Lögberg - 13.09.1934, Blaðsíða 1

47. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 13. SEPTEMBER 1934
NÚMER 37
FRÁ ÍSLANDI
Hingað kom í garr enskur botn-
vörpungur frá Hull, “Reykjanes”
að nafni. Er hann af allra nýjustu
gerð botnvörpunga og hið myndar-
legasta skip að sjá. Skipstjóri hans
og eigandi er Jón Oddsson, íslenzk-
ur farmaður og skipstjóri, sem ver-
ið hefir búsettur í Englandi til
margra ára. Mun hann ætla að
halda honum út til fiskveiða hér viS
land.—N. dagbl. 16. ágúst.
* * *
Hundrað ára afmœli á í dag Ól-
afur Árnason i Akurey í Landeyj-
um, áður bóndi í Bakka í Þykkva-
bæ. Hann hefir borið aldurinn svo
vel, að hann gekk að slætti fram að
níræðu og hefir haldið fullum
likams- og sálarkröftum fram á sið-
ustu ár. Afkomendur hans og vin-
ir halda honum samsæti í dag í Ak-
urey, verður honum meðal annars
fært útvarpstæki að gjöf.—N. dghl.
17. ágúst.
* * *
Eftirlitsmenn. — Haraldur Guð-
mundsson atvinnumálaráðherra hef-
ir í dag skipað eftirlitsmenn með
síldarverksmiðjunum í Krossanesi
og á Raufarhöfn. Eiga þeir að hafa
eftirlit með þvi, að verksmiðjurnar
taki ekki meira af síld af útlendum
skipum en leyfilegt er samkvæmt
fiskveiðalöggjöfinni og ákvæðum
norsku samninganna.
Halldór Friðjónsson ritstjóri á
Akureyri hefir verið skipaður til
eftirlits með Krossanessverksmiðj-
unni, en Karl Hjálmarsson kaupfé-
lagsstjóri á' Þórshöfn á Langanesi
með verksmiðjunni á Raufarhöfn.
—Alþýðubl. 11. ágúst.
=1= * *
Mentaskólaflokkurinn.—Þeir 22
nemendur úr 5. bekk Mentaskólans
undir leiðsögn Einars Magnússonar
kennara, er fóru í kynningarferð til
Danmerkur í næstl. mánuði konni
með Gullfossi í gærmorgun. Fóru
þeir utan 22. s. 1. mánuð, ásamt þeim
22 dönsku mentaskólanemendum, er
hér höfðu dvalið. Var þeim tekið
hið beztá ytra. Sáu þeir allar helztu
verksmiðjur og söfn í Kaupmanna-
höfn og voru í boði hjá ýmsum
mönnum, s. s. Hedhol f jármálaborg-
arstjóra Kaupmannahafnar. Poli-
tiken bauð hópnum í flugferð, og
sýndi þeim prentsmiðjur sínar. Einn
hinna íslenzku nemenda sagði frá
ferðalaginu í útvarpið, og varð einn
úr danska skólahópnum til þess að
segja ferðasögu þeirra héðan að
heiman. Sungu nemendurnir nokk-
ur Iög á milli erindanna. Eru nem-
endur yfirleitt hinir áægðustu yfir
förinni og þykir hún hafa vel tek-
ist. Getur án efa verið mikill gróði
fyrir ungt skólafólk að ferðalögum
sem þessu og væri vel ef áfram-
hald gæti orðið á slikum útferðum
unga fólksins, þar sem það ekki
reyndist hafa of mikinn kostnað i
för með sér.—N. dagbl. 17. ágúst.
* *. *
Fnrðuflugvél sést í Eyjafirði.—
Fimtudaginn 2. ágúst sá bóndinn á
Meyjarhóli í Eyjafirði, Tryggvi
Kristjánsson og tvær dætur hans,
flugvél.
Fyrst sáu þau til hentiar fyrir
ofan Krossanes Qg höfðu ekki aug-
un af henni fyr en hún hvarf í þoku
yfir Mjaðarárdal í Eyjafirði.
Flugvél þessi var á ýmsan hátt
einkennileg, hún var löng og mjó, og
ekki sáust bátar eða hjól, er hún
gæti sezt á, en hið allra undarleg-
asta var, að flugvélin gaf ekki frá
sér neitt hljóð.
Fólkið áleit að hér væri um að
ræða skemtiferðaflugvél og gerði
ráð fyrir að það mundi heyra um
þetta í útvarpinu, en aldrei kom
nein fregnin.
Fór fólkið þá að grenslast eftir,
hvort flugvélin hefði ekki sézt á
Akureyri, en enginn varð var við
hana þar, og þó hafði fólkið á Meyj-
arhóli séð hana fljúga þar heint yfir.
Má búast við, að þessi hljóðlausa,
bátlausa flugvél sé hér með úr sög-
unni og sjáist aldrei framar.—Alþbl.
* * *
Listaverk Einars Jónssonar.s —
Einar Jónsson myndhöggvari hef-
ir dvalist í Kaupmannahöfn í sumar
til þess að láta steypa nýjustu verk
sín í bronze, hjá Lauritz Rasmussen,
onunglegum bronzesteypu-meistara.
Þessu verki er nú lokið og listaverk-
in, sem hafa hlotið ágæta dóma í
Kaupmannahafnarblöðunum, verða
send til Islands á M.s. Dronning
Alexandrine sem leggur af stað á-
leiðis til íslands í dag.—Vísir 19. ág.
* * *
Síldarrannsóknir Arna Eriðriks-
sonar. — Árni Friðriksson fiski-
fræðingur er nýfarinn frá Siglu-
firði, en þar hefir hann starfað við
síldarrannsóknir undanfarið. Hann
telur síldina stærri nú en undan-
farið, og minna af millisild saman
við hafsíldina nú en áður, eða að
eins tæplega eina á móti þúsund.
Eftir aldri fIokkar hann þannig sild-
ina í sumar: yngri en 8 vetra 10.3
af hundraði, 8 vetra 24.3 af hundr-
aði, 9 vetra 21.8 af hundraði, 10
vetra 28.2 af hundraði og eldri en
10 vetra 15.4 af hundraði.—Mest-
ur hluti sumarveiðinnar eru árgang-
arnir frá 1924, 1925 og 1926. —
Vísir.
* * *
Borgnesingar eignast fiskiskip. —
Samvinnufélagið Grímur hér í Borg-
arnesi hefir keypt línuveiðaskip, sem
Eldborg heitir frá Alasúndi í Noregi.
Skipið er smiðað 1932 til fiskveiða
við Grænland. Það er brúttó 282
smálestir að stærð og talið vel vand-
að, að öllu leyti. Skipið er væntan-
legt í þessum mánuði og verður þá
gert út á ísfiskveiðar eða leigt til
ísfiskflutninga. Þetta er fyrsta
fiskiskip, sem Borgnesingar hafa
eignast.
Góðir þurkar voru um Borgar-
f jörð síðari hluta vikunnar sem leið,
og náðu menn inn heyjum sínum.
Laxveiði er lítil.—-Mbl. 14. ágúst.
* * *
Styrkur úr Kanadasjóði.—I ann-
að sinn hefir nú farið fram úthlutun
á námsstyrk úr Kanadasjóði. —
Ófeigur J. Ófeigsson, læknir, sem
síðasta ár hlaut styrk úr sjóðnum
ívar eini styrkumsækjandinn, og hlaut
því rentur sjóðsins óskiftar fyrir
komandi háskólaár (1250.00 kan.
dollara). Ófeigur stundar fram-
haldsnám í lvflækningafræði við
háskólann í Manitoba og Winnipeg
General Hospital, Winnipeg.—Mbl.
* * *
Stafsetning í barnaskólum. —
Dóms og kirkj umálaráðuneytið
hefir þ. 7. ágúst falist á þá breyt-
ingu á reglugerð um núgildandi staf-
setningu, að þess skuli ekki krafist
i barnaskólum, að kent sé að nota
z, heldur megi í þess stað nota s í
skólum þessum, og i stað tzt megi
nota st, t. d. megi rita styst, stystur,
flust, breyst o. s. frv.—Vísir.
* * *
Arni Helgason verksmiðjustjóri
frá Chicago tók sér far með Brúar-
fossi heimleiðis. Hann hefir verið
hér á landi 5 vikna tima. Mjög fanst
honum til um, hve hugsunarháttur
manna hefir hér breyst þau 22 ár,
sem hann hefir verið vestra, hve
menn eru héf nú djarfari og áræðn-
ari við allar framkvæmdir en áður
var. Árna leikur hugur á að heim-
sækja ísland aftur áður en langt um
líður.—Mbl. 15. ágúst.
Skip brennur
Aðfaranótt síðasta laugardags
kom upp eldur í farþegaskipinu
Morro Castle, sem varð 120 manns
að bana.
Skipið var á leið frá Havana,
Cuha, og var komið á móts við
strendur New Jersey, þegar eldsins
varð vart.
Nokkru áður en eldurinn kom
upp, dó skipstjórinn, Robert R. Will-
mott, af hjartabilun, að þvi er sagt
er. Fyrsti stýrimaður tók þá við
stjórn skipsins.
Eldurinn mun hafa byrjað i lestr-
arstofunni og breiddist út svo fljótt,
að skipverjar fengu ekki við neitt
ráðið. Farþegar voru strax vaktir
og þutu þeir hálfklæddir úr rúmum
sinum. Þá var hitinn og reykurinn
orðinn svo mikill að ógerningur var
að koma öllum í bátana. Engin skip \
voru nálægt þegar slysið vildi til, og
þar sem vont var í sj.ó, þá fórust
allmargir af þeim, sem í hátana kom-
ust. Heyrst hefir að útbúnaður
slökkviliðsins á skipinu hafi verið í
ólagi, að minsta kosti kom hann að
litlum notum. Skipverjar segja
einnig að svo mikið æði hafi gripið
farþegana, að illmögulegt hafi ver-
ið að koma við björgun. Nokkrir
farþegar hafa mótmælt þessu, og
segja þeir að skipverjar hafi hugs-
að meira um það að bjarga sjálfum
sér og sett út bátana áður en far-
þegar gátu komist í þá.
Það er álit sumra að kveikt hafi
verið í skipinu, og kemur ein tilgát-
an frá Havana. Er því haldið fram
að kommúnistar muni valdir að
glæpnum. Þó leggja fáir trúnað á
þann orðróm.
Nú er verið að rannsaka alla mála-
vexti, en þeirri rannsókn er enn ekki
lokið.
Morro Castle var nýlegt og vand-
að skip; bygt 1930, og kostaði
$4,800,000. Það gereyðilagðist.
Roosevelt hæddur
Ekki alls fyrir löngu var málverk
sett á Winchester-safnið í Tarry-
town, N.Y.; myndin heitir “Mar-
1 tröðin 1934” (The Nightmare of
1934). Efst á myndinni var teikn-
ing af Roosevelt forseta, brosandi
út að eyrum. Hjá honum stóð for-
setafrúin afskræmd mjög, en þó vel
þekkjanleg. Þau hjónin sitja við
borð og liggja ótal spil á borðinu,
og á það að tákna hina “nýju gjöf”
(New Deal). Á borðinu sitja tvö
börn þeirra hjóna, og eru þau að
fleygja frá sér brúðudruslum, sem
baú eru auðsýnilega orðin leið á.
Hér er átt við það að einn sonur
forsetans sagði skilið við konu sina
fyrir nokkru, og dóttir forseta fékk
einnig skilnað frá manni sinum. I
einu horninu sést Uncle Sam, og
hefir hann verið negldur á kross, en
hér og þar eru myndir af ráðherr-
um og öðrum embættismönnum
stjórnarinnar og eru þeir allir að
keppast við að rífa niður og eyði-
leRKJa alt, sem þeir fá hönd á fest.
Fjöldi fólks þyrptist á safnið, þar
sem þessi mynd var til sýnis, undir
eins og blöðin vöktu athygli á henni.
Óvinir forsetans tóku myndinni með
fögnuði og nokkrir urðu til þess að
bjóða í hana stórfé. Öðrum ógnaði
hvað illgirnislega var ráðist á Roose-
velt og fjölskyldu hans. Einn af
þessum var ungur verkamaður, er
komið hafði frá Latviu til New
York fyrir sjö árum siðan. Þessi
maður kom á safnið, sá myndina,
tók upp flösku fulla af sýrum og
fleygði á málverkið. Síðan kveikti
hann í öllu saman. Eldurinn dó út
fljótlega en myndin var ónýt.
Maðurinn var handtekinn og
dæmdur í sex mánaða fangelsi.
Rússland og Alþjóða-
bandalagið
Komið hefir til tals að Rússland
gerist meðlimur Alþjóðabandalags-
ins og fái jafnvel sæti í framkvæmd-
arráði þess.
Frakkar, Englendingar og ítalir
eru þessu hlyntir og virðist því ekk-
ert ,því til fyrirstöðu að svo verði.
Samt sem áður er þetta mál ekki út-
kljáð, því nokkrar smærri þjóðir
munu þessu mátfallnar, þar á meðal
Svissland og Pólland, og að því er
sum blöðin segja, Canada einnig.
Bennett forsætisráðherra lét svo
um mælt þegar hann steig á land í
Evrópu um daginn, að hann sæi
enga ástæðu til að amast við Rúss-
um. En nokkru seinna í Paris vildi
hann ekki um það mál tala. Getur
því hugsast að forsætisráðherrann
hafi breytt um skoðun, þótt slikt sé
; óliklegt.
En þótt svo væri, að nokkrar
þjóðir kærðu sig ekki um Rússland
í Bandalagið, þá eru þær of fáar
til að geta nokkru ráðið um það
atriði. Aftur á móti þarf ekki nema
eitt atkvæði til að varna því að Rúss-
ar fái sæti í framkvæmdarráðinu,
en það munu þeir heimta sem skil-
yrði fyrir því að þeir gangi í Banda-
lagið. Ef að Pólland, til dæmis,
sem hefir sæti í framkvæmdar-
ráðinu, greiddi atkvæði á móti Rúss-
um, þá verður ekki um þátttöku
þeirra að ræða fyrst um sinn.
Öruggur ferðamaður
Bandarískur ferðamaður á Frakk-
landi var nýskeð sektaður 100
franka ($6.60) fyrir að keyra hrað-
ar en lögin leyfðu. Þegar dómur-
inn var kveðinn upp, reiddist
Bandaríkjamaðurinn og fór mörgum
Ijótum orðum um Frakka og þeirra
stjórn. Sagðist hann neita að gjalda
sektina til frönsku dómstólanna, þar
til Frakkar hefðu borgað skuld sína
við Bandaríkin að fullu.
í stað þess að láta setja ferða-
manninn í fangelsi fyrir þessi ó-
virðulegu orð um réttinn, þá féll
dómaranum þetta illa að franska
stjórnin skyldi hafa gefið tilefni til
þeirra. Hann sagði því ferðamann-
inum að ef hann lofaði því hátíð-
lega að gjalda sektina til ríkissjóðs-
ins í Washington, upp í frönsku
skuldina, þá mætti hann fara leiðar
sinnar. Þessu lofaði ferðamaður-
inn.
Ver snérust Frakkar við í sumar,
þegar nokkrir bandarískir sjóliöar í
Marsellaise neituðu að borga fyrir
mat sinn og brennivín á einu gisti-
húsinu, en sögðu gestgjafa að stryka
upphæðina af frönsku skuldinni. t
þessu tilfelli gerðu þeir Frakkar,
sem þarna voru viðstaddir, aðsúg
að sjóliðunum og lenti alt í slags-
málum og gauragangi, unz lögregl-
an kom á vettvang.
Formaður ríkisbankans
kosinn
G. F. Towers var skipaður for-
maður ríkisbankans á föstudaginn
7. september, og mun bankinn taka
til starfa á næstunni.
G. F. Towers er maður ungur,
aðeins 36 ára að aldri. Hann hefir
i mörg ár verið starfsmaður Royal
bankans og fengið mikla reynslu og
þekkingu á fjármálum, þótt ungur
sé.
Yfirleitt hefir val Towers mælst
vel fyrir og vænta menn góðs af
honum. Gáfaður er hann sagður og
duglegur. Síðustu árin hefir hann
verið aðstoðarmaður yfirumsjónar-
manns Royal bankans í Montreal. í
Cuba var hann í nokkur ár útibús-
stjóri bankans þar á eyjunni. Laun
hans í þessari nýju stöðu verða að
likindum um $25,000 á ári. Sjö
menn á að velja í bankaráðið, en
það hefir enn ekki verið gert.
Herman Julian Johnson
Eins og getið var um í “Lög-
bergi” (21. des., 1933) þá hlotnað-
ist þessum íslenzka námsmanni hið
svonefnda “War Memorial Overseas
Scholarship,” sem veitt er árlega af
félagsskapnum Independent Order
Daughters of the Empire.
Þetta er ársstyrkur til framhalds-
náms utanlands, og upphæðin er
$1600.
Herman Johnson er nú á förum
til Englands, til að taka upp nám
við King’s College í London. Hann
leggur af stað héðan 19. sept. n. k.,
og siglir með skipinu Duchess of
Atholl frá Montreal.
Herman útskrifaðist frá Mani-
toba háskólanum vorið 1933 með
nafnbótinni B. Sc. Síðan hefir hann
stundað framhaldánám í sérgrein
sinni, sem er eðlisfræðj, við háskól-
ann hér.
Á lærdómsferli sínum hefir Her-
manni oft hlotnast viðurkenning
fyrir frábæra námshæfileika. Is-
bister Scholarship fékk hann árin
1928, 1929 og 1930.
Foreldrar hans eru Árni Johnson,
ættaður úr Þingeyjarsýslu og Sess-
elja Björnsdóttir frá Selstöðum við
Seyðisfjörð. Hann er fæddtir 20.
nóvember 1909, að 627 Agnes St. í
Winnipeg, og á þar enn heima, hjá
foreldrum sínum.
Japanar æfa sig
íbúar sjávarborgarinnar Taku í
Kína, litu upp stórum augum einn
góðan veðurdag fyrir einum tveim-
ur vikum síðan. Utan af hafi kom
floti japanskra beitiskipa og stefndi
til hafnar. Taku er mikil hafnar-
borg og þar í gegn fer mest af verzl-
un stórborganna Tientsin og Peip-
ing. Kinverjum datt ekki annað í
hug en að Japanar ætluðú að taka
borgina fyrirvaralaust.
En þegar skipin áttu skamt í höfn
sáu menn flotann skiftast í tvær
deildir. Var þá sýnilegt að hér var
aðeins um flota-æfingu að ræða.
Flotinn númer eitt átti aÖ “verja”
borgina, en hinn að “sækja á.”
Skipstjórarnir á hinum smáu kín-
versku varnarskipum, hjálparlausir
og skömmustulegir, löbbuðu niður í
káetur og kveiktu i pipum sínum.
Þegar leiknum var lokið, héldu
Japanar heim til sin og gáfu þá út-
skýringu að þetta væri nauðsynleg-
ur undirbúningur, ef til þess kæmi
að Japanar yrðu aÖ verja hafnar-
borgir Kína á ófriðartímum. Kin-
verjar höfSu orð á þvi að þetta hátt-
arlag spilti fyrir verzlun og reglu-
bundnum skipaferðum, en sjófor-
inginn japanski sagði það f jarstæðu.
Sama daginn og þetta skeði lýsti
talsmaður utanríkisráðúneytisins í
Tokio þvi yfir að þjóð sín myndi
fara fram á það að hún fengi að
auka flota sinn án tillits til Wash-
ington samningsins, sem ákvað hlut-
föllin milli flota stórveldanna.
Samningurinn er aðeins bindandi
til næsta árs, en eftir þann tíma
ætlar Japan sér eflaust að fara sinu
fram, hvað sem hver segir.
Ræningjar ætluðu að
stela Bennett
Fregnir frá Ottawa herma að lög-
reglan þar í borg hafi komist að
samsæri til þess að stela forsætis-
ráðherranum, R. B. Bennett.
Lögreglan tók um daginn þrjá
menn, sem grunaðir voru um inn-
brotsþjófnað. Einn þessara manna
sagði þá sögu, að í ráði hefði verið
að ná í Bennett og halda honum
gegn lausnargjaldi. Einhverra hluta
vegna varð þó ekki af þessu tilræði
og forsætisráðherrann komst óáreitt-
ur á skip og sigldi til Evrópu, þar
sem hann ætlar að sitja þing Al-
þjóðabandalagsins í Geneva.
Ræningjarnir eiga að hafa veitt
bústað Bennetts í Ottawa gætur í
fleiri daga, en ekki getað komið sér
saman um hvernig hann yrði bezt
handsamaður.
Eflaust liafa ræningjarnir ætlað
að fremja glæp þennan sér til fjár,
annars væri tilraun slík með öllu
óskiljanleg.
Afburða námsmaður
Joseph Ólafson frá Iæslie, Sask.,
sem síðastliðið sumar hlaut $5,000
námsskeið við háskóla Ameríku,
fyrir smíðisgrip þann, er dómnefnd
Fisher Body Craftsman’s Guild
veitti fyrstu verðlaun, var í sumar
heiðursgestur á þingi Craftsman’s
Guild, er haldið var í Chicago^
I fyrra, þegar Joseph hlaut þessi
verðlaun, þá hafði hann aðeins lok-
ið alþýðuskólanámi, og varð þvi að
Ijúka miðskólanámi, áður en náms-
styrkurinn gæti að gagni komiö.
Þetta setti hann sér að gera og hefir
hann nú á einum vetri lokið þriggja
ára námi og staðist inntökupróf í
háskóla.
Það er mjög sjaldgæft að nokkr-
um takist að ljúka miðskólanáminu
á einu ári, og ber þetta vott um af-
burða námshæfileika.
Þessi ungi íslendingur á glæsilega
framtíð fyrir höndum.
íslenzkum söngvum
útvarpað
Eins og vikið hefir verið að áður
hér í blaðinu, syngur Karlakór Is-
leridinga i Winnipeg í útvarpið á
þriðjudagskveldið þann 18. þ. m.,
frá kl. 8—8.30, með aðstoð Mrs.
B. H. Olson og Mr. Paul Bardals.
Er þetta gert að tilhlutan útvarps-
ráðsins canadiska (The Canadian
Radio Commission).
Karlakórinn syngur, ef tími leyf-
ir, eftirgreind lög: Fjallkonan;
Fósturlandsins freyja; Skammdeg-
isvísur; Gamanvísur ; Tárið ; Enginn
grætur íslending; Nú tjaldar fold-
in fríða; Grænlandsvísur; Töfrandi
tónar; Ólafur reið með björgum
fram; Þótt þú langförull legðir,
eftir S. K. Hall og Sofðu unga ást-
in mín, eftir Björgvin Guðmunds-
son. Sólsetursljóð séra Bjarna Þor-
steinsonar, syngja þau Mrs. Olson
<*g Mr. Paul Bardal. Skemtiskrá
þessi mun heyrast frá strönd til
strandar, og er þess að vænta, að
sem allra flestir Islendingar vestan
hafs, verði hennar aðnjótandi.
ISLENDINGUR DRUKKNAR
Jón Ásgeir Austford frá Hecla,
Man., drukknaði við Gull Harbor á
Winnipegvatni, á fimtudaginn í vik-
unni sem leið. Hann hafði farið
einn á bát til að vitja netja sinna, en
fallið útbyrðis og ekki getað bjarg-
að sér. Hinn látni var tvítugur að
áldri.
EANGAR GERA VERKEALL
Fangar í rikisfangelsinu í New
Westminster, B.C., hófu verkfall
á dögunum, og heimtuðu þeir kaup
fyrir vinnu sína, og er það sögð eina
ástæðan fyrir verkfallinu.