Lögberg - 19.01.1933, Blaðsíða 6

Bl« fi
LÖGBERG, F7MTUDAGINN 19. JANtJAR 1933.
Macklin kapteinn
— Endurminningar hans. —
EFTTR
RICHARI) HARDING DAVIS.
En þegar þeir komu hér, voru byssurnar
ókomnar frá New Oi'leans. Og svo eftir dá-
litlar skærur fór Laguerre burt til að kom-
ast til Garcia. Hann gaf mér |>ær fyrirskip-
anir, að taka á móti byssunum, þegar þær
k;emu og gera sér l>á orð að þær væru komn-
ar. Haim felur sig hér uppi í fjöllunum og
er að bíða efti-r áð fá boð frá mér. Þær liefðu
átti að koma í dag með sama bátnum og þér,
en eins og þér vitið, þá komu þær ekki. Eg
hélt reyndar aldrei að l>ær mundu koma. Eg
vissi að Isthmian línan mundi aldrei flytja
þær. Þeir urðn að vinna sigur á Garcia og
meðan þessi uppreisn stendur yfir, flvtja
þ<‘ir aldrei póst.sendingar, því þeir eru
íiræddir um að hann ræni þeim. ”
“Er það vegna þess, að Laguerre tók eitt
af skipum þeirra” spurði eg.
“Nei, það eru gamlar væringar,” sagði
Aiken liafi grunað hvað eg var að hugsa, því
af þeim. Þetta stríð milli Isthman línunn-
ar og Garcia byrjaði þegar hann varð for-
seti. Hann fór að reyna að innkalla ein-
hverja peninga frá félaginu, og gamli Fiske
kom honum úr forseta embættinu og setti
Alvarez í staðinn.”
Mér fór ekki að lítast á þetta frelsisstríð,
sem eg var sjálfur að reyna að komast í, til
þess a'ð hlálpa réttu máli, og eg býst við að
Aikin hafi grunað hvrað eg var að hugsa, því
hann skellihló.
“Þér getið hlegið eins og þér vúljið,” sagði
eg, “en þetta er heldur óþægilegt viðureign-
ar. Hver er þessi Fiske? Er liann annar
uppreisnarmaður ? ’ ’
“Fiske!” hafði Aiken upp eftir mér.
“ Verið þér ekki að segja mér, að þér vitið
ekki hver Fiske er. Eg er að tala um gamla
Fiske, bankamanninn í Wall Street — Joseph
Fiske, manninn, sem á gufuskipin og allar
járnbrautirnar. ”
Aubvitað hafði eg eitthvað heyrt um Jos-
eph Fiske, en nafn hans var fyrir mér bara
orð, sem þýddi peningar. Eg hafði eiginlega
aldrei hugsað um Joseph Fiske eins og mann.
Eg hafði alt af heyrt, að þegar talað var um
auðsafn, sem naumast yrði tölum talið, þá
var jafnan vitnað í Fiske. “Auðugur eins
og Fiske,” heyrði eg oft. Lengra varð ekki
jafnað. En nú talaði eg í þeim tón, eins og
eg þekti hann mæta vel.
“Ó, sá Fiske,” sagði eg. “En hvrað hefir
hann að gera við Honduras?”
“Hann á Honduras,” svaraði Aiken. “Eg
skal segja yður hvernig þessu er varið. Þér
verðið að skilja það, að hér um bil öll lýð-
veldin í Mið-Ameríku, eru undir þumalfingr-
inum á verzlunarfélögum, bönkum eða járn-
brautafélögum. Þessar ujppreisnir allar, sem
þér lesið um í blöðunum, byrja svo sem aldrei
hjá fólkinu sjálfu. Fólkið kýs sér ekki í raun
og veru forseta, eða setur hann frá völdum.
Það eru vanalega einhver félög í Nevv York,
sem það gera, og þau hafa náttúrlega sína
eigin hagsmuni fyrir augum. Sé forsetinn
ekki eins þægur við þessi gróðafélög, eins og
þau vilja, þá fara þau að líta eftir einhverj-
um öðrum, sem er það. Þau finna æfinlega
einhvern stjórnmálasnáp, sem vill ná í völd
og upphefð, en oftast er það einhver hers-
höfðingi, því þeii; vilja allir verða forsetar.
Félögin semja svo við hann, að leggja honum
til peninga og vopn, ef hann hefji uppreisn.
Auðvitað fylgir það með, að ef hann vinn-
ur, þá verður hann að láta gróðafélögin hafa
það sem þau vilja. Stundum eru það járn-
brautir, sem þau vilja komast yfir, en stund-
um námur eða skógar. Og þér megið trúa
því, að það kemur sjaldan fyrir, að hér sé
uppreisn hafin, án þess að einhver gróðafé-
lög í Bandaríkjunum standi þar á bak við.”
“Þessi uppreisn var hafin af Isthmian lín-
unni og Joseph Fiske er aðal eigandi hennar
og forseti. Skip þessa félags ganga milli
Nevv Orleans og Istlimus, Panama. Það var
upphaflega svro um samið, að félagið skyldi
hafa einkarétt á flutningi á öllum ávöxtum frá
öllum höfnum í þessu lýðveldi. Fyrir þessi
einkaréttindi átti félagið að greiða stjórninni
$10,000 á ári og tíu af hundraði af öllum
tekjum, sem það hefði af þessum flutningi,
ef tekjumar færu yfir vissa uppliæð. Nú vildi
svo skrítilega til, að þó félagið hafi síðan
bygt sjö skip til að annast þessa flutninga,
þá hafa tekjurnar aldrei farið yfir þessa til-
teknu upphæð. Og ef þér þekkið þessa menn,
þá getið þér auðveldlega skilið þetta. Félagið
hefir alt af gefið hverjum forseta töluverða
peninga, sem hann hefir svo bara átt sjálfur,
með því skilyrði, að hann væri ekkert að rek-
ast í því, hvaða tekjur félagið liefði af þess-
um flutnýigum. Félagið segir forsetanum
alt af, hver sem hann er, að það sé að tapa
peningum og hann tekur það gott og gilt. En
Þegar Garcia var kosinn forseti, þá var ann-
að hvort, að hann var of ráðvandur fyrir
þessa náunga, eða þá að þeir borguða; honum
ekki nógu mikið. Eg veit ekki, hvort heldur
v?ar; en hann vr altaf við og við að senda
menn til Nevv Orleans, til að yfirfara bækur
félagsins. Þeir menn komust að því, að fé-
lagið hafði haft svo miklar tekjur, að það,
að réttu lagi, skuldaði stjórninni í Honduras
$500,000. Þarna sá Garcia sér leik á borði,
svo hann krafðist þess af félaginu, að borga
þetta fé, og hótaði að taka, af því einkarétt-
indi þess að öðrum kosti. Félagið neitaði að
borga, en hann náði sér niðri á því, með því
að sjá um, að það fengi engan flutning í Hon
duras og lagði meira að segja liald á eignir
þess í Eruxillo. Félagið sá ekkLtil neins að
leita til dómstólanna með þetta, eða stjórnar-
deildar utanríkismála Bandaríkjanna, svo
það kom uppreisninni á stað. Það valdi sér
þjóf, sem Alvarez heitir, sem er bara verk-
færi í höndum félagsins, og lét hann hafa
peninga til að múta hernum og sem svo tók
höfuðstað ríkisins herskildi. Svo lét Alvarez
dæma í málinu og náttúrlega féll dómurinn
félaginu í vil. Eftir það var ekkert um það
talað, að innkalla þessa skuld. Um Garcia
vissu menn ekkert annað en það, að hann
var einhvers staðar í Nicaragua. Þar komst
hann í kynni við Laguerre, sem er regluleg-
ur hermaður og herforingi, og þeir einhvern
veginn í félagi hófu þessa uppreisn, sem nú
stendur yfir. Þeir ætla sér að koma Garcia
aftur til valda, og gera sér vonir um að geta
það. Hvað liann gerir, ef hann kemst að,
veit eg ekki. Innlend;; fólkið’hér heldur, að
hann sé mikill föðurlandsvinur, og að hann
halda þau loforð, sem hann gefur, og þau eru
töluvert mörg, og sumir hvítir menn trúa
þessu líka. Laguerre er einn af þeim, sem
treysta honum. Laguerre sagði mér, að
Garcia væri annar Bolivar og Washington.
En þó hann sé eins mikill maður eins og þeir
báðir, þá vinnur haníl aldrei sigur á Isthmi-
an línunni. Eins og þér sjáið,, gerir hann
sjálfum sér meiri skaða heldur en félaginu,
því fyrir það fær hann ekki það sem hann
þarf sjálfur á að halda. Þessi stóru félög
koma sér vel saman, þegar það er þeim hag-
ur, og nú flvtja önnur skipafélög heldur ekki
það sem Garcia þarf á að halda. Þetta er
það, sem eg á við, þegar eg segi, að Joe
Fiske eigi Honduras. Hann hefir nú ein-
angrað lýðveldið og ekkert kemst hingað,
nema það sem hann vill, og engir nema hans
vinir. En það skrítna við þetta er það, að
hann kemst ekki út heldur. ”
“Getur ekki komist burtu?” hafði eg eftir
honurn. “Hvað eigið þér við?”
“Nú han er sjálfur þarna uppi í Feguci-
alpa,” sagði Aiken. “Vissuð þér það ekki?
Hann er í höfuðborginni, að heimsækja Al-
varez. Hann kom til þessarar hafnar fyrir
tveimur vikum.”
“Er Joseph Fiske virkilega að berjast í
þessari uppreisn hér í Honduras?” spurði
eg.
“Auðvitað ekki,” svaraði Aiken. “Hann
kom hingað sér til skemtunar, eða með fram
að minsta kosti. Kom á sínu eigin skemti-
skipi. Þér getið séð út um gluggann, hvar
það liggur. Fiske hafði ekkert við þessa
uppreisn að gera. Eg býst ekki við, að hann
hafi vitað neitt um hana.”
Mér þótti þetta heldur ótrúlegt, því banka-
mennirnir í Wall Street hafa nú augun hjá
sér, þegar um skildingana er að ræða.
“Látið yður ekki detta þetta í hug,” sagði
eg. “Það stendur alveg á sama, hve marg-
ar miljónr einn maður á, þá lætur hann ekki
$500,000 ganga úr greipum sér, ef hann get-
ur við það ráðið, og alls ekki án þess að gefa
því nánar gætur.”
“En hann veit ekkert um þetta,” svaraði
Aiken. “Hánn veit ekki upp eða niður í
þeirri sögu, sem eg hefi verið að segja vður.
Þetta er kaffihúsasaga, sem aldrei kemur til
hans eyrna. Eg býst við að Joe Fiske sé
forseti einna tólf skipafélaga og alt sem
h.ann hefir að gera við þetta félag er það, að
hann er forseti þess að nafninu til og skipar
forsæti á fundum þess. Lögmenn félagsins
segja lionum það, sem þeir halda að hann
eigi að vita. Þeir segja honum kannske, að
það gangi eitthvað ekki sem bezt hér, og að
Garcia sé að reyna að gera honum einhverja
ólukku. ’ ’
‘/Svo þér hahlið ekki, að Fiske hafi komið
hingað þessa vegna”, spurði eg.
“Þessu viðvíkjandi?” spurði Aiken í svo
óþýðum og óviðfeldnum tón, að mér var nóg
boðið, enda liafði hann verið stöðugt að mis-
b.jóða tilfinningum mínum í meir en hálfan
klukkutíma. .
“Nei,” hélt hann áfram. “Hann kom hér
á skemtiskipi sínu. Hafði verið eitthvað á
sveimi kring um West India ev.jarnar og kom
svo hér til að sjá einhverjar silfumámur. Al-
varez vill út af lífinu losna við hann. Hann
er hræddur um að uppreisnarliðið nái honum
og heimti svo stórfé fyrir að látg hann laus-
an. Það er karl, sem gæti borgað fyrir sig”,
sagði Aiken og svipur hans varð grunsam-
legur. “Þetta tækifæri er nóg til þess að
gera mann að stigamanni. Og svo er dóttir
lians. Það ætti að mega fá töluverf af pen-
ingum fyrir hana.”
“Dóttir hans!” hafði ég eftir lionum.
Aiken kreisti saman fingurgómana og
kysti á þá og baðaði svo út höndunum, eins
og hann væri að senda kossana eitthvað lit í
loftið. Svo drakk hann það, sem eftir var af
romminu og vatninu og lyfti svo tómu glas-
inu upp í loftið. “Nú drekk eg dótturinni
til,” sagði hann.
Þetta kom mér að vísu ekkert við, en mér
féll það illa. Eg held mér hafi fallið það
einna verst, að hann skyldi hafa séð þessa
ungu og auðugu stúlku, en eg liefði ekki séð
liana. Mér féll heldur ekki, hvernig hann
talaði um hana við ókunnugan mann. Mig
grunaði reyndar, að hann hefði aldrei séð
hana og mér fanst hann tala eins og heimsk-
ur maður. Hann leit á mig hálf-raunlega og
hristi höfuðið, eins og honum væri með öllu
ofvaxið, að gefa mér’ nokkra verulega hug-
mynd um hana.
“Þeir segja, ’ ’ hélt hann áfram, “að þegar
hún fer ríðandi hér um götuslóðirnar, þá
falli innlendu konurnar á kné fyrir henni.
“Hún er fallegasta stúlka, sem eg hefi séð
og hún er heldur ekki neinn vesalingur,” sagði
Aiken, “annars hefði hún ekki haldið út að
vera hér, heldur farið strax út í lystiskip föð-
ur síns. Nú er sagt að hún sé flesta daga á
reið hér einhvers staðar og faðir hennar er
oftast með henni og einhverjir verkfiæðing-
ar, eða sérfræðingar í einhverju þess’ konar,
og hún sýnist hafa mikla skemtun af þessu.
Námamennirnir hér upp frá dást mikið að
henni.”
Eg hafði enga löngun til að tala við Aiken
um þessa ungu stúlku og lét eg það á mér
skiþja, og hætti hann þá að tala og við sátum
þegjandi og reyktum. Eg liafði engu að síð-
ur tekið vel eftir því, sem hann sagði, og var
að hugsa um það. Eg gat ekki annað en séð,
að nærvera þessarar ungu stúlku gat haft
afar mikla þýðingu í þeim leik, sem hér var
leikinn. Hér var eg kominn í þeim tilgangi
að berjast gegn föður hennar og hér var
hún, fögur með afbrigfum og stóð til að erfa
margar miljónir. Á fáeinum næstu mínútum
sá eg sjálfan mig frelsa Iiana úr ræningja-
höndum. Faðir hennar hafði verið skotinn,
af því hann hafði reynt að komast hjá að
greiða Honduras réttmæta skuld. Miss Fiske
hafði bundið um sár mín og eg var á leið til
Bandaríkjanna, sem tilvonandi eiginmaður
hinnar fögru meyjar og við ferðuðumst á
lvstiskútu föður hennar. Alt í einu stóð
Aiken á fætur og vakti mig þannig af þess-
um draum. “Jæja,. þá,” sagði hann hvat-
lega, “ef þér viljið fara til Laguerre, þá get-
ið þér komið með mér. Eg verð að finna
hann, til þess að segja honum hvers vegna
bvssurnar hans komu ekki, og þér getið orðið
mér samferða. Það má rétt nærri geta,
hvernig hann tekur á móti mér,” bætti hann
við og gretti sig og hló svo. Eg spratt á fæt-
ur. “Þarna er taskan mín,” sagði eg, “hún
er tilbúin og það er eg líka. Hvenær leggjum
við af stað?”
“Þegar tunglið kemur upp,” svaraði
Aiken.
Því, sem eftir var dagsins, var varið til að
undirbúa ferðina. Fyrst var farið með mig
til einhvers fógeta og þar var eg gerður
kunnugur sem farandsali. Aiken bað um
vogabréf handa mér, að eg mætti fara til höf-
uðstaðarins, í verzlunarerindum. Þar sem
Aiken var konsúll, þurfti liann ekkert vega-
bréf handa sjálfum sér, en til að koma í veg
fvrir allan grun, þá sagði hann fógetanum
að hann ætlaði til Tegucigalpa til að finna
Jaseph Fiske forseta Isthmian línunnar og
fá hann til að láta gera einhverjar umbætur
á höfninni í Porto Cortez. Aiken var nú,
eins og hann var revndar æfinlega, beinlínis
sniðugur lygari. Hann passaði sig æfinlega
með það, að gera sögur sínar þannig úr
garði, að svo sýndist, að liann væri að vinna
þeim, sem hann átti tal við í það sinnið, ein-
hvern hag, en aldrei sjálfum sér. Ráð hans
og loforð, voru eitthvað svo sennileg og að-
gengileg, að jafnvel þótt eg vissi, að hann
væri að segja ósatt, þá hafði eg samt mikla
tilhneigingu til að trúa honum. I þetta sinn
trúði fógetinn Aiken svo vel, að hann ekki
aðeins gaf mér vegabréf, heldur bauð hann
okkur nokkra hennenn til fylgdar, sem við
vitanlega afþökkuðum.
LTm kveldið, þegar tunglið var komið upp,
lögðum við af stað; hvor okkar reið múlasna
og höfðum þann þriðja undir farangri okkar.
Indíáni, sem Aiken vissi að var sér hlvnt-
kom með okkur og gekk hann við hlið' asn-
ans, sem baggana bar og stýrði honum, og
fanst mér hann vera óþarflega orðmargur og
hávaðasamur við það einfalda, verk. Mér
fanst nóttin vera einstaklega unaðsrik og
skemtileg og mun eg hennar lengi minnast.
Mestan hluta næturinnar svaf Aiken í
linakknum og vaknaði bara við og við til að
berja asnann og foimæla honum, en eg var
alt af glaðvakandi og mér hefir .sjaldan liðið
betur. Eg liafði meira að segja gaman af
því, að þegar við komum rétt út fyrir bæinn,
stöðvaði okkur hópur af hermönnum og
lieimtaði að sjó vegabréf okkar. Þeir voru
berfættir og óskaplega illa! til fara og mjög
illa vopnum búnir og sýndust flestir vera
bara. unglings drepgir. Fyrirliðinn var þó
sæmilega til fara og nú þótti mér meir en lít-
ið vænt um það; að komast að raun um, að
svo mikið hafði eg lært í spönsku, sem afi
minn hafði lagt svo mikið kapp á áð kenna
mér, að eg skildi alt sem þeir sögðu, þessi
hermanna fyrirliði og Aiken. Þessi kapteinn
varaði okkur Við uppreisnarmönnum, sem
væru meðfram veginum og sagði okkur að
langbezt vær fyrir okkur, ef þeir færu nokk-
uð að skifta sér af okkur, að vera þá fljót-
ari til að segja að við værum Bandaríkja-
menn. Hann sagði okkur einnig, að La-
guerre liershöfðingi feldi sig þar uppi í há-
lendinu og til hans væri hér um bil tveggja
daga ferð frá ströndinni. Aiken lét sem sér
litist afar illa á þetta og lét svo sem hann
vikli endilega snúa við sem allra fyrst. Vita-
skuld voru þetta látalæti, en hann lék þetta
svo vel, að ,eg verð að játa að eg trúði honuim
þangað til liann í laumi gaf mér það augna-
tillit, sem eg skildi fullkomlega. Góða stund
lét hann, ekki af því, að það, væri ekkert vit
í því að halda áfram og var mjög æstur út af
þessu og var alveg frá því, að halda áfram,
þangað til kapteinninn fullvisaði hann um,
að þar sem liann væri Badaríkjamaður, þá
hlvti honum að vera alveg óhætt fyrir upp-
reisnarmönnunum. Áður en við fórum aftur
af stað, lét hann það ótvíræðlega í ljós, að
þessi herdeild bæii ábyrgð á því, ef hann
félli í hendur þessara uppreisnarmanna og
óaldarlýðs, og um Laguerre og alt hans fram-
ferði, fór hann hinum hraklegustu ókvæðis-
orðum, svo mér fór ekki að lítast á blikuna.
Mig fór að gruna, að eg hefði hér lent í
höndunum á erkisvikara, sem væri til þess
líklegur, að leiða mig í einhverja gildru.
Þegar eg á leiðinni var að velta þessu fvrir
mér, fanst mér beinlínis líklegt, að einmitt.
þetta væri það sem hann ætlaði sér, og mér
leið ekki nærri vel, þangað til eg heyrði Indí-
ánann far að hæla Aiken fyrir það, hve dá-
samlega vel honum hefði' hepnast, að villa
kapteininum sjónir.
“Þetta er það sem kallað er stjórnkænska,
José,” sagði Aiken við Indíánann. “Eg er
nokkuð góður í stjórnkænskunni, og þess
vegna er það, að eg er nú konsúll. Það er
bezt fyrir þig, José, að taka vel eftir því, sem
Bandaríkjakonsúllinn gerir, því af honum
getur þú margt gott lært og þarflegt.”
José brosti, svo að skein í hvítan tanngarð-
inn, og eftir að hann hafði lagt af stað með
áburðarasnann, og var rétt á eftir okkur,
heyrði eg til hans og mér heyrðist hljóðið því
líkast, að hæna væri að klaka.
“Þér ættuð að gera vel, Aiken,” sagði eg,
“ef þér kæmust í sendiherrasveit einhvers
ríkis, eða legðuð fyrir yður leiklist.”
Við riðum hver á eftlr öðrum, og til þess
liann gæti séð framan í mig, varð hann að
hálf snúa sér við í hnakknum.
“Samt vildi nú svo til, að eg gerði ekki
vel,” sagði hann og hló.
“Hvað eigið þér við?” spurði eg, “hafið
þér verið njósnari eða leikari?”
“Eg liefi verið hvortveggja,” svaraði
liann, “og hvortveggja fór alt út um þúfur.
Eg lenti í tugthúsi fyrir að vera snjósnari og
hefðýátt að vera hengdur fyrir að vera leik-
ari.” Eg hvatti asriann áfram, svo eg kæm-
ist nær Aiken og lieyrði betur til hans.
“Segið þér mér eitthvað um þetta,” sagði
eg og var nú býsna forvitinn. “Segið mér
hvernig það gekk, þegar þér voruð njósn-
ari.”
En Aiken bara hló og hélt áfram og leit
ekki einu sinni við.
“Þér munduð ekki skilja þetta,” sagði
Iiann eftir nokkra þögn og leit aftur fyrir
sig. “Maður þyrfti að hafa mikla reynslu
og misjafna til að geta skilið þá sögu. Þér
munduð heldur ekki hafa mikið gaman af
henni; þér eruð enn ungur maður. Það er
ýmislegt í þessari sögp, sem þæir kenna ekkl
á West Point.”
“Þeir kenna okkur,” svaraði eg ákveðið,
“að ef fyrir okkur er lagt, að vinna eitthvert
verk, sem ekki má komast í hámæli, þá ber
okkur að vinna það verk afdráttarlaust og
eins vel og hægt er að gera það. Það er und-
ir engum kringumstæðum óheiðarlegt, að
gegna fyrirskipunum yfirmannanna. Eg er
ekki eins mikill unglingur, eins og þér hugs-
ið. Haldið þér bara áfram bg segið mér í
livaða stríði þér voruð jósnari.”
‘Eg var ekki njósnari í nokkru stríði,”
sagði Aiken og sneri sér nú aftur frá mér.
*‘‘Eg var að vinna fyrir félag, sem gerði það
að atvinnu sinni, að komast eftir ýmsum ldut-
um, ba;ði fyrir stjórnina og aðra.”