Lögberg - 13.09.1934, Blaðsíða 6

6 LÖGBEÍRGr, FIMTUDAGINN 13. SEPTEMBER, 1934
Heimkomni hermaðurinn
Sjálfs síns húsbóndi.
I. KAPÍTULI.
James Lewis MacFarlane.
Sá, sem nafn þetta bar, settist upp snögg-
lega og lagði stóra lófana á kné sér til Tað
styðja sig. Þennan síðasta hálftíma hafði
hann, á milli þess sem hann dottaði, heyrt
yfírmennina gera út um örlög þeirra manna,
er þeir áttu vfir að ráða, en ekki hafði hann
hlakkað til þe.ss að sitt nafn yrði tekið iyrir.
Þennan morgun hafði hann setið í fulla
klukkustund í sólskininu framan við stóra
spítalann, þar sem þjóð vor er að leitast við
að koma þeim til heilsunnar aftur, sem særð-
ust í istríðinu. Síðustu dagana hafði hin-
um unga manni skilist að heilsa sín væri að
fara halloka fyrir sjúkdóminum. Honum
hafði ekki tekist eins vel að sigrast á skot-
sárinu í bringunni, eins og á óvinunum í skot-
gröfunum. Svo hann hafði ábveðið að rovna
krafta sína, farið á fætur og gengið niður
eftir veginum til að fá vissu fvrir því hvað
langt fæturnir gætu borið !hann. Hann
gleymdi því að hægra er að ganga niður f jalls-
hlíð en að klifra upp aftur, og hann hafði
gengið þangað til að hnén fóru að gefa sig og
kraftarnir voru þrotnir. Þá hafði hann hvílt
sig og snúið til baka, en ferðin gekk orfið-
lega, kaldur svitinn bogaði af enni hans og
sviðinn í brjóstinu vinstra megin varð bronn-
andi og umbúðirnar yfir axlirnar kvöldu
hann án afláts. Californía sólin, brennheit,
ste\-pti geislum sínum yfir hann, þar til hann
gat varla dregið andann af mæði. Hvað eftir
annað varð bann að setjast niður til að hvíla
sig, annað hvort á steinum eða á moldarbörð-
um í fjallshlíðinni. Hinir s'kæru litir jarðar-
innar þreyttu augu hans, dökkgrænu oikurn-
ar, rauðu borjaklasarnir, hvítgulu blómin á
viltum eplarunnunum, dökkblátt flauels-skart
lvngsins. Hann þreyttist að horfa á þetta.
Hann tók aðeins eftir blómum “Indíána her-
mannsins” og það vegna þess að ]>au voru
eins og opin sár á jörðinni, rauð eins og blóð,
•—eins og blóðið á vígstöðvunum og spítölun-
nra,—rauð eii\£ og blóðið á umbúðunum, sem
teknar voru af brjósti hans á hverju kveldi.
Hann hafði séð svo mikið af blóði að alt
sem á það minti var honum ógeðfelt, og nú
Jét hann augun hvarfla frá blómunum í hlíð-
inni og upp í beiðblámann. En að horfa til
himins varð til þess að hann sá 'betur hinn
þrönga stíg upp fjallið, sem hann varð að
þræða. Þá komu í huga hans orð, sem faðir
lians hafði oft lesið úr prédikunarstólnum á
sunnudagsmorgna, með hinum sterka, skozka
hreim, sem að heill mannsaldur í þessu landi
hafði ekki mýkt: <(Eg hef augu mín til fjall-
anna, hvaðan kemur mér hjálp.”
Hann Ivfti augum sínum til fjallanna, en
ekki kom nein hjálp. Hann fór að hugsa hvort
það væri af því að hann væri að fara eftir
skipunum annará, eða af ]>ví að hann hefði
geymt guði. 1 æsku höfðu foreldrar hans kent
honum að^biðja og að trúa því að liann yrði
bænheyrður. Þegar hann fór í þjónustu lands
síns, hafði hann einhverra hluta vegna hætt að
biðja, en lagt sig allan fram í baráttunni. Það
voru níðingsverk, sem framin höfðu vorið á
þjóðbræðrum hans í bvrjun stríðsins, sem
settu ólgu í blóð allra skozkra manna, og
gerðu þá hálf vitskerta.
Þegar stríðið byrjaði hafði hann verið
allra manna mildastur; en, eins og svo marg-
ir aðrir, sem héldu að þeir væru að forða
hoiminum frá harðstjórn og einræði, þá slóst
hann í leikinn. Nokkuð hafði komið fyrir
eina herdeild Skota, sem að enginn með skozkt
blóð í æðum vildi 'eða gat glej-mt. Undir þess-
um áhrifum hafði hann farið, og drengurinn,
sem móðrr hans nefndi ávalt “Jamie sinn”
gleymdi öllum hennar kenningum og hennar
guði, og fór til þess að sjá hverjum hefndum
harm gæti komið fram á þeim mönnum, er
sært höfðu hjarta Skotlands dýpsta sárinu.
Til að hefna fór hann og hefndum kom
bann fram á mörgum óvini, en svo lenti ryðg-
að brot úr sprengikúlu í brjóst hans og eitr-
aði blóðið. Eftir margar vikur komsl hann
á fætur og nú bar hann með sér tvö sár, sem
ekki vildu gróa, annað í hjartanu, sem veröld-
in ekki sá og hitt í brjóstinu, sem læknar og
hjúkrunarkonur reyndu árangurslaust að
græða.
Þegar útséð var um það að hann gæti
haldið áfram í hernum, þá var liann sendur
heim. Þar bættist við eitt sárið enn. Þessi
þrjú ár, sem hann var í burtu hafði hin veik-
bvgða móðir hans kvalist af óvissunni um
líðan drengsins síns, og loks misti hún heils-
una og dó, og maður hennar, er ávalt hafði
þarfnast hennar aðstoðar í öllu, féll frá
skömmu síðar. Þær litlu eignir, er þau liöfðu
átt, höfðu verið seldar til þess að gera útför
þeirra, og nú átti hinn ungi maður hvorki
ættingja né eignir; jafnvel vinir hans höfðu
tvístrast, og því var ekki um annað að gera
en að þiggja hjálp stjórnarinnar, þar til hann
fengi heilsuna aftur.
1 viðurkenningarskyni fyrir fádæma
lireysti, sem medalíur og borðar báru vitni
um, hafði hann verið sendur til Californíu,
þar sem vonast var til að sólskinið, ávextirn-
ir, heilnæmt loftið og eilíf sumarblíðan myndu
fá því áorkað, siem læknavísindin gátu ekki að
gert. Hann hafði verið sendur á heilnæmasta
staðinn, fyrir menn með hans kvilla. Skemti-
staðinn Arrowlead Springs, á'háu fjalli, þöktu
allskonar gróðri—hafði stjórnþi tekið og gert
að stóru sjúkrahæli, og ástæðan fyrir því var
sú að einmitt á þessum stað hafði náttúran
l'eitt upp á yfirborð jarðar heitar laugar.
Vatnið var svo heitt að það brendi. Þarna
sauð það upp úr einhverjum geymi, þar sem
óslökkvandi eldar brunnu í iðrum jarðarinn-
ar og sendu brennisteinsgufu upp um hraun-
sprungurnar. Laugunum var veitt. í pípum
um spítalann svo að sjúklingamir gætu sem
bezt notið læknandi efna, er í vatninu voru.
Svitinn bogaði af honum á meðan hann
klifraði upp fjallið. James MacFarlane var
að hugsa, þótt hann yrði að grípa í hríslurn-
ar hvað eftir annað, til þess að styðja sig.
Hann var að hugsa í alvöru. Hann var að
hugsa um það, hvort annað árið mvndi færa
sér nokkurn bata, fyrst að hið fyrra hafði
ekkert gott gert. Hann braut heilann um það
hvort hann væri ekki enn veiklaðri og minni
maður en fyrir ári síðan. Hvað lengi ætlaði
stjórnin að halda honum þarna, þegar laug-
arnar færðu honum engan bata. Hann vissi
hvé óánægt fólk um alt landið var orðið, með
mennina, sem áttu að líta eftir saérðu her-
mönnunum. Hann vissi um tímaeyðsluna og
fjársvikin og kæruleysið í -sambandi við alt
þet.ta. Allir sjúklingarnir þarna voru orðnir
óstiltir. Hann var sjálfur óstiltur. Svona
liðu vikurnar og mánúðirnir áður en lækn-
arnir tækju nokkra fasta ákvörðun með hvern
og einn. Það var ekki unnið jafn ötullega að
því að lækna þessa menn, eins og að koma
þeim í stríðið um árið.
Þegar hann staðnæmdist til að hvíla sig,
þá starði hann upp í heiðblámann, og hugsan-
ir lians reikuðu hærra og hærra, næstum því
upp til hásætisins. Hann fann að nú hefði
hann viljað alt til vinna að geta farið heim
og kropið við kné móður sinnar, lagt höfuðið
í ícjöltu hennar og reynt, eins og í fyrri daga,
a biðja guð um þá hjálp, sem að mennirnir
ekki gátu veitt.
Loks komst hann til baka, þangað sem
pálmarnir og rósirnar og ávextirnir stóðu í
þéttum klösum. Hér var ræktun og fegurð.
Ilmurinn var óviðkunnanlega sætur, og í
kringum hvert tré voru rauðu blómin, rauð
eins og blóðið úr hermönnunum. Hann komst
upp að bygingunni og fleygði sér niður á
legubekk á svölunum, þar sem sjúklingunum
var ekki ætlað að vera.
Garðurinn allur og veggsvalirnar voru
ætlaðar ‘hermönnunum, en ekki bekkirnir
meðfrám .stóru aðaldyrunum. Þarna lagðist
hann samt og féll í mók.
Þegar hann fór að hvílast heyrði hann
raddir í herberginu á bak við. Fyrst hevrði
hann ekki orðaskil, en eftir því sem taugarnar
styrktust og þr-eytu-kvalirnar liðu frá, þá
varð hann þess vís að eitt nafnið eftir annað
var lesið upp og hvert nafn táknaði einn af
sjúklingunum, .sem þarna voru, og nú var
verið að ráðstafa. Eú hann hafði ekki gætt
þess að þeir voru að nálgast stafinn hans,
eftir því sem þeir lásu niður stafrófið. Svo
lengi hafði hann verið þarna og vanist her-
berginu sínu, hjúkrunarkonunum og öllum
reghimim og mönnunum, að spítaliim var orð-
inn heimili hans—'eina heimilið .sem hann átti.
Ekki þurfti að kvarta undan læknum og
hjúkrunum, en þrátt fyrir það hafði honum
ekkert batnað; frekar versnað. En nú heyrði
hann nafn sitt nefnt. Röddin var kuhlaleg,
hún hélt áfram að lesa upplýsingarnar, sem
nafninu fylgdu. Auðheyrilega stóð þetta alt
skrifað. Einhver tók fram í fyrir lesaranum.
‘ ‘ Hvað hefir MacFarlane yerið hér
lengi?”
Svarið kom strax: ‘ ‘ Heldur betur en ár. ”
Svo kom önnur spurning: “Hafa keld-
urnar gert honum gott? Er hann nokkuð
betri ? ’ ’
Og aftur kom svarið: “Heldur ‘ verri.
Sárið er vont og grær ekki, hvað sem gert er. ”
Svitinn hafði þornað á Jamie á meðan
hann lá þarna, en við næstu spurningu braust
hann út aftur.
“Er hann berklaveikur ?”
“Nei; ekki ennþá. En heilsa hans er
þannig að tæring getur búið um sig í lionum
hvenær sem vera vill. Betri jarðvegur er ekki
hugsanlegur. ’ ’
Jamie MacFarlane sat og greip höndun-
um um hnén. Hann sleikti þurrar varirnar
og beið eftir úrskurðinum.
“Sendið hann til Camp Kearney. ”
Dökkrauðu blómunum brá aftur fyrir
augu þess sem hlustaði, þar til alt varð rautt.
Ofsareiði greip hann og logaði í æðum hans.
Hann hafði lieyrt þá segja að hann væri ekki
með tæringu, en að góð skilyrði væru fyrir
því að hann gæti tekið hana. Nú átti að senda
hann á þann staðinn, þar sem hver einasti
maður 'hafði veikina, eða var þannig á sig
kominn að líkindi þóttu til þess að hann fengi
hana. Þetta ætluðu þeir að gera. Þetta var
ekki sanngjarnt; ekki réttlátt. Hafði hann
ekki gengið í herinn sjálfviljugur, með þeim
fyrstu? Bkki hafði hann verið skyldaður til
þess að fara. Hafði hann ekki barist eins vel
og honum var unt? Hafði hann kvartað?
Sýndu medalíurnar hugleysi? Hann skyldi
ganga rakleitt inn til þessara lækna og segja
þeim álit sitt á þessari ráðstöfun.
Hann reyndi að standa á fætur, en gat
það ekki og þá beyrði hann rödd þess, er nafn
lians hafði lesið, mótmæla : ‘ ‘ Mér finst varla
rétt að senda slíkan mann sem MacFarlane,
og með hans heilsu, til þess staðar, sem er ein-
ungis ætlaður tæringarveikum. ”
Hin röddin svaraði: “Ef að heilt ár hér
liefir ekki bætt honum neitt, eru þá líkindi til
að annað ár verði til annars en að halda hon-
um í plássi einhvers hraustari manns, er bata
gæti fengið með þeirri aðbúð, sem MaoFar-
lane hefir nú?”
Hið miskunnarlausa róttlæti, sem fram
kom í þessum orðum, greip MacFarlane ]>ann-
ig að hann fleygði sér niður á legubekkinn og
lá breyfinga.rlaus. Hvað lengi hann lá þannig
vissi hann ekki. Hann vissi bara að raddirnar
liinum megin veggjarins voru að ráðstafa
framtíð sjúklinganna: þá sem lasnastir voru
átti að senda burt, svo að þeir hraustari gætu
verið þar sem bataskilyrðin væru bezt. Þetta
var réttlátt. Það var vonlaust með hina hvort
sem var.
En MacFarlane var af skozkum ættum.
Honum rann hetjublóð í æðum og ást til f jall-
anna, frelsisins, stjarnanna, skóganna, sjáv-
arins og mannanna var honum meðfædd, og
hann setti sér að vera hér eftir einskis manns
þjónn, og ekki stjórnarinnar heldur. Hann
var einn og allslaus. Hann skvldi vera sjálfs
síns húsbóndi. Ef hann átti að deyja, því þá
að veslast upp í Camp Keamey. Hann tók
snögga ákvörðun, reis á fætur varlega, gekk
niður tröppurnar og út á veginn, snéri til
hægri, sem vissi í norður, og þannig byfjaði
hið mikla æfintýri.
2. KAPITULI
Mikla œfintýrið.
Einum getur fundist það mikið æfintýri
að drepa hvíta flóðhesta í Afríku, en öðrum
það, að vera sjálfs síns herra eina klukku-
stund. Eftir að hafa í mörg ár hlýtt skilvrðis-
laust boðum yfirmanna sinna, fanst Jamie
MacFarlane það sérlega hressandi, að rétta
nú úr sér og ráða fram úr því sjálfur, hvort
hann ætti að leita gæfunnar í norðri eða suðri.
Ekki vissi hann hvers vegna hann tók veginn
norður, en eflaust hefir það verið af því að
veginum hallaði þannig, og í bráðina kærði
liann sig ekki meira um fjallgöngur. Svo nú
fór hann norður, og niður í móti. Hann gekk
mjög hægt og liorfði á himininn og skóginn
og fanst að ilmur appelsínutrjánna og
sítrónutrjánna væri ekki eins sætur, og hon-
um fanst loftið vera svalara. Hann fór að
hugsa um það, hvort hann myndi nokkurn-
tíma komast niður að sjónum, hvort að sjáv-
arloftið myndi ekki hressa sig. Hann náði í
visnaða viðargrein og notaði hana fyrir
göngustaf. Eftir stundarkorn kom hann að
krossgötum og þar staðnæmdist, hann til þess
að ákveða í hverja áttina af þremur hann ætti
að halda. Þetta var áreiðanlega mikilfenglegt
æfintýri.
Á meðan hann stóð þarna, kom bíll að
austan, og þegar ökumaðurinn sá einkennis-
búninginn, þá staðnæmdist hann—eins og all-
ir bílstjórar gerðu í þá daga, þótt Jamie vissi
ekki að það væri siður—og spurði hvort hann
vildi verða samferða. Bíllinn sneri norður, og
.Tamie sagðist gjarnan vilja þiggja boðið.
Þessvegna var það að Jamie var kominn
hundrað mílur í burtu þegar hjúkrunarkon-
urnar söknuðu Ihans og fóru að leita.
Jamie féll vel þessi braut, .sem lá í norð-
ur,—svo vel, að þegar ökumaðurinn sagðist
ætla í vestur við næstu krossgötuna, og þyrfti
að koma við í stórborg einni, þá ákveð Jamie
að verða eftir. Hann grunaði að stjórnin
myndi gera leit að sér, og þá væri betra að
halda sig í sveit, fremur en í stórborgum. Og
nú klifraði hann út úr bílnum og hélt áfram
lengra norður.
Nú hvíldi hann sig og tók eftir því að
nóttin var í aðsigi, og að hanri var orðinn
hungraður. Hann hafði ekki einn eyri í vas-
anum og að liggja á jörðinni um nóttina gat
vel orðið honum að bana, eins veill og hann
var. Þá skildist honum að dauðinn yrði að
öllum líkindum endirinn á þessu æfintýri, og
að með því að segja skilið við hælið og allan
stjórnarstyrk myndi hann eflaust yfirbugast
bráðlega og hrökkva upp af eirihversstaðar í
óbygðunum. En þá kom sú liugsun hvort að
öll vandræðin væru þá búin, eða hvort þau
byrjuðu þá fyrst fyrir alvöru, því að Skotar
margir liræðast eld og brennistein í öðru lífi.
Jamie MacFarlane, sem verið liafði í stríð-
inu, vissi miklu meira um helvíti en nokkur
skozkur prestur, sem því hafði lýst úr ræðu-
stól, og þar sem hann hafði gengið með opið
sár á brjóstinu í tvö ár, þá vissi hann hvernig
það var að brenna, og það var ekki ánægju-
leg tilhugsun.
Svo hann hélt áfram göngunni þar til
skuggarnir lengdust og lúinn bár hann ofur-
liði; þá settist liann niður hjá stórum steini
við veginn, krosslagði fæturnar og beið þess
sem verða vildi. Og einmitt ]>að kom fyrir,
sem hann hefði mátt búast við, ef að þekking
hans á staðhættum liefði verið meiri. Annar
bíll kom eftir veginum, og eigandinn, sem tók
eftir einkennisbúningnum og veiklulegu útliti
ferðamannsins, stöðvaði bílinn ogbauð Jamie
að verða samferða.
‘ ‘ Ágætt, ’ ’ hugsaði Jamie. “ Það ætlar að
rætast furðanlega úr þessu.”
Hann leit á bílinn, ,sem var troðfallur af
allslags ferðadóti. Hann sá stranga af riim-
fötum, tjald og eldlnisgögn, og svo fann liann
matarlykt. Maðurinn var góðlegur á svipinn
og stúlkan, sem hjá honum sat var ung og
falleg. Konan, sem Jamie átti að sitja hjá í
aftara sætinu, var einnig vingjarnleg og leit
hlýlega til Jamie. Hún var búlduleit en
þokkaleg í sjón og augnaráðið var svo hrein-
íegt að Jamie skammaðist sín þegar hann fór
að segja þeim sögu sína. Hann lét í veðri
vaka að sér hefði verið gefið leyfi til að fara
af spítalanum, en gat þess ekki að hann væri
eiginlega strokumaður. Hann sagðist vera
að leita atvinnu og yrði því feginn að geta
ferðast með þeim þar til hann kæmist þangað
sem von væri um atvinnu fyrir uppgjafa her-
menn, heilsulausa.
Keyrslumaðurinn sagðist heita William
Brunson frá lowa. Hann hefði verið að ferð-
ast um Californíu með konu sinni og dóttur
um veturinn, en nú væru þau á norðurleið.
Jamie glevmdi að segja til nafns síns,
þar sem liann óttaðist að það gæti komið upp
um sig, ef að frásögn um hvarf sitt kæmist í
blöðin, en gjarnan vildi hann fylgjast með
])essu fólki, eins lengi og leiðir þeirra, lægju
saman. Honum þótti vænt um að geta keyrt,
en vænna þótti honum um það þegar bíllinn
staðnæmdist og ferðafólkið áði við dalsmynni
nokkurt nálægt veginum. Hann vonaði að
enginn tæki eftir ]>ví hvað hann var máttfar-
inn og hvað hann mæddist af því að lijálpa til.
En hann var þakklátur, því nú var hann frjáls.
Hann hafði lvft augum sínum til fjallanna og
nú fanst honum ekki ólíklegt að guð hefði
bænheyrt sig og sent þetta fólk sér til h jálpar.
Að minsta kosti fengi hann að sofa þarna um
nóttina og halda svo áfram ferð sinni að
morgninum. Hann reyndi því að sýnast
sterkur og hraustur, og fór að safna ]>urrum
.sprekum í elclinn og að leita að hentugum
stað fyrir rúmfötin, þar sem bezt væri skjól-
ið. Honum fanst hann ekki eiga þetta skilið.
Áður hafði honum fundist líklegast að
hann vrði að skríða inn í einhvern runnann
til þess að deyja þar eins og rakki. Nú leit
alt betur út. Nú átti hann að fá heitan mat
að borða og sæng hans átti að vera næst eld-
inum.
Anna Brunson var léttlynd manneskja.
Hún var allra vinur. Hún kallaði Jamie alt
af “dátann” sinn, og Jiegar að hún sá hvað
fölur og óstyrkur hann var, þá setti hún hann
lil verks við að flysja kartöflur, en lét mann
sinn og dóttur vinna erfiðisstörfin.
Jamie hafði fundist, þegar hann lagði
upp í þetta æfintýri, að erfitt myncli verða
fyrir allslausan vesaling að komast iang’t.
Nú sat hann þarna við eldinn og flysjaði kart-
öflur og leið mæta vel. Þetta ætlaði að enda
betur en á horfðist. Kannske hann fengi nú
eitthvað að gera. Til ]>es.s að enginn ókunn-
ugur sæi sig', hafði hann sest þeim meg'in við
bílinn, sem vissi frá veginum, en þegar mál-
tíðin var afstaðin, sá hann ljósg'Iampa fram-
undan, svo að hann reis á fætur og sagðist
ætla að taka sér stuttan göngutúr.
Jamie fór nú frá hópnum og’ gekk í hægð-
um sínum niður eftir dalnum eða gilinu, sem
var þakið stórum eikartrjám og berjarunn-
um. Hann var að leita að hentugum stað,
þar sem hann gæti hvílt 'sig, og haft um leið
gætur á ]>essu annarhvga ljósi. Hann fór að
hugsa um framtíðarráðstafanir. Fyrst af öllu
]>yrfti hann að losna við einkennisbúninginn.
Ef að eftirlitsmenn spítalans vildu gera veru-
lega leit og senda út tilkynningu um hvarf
hans, þá myndi elnkennisbúningurinn áreið-
anlega vekja eftirtekt manna á honum. Fram
úr ]>esu varð að ráða.