Lögberg - 05.10.1933, Blaðsíða 1

46. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 5. OCT. 1933
.NÚMER 40
Hyggur á heimför
Frá Islandi
1 4V2 miljón börn
Úr bænum
Hr. Brynjólfur Þorláksson söng-
stjóri mun nú hafa ákveÖiS að fullu
að hverfa til ættjarSarinnar í haust,
eftir tuttugu ára dvöl hér vestra.
Starfsemi hans í þágu islenzkrar
söngmenningar vor á meöal, hefir
veriS f jölþætt og ávaxtarik. Nægir
í því efni aS vitna til ungmenna-
flokka þeirra er hann hefir stofnaS
og starfrækt viSa um nýbygSir vorar.
AS ]>essu sinni verSur ekki langt
fariS út í þaS, aS rekja starfsferil
Brynjólfs hér; hann er Vestur-ís-
lendingum löngu kunnur aS góSu.
Nú hafa þeir tveir söngflokkar,
er Brynjólfur hefir veitt forustu hér
í borg, Karlakór íslendinga í Win-
nipeg bg kvennakóriS ákveSiS aS
efna til kveðjuhljómleika, ásamt
öSru listrænu fólki, í virSingar
skyni viS Brynjólf og lionum til
arSs.
ÁkveSiS hefir veriS aS þessir
kveðjuhljómleikar fari fram i Fyrstu
lút. kirkju á miSvikudagskvöldið þ.
1. nóvembqr næstkomandi. AS þar
verði margt um manninn, þarf ekki
að efa, því svo djúptæk ítök á
Brynjólfur i hugum Vestur-íslend-
inga, fyrir sitt listræna og þjóS-
ræknislega starf.
Joseph Walter látinn
SíSastliSinn föstudag lézt að
heimili sínu á Gardar, N. Dak.,
Joseph Walter, fyrrum ríkisþing-
maður, og einn af ágætustu atgerf-
ismönnum íslenzka landnámsins í
Pembina héraði, freklega hálf átt-
ræður að aldri. JarSarför hans fór
fram í gær.
Einkennileg erfðaskrá
Margir Englendingar eru taldir
mjög sérvitrir, enda sést þaS á sum-
um erfSaskránum þar í landi. Ný-
lega lést kaupsýslumaður i London
og lét hann eftir sig eignir, sem
nema rúmlega 4CX3,ooo sterlings-
pundum. Hann átti tvo syni, sem
eiga að erfa þessi auðæfi, en í erfSa-
skrá sinni hafði gamli maðurinn
mælt svo fyrir, að þeir fengi ekki
arfinn fyr en eftir io ár. ÞangaS
til yrðu þeir aS reka verslunina og
þeir mætti ekki taka hærri laun, en
hann hafði skamtað þeim meðan
hann lifSi. En svo stendur í erfða-
skránni aS þeir missi alt tilkall til
arfsins, ef þeir hætti sér út í gróSa-
brall eða gerist þingmenn í neSri
málstofunni. Þetta síSasta ákvæði
stafar af því aS gamli maðurinn var
algerlega á móti þingræði.
Skírðir Gyðingar njóta
þegnréttinda á Þýzka-
, landi
SímaS er frá Rómaborg þann n.
september síSastliðinn, að um leiS
og þýzka ríkisstjórnin hafi fallist
á samninga milli páfarikisins og
Þýzkalands, hafi hún gengiS inn á
það, að skírðir GySingar verSi aS-
njótandi fullra borgaralegra rétt-
inda.
Dýradagur
Fyrir nokkrum árum var það á-
kveðiS, aS enska kirkjan skyldi
helga dýrunum einn messudag á ári.
ASrar þjóðir hafa fariS aS dæmi
Englendinga, t. d. hefir Dýravernd-
unarfélagið norska komið því til
leiöar, aS þar í landi helgar kirkjan
dýrunum einn sunnudag á ári. Tala
þá prestar í öllum kirkjum landsins
um dýraverndun og hvaða skyldur
vér mennirnir höfum viS dýrin. Til
þessa var valinn 13. sunnudagur
eftir ÞrenningarhátíS.
Um síðustu helgi var búið aS salta
alls hér á landi 218,413 tunnur af
sild og er þaS um 20 þús. tunnutn
minna en á sama tima í fyrra. Síld-
arverksmiðjurnar voru búnar að
taka á móti 731 þús. hl. af síld í
bræSslu og er það um 235 þús. hl.
meira en í fyrra.—NorSmenn eru
búnir aS flytja heim alt að 100 þús.
tn. síldar, veiddri hér við land.
VeiSinni mun nú mega heita lokið.
í SviþjóS hefir sildarverðið stigið
nokkuö í seinni tíð.
Landsbankinn hefir frá 1. þ. m.
lækkaS vexti sem hér segir :
Almennir útlánsvextir lækka úr
6V2V0 niður í 6%, forvextir af vöru-
vixlum úr 6^/2% niSur í 5 1/2% og
af öSrum víxlum úr 6^/2% niður í
6%.
Innlánsvextir lækka einnig á
þessa leiS:
I sparisjóði úr 4^/2% niður i
4% og af innlánsskírteinum úr 5%
niður i 4^/2%.
Samkvæmt lögum frá síðasta
þingi lækka einnig innlánsvextir
annara þeningastofana jafnmikið og
í Landsbankanum. Dagur 7. gept.
fæðast í Kina árlega, en 7,700,000
í ríkjum Vestur Evrópu, aS því er
hermt er í alþjóöahagskýrslum, sem
nýlega voru birtar í Frakklandi. 1
Vestur-Indlandi fæðast 11,600,000
börn árlega, Austur-Indlandi (holl.
hl.) 2,600,000 og Japan 2,1000,000,
en í Þýskalandi 978,000, Bretlandi
730,000 og Frakklandi 722,000, ráS-
stjórnarríkjunum rússnesku 6,000,-
000, og Bandaríkjum NorSur-Ame-
ríku 2,200,000. UngbarnadauSinn
fer stöðugt minkandi í Evrópuríkj-
um og Bandaríkjunum, en er enn
gífurlega mikill i Asiu-löndum. I
Vestur-Indlandi deyja 3,470,000
ungbarna árlega, Austur-Indlandi
1,140,000 og Japan 940,000, en
skýrslur um þetta ekki fyrir hendi i
Kína. ------------------
Ódýr íbúðarhús
í Berlín eru járnbrautarvagnar,
sem ekki þykja hæfir lengur til
aksturs, seldir fyrir sumarbústaSi og
þykja ágætir til þess. Má nú sjá i
nýbygSargörðum langar raðir af
vögnum þessum og þykja þessi
garðahverfi sérstaklega þægileg til
sumardvalar. -----------
Lúters-minning
Hinn 10. nóvember árið 1483,
fæddist Marteinn Lúter í Eisleben,
og eru því 10 nóvember næstkom-
andi liSin 450 ár frá fæðingu hans.
I tilefni af því hefir i Þýzkalandi
veriS gefin út um hann sérkennileg
minningarmedalía.
Landflótta rithöfundar
Austurríski P. E. N. klúbburinn,
sem hefir á stefnuskrá sinni að gæta
hagsmuna austurrískra rithöfunda,
hefir farið þess á leit við stjórnina,
aS hún veiti borgararréttindi þýsk-
um rithöfundum, sem sest hafa að í
Austurríki og glatað þorgararétt-
indum sínum í Þýskalandi. Mbl.
Túbal smiður
Charles Mackay
Hann Túbal var karl með lietjuhug,
er lieimsins menning var nng;
í smiðjunni vann, þar bálið brann
og buldu hans höggán þung;
með stæltum armi hann stálið rak
á steðjanum glóandi hvítt,
og sindrið flaug eins og rauðleitt regn,
er randþynti' hann sverðið nýtt.
Og hann söng: “Mitt liandverk heill sé þér.
Húrra! Sjá vopnin glæst!
Húrra fyrir þér, sem þeim beitir bezt,
þér bera skal tignin hæst! ’ ’
Til Túbals þá margur lagði leið,
er leiftrandi aflinn hvein,
því öllum hjá var hin æðsta þrá,
að eignast þar bitran flein.
Og vopnin hann hvatti handa þeim,
uns hófu þeir gleðisöng.
Þeir skenktu’ honum perlur, skíra gull,
og skógarius veiðiföng.
Og þeir sungu: ‘ ‘ Túbal, þökk sé þér,
er þróttinn vaktir í sál;
fyrir smiðnum ómi liúrra hátt,
og heill þér eldur og stál! ’ ’
En ekki var §ólin sezt þann dag,
er sviplega Túbal brá,
með sálarkvölum hann sá það böl,
t er sverðunum stafaði frá;
hann tryltan lýð af hatri og heift
í hamrömmu stríði leit,
að rauð varð slóð við það banablóð,
er blæddi ’ hinni viltu sveit.
Og hann sagði: “ ó, hví gat eg gert
slíkt glapræði: vopn að fá
þeim mönnum, sem hafa ánægju af
liver annars lífi að ná.”
Og margan daginn liann mæddur sat,
og mótlætis rakti slóð;
lians liöndin sterka snerti ei verk,
í stónni kulnaði glóð.—
En loks úr sæti liann léttbrýnn reis,
mcð leiftrandi aug-un skýr,
hann bretti upp ermar, hamar lióf,
og liátt teygðist logi nýr.
Og hann söng: “Mitt. handverk heill sé þér!”
—frá hyrinum bjarma sló;—
“sjá stálið bjart má brúka í margt,”
—liann bjó til hinn fyrsta plóg.
Maríus Ólafsson þýddi.
—Lesb.

Mrs. G. Thorleifsson frá Lang-
ruth, Man., er í bænum þessa daga.
Hún kom til þess að vera á fundi
framkvæmdarnefndar Women’s In-
stitute.
íþróttakappinn víðfrægi, Mr.
Frank Frederickson, hefir verið val-
inn til þess að æfa hockey-flokk
stúdenta við Princeton háskólann i
vetur. Ber þetta ótvíræðan vott um
livers álits Mr. Frederickson alment
nýtúr fyrir framúrskarandi leikni
og hæfileika á þessu sviði.
Mr. Hjörstur Bergsteinsson frá
Alameda, Sask., er staddur í borg-
inni, ásamt konu sinni og fimm
börnum þeirra hjóna.
Dr. A. V. Johnson verður stadd-
ur í Riverton þann 10. þ. m.
Dr. P. B. Guttormsson frá Flin
Flon, Man., kom til borgarinnar í
fyrri viku, ásamt frú sinni og tveim
sonum, Þór og Kristjáni. Einnig
var i förinni Mrs. K. Reykdal frá
Baldur og Miss Friðrikka Guttorms-
son frá Lundar. Héðan fór fólk
þetta til Vancouver og Victoria, á
leið til Glendale, Cal., þar sem það
ætlar að dvelja í vetur, að undan-
teknum Dr. Guttormsson, er aðeins
bjóst við að verða að heiman fimm
eða sex vikna tíma.
Rev. A. E. Kerr, prestur Augu-
stine kirkjunnar hér í borg, flytur
erindi í Fyrstu lútersku kirkju á
miðvikudagskveldið þann 11. þ. m.,
að afloknum kveldverði þeim, er
Junior Ladies’ Aid stofnar jjar til,
og söngskrá þeirri, er búin hefir
verið undir. Erindi þetta verður
um Cape Breton, og fylgja því
myndir til skýringar. Ætt> þetta að
auka aðsókn til muna, og gera
kvöldstund þessa enn uppbyggilegri.
Veðráttan í júlí
Nýkomið er mánaðarblað Veður-
stofunnar um veöráttuna og nær
þetta seinasta hefti til verðáttunnar
í júlí.
í þessum mánuði var tíðarfar yf-
irleitt hlýtt og hægviðrasamt. Norð-
anlands og austan voru nægilegir
þurkar og ágæt heyskapartíð. Sunn-
anlands og vestan var votviðrasamt
þó svo að nýting heyja varð sæmi-
leg víðast. Grasspretta allsstaðar
góð. Gæftir góðar, en afli tregur.
Loftvægi var 1.5 mm. fyrir neð-
an meðallag, en afli tregur.
Hitinn var 2.50 yfir meðallag á
öllu landinu, hlýjast um norðaust-
urhluta landsins; þar var hitinn víð-
ast 3—40 yfir meðallag. Hæstur
hiti mældist á Grímsstöðum á Hóls-
fjöllum þann 7. júlí, 25.9 stig, en
lægstur 1.9 stig á Nefbjarnarstöð-
um eystra hinn 30. júli.
Sjávarhitinn umhverfis landið
var að meðaltali 2.00 yfir meðallag.
Hlýjast eftir hætti við Norðurland
og Norðvesturland.
Jarðvegshitinn hjá Rafmagnsstöð-
inni hjá Elliaánum var 10.40 í met-
ersdýpt, en 7.50 á tveggja metra
dýpi.
Úrkoma var í tæpu meðallagi á
öllu landinu. Sumstaðar var þó
mikil úrkoma, en á öðrum stööum
venju minni. Mest var úrkoman í
Vik í Mýrdal, 195.8 mm., og sólar-
hringsúrkoma varð þar einnig mest,
53.5 mm.
Þoka var tíðust eftir hætti á Suð-
austurlandi og Suðurlandi, en þó tíð
viða á Norðurlandi.
Suðvestan-átt var tiðust en norð-
anátt sjaldgæf. Logn var mjög oft
og veðurhæð fyrir neðan meðallag.
Túnasláttur byrjaði frá 10. júní
til 12 júlí, aö meðaltali 27. júní, 12
dögum fyr en að meðaltali áður.
* Mbl. 9. sept.
KIRKJAN
í tilefni af þakkarhátíðinni almennu í Canada
næsta máiKulag, verða báðar guðsþjónust-
urnar í Fyrstu lútersku kirkju á sunnudaginn
kemur þakkargjörðar-guðsþjónustur. Til
þeirra verður vandað með ágætum söng og á
allan liátt, sem unt er.—“Lofa þú Drottin,
sála mín og gjeym ekki öllum velgjörðum
hans.”
Velkomnir allir!
Ý 4»
Fornminjafundur á Krít
Fyrir 30 árm fundu menn leyfar
Völundarhússins á Krít, sem griskar
sangir segja m að Theseus hafi farið
í gegnum eftir handhnoðu, og drep-
ið þar meinvættina Minotaurus.
“Völundarhúsið” var. höll Minos
konungs í Knossos á vestanverðri
eynni.
Þarna fanst mikið af fornminj-
um, sem sýndu að menning hafði
verið þar á háu stigi áður. en Grikk-
ir komu þangað, eða á tímabilinu
3000—1000 fyrir Krists fæðingu.
En það þótti merkilegt að ekki
fundust neinar minjar þessarar
fornu menningar á austurhluta eyj-
unnar, þótt mikið væri leitað. Aust-
urhlutinn hefir þó ætíð verið frjó-
satnari og þar meira þéttbýli en á
vesturhlutanum.
En nú nýlega hafa fundist merki
legar fornminjar á austurhlutanum
og sýna þær að menning hefir verið
þar á jafnháu stigi eins og í Knossos.
Það var verið að gera veg hjá
þorpinu Amari og rákust menn þá
á rústir af fornri byggingu. Forn-
fræðingar voru þá kvaddir þangaö
og hafa þeir látið grafa þar upp
rústir af stóru húsi, sem er um 5000
ára gamalt, eða frá þeim tíma er
bronz-öld byrjaði á Krít. I rústum
þessum hafa fundist steinaxir, og
mikið af fagurlega máluðum leir-
gripum, sem ekki gefa eftir leir-
gripunum, er fundust í “Völundar-
húsinu.”
Rétt hjá húsinu fundu menn helli.
Er hellismunninn svo þröngur að
rétt er hægt að skríða í gegnum
hann. En er inn kemur er hellirinn
víður og margir afhellar út úr hon-
um. Þarna fanst ógrynni af skraut-
kerum og vopnum úr steini og
bronzi. Hafa það sennilega verið
fórnargjafir til anda þess, er menn
hafa trúað að ætti heima í hellin-
um. Margir þessir munir eru hrein-
ustu dýrgripir og bera vott um há-
menningu á þeim tímum, er þeir
voru gerðir.
Lesb.
Sögukensla á Þýzkalandi
Samkvæmt ákvörðunum innan-
ríkisráðherrans, WÍlhelms Fricks,
verður kenslu í sögu Þýskalands
framvegis hagað öðru vísi en verið
hefir frá því heimstyrjöldinni lauk.
Lögð verður áhersla á, að fræða
skólanemendur um “þjóðhetjur”
Þýskalands og vekja aðdáun þeirra
á þeim, og yfirleitt verður sögu-
kenslunni hagað þann veg, að þjóð-
erniskend nemendanna eflist og að
þeir verði fyrir þeim áhrifum, að
þeir styrkist í trúnni á núverandi
valdhafa.—Meiri rækt en áöur á að
leggja við sögu Þjóðverja á forn-
um tímum og Miðaldasöguna og
seinast en ekki sízt nútímasöguna.
Sögukensluna á að auka mikið í öll-
um skólum landsins.
Mbl. 1. sept.
Kafarahjálmur úr
gleri
ítalskur hugvitsmaður, Angelo
Belloni, hefir fundið upp kafara-
hjálm úr gleri, sem það hefir fram
yfir alla svipaða hjálma, að hann er
með öllu óbrotlegur. Hefir hjálm-
ur þessi þar að auki þann mikla
kost, að kafari getur horft í kring-
um sig á sjávarbotni, aðeins með
því að snúa höfðinu lítið eitt við.

Through Memory’s Door
By Helen Swinburne
A mother knelt beside her baby boy,
She laughed and played, she watched the answering joy
That lit his eyes of blue,
Nor éver dreamt a day was drawing near
When she would lose her happiness so dear.
His tiny hands she drew
Within her own, and felt her'heart rejoice—
No fairer flmver could bloom with sweeter voice,
No dove could ever coo.
The mother knelt beside her babe while Death
Stood by, and, listening to eacli fluttering breath,
She heard a last-dratvn sigh.
She sobbed, “My gentle dove has flown away!
My heart is sad, for, on this fateful day,
My flower has drooped, to die!”
But lo! Upon her baby’s lips so cold
Death left a smile—a gift for her to hold—
While one more soul passed by. •
The mother knelt beneath a willow tree
Beside a tiny grave, and wept to see
A cross of cold wliite stone;
But midst her tears she saw her child once more.
He smiled with ey^s of blue through Memory’s door,
She knew him for her own;
And, in the silence of the night, he came
To her in dream; she called him—spoke his name—
No more to feel alone.