sjálfan sig til valda og met-
orða, sagði eitt sinn, er hann var
fallinn úr tigninni og kominn að
dauða, útskúfaður og vinalaus:
“Ef eg hefði þjónað guði eins
trúlega og einlæglega og eg hefi
þjónað konunginum, þá væri mér
nú ekki kastað íyrir borð 1 elli
minni.”
Eitthvað svipað mættu margir
einstaklingar og heilar þjóðir
segja, þá litið er yfir farinn æfi-
veg; og fslendingar mættu segja:
“ef við hefðum þjónað konungi
réttlætisins og sannleikans eins
trúlega, og við höfum þjónað kon-
ungi mammons, konungi tízkunn-
ar og hégómagirninnar, þá hefð-
um við orðið farsælli og langlíf-
ari í landinu.
Það er enn timi til að hefja
merkið hátt, og það eigum við að
gera. Það verður bezt gert með
því að leggja rækt og virðingu við
alt það bezta í okkar þjóðararfi,
leggja rækt við íslenzkar bók-
mentir, — brezkar bókmentir eru
gullvægar og auðugar, þó þær séu
öllum fjölda sem hulinn fjársjóð-
ur—; leggja mesta áherzlu á það,
sem auðgar andann og sálna, en
jafnframt gera sína skyldu í hin-
um veraldlega verkahring; skeyta
ekki um það, að fylgja fjöldanum
og vera í meiri hluta, en kapp-
kosta það, að vera æfinlega sann-
leikans og réttlætisins megin,
hvað sem það kostar.
Eg vildi sjá íslenzkan æskulýð
leggja sig eftir íslenzkum bók-
mentum; eg er sannfærður um
það, að slíkt hefir heilbrigð áhrif.
Eg vildi sjá hina eldri ganga á
undan með góðu eftirdæmi, kaupa
og lesa íslenzk fræðirit og hvetja
þá ungu til að ganga þá braut,
sem til gæfu leiðir; en um fram
alt, að vernda æskulýðinn gegn
því skaðlega og hégómlega, hvort
sem það er á sviði bókmentanna
eða á sviði lífsnautnanna og
skemtanannna.
G. J. Oleson.
Glenboro, Man.
IÐUNN.
Tímaritið Iðunn, xvi. árg. 1. og
2. hefti 1932, barst Lögbergi fyr-
ir fáum dögum frá útsölumanni
þess, Mr. M. Peterson, 313 Hor-
ace St., Norwood, Man. Efnið er
fjölbreytt og efnisyfirlitið á
þessa leið:
Á. H.: Heimskreppan. Jóhannes
úrKötlum: Arðránsmenn (kvæði).
Friðrik Á. Brekkan: Ungir rit-
höfundar: Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi (mynd). Knut Ham-
sun: Drotningin frá Saba (saga),.
V. B. Metta: Hleypidómar í vest-
rænni sagnaritun. Þóroddur Guð-
mundsson: Blaðasalinn á Austur-
brú. Stefán frá Hvítadal: Ver-
menn (kvæði). Halldór Kiljan
Laxness: Inngangur að Passíu-
sálmunum. Jón Magnússon; Nýj-
asta stafsetningin. Magnus Pet-
erson: Þrír íslenzkir bændur í
Canada (3 myndir) Dýri: Von-
brigði (staka). Vigfús Guð-
mundsson: Samvinnubú. Indriði
Indriðason: Um tvent að velja
(saga með mynd)v Dýri: Tvær
stökur. Kristinn E. Andrésson:
Nýtt skáldrit. Arnulf överland:
Kvöld eitt seint í ágúst. Bækur,
sendar Iðunni.
Borgið Lögberg!