Lögberg - 15.11.1934, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 15. NÓVEMBER, 1934.
iógtjerg
Orflí út hvern fimtudag af
THK COLCMBIA PREBB LIMITMD
695 Sargent Avenue
Wlnnipeg, Manitoba.
Utanáakrift ritstjórans:
BDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO **.00 um árið—Borgist fvrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHOSE 86 327
Kosningar til bœjarráðs
Á föstudaginn þann 23. yfirstandandi
mánaðar, fara fram hinar árlegu kosningar
til bæjarráðsins í Winnipeg; liggur það í aug-
um uppi að mikið velti á hvernig til tekst með
valið, eins og hag bæjarfélagsins er háttað,
með atvinnudeyfðina og atvinnuleysi það
hið tilfinnanlega, er sorfið hefir að almenn-
ingi undanfarin ár og sverfur að honum enn.
Gjaldendur bæjarins, er flestir hafa meira en
nóg á sinni könnu, geta ekki undir nokkrum
kringumstæðum unað því, að ráðhúsi borg-
arinnar verði snúið upp í elliheimili, eða líkn-
arstofnun fyrir uppgjafadáta, er leita kosn-
inga launanna vegna einna.
Við það skal kannast, að ýmsir ágætir
menn eigi sæti í bæjarstjórn um þessar mund-
ir, er farið hafi drengilega með umboð það,
er þeim var trúað fyrir; á hinn bóginn verður
ekki um það deilt, að sumir hafi þangað lítið
erindi átt annað en það, að veita viðtöku
hinni mánaðarlegu þóknun.
Maður sá, er haft hefir hér lengur borgar-
stjórastarf með höndum, en nokkur annar,
Col. Ralph H. Webb, leitar ekki kosningar að
þessu sinni; honum hefir verið fundið eitt. og
annað til foráttu; meðal annars það, að hann
væri lítið annað. en “ óforbetraður ” ferða-
langur, er gæfi sig mest að gestaveiðum fyrir
kaupsýslumenn bæjarins; tæpast verður Mr.
Webb það til ámælis lagt, þó hann veitti hing-
að, straumi ferðamanna; viðgengst slíkt í
hverju siðuðu bæjar- og þjóðfélagi, og er jafn-
aðarlegast talið til menningarauka og hags-
bóta. Mun vafasamt hvort mörgum hefði tek-
ist mikið betur til um forustu í málum borgar-
búa, en Mr. Webb, er tekið er fult tillit til
þeirra margvíslegu örðugleika, er afli var
við að etja.
Að þessu sinni keppa um borgarstjóra
stöðuna aðeins tveir menn; þeir J. A. Mc-
Kerchar, er um langt skeið hefir átt sæti í
bæjarstjórn, sem fulltrúi 2. kjördeildar, og
jafnframt skipað forsæti í fjármálanefnd, og
John Queen, foringi hins óháða verkamanna-
flokks í fylkisþinginu.
Mr. McKerchar á að baki sér langa og
giftudrjúga sögu í meðferð bæjarmála; munu
nú um það vera liðin þrjátíu ár frá því er
hann fyrst tók að gefa sig að bæjarmálum;
ýmist sem skólaráðsmaður eða fulltrúi í bæj-
arstjórn; hann er maður gætinn og skyldu-
rækinn; og þó hann sé ef til vill enginn á-
hlaupamaður, þá vinst honum þó að jafnaði
vel á; verða íbúar þessa bæjarfélags vel
sæmdir af honum sem borgarstjóra. Því sótti
ekki annars bæjarfulltrúi Paul Bardal um
borgarstjóraembættið T Að því hlýtur þó að
reka, fyr eða síðar, að Winnipeg eignist ís-
lenzkan borgarstjóra!
Yinsæll íslendingur og glöggur vel,
Victor B. Anderson, leitar endurkosningar
til bæjarráðs sem fulltrúi fyrir 2. kjördeild;
hefir hann rækt stöðu sína í bæjarstjórn með
prýði án tillits til flokkslegra eða pólitískra
banda. Victor verðskuldar endurkosningu.
En til þess að tryggja honum hana verða Is-
lendingar í kjördeild hans að greiða honum
forgangsatkvæði á föstudaginn þann 23.—
Kosningar leitar til bæjarstjórnar í 2.
kjördeild nýliði á sviði bæjarmálanna, Mr.
T. R. Hardern, kaupmaður, nýtur borgari og
framtakssamur. Maður í hans stöðu leitar
ekki kosningar launanna vegna, og má hið
sama segja um stéttarbróður hans, Reginald
Hughes, gr býður sig fram í 1. kjördeild;
Þessir menn, hvor um sig, veita forustu sæmi-
lega arðvænlegum fyrirtækjum; hæjarráðs-
mannslaunin myndu því tæpast hrökkva til
aukins mannahalds, er fjarveru þeirra frá
viðskiftastofnunum sínum yrði óhjákvæmi-
lega samfara, ef þeir yrði kosnir. Þá menn
eina, er sakir eldlegs áhuga á málefnum bæj-
arfélagsins bjóða þjónustu sína fram, ber að
styðja til kosninga og aðra ekki.
Cordell Hull og hátollarnir
Utanríkisráðgjafi Bandaríkjanna, Mr.
Cordell Hull, lét nýverið í ljós iðrun sína og
stjórnar þeirrar, er hann telst til, fyrir að
hafa áður léð hátollafarganinu lið, með svo-
feldum orðum:
“Þjóð vor, er skapaði það óheilla for-
dæmi að beita hátollum, og knýja með
því aðrar þjóðir til hins sama, iðrast nú
þeirrar yfirsjónar, og er fús á að leita sam-
vinnu þjóða útávið til þess að bæta úr því
tjóni, er þegar hefir af hlotist.
“Þjóð vor er nú staðráðin í að rífa slíka
tollmúra niður, með því að tíminn hefir leitt
í ljós, að þeir stæði í vegi fyrir heilbrigðu
viðskiftalífi; ekki aðeins heima fyrir hjá oss
sjálfum, heldur og með þeim þjóðum, er vér
þurfum að eiga viðskifti við á hvaða sviði
sem er.”
Atkvæðagreiðslan í
Saar-dalnum
Sjaldan hefir litið ófriðlegar út í Evrópu
en einmitt nú; ekki virðist þurfa nema lítið
atriði til þess að alt fari þar í bál og brand.
Eítt er það samt, sem líklegast þykir
fremur en nokkuð annað til þess að leiða til
ófriðar; það er deila um hinn svokallaða
Saar-dal.
Þessi dalur, eða ‘‘gullskálin” eins og
hann hefir oft verið nefndur, var partur af
Þýskalandi fyrir heimsstríðið mikla. Á frið-
arþinginu svonefnda, 1919, var þessi verð-
mikla landspilda tekin af Þjóðverjum og af-
lient Fi;ökkum; þó var þetta gert með viss-
um skilyrðum.
Til þess að skýra það fyrir íslenzkum
lesendum hvernig stendur á stríðshræsl-
unni í sambandi við Saar-dalinn skulu hér
talin aðalatriðin, sem deilum geta valdið og
málinu stuttlega lýst.
Saar-dalurinn er eitt hið allra verðmæt-
asta kolanámuland í heimi—'þess vegna er
það kallað “gullskálin”; en það er laginu
fremur líkt skJál en dal.
Þegar þessi landspilda var tekin af Þjóð-
verjum, átti það að vera til þess að bæta eða
borga fyrir kolanámur, sem þeir höfðu eyði-
lagt í norðurhluta Frakklands. En skilmál-
arnir voru í fáum orðum þessir:
Þjóðverjar afsala sér í hendur Frakk-
lands til fullrar eignar og algerðra yfirráða
kolanámunum í Saar-dalnum, og mega Frakk-
ar nota þetta námuland og fara með það
hvernig sem þeim þóknast. Þeir taka við því
skuldlausu og veðlausu að öllu leyti. Öll kol,
s(>m eru í dalnum eru eign Frakklands frá
því.friðarsamningamir voru gerðir og um
aldur og æfi.
Auk þess fá Frakkar öll áhöld, öll flutn-
ingatæki og alt, sem námurekstrinum til'heyr-
ir. Frakkar hafa enn fremur rétt til þess að
stofna skóla og halda þeim við í Saar-dalnum
—bæði barnaskóla, alþýðuskóla og verkfræð-
ingaskóla fyrir verkafólk sitt og börn þeirra
og láta auk annars kenna þar franska tungu.
En stjórnin í þessu landi—Saar-dalnum
—er í hendi Alþjóðasambandsins. Var af
þess liálfu skipuð nefnd, er þar skyldi stjórna
þangað til árið 1935. 1 þessari stjórnarnefnd
var um tíma maður héðan frá Winnipeg, R.
D. Vaugh, fyrverandi borgarstjóri.
Eftir 15 ár—eða 27. janúar 1935, á að
greiða atkvæði um það hveraig landinu eða
héraðinu skuli stjórnað upp frá þeim tíma.
Fólkið í dalnum greiðir atkvæðin og hefir
það um þrent að velja:
1. Að sams konar stjórn haldi þar á-
fram, sem nú á sér stað.
2. Að þjóðverjar taki þar við stjórn
aftur.
3'. Að Frakkar taki við stjórninni.
Hvernig sem atkvæðagreiðslan fer um
stjórnarfyrirkomulagið, heldur Frakkland
áfram fullum eignarrétti á kolanámunum.
Nú er það sameiginlegt álit allra, sem til
þekkja að 60% til 75% ailra íbúanna muni
greiða atkvæði með því að Þjóðverjar taki
við stjórninni, en þó svo verði getur Þjóð-
bandalagið að nokkru ráðið hvernig stjórnin
verður. Setjum sem svo að 75% a.f öllum
íbúunum greiði atkvæði með þýzkri stjórn,
þá getur Þjóðbandalagið, ef það vill, aðskilið
þá parta landsins, sem ekki greiddu atkvæði
þannig og stofnað þar annars konar og sér-
staka stjórn. Það getur haldið þar áfram
nefndarstjórn eða hleypt þar að franskri
stjóm.
Eitt ákvæðið í samningunum 1919 er það
að Þjóðverjar megi kaupa námurnar aftur
yaf Frökkum; eiga þeir að borga þær í gulli,
en verðið er ákveðið af þriggja manna nefnd:
einum Þjóðverja, einum Frakka og einum,
sem Þjóðbandalagið tilnefnir, sem hvorki sé
Þjóðverji né Frakki.
Geti Þjóðverjar ekki greitt gjaldið sem
jiessi nefnd ákveður, eftir eitt ár frá atkvæða-
greiðslunni, þá á skaðabótanefndin (sem er
ekki til lengur!) að selja kolanámurnar og
aflienda Frökkum verðið.
Talið er að verð það, sem Frakkar heimta
fyrir námurnar sé svo geysihátt að Þjóðverj-
um sé alls kostar ómögulegt að borga. En ef
Þjóðverjar fá stjórn í landinu (Saar-dalnum (
en Frakkar halda þar námunum, þá má búast
við alls konar illindum.
Þessar fáu línur lýsa í stuttum dráttum
hvernig á því stendur að margir óttast nýjan
ófrið í sambandi við Saar-dalinn.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Fréttabréf
frá Vogar i. nóv., 1934.
“Fátt er þér í fréttum að segja.”
Svo byrjuðu oft sendibréf í ung-
dæmi mínu. Það getur átt vel við
hér í strjálbýlinu, á útjaðri fylkis-
ins. Hér situr hver að sínu og verð-
ur að bjargast sem mest af eigin
efnum. Verða því engar þrætur eða
flokkadrættir manna á meðal, eins
og oft vill veröa í þéttbýli.
En það þykir jafnan mestum tíð-
indum sæta, þegar menn lenda í
erjum og illdeilum.
Að sönnu þrengir kreppan nú
fast að bændum hér, hvað sem
Heimskringla segir þar um. En það
bætir ekki um að víla og væla, og
heldur ekki að fegra ástandið með
lofræðum. Flestir bændur munu
því taka því sem að höndum ber
með jafnaðargeði, og færa við þol-
iS í þeirri von að það harðasta sé
nú hjá liðið.
Tíðarfarið má kallast gott sið-
astliðið sumar, en ekki að sama
skapi hagstætt. Of miklir þurkar
hindruðu mjög grasvöxt i vor, og
engi skemdist mjög af ofþurki fyrri
hluta úgústmánaðar. Síðari hlut-
ann rigndi nokkuð, en ekki nærri
nóg. Þó náði engi sér nokkuð, og
hagar bötnuðu þá aS miklum mun,
og enda fram um miSjan september.
Seint í þeirn mánuði gerði snjóbyl
eina nótt, en ekki varð tjón að hon-
um, en nokkur verkatöf, því nokkr-
ir bændur áttu þá óhirt hey,
Hausttíðin hefir mátt kallast í
bezta lagi alt til þessa dags.
Heybyrgðir flestra bænda hér
munu vera af skornum skamti, ef
vetur verður harður. Þó munu
flestir hafa lógað svo gripum að
þeir eru nokkuð byrgir. En við-
kvæmt hefir bændum þótt að þurfa
að selja unga gripi á iJ4 til 2^/2 cent
pundið, sem nú mun hafa verið það
verð, sem flestir hafa fengið í'
seinni tíð, og fátt á hærra verðinu.
Þetta er nú í fyrsta sinni sem krepp-
an hefir unnið bændum hér verulegt
tjón. Hún hefir áður gjört kyr-
stöðu á framkvæmdum, og tekið
arðinn af búum manna að meira og
minna leyti undafarin ár; en flestir
munu hafa haldið bústofni sínum
óskertum fram að þessu ári. Það
Htur því illa út nú fyrir bændum,
ef engar umbætur fást á næsta ári.
Um framkvæmdir er því lítið hér
i ár. Engir peningar fást hjá stjórn-
inni til vegagjörða. Sveitarstj. á í
vök að verjast, þvi skattar borgast
illa, vegna peningaleysis. Þó hefir
sveitarstjórnin nú gefið bændum
kost á að vinna af sér hálfan þessa
árs skatt við .vegabætur, í þeirri von
að þeir legðu kapp á að borga hinn
helminginn í peningum.
Engir hafa dáið hér i bygðinni í
sumar, sem ekki hefir verið getið í
blöðunum, nema George Seal, ensk.
ur bóndi að Vogar. Hann tók land
hér fyrir rúmum 20 árum, en fór
heim til Englands með fjölskyldu
sína eftir nokkur ár, og dvaldi þar
lengi. Kom hingað aftur fyrir fá-
um árum. Börn hans munu halda
áfram búinu. Að öðru leyti hefir
heilsufar manna verið í góðu lagi
hér i sumar. Engar slysfarir eða
umgangsveiki, sem teljandi er.
Fátt kemur hingað í bygðina af
góðum gestum, sem hafa lífgandi á-
hrif á sveitarlífið. Væri þess þó
þörf á þéssum “síðustu og verstu
tímum.” Það er helst þegar kosn-
ingar eru í vændum, að við fáum
heimsóknir af þem sem kallaðir eru
leiðtogar fólksins. Þeir koma oft
hreyfingu á hugarfar manna, en ekki
skilja þeir mikig eftir til frambúS-
ar. í sumar höfum við þó fengið
heimsóknir af báðum forsetum
krkjufélaganna íslenzku, séra Guð-
mundur Árnason hefir oft komið
hingað áður og flutt guðsþjónustur.
Er hann flestum bygðarmönnum
velkominn gestur, enda þótt hér sé
enginn únítari, svo eg viti; en flest-
ir eru hér svo frjálslyndir að þeir
hlýða með ánægju á hvern þann
prest, sem flytur kenningar Krists,
hvaða trúarflokki, sem hann heyrir
til. En fastur söfnuður er hér eng-
inn nú sem stendur. Síðast var for-
seti lúterska kirkjufélagsins, Krist-
inn K. Ólafson hér á ferðinni. Hann
hefir dvalið hér í bygðinni í þrjár
vikur, og komið á flest heimili.
Guðsþjónustur hefir hann flutt víða
og oft margar sama daginn. Auk
þess hefir hann haldð fyrirlestra
víðsvegar í samkomuhúsum bygð-
arinnar. Þessi starfsemi hefir ef-
laust aflað honum vinsælda, því
allstaðar hefir hann komið fram
sem frjálslyndur maður og ljúf-
menni. Fyrirlestrar hans hafa vak-
ið mikla eftirtekt. Hann tekur að
vísu nokkuð ómjúkum höndum á
deilum okkar og samtakaleysi, en
sízt ver en við eigum skilið. Gjörir
hann þar öllum stéttum mannfélags-
ins jafnt undir höfði, og engu síður
sinni stétt en öðrum. Ræður hans
voru frjálslyndar og lausar við á-
deilur og ofstæki, sem mörgum hin-
um yngri prestum hættir við. Þó
mun hann engu sízt hafa unnið hlý-
hug manna með heimsóknum sín-
um á heimilin.
Slíka gesti ber hér ekki oft að
garði. Það er svo fátítt að menta-
menn heimsækja okkur hér i fá-
sinninu, sem leitast við að skilja
okkur, og hafa lífgandi áhrif. En
slíkir menn eru þeir prestarnir
Guðmundur Árnason og Kristinn
K. Ólafson.
Guðm. Jónsson,
frá Húsey.
Sambúð mín við hesta
Um áramótin síðustu sæmdi
Dýraverndunarfélagið danska tvo
aldraða ökumenn i Kaupmannahöfn,
þá Poul Andreasen og Johan Ander-
son, 50 krónum og heiðursskjali fé-
lagsins í viðurkenningarskyni fyrir
einkar góða meðferð á hestum sín-
um i fjóra áratugi. — Þegar þetta
fréttist fór einn af blaðamönnum
“Poletiken” að hitta Johan Ander-
son, og bað hann að segja frá hest-
um sínum, og sambúðinni við þá.
En Johan Anderson var lengstum
ekill hjá ýmsu tignarfólki. Það
sem hér fer á eftir, er lausleg þýð-
ing á því, sem birtist í Potetiken af
frásögn þessa danska hestamanns.
“Eg vil þá geta þess í upphafi,”
tók öldungurinn til máls, “að eg
elska hesta. Eg hefi verið ekill
mestan hluta æfinnar, og mér hefði
ekki verið unt að lifa farsælla lífi
en eg hefi átt að fagna í sambúð-
inni við hestana mína. Eg get með
vissu sagt, að hesturinn stendur á
mjög háu þroskastigi, og í raun og
veru stendur hann okkur mönnun-
um í ást og trygð, jafnnær og hund-
urinn.”
“En hundurinn skilur okkur bet-
ur?” greip blaðamaðurinn fram í.
“Hvaða þvættingur! Hesturinn
er jafn vitur og maðurinn—og auk
þess betri. Hafi maður unnið vin-
áttu hests, á maður hana á meðan
hann lifir. Eg hefi tárfelt af því
að skilja við suma hesta, þeir létu
mig einnig skilja, að þeir vissu, að
eg væri að yfirgefa þá, og svipur
þeirra bar vott um sorg og trega.”
“Hvað hafið þér lært um hesta á
yðar löngu æfi?”
“Það skal eg segja yður: Maður
á ætíð að vera góður við þá. Það
er höfuðatriðið, ætli maður að hæna
þá að sér.”
“Má maður ekki slá í hesta?”
“Því miður verður ekk hjá því
komist. Hætti hestur skyndilega
að hlýða, verður að gefa honum
högg með keyrinu. En eftir á verð-
ur maður að vera góður við hann.
Hesturinn veit það mæta vel, þegar
hann hefir hlaupið eitthvað á sig,
og tekur þessari ráðningu án þess
að æmta, en verður svo eftir það
tvöfalt glaðari við ekilinn, ef hann
gælir við hann. En hirti maður hest
ófvrirsynju, í einhverri vitleysu,
bráðlyndi, eða af ruddaskap einum,
þá er hesturinn seingleyminn á
slíkt.”
“Hvernig er því varið?”
“Hesturinn á einnig réttlætistil-
finningu. Ef hann hefir verið barinn
ófyrirsynju, man hann það lengi,
—engu síður en maðurinn. Eg hefi
komist i rjá við ekki svo fáa ein-
þyklca og óþæga hesta, en með ofur-
litlu blaki af keyrinu, og svo enn
meiri góðvild, hefir mér tekist að
temja þá. Þegar eg var hjá Neu-
bert, voru þar tveir hestar, sem sagt
var að handsamaðir hefðu verið úr
viltu stóði á ungversku sléttunni.
Það voru gullfallegir hestar, og þeii
urðu ofur gæfir hjá mér. Annar •
þeirra reyndi þó, en aðeins einu
sinni, að kremja mig til bana upp
við básstoðina, en svo talaði eg hlý-
lega við hann, og endirinn varð sá,
að við urðum beztu vinir.”
“Getur maður talað við hesta?”
“Hvort maður getur! Þeir skilja
að mestu leyti alt, sem við þá er
sagt. Þeim er að vísu varnað þess,
að svara á sama hátt, en þeir geta
sýnt hvað þeir álíta og hugsa. Þeg-
ar eg var að kemba hestunum mín-
um, og spurði þá, hvort eg hefði
kembt þeim nóg, þá gátu þeir svar-
að á þann hátt, að mér var ljóst, að
nú mundi nóg komið af allri þessari
kembingu. Og er eg var að rabba
við einn klárinn og sagði, að nú
ættum við ökuferð i vændum, þá
réð hann sér ekki af kæti og dans-
aði i básnum. En vitanlega er þetta
samtal á milli tveggja, sem skilja
hvor annan.”
“Eiga hestar sorgir?”
“Það ber oft við. Þunglyndi er
algengt á meðal hesta, en stafar
venjulega af því, að þeir eru haldn-
ir einhverjum krankleik. Þá litu
hestar minir ekki við gjöfinni,
drúptu höfði og komu til mín, og
heimtuðu að eg færi að gæla við
sig. Og ef eg talaði svo hlýlega
við þá og hugstyrkti, eftir því sem
eg var fær um, kom það stundum
fyrir, að þeir gáfu til kynna þakk-
læti sitt með vinalegu hneggi. En
eg hefi einnig rekist á þá hesta, sem
voru þunglyndir af öðrum ástæð-
um, t. d. veðhlaupahesta, sem knap-
arnir höfðu misþyrmt á þann hátt,
að lemja þá i höfuðið á sprettinum.”
“Eiga hestar við veikind að stríða,
eins og mennirnir?”
“Já, og meira að segja við sömu
kvillana, á stundum. Það er mjög
algengt, að hestar fái tannverk;
tannholdið bólgnar, og hesturinn
ranghvolfir augunum af kvölum.
Eg hefi séð hesta mæna til mín því-
líkum þjáningaraugum, og eg hefi
fundið þá segja: Hvers vegna kem.
ur þú ekki og liðsinnir mér . . . ?
Það er svo sárt! . . . . Og þá lét eg
í skyndi sækja dýralækninn, og hann
dró tönnina út.
“Hvað vita hestarnir um dauð-
ann?”
“Jafnmikið og við mennirnir.
Þegar gamlir hestar fá leyfi til að
standa við stallinn sinn og éta, unz
þeir deyja úr elli—og það er indælt,
þegar slíkt gerist,—þá færist smám
saman ró og værð yfir þessi stór-
LŒKKUÐ
EIMSKIPA
FARGJÖLD
Farþegargjöld fram og tif baka með "Mont” Eimskipum frá
canadiskum höfnum. ■
Third Tourist
GLASGOW .$110.00 $139.00J
Fargjöld með "Duchess” og “Empress” skipum vitund hærri.
Sérstakir skemtiferða farmiðar fram og til baka til sölú til 30.
apríl, 1935. Fullgild innan 15 daga frá lendingu.
Leítið upplýsinga hjá umboðsmönnum eða skrifið
GANADIAN PACIFIC STEAMSHIPS
106 C.P.R. Bldg., C.P.R. Bldg. King & Younge Sts.,
Edmonton, Alta. Saskatoon, Sask. Toronto, Ont.
W. C. CASEY, Steamship Gen’l. Passeng’r. Agent.
372 MAIN STREET, WINNIPEG, MAN.
CANADIAN
PACIFIC