Lögberg - 28.12.1933, Side 2

Lögberg - 28.12.1933, Side 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. DESEMBER, 1933. Hallgerður Höskulds- dóttir Otvarpserindi eftir scra Ólaf Ólafs- son, fyrverandi fríkirkjuprest. ÞaS eru þrjú atriSi í Njálu, og í rauninni fjögur þó, sem einkum eiga aS vera HallgerSi til megnrar óvirSingar; og hafa síðari tíma menn snúist yfir höfuS á þá sömu sveifina. ÞaS er frásagan um þjófs- augun i HallgerSi á barnsaldri, frá- sagan um bogastrenginn, og frá- sagan um rániS eSa stuldinn í Kirkjubæ, og aS síSustu frásagan um gerningaveSriS á Hornströndum. Um þessi atriSi er þaS aS segja, aS eg tel ekki minsta vafa á því„ aS tvö þau fyrstu, um þjófsaugun og boga- strenginn og alveg eins og gerninga- veSrið, séu þjóSsagnir, scm myndast hafi eftir daga Gunnars og Hall- gerSar austur í Rangárþingi. — ÞaS liSur sem sé öld eftir öld frá því aS atburSirnir í Njálu gerast, og þang- aS til aS sagan er færS í letur. Þenna langa tíma lifir sagan ein- ungis í hugum og á tungum sagn- fróSra manna þar austur frá. Sumir auka við í frásögunni, en aSrir fella niSur; einn hagar frásögninni á þessa leiS og annar hina. Allskonar þj óSarskáldskapur myndast utan um hina gömlu viöburSi og þeim til uppfyllingar; einn dáir þessa sögu- hetjuna og annar hina. Loks eftir 2 til 3 aldir fer sagan í deiglu sögu- ritarans, og þá er sagan máskí i mörgum greinum orSin mikiS breytt frá því, sem var í upphafi. SitthvaS í Islendingasögunum er því ekki ánnaS en skáldskapur, fyr- ir sitt leyti eins og þjóSsögurnar okkar nú á tímum. En þetta eigum viS aS reyna aS sálda meS skyn- samlegu mannviti og greina hismið frá kjarnanum. ViS skulum líta á söguna um þjófsaugun í HallgerSi. Höskuldur faSir HallgerSar og Hrútur eru bræSur. Hrútur er vit- ur maöur og stiltur mjög. Höskuld- ur ber öll sín vandamál undir Hrút og Hrútur gerír alt Höskuldi til sæmdar, er varkár í orSum, vitur og góSgjarn í tillögum. Nú er vinaboS hjá Höskuldi; Hrúti er boSiS sem bróSur og bezta vini. HallgerSur er þá barn aS aldri, en forkunnarfríS og fögur, og Höskuldur ann henni hugástum. í veizluskálanum er hún aS leika sér með öSrum börnum. Höskuldur kallar á telpuna, tekur undir höku henni og kyssir hana. Svo segir hann viS bróSur sinn; “Hversu líst þér á mey þessa; þykki þér ’eigi fögur vera?” Þá lætur sagan Hrút svara: “Ærit fögur er mær sjá, ok munu margir þess gjalda. En hitt veit ek eigi, hvaSan þjófsaugu eru komin í ættir várar.” Eg staShæfi, aS Hrútur hafi aldrei talaS þessi orS; hann gat þaS ekki, gat ekki hafa gert þau veizluspjöll og þann óvinafagnaS hjá bróSur sín- um og virktavini, aS slengja þess- um svívirSingarorSum framan í bróSur sinn, konu hans og barniS þeirra. Af slíkum orSum, ef töluS hefSu veriS, hefSi sprottiS takmark. alaus heift og margföld mannavíg. Hrútur var of vitur og varkár maS- ur til aS mæla slíkum óaSgætnisorS- um. En þeir, sem héldu uppi frá- sögninni um Gunnar og Njál austur í Rangárþingi, féndur HallgerSar, þeir hafa skáldaS þetta; þeir þurftu einmitt á svona sögu aS halda, til þess þegar í upphafi aS undirbúa frásöguna um rániS í Kirkjubæ, sem þeir umfram alt vildu láta heita stuld eSa þjófnað. Þeim var hent- ugt, aS svo gæti heitiS, aS HallgerS- ur hefSi þjófótt veriS frá blautu barnsbeini. ViS hverju var þá aS búast af henni á fullorSins árum ? Sagan um þjófsaugun er skáldskap- ur frá upphafi til enda. Þá er þaS sagan um hogastreng- inn, sem blásin hefir veriS upp eins og loftbelgur eina öldina eftir aSra, alt HallgerSi til ófrægSar. Þykir mér undarlegt, hvaS lærSir menn í fornum fræSum hafa lítiS gert til að brjóta þessa frásögn til mergjar. Reynum nú aS líta á þessa frá- sögn. Hvernig stendur á ? — Gunnar er sekur maður, hefir sér til óláns hætt viS að fara af landi burt og er rétt- dræpur af óvinum sínum. Hann virSir lög og dóm aS engu, fer til allra mannfunda, sem ósekur maSur væri. HaustiS 990 gera óvinir hans atför aS honum, heima á HlíSar- enda, meS marga tugi manna; en Gunnar er einn til varnar í skálan- um og hann verst meS bogaskotum, meSan hann getur.—Skáli Gunnars var gerSur af viSi og súSþakinn aS utan, og óvinir Gunnars taka loks þaS ráS, að vinda meS streng þakiS ofan af skálanum. Þá byrjar ná- vígi milli Gunnars og óvina hans; þá fara þeir aS geta boriS vopn á hann, og einum úr óvinahópnum tekst aS höggva sundur bogastreng Gunnars. Þá lætur Njála Gunnar segja viS HallgerSi: “Fá mér lepp úr hári þínu og snúit þit móSir mín saman til bogastrengs mér.” “Liggur þér nakkvat vit?”*segir hón. “Lif mitt liggur viS,” segir hann, “því at þeir munu mik aldrei fá sóttan, meSan ek kem boganum yiS.” “Þá skal ek nú”, segir hón, “muna þér kinn- hestinn, ok hirSi ek aldrei, hvárt þú ver þig lengur eSa skemur.”—Svona er saga Njálu um bogastrenginn, og þaS þarf ekki aS leggjast djúpt til að sjá það, aS þetta er alt skáld- skapur og þjóSsaga frá upphafi til enda og meira aS segja lélegur skáld- skapur. — ÞaS er þá fyrst, aS orS- in, sem Gunnar er látinn segja, eru vitleysa. Sagan sjálf sýnir, aS Gunnar er á þessari stundu hættur aS koma boganum við; óvinir hans teknir aS bera vopn á hann. Boga- vörnin er þrotin um leiS og návígiS byrjaði. ÞaS er annaS, að þegar margir tugir hraustra og grimmra óvina sækja aS Gunnari í grimmum I vígahug, þá hefir hann líklega ann- að aS gera en setjast niSur í þak- ! lausri skálatóptinni og fara aS dútla j viS aS snúa saman bogastreng úr hárfléttum HallgerSar, halda sjálf- ur i annan endann, og láta HallgerSi og móSur sína snúa upp á hinn end- ann með fingrunum. Það er eins og höfundur Njálu hafi hugsað sér, að óvinir Gunnar myndu setjast í makindum á þúfurnar í Hlíðarenda- túninu, snýta sér og ræskja sig, meðan Gunnar og kvenfólkið væri að snúa saman bogastrenginn, til þess aS hann gæti vegiS þá meS bog- anum á eftir. — Nei! Þetta er skáldskapur, og hann afar lélegur! Og svo er það þriðja. ÞaS hefir verið rannsakað, frá sjónarmiði verulegrar þekkingar hvort mögu- legt væri að snúa streng á þátíðar hernaðarboga úr konuhári og niS- urstaðan varð sú, að það væri og hefði veriS ómögulegt. Konuhár bæði of stutt og ekki nógu sterkt. Öll þessi saga um bogastrenginn er skáldskapur, íilbúinn til þess að ófrægja HallgerÖi og einkum þó til að gera HallgerSi seka um ósigur og dauða Gunnars. Þá er aS minnast með fáum orð- um á ránið eða stuldinh í Kirkjubæ. Eg tel þaS tiltæki enganveginn lofs- vert, en ekki er þaö lakara en margt annað, sem framið var á víkingaöld- inni og Sturlungaöldinni hér á landi. Njála leggur stund á að kalla þetta óhappatiltæki stuld eða þjófnaS. En svo hefir það að líkindum ekki veriS fyrir hugskotssjónum HallgerSar. Fornmenn gerSu, sem kunnugt er, mun á stuldum og ráhum. Fyrir HallgerSi hefir þetta efalaust verið rán, en ekki stuldur. ForfeÖur hennar og frændur höfSu veriS vík- ingar mann fram af manni, sem vógu menn, gerðu strandhögg og brendu bygðir. Þetta var á þeim tímum stórhöfðingja siSur. Þetta hafði Hallgerður heyrt talað um og vegsamað frá barnæsku; þaS var engin minkun, að taka sér til fyrir- myndar menn eins og Þorstein RauS, Ólaf hvíta, Ketil Flatnef og aðra slíka. HallgerSur var af- springur þessara manna, með sama blóS í æðum, og sömu lundarein- kenni. Var þá nokkuð undarlegt, þótt hún einhverntíma á æfinni réð- ist í, að taka hlutina með rétti þess sterka; þaÖ var gamalt og gott siÖa- lögmál þeirrar aldar. Svo er það eitt sumar, að Gunnar ríður á þing aS vanda. MeS honum til baka er von á ýmsum stórbændum lengra að austan. HallgerSur man, að litlar matarbirSir eru til á HlíSarenda til að taka á móti fjölmenni; það hafði ! VEITIR HREYSTI OG HUGREivKl ÞEIM SJÚKU Fólk. sera vegna aldurs, eða annara orsaka, er lasburtSa, íær endurnýjaða hellsu viö að nota NUGA-TONE. NUGA-TONE er tyrirtak fyrir roskið fðlk. Meðalið eykur vinnuþrekið til muna. Ef þqr eruð gömul eða lasburða, þá reynið NUGA-TONE. Innan fárra daga munið þér finna til bata. NUGA TONE fæst í lyíjabúðum. Forðist stsplingar. Ekkert jafnast á við NUGA-TONE. verið lítið í búri o'g heygarði á HlíS- arenda fyrr en í þetta sinn. Nú vissi HalIgerSur aS hjá þessum búrakarli í Kirkjubæ var nógur matur og þá tekur hún þetta óhappa- ráÖ, að senda Melkólf þræl til aÖ ræna mat úr útibúri og brenna það síSan. Hún var þaS stór í lund, aS hún hefir ekki taliS það stórt i ráS- ist að láta greipar sópa um fáeina osta og nokkra smérpinkla. AuS- vitaS var þetta tiltæki bæSi ill og saknæm athöfn; .enda HallgerSur fengiS fyrir hana margan þungan dóminn. — En — mér finst Hall- gerSur hafa margar og miklar máls. bætur, sem á ber að líta, þegar hún er fyrir þetta dæmd. ÞaS má ekki leggja að öllu leyti nútíSarmæli- kvarSa á menn og mál fyrir nær 1000 árum síÖan. HefSi Hallgerður veriS karl en ekki kona, þá hefði hún orSiS ein af stórhetjum sögualdarinnar og lík- lega hlotið mikiS hrós; nú var hún kona, en meS harða karlmannslund, og þvi hefir hún fengiS sinn þunga dóm í sögu þjóðarinnar. Eftir dauða Gunnars má segja, aS HalIgerSur hverfi úr sögunni. Hún er þá orðin fimtug að aldri og búin að reyna mikið. Hún fór þá út að Grjótá í FljótshliÖ til Þráins Sig- fússonar og ÞorgerÖar Glúmsdóttur, dóttur sinnar. Er hún nefnd í Njálu þegar Njálssynir koma að Grjótá til að leita bóta hjá Þráni fyrir hrakningana frá hendi Hákon- ar jarls út af Hrappi. Eftir þetta felþir algert myrkur yfir æfiferil Hallgerðar ; um æfilok hennar vitum vér ekkert, hvorki hvar eÖa hvenær hún dó. Varla verður annað sagt, en að Njála sé hlutdræg í garð Hallgerð- ar og beri henni illa söguna frá upp- hafi til enda. f mínum augum verS- ur niðurstaðan þessi: HallgerSur er ein allra ættgöfugasta konan á íslandi; jafnvel Njála verður að játa þetta. — En hún er ákaflega stórlynd og kann ekki að vægja. Hún er grimm og heiftúÖug og end- urgeldur i fylsta mæli allar mótgerð- ir; en að þessu leyti er hún barn sinnar tíðar, og á það verSur að líta; svo var og um Bergþóru o. fl. HallgerSur er jafn skilgetiS barn víkingaaldarinnar og sjálfur vík- ingahöfðinginn Elgill Skallagríms- son, sem lifði samtimis henni og var tengdafaðir Ólafs pá bróður hennar. AS því er snertir stórlyndi og geðhörku þá á HallgerÖur sæti við hliSina ás Bergþóru, Hildigunni, ÞorgerSi Egilsdóttur, GuSrúnar Ó- svífursdóttur o. fl. En Hallgerði snýst margt til mæðu. Fimtán ára gömul er hún rekin til að giftast nauðug; þrjá eignast hún mennina og allir menn- irnir reynast henni illa og berja hana. Henni er þegar ger svívirð- ing þegar hún kemur austur í Rangárþing, og hénni er þegar spáð illkynjuðum hrakspám, jafn- vel áður en hún stígur þar fótum. Og öll hin lifandi fréttablöð héraðs- ins, sem sé kjaftakerlingarnar, ó- frægja hana á allar Iundir. Hún lendir af völdum Bergþóru í heiftar- fullri óvináttu við lang-merkustu fjölskylduna í bygÖarlaginu af því að hún er of fyrirferðarmikil tií þess, að Bergþóra geti böglaS henni saman og sezt ofan á hana; og sóknin og vörnin frá hendi Hall- gerðar er svo hörð, að Njáll og Bergþóra, SkarphéÖinn, Helgi, Grímur og Kári Sölmundarson gera ekki betur en Iafa í að andæfa á hitt borðið á móti henni einni, og sein- ast stendur hún yfir höfuSsvörðum allra óvina sinna. Og í öllum þess- um hjaðningavígum stendur hún einlægt alein og óstudd af öllum. Hún beiðist aldrei friðar, flýr aldrei af hólminum og auðmýkir sig aldrei. Finst ykkur nú ekki, háttvirtu til- heyrendpr, að það sé meiri en lítill svipur yfir þessari konu? Er Hall- gerSur ekki aS manndómi, stórlyndi og hreystibragði ein af stórskorn- ustu persónum, sem birtast á sjón- arsviÖi hinnar islenzku sagnarit- j unar ? Og f inst ekki nútíSarkonum, j aÖ tími sé til kominn aS unna þess- i ari konu einhverrar uppreisnar og réttlátari dóma en tiSast hefir veriS, eftir aS hún er búin að liggja í mold- inni í meira en 900 ár. —JörS. Namgay Doola Eftir Rydyard Kipling. Einu sinni var konungur, sem átti riki sitt við leiðina upp í Tíbet, margar mílur inni í Himalayf jöllum. Konungsríki hans var 11,000 fet yfir sjávarmál og nákvæmlega f jórar fermílur á stærS, • en mestur hluti þessara mílna stóS upp á rönd, vegna landlagsins þar um slóSir. Rikistekjurnar námu tæpum 400 pundum á ári og var þeim varið til þess aS halda einn fíl og fimm manna her. Konungurinn var undir Indlandsstjórnina gefinn, og lagði hún honum dálitið f járframlag fyr- ir aS halda við Tíbetveginum þarna í nágrenninu. Ennfremur bætti hann sér dálítið i búi með þvi aS selja járnbrautarfélögunum timbur, því hann gat höggvið deodarvið eft- ir vild í skógum sínum og látiS hann velta sjálfkrafa niöur í Sutlej-ána, sem fleytti trjánum alla leiS niSur á láglendið, um 300 mílur, en þar voru trén söguS niSur í járnbrautar- stokka. Þessi konungur—það gild- ir einu hvaS hann hét—hafSi þaS fyrir siS, að söðla moldótta klárinn sinn öðru hverju og riSa til Simla til að tala við enska héraðsstjórann þar um málefni ríkisins, eða full- vissa undirkonunginn um, aS sverð hans, konungsins, væri jafnan reiÖu- búiS til aS þjóna Victoriu drotningu. j Og síSan lét undirkonungurinn berja bumbur til heiSurs konunginum er hann lagði af stað aftur heim í ríki sitt, ásamt öllu riddaraliðinu, tveim- ^ur mönnum i ljótum fatadruslum og stallaranum, sem bar silfursprotann fyrir konungi. Og svo var haldið heim i rikið, sem var í sporðinum milli himinkljúfandi jökuls og dimmra birkiskóga. Af slíkum konungi vænti eg hvorki annars né meira en að fá leyfi til aÖ halda lífinu, þegar það bar viÖ að örlögin sendu mig inn i ríki hans. Þvi við verÖum að muna aS konungurinn átti einn lifandi fíl og gat rakið ætt sín 1200 ár aftur í timann. Um nóttina gerði rigningu og skýjafariS byrgSi fyrir ljósin í þorp inu niðri í dalnum. í fjörutíu mílna fjarlægð sást kvöldstjarnan á öxlinni á Dongo Pa — fjallinu, þar sem guðirnir halda fundi—en þar voru hvorki ský né regn. Ap- arnir rauluðu sorgarljóð hver við annan meðan þeir voru að leita sér aS þurrum rótum í burknaklæddum trjánum, og síÖasti gustur dagvinds- ins kom neÖan úr þorpinu ósýnilega og bar með sér lykt af viÖarreyk, heitu brauði, kvistum og feysknum furubútum. Þetta er hinn eini sanni ilmur Himalayaf jalla og ef 'hann á annaS borð kemst inn í blóðið á ein. hverjum, þá mun sá sami að lokum gleyma öllu öðru hvar sem hann er staddur og hverfa til fjallanna aft- ur til að deyja. Nú byrgðu skýin fyrir og ilmurinn hvarf og ekkert var eftir skilið nema nepjuköld hvít þokan og dynjandinn í Sutlej-ánni. P Dindilfeitur sauður, sem langaði litiS til að deyja jarmaði ámátlega fyrir utan tjalddyrnar hjá mér. Hann var aS stangast við forsætis- ráðherrann og fræðslumálastjórann, en þá hafSi konungurinn sent til mín með sauÖinn aS gjöf til mín og föru- nauta minna. Eg þakkaði gjöfina á viðeigandi hátt og spurði hvort eg mundi geta fengið áheyrn hjá kon- ungi. ForsætisráSherrann lagaði á sér vefjarhöttinn—hann hafði mist hann í viðureigninni við sauSinn— og trúði mér fyrir því, aS konung- inum mundi þykja mjög gaman að sjá mig. Eg sendi því konungi tvær flöskur á undan mér eins og sýnis- horn og þegar sauSurinn var kotn- inn inn í nýtt tilverustig brölti eg $ upp í konungshöllina í allri rign- ingunni. Konungurinn hafSi sent her sinn til þess aÖ veita mér fylgd en hermennirnir urSu eftir í mat- reiðslutjaldinu mínu. Hermenn eru jafnan sjálfum sér líkir, hvar sem er í heiminum. Konungshöllin var bygS úr timbri og leir og voru fjögur herbergi í höllinni, ómáluð, tn þetta var feg- ursta húsið í dagleiSar fjarlægð. Konungurinn var í purpurarauSum flauelsjackett, hvitum ' musselins- brókum og með dýran saffrangulan vef jarhött. Hann tók á móti mér í litlu dúklögSu herbergi sem vissi út aS hallargarðinum, en þar var geymdur fill rikisins. Hann stóð þarna rammtjóSraSur í báða enda og nam boginn hryggurinn á honum viS s j óndeildarhringinn. Forsætisráðherrann og fræðslu- málastjórinn voru viSstaddir til aÖ kynna mig; en allir hinir hirÖmenn- irnir höfðu veriS sendir á burt, til þess að áðurnefndar tvær flöskur skyldu ekki spilla siðferði þeirra. Konungurinn sveiflaði sveig úr þungum ilmandi blómum um háls mér um leiÖ og eg laut honum og spurði hvernig minni háttvirtu per- sónu jþóknaðist aS láta sér líða. Svaraði eg, að er eg hefði litiS hans göfuga auglit hefSi skuggi nætur- innar breyst í sólskin, og aS sakir hinnar dýrmætu gjafar hans,—það var sauÖurinn — mundu guðirnir muna dygÖir hans um aldur og æfi. SagSi hann þá, að úr því að mínir mikilfenglegu fætur hefðu stigið í konungsríki sitt mundi þaS ekki bregðast, að uppskeran yrSi 70 pró- sent yfir meðallag. En eg sagði að frægð konungs næði út í öll fjögur horn veraldar er þeim bærust frétt- irnar af hinni dýrSIegu stjórn hans og af vizku hins draumborna for- sætisráÖherra hans og lótuseygÖa fræðslumálastjóra hans. Svo settumst viS á hreina hvita kodda og sat eg á hægri hönd kon- ungi. Þremur mínútum síðar var hann farinn að segja mér' aS útlitið meS maís-uppskeruna væri nú held- ur slæmt og aS járnbrautarfélögin vildu ekki borga sér þolanlega timburprísa. Hlupum viS úr einu í annað og úr einu glasinu í annað. ViS ræddum margt skrítiS og kon- ungurinn sagSi mér margt í trúnaSi um stjórnmál alment. TíSræddast varS honum um óþekt eins af þegn- um sínum og skildist mér helzt, að hann væri um þaÖ bil að kveSa alt framkvæmdarvald í ríkinu í kútinn. “I gamla daga,” sagði konungur, “hefði eg getaS skipað fílnum þarna aS troða hann í mauk og gera úr honum stöppu. En nú verS eg að senda hann sjötíu mílur inn í fjöll til aS dæma hann og þá mundi uppi- hald hans á meSan lenda á ríkinu. En fíllinn étur upp allar tekjurnar.” “HvaS hefir maSurinn gert fyrir sér, Rajah Sahib?” spurSi eg. “í fyrsta lagi er hann útlendingur og ekki af mínu fólki. í öðru lagi er það, að eg rausnaÖist við að fá honum land þegar hann kom, en svo neitar mannskrattirm að borga skatt. Er þaS ekki eg sem á landið, hátt og lágt—og ber mér ekki samkvæmt lögum og landsvenju áttundi hlut- inn af uppskerunni í afgjald? En samt neitar þessi devill að borga grænan eyrir . . . og svo hleÖur hann niÖur krökkunum, eins og fiskur væri að gjóta. “SetjiS þér hann í fangelsi,” sagSi eg- “Sahib!” svaraði konungurinn og hagræddi sér á koddanum, “það er engin leið. Einu sinni og aðeins einu sinni í þessi f jörutíu ríkistjórn- arár mín hefi eg orSiÖ svo veikur að eg gat ekki haft ferlivist. Og þá vann eg guði það heit, að eg skyldi (Framh. á bls. 7) INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS Amaranth, Man Akra, N. Dakota Árborg, Man Árnes, Man Baldur, Man Bantry, N. Dakota Einar J. BreiSfjörð • Bellingham, Wash Belmont, Man Blaine, Wash Bredenbury, Sask Brown, Man J. S. Gillis Cavalier, N. Dakota Churchbridge, Sask Cypress River, Man Dafoe, Sask J. Stefánsson Edinburg, N. Dakota.... Elfros, Sask .. Goodmundson, Mrs. J. Hi Garðar, N. Dakota Gerald, Sask Geysir, Man Gimli, Man Glenboro, Man ! Hallson, N. Dakota Hecla, Man Hensel, N. Dakota Hnausa, Man Hove, Man Húsavík, Man Ivanhoe, Minn Kandahar, Sask ' Langruth, Man Leslie, Sask Lundar, Man Markerville, Alta Minneota, Minn Mountain, N. Dakota... ' J. J. Myres Mozart, Síisk Oak Point, Man A. I. Skagfeld ; Oakview, Man Otto, Man Point Roberts, Wash S. T. Mýrdal ! Red Deer, Alta Reykjavík, Man Riverton, Man Seattle, Wash J. T. Middal ! Selkirk, Man W. Nordal j Silver Bay, Man Svold, N. Dakota ■ Swan River, Man Tantallon, Sask Upham, N. Dakota Vancouver, B.C • VíÖir, Man Vogar, Man Westbourne, Man Winnipeg Beach, Man... Winnipegosis, Man Wynyard, Sask

x

Lögberg

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.