Lögberg - 28.09.1933, Side 4

Lögberg - 28.09.1933, Side 4
Bls. 4 LÖGBERlG, FIMTUDAGINN 28. SEPTEMBER, 1933 Högberg OeflB út hvern fimtudag af T H E C O L V.M B 1 A P R E 8 8 L I M 1 T E D 695 Sargent Avenue Winnipeg, Manitoba. Utanáakrift rit8tjóran3. EDITOR LÖGBERG. 695 SARGENT AVE. WINNIPEG, MAN. Verö $3.00 u m driö—Borpist fyrirfram rhe "Lögberg” is printed and published by The Columbía t*ress, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba PHONEB Sð 327—86 328 Laufvindar Haustnæðingarnir svalir og svifgreiðir, skera upp herör og hlaða valkesti úr fölnuð- um laufum. Erindi þeirra verður ekki skilið nema á einn veg; það er forboði vetrar. “Ekkert fegra á fold eg leit . en fagurt kvöld á haustin.” Þannig komst Steingrímur skáld Thor- steinsson'að orði í einu af sínum unaðslegu ljóðum. Haustið er víða um heim,—svo er það á Fróni, og þá ekki síður hér— einn allra yndis- legasti kafli ársins. Eítt fornaldar skáldið líkir haustinu við litbrigði lífs og dauða. Ekki er um að villast, að mörgum mann- inum hefir oft og einatt staðið stuggur af að- komu vetrar, og misjafn hefir líka verið lagð- ur skilningur í tilgang hans; hann tekur held- ur ekki ávalt mjúkum móðurhöndum á þeim, sam fátækur er og úrræðafár; þó er það með veturinn eins og sjálfan dauðan, að báð- ir eru óhjákvæmilegar máttarstoðir í endur- ynging'ar keðjunni miklu. Þó skógurinn sé nú óðum að fella f jaðrir, og umhverfið að skifta lit, þá hvílir þó yfir öllu dulræn draumró, endurblik ósegjanlegs innri friðar. Nokkrar athuganir Eftir Otto W. Bárðarson Kafli úr ræðu á Islendingamóti í Lincoln Park, Blaine, Wash., 30. ágúst, 1933. “Mér rennur það til rifja að þurfa að viðurkenna að stofnanir okkar Vestur-íslend- inga séu hvorki jafntraustar né samstarfandi og áður gekst við; þó er þetta í sjálfu sér ofur auðskilið. Afkvistun frumherjastofns- ins, eða fráfall þeirra manna, er öndverðast stóðu í þeirri fylkingu, sem djarfast hélt uppi merki vors þjóðemislega menningarstarfs á landnámstímabilinu, er vitanlega í óumflýjan- legu samræmi við lífsins lög. Þessvegna er það sízt að undra, þó viðhorfið sé nokkuð breytt. Samfundir íslenzks fólks, eru hvergi nærri eins tíðir og vera ætti, og eg vona að mér fyrirgefist, þó eg láti þá ósk í ljós, að eg öðlist aldrei þann aldur, að vera sjónarvottur að útför félagslegra, íslenzkra samtaka, hér vestan hafs. Eg átti því láni að fagna, að læra að lesa og skilja íslenzku á aldrinum frá níu til fjórtán ára; eg las þá flestar þær íslenzkar bækur, er við hendi voru, og þá ekki hvað sízt sögurnar, þó vitanlega skorti mikið á að eg kynni til fullnustu að hagnýta mér þær. Eú eftir því sem árin færast yfir mig, er eg alt af að verða hrifnari og hrifnari af þeim verð- mætum, er íslenzkar bókmentir hafa til brunns að bera. Þegar maður hugsar um fámenni hinnar íslenzku þjóðar, hugsar um aðstöðu hennar og afrek hennar á gullaldartímábili fornbók- menta vorra, getur maður ekki annað en fylzt lotningu. Að hugsa sér annað eins og það, að Island skyldi á vissu tímabili framleiða þá tegund bókmenta, er sagan telur sígildasta, og að stíll þeirra skyldi vera slíkur, að auð- velt yrði nútíðarkynslóð af íslenzkum stofni, að lesa og færa sér í nyt. Það voru Islendingar, er varðveittu nor- rænar þjóðsagnir og skráðu þær sögur, er varpað hafa víðfeðmustum ljóma á uppruna vorn og ætt út um hinn mentaða heim. Óperumeistarinn Wagner, vitjaði Sig- urðar og Brynhildar til Islands, og eg efast ekki um, að er tímar líða, muni þeim æ f jölga, er sæki fyrirmyndir listaverka sinna í upp- sprettur fornbókmenta vorra. Þennan mikla og merkilega bókmenta-arf fluttu frumherj- arnir með sér hingað vestur. Og um það verður sennilega ekki deilt, að í örðugleikum frumbýlingsáranna, hafi hann reynst þeim óskeikulasti áttavitinn. Eg átti því láni að fagna, að heimsækja ísland 1930, og standa augliti til auglitis við nútíðar kynslóðina þar. Mér duldist ekki að yngri kynslóðin heima, vrtí framsæknari á margan hátt, en ættbræður hennar á sama rekihér, Margir af oss hafa aðeins geymt í huga eina mynd af Islandi, eða réttara sagt ís- lenzku þjóðinni, eins og var á tímum vestur- flutninganna. Sú mynd var gróðursett í hin- iim ýmsum nýbygðum vorum; með hliðisjón af þjóðinni eins og hún var þá, eða réttara sagt, þroskastigi hennar, átti svo áð leggja grund- völlinn að framtíð vorri hér vestra. Þó þetta væri nú í vissum skilningi gott og blessað, og tilgangurinn góður, þá gat samt sem áður ekki hjá því farið, að slíkt veikti fremur framsókn- arbaráttuna, en blési henni byr undir vængi. Islenzka þjóðin var á stöðugu framfara skeiði, og til þess að geta orðið lienni samstiga, var óhjákvæmilegt, að fylgjast með myndbreyt- ingum hennar andlegum og efnalegum, frá ári til árs. Iiin fyrsta kynslóð ungra íslendinga í þessu landi á engan veginn ein sök á því hve fátt hún hefir látið sér finnast um mikil- vægi lijóðernis vors, sögu og bókmentir. Eldri kynslóðin ber á því að miklu leyti ábyrgð, live tiltölulega lítið hún lagði á sig, til þess að glæða hjá börnum sínum virðingu fyrir íslenzkri þjóðmenning, tungunni og öðrum erfðakostum. Unga fólkið leit það eldra hálfgerðu hornauga og óbeinlínis ásakaði það um of mikla fastheldni við fornar venjur, en þeir eldri áttu örðugt með að átta sig á um- brotaþrá æskunnar, og treystu henni ekki meira en svo fyrir því dagsverki, er henni, á sínum tíma, óhjákvæmilega hlaut að falla í skaut. Gerði þetta ungu kynslóðinni erfiðara fyrir um margt, en ella myndi verið hafa. Þeir, sem áttu því láni að fagna, að öðlast glöggan skilning á menningarlegum verð- mætum stofnþjóðar sinnar, áttu vitanlega mildu hægra aðstöðu með að setja sig inn í anda kjörþjóðar feðra sinna.— Ekki verður hjá því komist að minnast eitthvað ferðarinnar til íslands. Rangt væri með farið, ef eg segði að eg hefði svo að segja á vetfangi fengið þá flugu í höfuðið, að vitja átthaga minna, eða feðra minna. Eg er viss um að heimför mín átti rót sína að rekja til sagnalesturs frá bernskudögum mín- um. Og nú var land fyrir stafni. Senn var eg kominn heim. ” Séra Björn B. Jónsson, D-D., frá Winnipeg Eftir biskup, dr. Jón Helgason. Á þessu sumri á Islanö góðum gestum að fagna, þar sem eru þau hjónin séra Björn B. Jónsson og frú hans Jngiríður Jónsson, er dvalist hafa vestan hafs frá æsku, er þau með foreldrum sínum fluttust vestur um haf. Séra Björn var 6 ára er vestur fór og heíir þannig ekki séð ættjörð sína í 57 ár. Eins og kunnugt er hefir séra Björn B. Jónsson síðan er þeir séra Jón Bjarnason og séra Friðrik BergTnann voru til moldar sungnir verið at- hafnamestur vestur-íslenzkra kirkjumanna enda um allmörg ár verið forseti hins evang-. lúterska kirkjufélags Vestur-lslendinga. Séra Björn Jónsson hefir hlotið alla mentun sína vestan hafs. Eftir að hafa stundað nám á Gustavs Adolphus-skólanum í St. Peter í Minnesota., gekk hann á lúterskan prestaskóla, sem þá var nýstofnaður í Chi- cago af ágætismanninum dr. Passavant (enda er skólinn oft við hann kendur) og útskrifað- ist ]>aðan vorið 1893. Hinn 25. júní s. á. tók hann prestsvígslu í Winnipeg af hendi séra Friðriks J. Bergmanns varaforseta kirkju- félagsins, í sjúkdómsforföllum forseta séra Jóns Bjarnasonar og hefir nú um 40 ára skeið verið í þjónustu kirkjufélagsins, fyrst alllengi í Minneota í Minnesotaríkinu, en síðan 1914 í Winnipeg (eftirmaður séra Jóns þar). Frá 1908 til 1923 var hann jafnframt forseti kirkjufélagsins. Vestur-íslenzku prestarnir hafa í flestu til- liti verið Vestur-lslendingum hinir þörfustu leiðtogar á liðinni tíð og unnið hið þarflegasta menningar starf meðal landa sinna, ekki að- eins sem andlegir leiðtogar þeirra, kenni- menn og sálusorgarar, heldur og sem hvata- menn að mörgum hinum helstu og nytsöm- ustu framfarafyrirtækjum þeirra, enda hafa þeir þolað með þeim sætt og súrt frá fyrstu tíð. Meðal annars er það vafalaust starfi þessara presta að þakka öðrum fremur, hve vel Vestur-lslendingum hefir tekist alls yfir að varðveita íslenzkt þjóðerni sitt þar vestra, þrátt fyrir hina miklu dreyfingn, sem þeir hafa lifað í. Einda hafa þeir átt og eiga enn í sínum hóp þá menn, sem í hvaða menningar- landi heimsins sem er, hefðu verið taldir prýði stéttar sinnar. Einn þessara manna er séra Björn B. Jónsson. Við það munu allir hljóta að kannast, sem til þekkja, að starf það, sem séra Björn hefir leyst af hendi í 40 ára prestskap sínum, hafi verið hið ágætasta og alla tíð verið áþreifanlegur vottur lifandi áhuga hans á kristindómi og kristilegri starf- semi. Bæði sá er þetta ritar og ýmsir aðrir hafa á fyrri tíð haft ýmislegt við guðfræði- legar skoðanir séra Björns að athuga. En ]>að er hvorttveggja að ýmislegt úr hans penna i .‘‘Sam.” hin síðari árin gefur ástæðu til að ætla, aS dr. Björn hafi með vaxandi aldri horfið af vegum hins guðfræðilega íhalds, enda er það yf- irleitt ekki hinar guðfræðilegu skoð- anir, heldur hið kristilega starf, sem mestu gildir þegar um gildi prest- skapar einhvers mann er að ræða. Og svo mun þá og vera um prest- skap séra Björns B. Jónssonar. Um hann mun mega segja með sanni, að hann hafi ekki legið á liði sinu um dagana, þar sem um áhugamál hins kirkjulega félagsskapar var að ræða. Hann hefir þar jafnan stað- ið framarlega í fylkingu hinna kirkjulegu stríðsmanna og aldrei haft tilhneigingu til að hlífa sér þar sem skyldan bauð honum að taka þátt í baráttunni. Og hefir þó verka- hringur hans jafnan verið víðáttu- mikill. Á árunum 1897—1901 var hann jafnframt prestsstarfinu rit- stjóri mánaðarblaðsins “Kennar- inn,” er sérstaklega var helgað sunnudagsskólastarfinu. Um nokk. urra ára skeið gaf hann út ársrit- ið “Áramót,” sem tók við þá er “Aldamót” séra Friðriks Bergmanns hættu. Frá 1914 mun hann hafa orðiS aðalritstjóri “Sameiningarinn- ar’’ og lét hann ekki af því starfi fyr en á næstliðnu sumri. Auk þess hefir hann ritað fjöldann allan blaðagreina varðandi vestur-íslenzka kirkju—og önnur áhugamál. Þegar við þetta bætist, að hann um margra ára skeið gegndi forsetastörfum innan kirkjufélagsins jafn umsvifa- mikil og þau hljóta að vera, þá ræð- ur að líkindum að séra Birni hafi einatt verið annsamt og oft reynt á vinnuþrekið, sem honum virðist hafa verið gefiS í ríkum mæli. Þegar því litið er yfir æfiferil séra Björns B. Jónssonar, þá verð- ur ekki hjá því komist að telja hann í hópi vestur-íslenzkra afburða- manna, sem með starfi sínu hafa gert íslenzku þjóðerni sínu sóma og þá um leið landinu, þar sem vagga þeirra stóð. En við alla slíka menn er þjóð vor í þakkarskuld, og þá vissulega einnig við séra Björn. Eftir 57 ára dvöl fjarri ættjörðu sinni hefir séra Björn nú orðið þeirrar langþráðu gleSi aðnjótandi að sjá aftur ættjörð sína, ásamt konu sinni, frú Ingiríði Jónsson, sem einnig fluttist á barnsaldri vestur um haf frá Svarfhóli í Hraunhreppi (Mýrasýslu), þar sem foreldrar hennar bjuggu búi sínu áður en vestur fóru. Munu allir vinir þeirra óska þess, að dvölin hér heima á ættjörðu þeirra verði þeim hin un- aðslegasta, svo að þau geti horfið aftur heim til síns nýja ættlands með fjölda hinna ljúfustu og björtustu endurminninga frá þessari sumar- dvöl sinni á landinu þar sem vagga þeirra stóð. —Fálkinn. Tvær íorndysjar fundnar í vor fundust mannsbein í sand- inum, þar sem áöur var túnið á Klofa á Landi, og um 200—300 metra í suður-landsuður frá bæjar- rústunum. Guðmundur Árnason hreppstjóri i Múla skýrði Matthíasi Þórðarsyni þjóðminjaverði frá þessu og fór Matthías þangað austur nýlega til þess að skoða staðinn. Honuin seg- ist svo frá: Konudys? —Nokkrar beinaleifar, örfúnar, sáust þar i sandinum. Af legu þeirra nú varð ekki ráðið með vissu hvernig líkið hafði verið greftrað, og engir steinar voru þar heldur er gæti bent til þess. En með því að skæna upp sandinn og moldarleif- arnar sást hin óhreyfða jörð og þá kom í ljós hvar gröfin hafði verið. Hún hafði snúið frá austri til vest- urs, verið um O/2 metri á lengd og um 14 metri á breidd, tekin ferhyrnd og regluleg. Af fótabeinum og tönnum, sem nú fundust á grafar- botninum, mátti sjá, að höfuð hafði horft mót suðri. Tennurnar voru mjög slitnar og sést á því, að hér hefir gamalmenni verið jaröar. Um miðja gröfina komu í ljós leifar af knífi (matknífi), en bæði var skefti hans, sem var úr tré, ör- fúið, og blað og tangi sem brunnið kol. Lá knífurinn nær þversum i gröfinni og hafði verið við hægri hlið. Lítið og fallegt brýni úr hein fanst hér einnig nær fótum; er það ferstrent og grenkar til endanna Nær miðri gröf, vinstra megin, fanst lítill moli af gulri eldtinnu (jaspis) og leifar af járni, senni- lega eldstáli. Vegna þess hvað beinaleifarnar eru litlar og fúnar, veröur ekki af þeim ráðið hvort hér hefir verið greftraður karlmaður eða kona. En þar sem engar vopnaleifar fundust hér, gæti það fremur bent til þess að það hefði verið kona. Annar legstaður Um 600 metra í vestur-útsuður frá bæjarrústunum í Klofa, og þó innan endimarka hins gamla tún- stæðis, sem nú er alt örfoka, fanst í sumar önnur dys, eða; bein úr manni, blásin upp úr sandinum. Var þaö höfuðskel og íleiri bein. Rétt hjá fanst spjótsoddur og framhand- leggsbein. Þegar til var skænt í sandinum, þar sem höfuðskelin fanst, komu í ljós táköglar, hæl- og ristarbein og sást að gröfin hafði þar verið. Hún hefir verið stutt og fætur sennilega kreptir allmikið. Hún sneri frá austri til vesturs og hefir hinum framliðna verið snúið þannig í henni að hann hefir horft mót vestri. Tennur voru mjög slitnar og sýna, að þetta hefir verið gamalmenni, en spjótsoddurinn, sem fanst þar rétt hjá, bendir ótvírætt til þess, að hér hafi karlmaður grafinn verið. — Vinstra megin í miöri gröf fundust leifar af smáknífi (sennilega mat- knífi) og lítið heinarbrýni, fremur óreglulega lagað. Nær því sem hafði verið hægri öxlin á líkinu, fanst rónagli úr járni. Gröfin virtist hafa verið nokkru dýpri í miðju en til endanna. Hestdys Landnorður af þeirri dysinni, sem fyr getur, fundust allmörg hross- bein á víð og dreif, en þó helst á einum stað. Virðist þar hafa verið dysjaður hestur, en óvíst hvað dysin er gömul. Er ekki sennilegt að sú dys standi í neinu sambandi við mannsdysina (konudysina?). Bilið á milli þeirra er heldur langt til þess aö álitið verði að hesturinn hafi átt að vera reiðskjóti hins framliðna á helvegi. Mbl. 2. sept. Stórflóð í norðura í fyrrinótt gerði stórrigningu hér á Suðvesturlandi og hélst hún lát- laust í allan gærdag. Feikna vöxtur kom í allar ár og flæddu þær víða langt út yfir far- vegi og ollu miklu tjóni, einkum í Borgarfirði. Brýr sópast af Norðurárdals- veginum. Síðdegis í gær var flóðið í Norð- urá orðið svo mikið, að Norðurár- dalur líktist hafsjó. Flæddi áin langt út yfir farveg sinn, yfir engj- ar og sópaði heyjum, fénaði og öðru, sem fyrir var, burtu.—Telja kunnugir menn, að þetta hafi verið langmesta flóð, sem komið hefir þarna að sumarlagi í manna minn- um. Um. kl. 4—5 síðd., í gær var flóðið orðið svo mikiðy að það flæddi yfir tvær brýr, sem voru á kvíslum úr Bjarnadalsá, undan Dals- mynni. Brýrnar fóru í kaf, og sáu menn síðast, að önnur hafði sópast burtu, en hin hékk á öðrum end- anum. Þetta voru steypubrýr, bygðar 1927. Við þetta teptist öll umferð á Norðurlandsveginum og eins á veg- inum vestur í Dali. Bílar, sem koma norðan yfir Holtavörðuheiði teppast í Fornahvammi og bílar að sunnan komast ekki norður. Vegurinn í Noröurárdal fór mjög víða í kaf og er því hætt við að skemdir verði allmiklar á honum. Hey og fénaður í flóðið. Um allan Norðurárdal voru hey úti, sem fór í flóðið. Flatt hey sóp- aðist þegar burtu, en sæti stóð upp úr eins og smáeyjar hér og þar. Full vitneskja var ekki fengin um það, hve mikið tjón liefir orðið á heyj- um bænda, en hætt er viö að það hafi orðið stórkostlegt. Einnig búasf menn við, að eitt- hvað af fénaði hafi lent í flóðinu. 1 gærmorgun var margt fé á eyr- um og hólmum til og frá, og var það að smátínast burt þegar vöxtur- inn kom í ána. Hætt er við að féð hafi ekki getað synt til lands og hafi það því farist í flóðinu. Þetta var fé, sem var að koma af afrétti. Býli umflotið Desey heitir smábýli i Norðurár- dal og stendur það lágt. Flæddi alt í kringum það, svo bæjarhúsin stóðu eins og eyjar upp úr flóðinu. Mbls. 8. sept. Leiðrétting 1 tilefni af hugleiðingum hr. Jónasar frá Kaldbak í Heimskringlu þann 21. þ. m., vildi eg leyfa mér að gera eftirfarandi leiðréttingu, Stílaða beint til höfundarins. Með því að eg hygg, að þér, hr. Jónas Stefánsson séuð ekki visvit- andi að fara með rangt mál, finn eg mig knúðan til að leiðrétta tvær staðhæfingar, er þér gerið i síðustu Heimskringlu. Hin fyrri staðhæfing yðar er þessi: “Sveitarráð Bifrastar setti $10.80 skylduvinnu á hvert heimili.’ ’ Þetta er engan veginn rétt. Á sumum heimilum remur skylduvinn- an $3.60, $7.20 og svo $10.80, alt saman miðað við virðingarverð. Önnur staðhæfing yðar er á þessa leið: “Skylduvinnan er þrisvar sinnum hærri en nokkru sinni áður.” Hér hafið þér, af einhverjum á- stæðum ónotalega blandað málum, þar sem yður hlýtur aö vera kunn- ugt um að skylduvinna þessi, er áð- ur var $2.00 er í ár $3.60; ekki einu sinni helmingi hærri, hvað þá þrisv- ar sinnum hærri. Til frekari skýringar tel eg rétt að geta þess, að áður en ákveðið var að beita skylduvinnu að þessu sinni, ráðfærði sveitarstjórnin sig við bændur þá og gjaldendur er við- staddir voru, og var ekki einn ein- asti þeirra mótfallinn skylduvinnu ákvæðinu, eins og til hagaöi. Á fundi þeim, er gert var út um upphæð þá, er skylduvinna ætti að svara til, átti sveitarstjórnin því láni að fagna, að margir málsmetandi bændur voru viðstaddir, og við þá ráðfærði sveitarstjórnin sig í fylztu einlægni. LTppástunga eins þessara manna, er skylduvinnu þurfti, þessu samkvæmt, að inna af hendi, á þremur bújörðum, var samþykt af öllum viðstöddum sveitarráðsmönn- um. Það, að sveitarstjórnin ráðgaöist um mál þetta við bændur og búalið, finst þér, hr. Jónas Stefánsson, minna á Mussolini, Hitler, eða eða seytjándu aldar kúgun, sbr. ljóð þitt í Heimskringlu. Það, sem eg hér hefi sagt á ekkert skylt við skáldaskýringar, heldur innibindur sannleikskjarna málsins sjálfs. En mætti yður, hr. Jónas Stefánsson, auðast að lyfta veslings sveitarráðinu í Bifröst — þó ekki væri alla leið upp í eilífa velsælu, þá að minsta kosti úr “helvíti” og upp í hreinsunareldinn, væri vitaskuld betur fariö en heima setið, og þess- vegna er það, að nú mæna til yðar, á þessum alvarlegu krepputímum, svo mörg vonaraugu. Vinsamlegast, B. J. Lifman, oddviti Bifröstsveitar. Framhaldsnám lœkna Samkvæmt tilk. frá sendiherra Dana, er nú ákveðið, að fimm ungir íslenzkir læknar skuli á ári hverju fá að stunda framhaldsnám á dönsk- um sjúkrahúsum í Kaupmannahöfn, Odense, Vejle og Víborg. Fá þeir þar ókeypis fæði og húsnæði eitt ár og þar að auki 1,000 kr. úr danska sáttmálasjóðinum. Hefir Guðm. próf. Hannesson átt í samningum um þcssa nýju tilhögun, að því er framhaldsnám íslenzkra lækna snert- ir, við Dr. med. Johs. Frandsen, form. dönsku heilbrigðisstjórnarinn- ar. Vísir 4. sept.

x

Lögberg

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.