Lögberg - 15.02.1934, Blaðsíða 4

Lögberg - 15.02.1934, Blaðsíða 4
4 Högberg OeflS öt hvern fimtudag af TBE COLUMBIA PRE88 LIMITKD 69 5 Sargent Avenue Winnipeg, Manitoba. Utanáakrift ritstjðrans. EDITOR LÖGBERG. 69 5 SARGENT AVE. WINNIPEG, MAN. VerB 1* 00 utn árið—Borgist fyrirfrnm The “Lögberg” is printed and published by The Colum- bia Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba PHONE 86 327 Afmælisdagur forsetans Roosevelt forseti varð fimtíu og tveggja ára, 30. jan. s. 1. f hverri stórborg í landinu og jafnvel í smæstu þorpum, var þessa atburðar minst með dansleikjum og veizluhöldum, og virtist almenningur skoða þetta sem stórhátíð, enda getur svo farið að þessa dags verði með tíð og tíma minst á svipaðan hátt og fæðingar- dags þeirra Washingtons og Lincolns. En hvað sem því líður, þá er það víst að fáir stjórnmálamenn þar í landi, hafa átt öðrum eins vinsældum að fagna og Roosevelt. Má heita að þing og þjóð hafi góðfúslega fengið honum öll völd í hendur, og er það eflaust satt, sem haft er eftir merkum blaðamanni þar syðra, að “nú sem stendur eru stjórn- málaflokkarnir úr sögunni. Stjórn landsins, að almennings vilja, er eins manns stjórn. ” Þennan umr.ædda dag staðfesti forset- inn hin nýju lög, sem veita stjórninni rétt til að taka alt gull landsins í sínar hendur, og talin er merkasta löggjöf, sem þingið hefir afgreitt í seinni tíð. Samt gaf Roosevelt sér tíma til að taka þátt í afmælisveizlu, sem haldin var í Hvíta húsinu. Þangað hafði ver- ið boðið öllu stórmenni og var mikið um dýrð- ir. Kona forsetans gaf öllum viðstöddum af afmæliskökunni og fékk hinn velþekti leikari, Will Rogers, fyrstu sneiðina. Segja blöðin að hann hafi borðað af góðri lyst, enda mun hafa verið af nógu að taka. Forseta höfðu borist ótal gjafir, þar á meðal dýrindis kaka, 250 pund á þyngd, og um 300,000 heillaóska- skeyti. Þá má geta þess að arðurinn af samkom- um þeim, sem haldnar voru um alt land gekk til þess að mynda stóreflis sjóð til hjálpar börnum þeim, sem fötluð eru af völdum mátt- leysisveikinnar. E'ií forsetinn var, eins og menn muna, heilsulaus í mörg ár, og þjáðist hann af þes^um sjúkdómi. Enn er of snemt að leggja nokurn dóm á stefnu forseta í innanríkismálum eða af- leiðingar hennar, en hvort sem hann ber sig- ur úr býtum, eða ekki, þá munu flestir þeirr- ar skoðunar að göfugri og hugrakkari maður só vandfundinn. Er það ósk allra góðra manna hér í landi, sem annarsstaðar, að honum megi endast líf og heilsa til að sigrast á þeim erfiðleikum, sem framundan liggja. Afmœlisdagur keisarans Vilhjálmur II. býr eins og keisari á sín- um litla herragarði í Doorn. Með honum býr stór skari af ættingjum og vinum, sem enn vonast til þess að hann eigi eftir að komast til valda á Þýzkalandi. öllum hirðsiðum er vandlega fylgt, og má ekki út af bregða. Blað, gefið út á staðn- um, segir nákvæmlega frá öllu, sem þar fer fram og í því er auglýst tveimur vikum áður, koma þeirra, sem fengið hafa leyfi til að heimsækja húsráðanda. Þannig atvjikaðist það, að ameríska blaðamanninum Vanderbilt var fleygt á dyr, sumarið sem leið. Tilkynn- ingin um komu hans hafði ekki verið birt í tæka tíð. Annars ber lítið til tíðinda í Doorn. Prinsamir allir og þeirra frúr taka lífinu með ró og sofa til miðdegis, eða liggja í rúmum sínum við lestur og réykingar. Samt ber það við að það vaknar við vondan draum, snemma morguns. Þá er Vilhjálmur gamli að kljúfa trjábúta og axarhöggin bergmála í skóginum og ómurinn berst inn um hallargluggana. Þá setja prinsarnir og þeirra frúr upp ólundar- svip og segjast ekki mega sofa fyrir látunum í karlinum. En nú þarf ekki að fást um það. Gigtin hleypur jafnt í bakið á tignum sem ó- tignum og nú fær Vilhjálmur ekki einu sinni sveiflað exinni. Ríkasti maður Þýzkalands (eignir hans eru metnar á 200 miljónir dollara) hefir nú ekkert sér til dægrastyttingar. Dag einn í vikunni sem leið, bar þó nokk- uð til tíðinda. All margir kóngar og furstar, sem ráðið höfðu ríkjum meðan að Vilhjálmur var keisari á Þýzkalandi, gerðu honum heim- LÖGBBRG, FIMTUDAGINN 15. FEBRÚAR, 1934 sókn í tilefni af sjötugasta og fimta afmælis- degi hans. Gengu þeir skrúðgöngu til hallar- innar, heilsuðu á konunglega vísu og báru fram gjafir og árnaðaróskir. Keisarinn fyr- verandi heilsaði þeim hlýlega og bað guð Hohenzollanna að blessa þá. Seinna um daginn stýrði hann guðsþjónustu, þar sem viðstödd var öll fjölskyldan og heimilisfólk- ið. Þá var sett upp dýrindis veizla, en að henni lokinni sanndi Vilhjálmur yfirgarð- yrkjumann sinn og átta hans aðstoðarmenn hinni “keisaralegu orðu Hohenzollern-ættar- innar.” Síðan voru teknar upp afmælisgjaf- irnar, sem komið höfðu í tugatali. Þar á meðal var villigöltur, stór og ófrýnilegur, og svo þúsundum skifti h'eillaóskaskeyta víðs vegar að. Að því 'búnu fóru gestirnir aftur heim til sín. Nú gengur alt sinn vana gang í Doorn, og þegar honum er Ikitnuð gigtin, getur Vil- hjálmur, fyrverandi þ4zkalandskeisari aftur farið að höggva í eldinn. Smásálarskapur I , Venjulega er smásálarskapurinn ekki annað en spaugilegur. Stundum getur hann þó einnig orðið smánarlegur, svo liann þurfi að kveða niðiir. I þessu blaði heldur áfram ritsmíð, eftir Jósef l>ónda Myres í Mountain-bygð, gegn fræðimannlegri ritgerð prófessors Halldórs Hermannssonar um “Leif hepna” í Tímariti Þjóðræknisfélagsins. Það þótti ekki hæfa að synja ritsmíð J. J. M. upptöku í blaðinu, svo heimilt sem ritfrelsið er þeim mönnum, sem um almenn mál vilja rita. E|n ósamþykt er blaðið bæði efni og anda ritsmíðarinnar áminstu, eftir J. J. Myres og telur aðfinslur liöf. við grein Halldórs Hermannssonar ómerkar. En það er ekki til þess að elta ólar við herra Myres á Mountain, að vikið er hér að þessu máli, heldur til þess að kveða niður, ef unt væri þann smásálarskap, sem sumir Is- lendingar hér vestra hafa sýnt í því að troða illsakir við Norðmenn út af Leifi Eiríkssyni. Ekki er það annað en ömurlegur smásál- arskapur, allur sá ofmetnaður út af þjóðernis- legum uppruna þessa manns, sem árið eitt þúsund hraktist af leið og af tilviljun lenti við strendur Ameríku, og hlaut það happ, að verða fyrstur hvítra manna að stíga fæti hér á land. Flestum sæmilega greindum mönnum hefir þó skilist það á seinni árum, sérstak- lega fyrir fræðimannleg rit Halldórs Her- mannssonar, Richard Becks og margra ann- ara, að ástæðulaust og ómerkilegt sé það, livort heldur fyrir Islendinga eða Norðmenn, að rífast út af því, hvorum þeirra beri sá heið- ur að hafa átt þenna “hépna” fornmann. Þeirri staðreynd sögunnar verður hvort sem er ekki raskað, að um það bil að Leifur fann Ameríku var einn og sami kynstofn Norðmanna bæði heima fyrir og í nýlendun- um á íslandi, Grænlandi, Suðureyjum og víð- ar. Leifur var fæddur á Islandi, en ól mestan aldur sinn annars staðar í norrænum bygðum, var hirðmaður Ólafs konungs í Noregi og á ferð þaðan í kristniboðserindum til nýlend- unnar á Grænlandi, er hann hrakti upp að ströndum Ameríku. Þótt oss nú finnist það vegsauki vorri heild hins norræna kynstofns, að Leifur var fæddur á Islandi og metum mikils þann sæmd- arvott, er stórþjóðin göfuga í Bandaríkjun- um sýndi oss, með því að reisa hinn veglega varða í fæðingarlandi hans, þá er það ekkert annað en smásálarskapur af vorri hálfu, Is- lendinga, að amast við því, þótt Norðmenn telji Leif af sínu bergi brotinn. Það er sams- konar smásálarskapur eins og það væri, til dæmis að taka, ef Oanada-menn færu að amast við því, að vér eignum oss Yilhjálm Stefánsson, þótt hann af tilviljun sé fæddur í Arnesbygð í Canada; eða ef menn í Winni- peg ekki stæðust reiðari en ef á því væri ymprað, að Ragnar E. Kvaran væri Islend- ingur, þar sem hann sé fæddur í Winnipeg, enda þótt hann aftur hyrfi til ættjarðar sinn- ar eins og Leifur. Yér tökum óþyrmilega fyrir munninn á oss sjálfum, ef vér höldum rökum þeim til streytu, er sumir hafa viljað halda fram gegn bræðrum vorum hinum norsku, svo ant sem oss er réttilega um það, að mega telja oss Islendingum þá menn alla, sem hér eru í íslenzkum nýbygðum fæddir, enda þótt fram sé komið í annan og þriðja lið. Oss er sagt, að á fyrri árum hafi íslend- ingar í bygðunum sunnan og norðan landa- mæranna hér hnotabitist út af yfirburðum TF sínum og síns lands. Nú er sá gorgeir úr sögunni að mestu, sem betur fer. Eins er það, er menn rifust og enda flugust á út af sýslunum eða landsfjórð- ungunum, sem þeir voru ættað- ir úr á Islandi. Nú á það sér naumast stað, nema í góðu gamni, hjá öðrum, en allra vit- grönnustu mannverum. Eins er farið gleiðgosahættinum út af endurspeglun frægðarinnar af Leifi Eiríkssyni. Svo oft er búið að seg.ja söguna sanna og rétta, að fáir munu nú orðið fást til þess, að espa sjálfa sig né aðra af metningi við Norð- menn út af heiðrinum. Þjóðræknis-vitund vor og réttmætur metnaður stendur á fastari fótum en hégómlegum nasablæstri. Það sem vér sjálf- ir erum og gerum er einasti mælikvarðinn. Æsandi skruín um sjálfs vor yfirburði og lít- ilsvirðing á öðrum, er ekki ann- að en auðvirðilegur smásálar- skapur og auðkenni andlegs volæðis. Þjóðernislegir oflát- ungar þrífast nú ekki meir í voru mannfélagi. Miklu frem- ur sækir nú hvarvetna heil- brigð þjóðernis-vitund fram í anda hins forna spakmælis: “1 hógværð og spekt skal yðar styrkur vera,” og er til marks um það ritgerð hins gáfaða manns, sem birtist í Tímariti Þjóðræknisfélagsins, en hin síður, þessi, sem vér þó líðum rúm í Lögbergi. Kristrún í Hamravík Guðm. G. Hagalín. Sögu- korn um þá gömlu, góðu konu. Akureyri. Útgef. Þorst. M. Jónson, 1933. Ætíð er gaman að vel sagðri sögu og lengi hefir Islendingum verið sú list lagin. Óhætt er að segja að Guðrrl. G. Hagalín kunni þá list. Hann sýndi það í “Guð og Lukkan’’ og hann sýnir það nú í sögu þess- arar sveitakonu. Hún er ekki fín maddama i ein- hverjum kaupstað, hún Kristrún. Nei, hún er gömul búkona á útkjálka íslands, á Hornströndum; en það er mikið spunnið í þá gömlu konu, sem býður öllu birgin og berst fyrir lífinu og því sem hún álítur mestu varða. Skylda og verkefni kven- mannsins í þessu lifi er, að hennar dómi, að gæta bús og barna, og þeirrar skyldu hefir hún gætt. Ef kvenmenn bregðast þessari skyldu hafa þeir lifað til einskis. Gainan hefði verið að heyra álit kellu um þá kvenmenn, er ekki hugsa um annað en bíó, bridge og biðla. Það hefði verið áheyrilegt. Hún Krist- rún gamla hefði ekki unað sér við slíkt. Hún tilheyrir ekki nýja tím- anutn, heldur þeim gamla. Fólki með hennar hugsunarhátt fækkar nú óðum. Það hverfur, og nýir siðir koma með nýjum mönnum. Því er gaman að þessari sögu, eins og ætíð er gaman að skygnast inn í heima, sem maður ekki þekkir og á ekki von á að þekkja, nema af af- spurn. Fyrri helmingur bókarinnar geng- ur út á það að sýna hvernig kerling reri að þvi öllum árum að koma syni sínum og ungri stúlku, sem hafði leitað sér hælis í Hamravík, saman. Gengur það nokkuð tregt, því Falur, sonur gömlu konunnar, lætur hvert verk bíða síns tíma. Sérstaklega er kaflinn, þar sem kella loksins, eftir langa uppörvunarræðu, kemur syni sínum til að fara að “bera víurnar” i Anítu, góður, og þá ekki síður þar sem hún ímyndar sér að hún sé að gera upp reikning- ana við himnaföðurinn. Býður hún honum birgin og svarar ásökun með ásökun. Hún hopar ekki á hæl fyr- ir neinum, sú gamla, jafnvel ekki hirnnaföðurnum, þó máttugur sé. En þegar Kristrún er búin að tryggja það að búið tapi ekki slíkri dugnaðarstúlku eins og henni Anítu, kemur nýtt til sögunnar. , Sonur hennar Ólafur, sem hún hafði hvorki heyrt né séð í herrans mörg ár, kem- ur heim einn góðan veðurdag. Er hann orðinn trúhetja mesta og einn af þeim útvöldu. Dregur Hagalín hér upp snildarlega mynd af þess- um mönnum, sem skoða sig sem útvalda, en alla, sem eru á öðru máli sem fyrirdæmda. Þessa menn, sem maður hálf-öfundar vegna þess hvað hárvissir þeir eru í sinni sök og lausir við allar efasemdir. Kellu er nú ekki neitt um þessa postula og þeirra kenningar, “og helzt hefir henni Kristrúnu gömlu sýnst að þessir umrennings guðsmenn notuðu þá stóru bók sem eina markaskrá— og að þeir eftir henni drægju í tvo dilkana, vitis og sælustaðarins, lít- andi á eyrnamörkin, serrl þeir sjálf- ir hafa sett á mannkindina með ryðguðum kuta sinna eigin hleypi- dóma, en hvorki takandi á baki né brjósti, athugandi það hvort skepn- an myndi þeim hæsta í sannleika þóknanleg hvað okkar góði guðs- maður meistari Jón gerði á sinni tíð, þegar hann útdeildi einum og sérhverjum eins og hann var verð- ugur fyrir.” “Henni fanst og gömlu konunni hirðiskall þessara umrenn- ings guðsmanna og bóka-busa líkara rödd þess grimma dýrbíts, sem kringum lambið hoppar með alls- konar apaspil, en sætlegri raust þess góða hirðist, sem skepnuna laðar að því hlýja og notalega inni.” En að hann dveldi í Hamravík eins lengi og honum þóknaðist ætl- aði hún ekki að setja sig upp á móti, enda var Ólafur fámáll fyrst, og litið gerðist fyr en hann, eftir að hafa sýnt lækniskunnáttu sína 'eitt kvöld er leið yfir Anítu, sagði sögu, sem hefði verið Baron Munchausen til heiðurs, um það hvernig hann hefði læknað mann Vilhelmínu meykonungs i Hollandi. Við þá sögu óx Ólafur mjög i áliti hjá þeim Kristrúnu, Fal og Anítu. Fer svo, að Ólafur, án þess að láta Kristrúnu vita hvað á seiði er, er búinn að brugga með þeim bjónakornunum að þau selji jörðina og kaupi hús í kaupstað til að frelsa þar syndugar manneskjur þessa heims. Kerling þvert á móti heldur að Ólafur muni vera að ráðgera að setjast að hjá þeim og giftast, eins og hún álítur að hver maður ætti að gera. En sú gamla kemst að því sanna, og má gera sér í hugarlund hvernig annari eins atorku og dugnaðar- konu verður við. Sézt kannske bezt hversu ólík lífsskoðun hennar og Ólafs er, á því, hvernig kerling lítur á himnaríkissælu þá, er sonur henn- ar áleit eftirsóknarverðasta. “Eftir dauðann vissi hann sér búna þá dá- samlegustu sælu, sem mögulegt væri fyrir auma og vansæla mannkind sér upp að hugsa. Ætti það að fá að sitja um alla eilífð fyir framan stól lambsins innan við þau gyltu perlu- port—sætlega syngjandi og symfón sláandi, sínum herra og endurlausn- ara til verðugrar vegsemdar. Svo þyrfti það þá ekki annað en líta um öxl sér til þess að sjá niður í kvala- staðinn, þar sem vera mundi grátur og gnístran tanna, agg og vei, og óútmálanleg hörmung.” (Dásam- legur er mannkærleiki þeirra út- völdu!) Kristrúnu gömlu “fundust nú upp undir það áhöld um sæluna á þeim tveim stöðum, sem hann Láfi dreng- urinn lýsti — rétt athugað og með stillingu—því að sitja og tóna um alla eilífð, haldandi að sér höndum og hafandi ekki svo mikið sem prjónaskammirnar sína, það fanst henni frekar lítill sáluhjálpar vegur eftir alt hennar amstur og bardúss í þessari veröld.” Það átti ekki við hana iðjuleysið, gömlu konuna. Með hjálp Hamravíkur Kolls “þó hann væri nú meinlítill og lognhattslegur, siðan hann Hallur bóndi tókst á við hann og sneri hann undir sig í göng- unum í henni Hamravík,” kom hún í veg fyrir að yrði af áætlun Ólafs. Kollur sótti að Ólafi og sá guðs- maður og trúarhetja gat ekki með nokkru móti fengið hann til að spekjast þó hann læsi heilaga ritn- ingu. Kollur reið bænum, slökti týruna og kastaði eldspýtnakassan- um úr hendi Kristrúnar framan í Ólaf. Mikil er máttur þess illa, ekki sízt þegar, eins og mann grunar að hafi farið hér, manneskjur eins og Kristrún ganga i lið með því. Svo vildi svo illa til, að þegar búið var loksins að kveikja, lenti Ólafur ofan NUGA-TONE ENDURNÝJAR HEILSUNA NUGA-TONE styrkir hin einstöku líffæri, eykur matarlyst, skerpir melt- inguna og annað þar að lútandi. Veitir vöövunum nýtt starfsþrek og stuðlar að almennri vellíðan. Hefir oft hjálpað. er annað brást. Nokkurra daga notkun veitir bata. NUGA-TONE fæst hjá lyf- sölum. Gætið þess að kaupa aðeins ekta NUGA-TONE. á það í speki Salomons, þar sem talað er um svik og illa fenginn arf. Var Ólafur allur á brott um morg- uninn. Með þessu sýndist verk Kristrúnar endað í þessari henni veröld og dó sú gamla góða kona yfir prjónunum sinum næsta dag. “O jæja og jamm.” Þetta er meginið af efni sögunu- ar. Er hún frábærlega skemtileg. Lýsingar allar einkar góðar. Það er nær því eins og maður hafi þekt þau Kristrúnu og Láfa alla þeirra æfi. Bókin er öll skrifuð á því máli er kerling talar og þó manni finn- ist fyrst að það muni verða þreyt- andi, þá er ekki svo; því síður, manni finst að bókina hefði vantað mikið af því lífi og fjöri, sem ein- kennir hana. Bpkin er skrifuð í sama anda og “Guð og lukkan.” Vonum vér að Hagalín eigi eftir að gefa okkur margar bækur eins skemtilegar og þessa. Þökk sé höf- undi. T. O. Sjórœningjar í Kína Rétt fyrir jólin kom út i Dan- mörku fróðleg og skemtileg bók um efni, sem margir munu hafa gaman af að kynnast, en fæstir þekkja til nema af meira og minna óáreiðan- legum blaðaskrifutn: sjóræningja- pláguna við strendur Kína. Höf- undurinn heitir Aleko Lilius og er fæddur í Finnlandi, uppalinn í Rúss- landi, en er nú blaðamaður í Ame- ríku. Hann hefir farið ýmsar merki- legar ferðir til þess að kynnast því í sjón og raun, sem fæstir þekkja nema af afspurn og til þess að kynn- ast háttuín sjóræningja í Kína gekk hann í þjónustu þeirra, fyrst hjá hinni alræmdu kerlingu Lai Choisan, sem er eintia frægust allra kín- verskra sjóræningja og hefir hundr- uð manna í þjónustu sinni og síðar hjá ræningjahershöfðingjanum Wong-Liu, en fyrir hann tekst hann á hendur að fara með mikla fjár- upphæð til annars alræmds ræn- ingja, Wong Toping og loks lýkur vist hans hjá ræningjunum með því, að hann er settur í Vistoria-fangelsið í Hong-kong. Þegar hann var lát- inn laus þaðan slapp hann úr landi til Filippseyja og skrifaði þar bók um æfintýri sín, fyrir tilmæli Tay- lors nokkurs prófessors. Það er þessi bók, sem nú er komin út í danskri þýðingu. í bókinni er fjöldi mynda, sem höfundurinn hefir sjálfur tekið. —Fálkinn. --------»-------- Nú á páfinn í Róm bráðum að fá að sjá hljómmynd í fyrsta skifti á æfi sinni. í tilefni af árinu helga var tekin hljómmynd af páfagarði, sem sýnir það helsta í kirkjuríkinu, bæði Vatíkanið sjálft og hina undur fögru garða þess. I myndinni heyr- ast einnig klukkur Péturskirkjunn- ar, drengjakórinn í kirkjunum og orgelsnillingar páfahirðarinnar. Mynd þessi verður ekki sýnd á kvik- mJyndahúsunum. Ungur piltur fanst nýlega aðfram kominn á götu í London, og var fluttur á sjúkrahús. Kom það á daginn, að hann er sonur eins rík- asta manns í Canada. Hann hafði orðið ósáttur við föður sinn, sem hafði kallað hann landeyðu og sagt, að hann mundi ekki geta komist af upp á eigin spítur í eitt ár. Þessu reiddist sonurinn og þeir veðjuðu um málið og pilturinn fór til Eng- lands. Vegnaði honum vel fyrst í stað, en varð svo atvinnulaus og hafði hvergi höfði sínu að að halla. Hann vildi ekki skrifa heim og kaus heldur að örmagnast af sulti. ► Borgið LÖGBERG

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.