Lögberg - 11.04.1935, Blaðsíða 2

9
LÖGBERG, FIMTUDAGINlsT 11. APRIL, 1935
Gildi sannleikans fyrir
þjóðfélagið
Eftir Gunnar Árnason
frá Skútustöí5um
Framh.
Og viÖvikjandi dýrunum er reglan
kanske hæpnust. Því hver sem
treystir manninum mest í blindni
eÖa er fyllilegast á valdi hans, á
efalaust mestar og beztar kröfurnar
á hendur honurn.
Og lýgin hefir veriÖ réttlætt þeg-
ar hún er sögð í kurteisisskyni eða
sem gamanyrði. “Þjóðverjinn lýg-
ur undir eins og hann gætir kurteis-
isskyldunnar,” er haft eftir Goethe,
og hefir því verið bætt við af öðr-
GEFINS
Blóma og matjurta frœ
ÚTVEGIÐ EINN NÝJAN KAUPANDA AÐ BLAÐ-
INU, EÐA BOBGIÐ YÐAR EIGIÐ ÁSKRIFYAR-
GJALD FYRIRFRAM.
Frœið er nákvœmlega rannsakað og ábyrgst að öllu leyti.
TAKIÐ ÞESSU KOSTABOÐI!
Hver gamall kaupandi, sem borgar blaðið fyrirfram, $3.00 áskrift-
argjald til 1. janúar, 1936, fær að velja 2 söfnin af þremur númerum,
1., 2. og 3 (I hverju safni eru ótal tegundir af fræi eins og auglýsingin
ber með sér).
Hver, sem sendir tvö endurnýjuð áskriftargjöld, $6.00 borgaða
fyrirfram, getur valið tvö söfnin af þremur, nr. 1., 2, og 3, og fær nr. 4
þar að auki.
Hver, sem útvegar einn nýjan kaupanda og sendir áskriftargjald
hans, $3.00, fær að velja tvö söfnin úr nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4 þar
að auki. Hinn nýi kaupandi fær einnig að velja tvö söfnin nr. 1., 2. og
3., og fær nr. 4. þar að auki.
Allir pakkar sendir móttakanda að kostnaðarlausu.
No. 1 COLLECTION—Vegetables, 15 Packets
BEETS, Detroit Dark Red. The best all round Beet. Sufficient
seed for 20 feet of row.
CABBAGE, Enkhuizen. Good all round variety. Packet will grow
1,000 lbs. of cabbage.
CARROTS, Half Ix>ng Chantenay. The best all round Carrot.
Enough seed for 40 to 50 feet of row.
CTJCUMBER. Early Fortune. Pickles, sweet or sour, add zest to
any meal. This packet will sow 10 to 12 hills.
DETTCCE, Grand Rapids. Loose Leaf variety. Cool, crisp, green
lettuce. This packet will sow 20 to 25 feet of row.
LETTUCE, Hanson, Head. Ready after the Leaf Lettuce.
ONION, Yellow Glohe Danvers. A splendid winter keeper.
ONTON', White Portugal. A popular white onion for cooking or
pickies. Packet will sow 15 to 20 feet of driil.
PARSN'IP, Half Long Guemsey. Sufficient to sow 40 to 50 feet of
drill.
PUMPKIN, Sugar. Packet will sow 10 to 15 hills.
RADISII, French Breakfast. Cool, crisp, quick-growing variety.
This packet will sow 25 to 30 feet of drill.
TOMATO, Earliana. The standard early variety. This packet will
produce 75 to 100 plants.
TURNIP, White Summer Tahle. Early, quick-growing. Packet
will sow 25 to 30 feet of drill.
FLOWER GARDETí, Surprise Flovver Mixture. Easily grown
annual flowers blended for a succession of bloom.
SPAGHETTI, Malabar Melon or Angel’s Hair. Boil and cut off the
top and the edible contents resemble spaghetti.
No. 2 COLLECTION
SPENCER SWEET PEA COLLECTION
8 — REGULAR FULL SIZE PACKETS — 8
AVALAN'CIIE, Clear White. AUSTEN' FREDERICK,
WHAT JOY, Cream. Lavender.
ROSIE, Deep Pink .... T>T>T/.VT> ,,
BARBARA, Salmon.
CHARITY, Crimson. AMETHYST, Blue.
No. 3 COLLECTION—Flowers, 15 Packets
EDGING BORDER MIXTURE. MATHIOLA. Evening scented
ASTERS, Queen of the Market, stocks.
BACHFLOR’SbBUTTON Many MrGN'ONETTE. Well balanced
BACHELOR S Bt llON. Many mixtured of the old favorite.
new shaaes.
CALENDUIA. New Art Shades. NASTURTIUM. Dwarf Tom
CALIFORNIA POPPY. New Thumb. You can never have
Prize Hybrids. to° many Nasturtiums.
CLARKIA. Novelty Mixture. PETUNIA. Choice Mixed Hy-
CLIMBERS. Flowering climb- brids.
ing vlnes mixed. POPPY. Shirley. Delicate New
COSMOS. New Early Crowned Art Shades.
and Crested.
EVERLASTINGS. Newest shades ZINNIA. Giant Dahlia Flowered.
mixed. Newest Shades.
No. 4—ROOT CROP COLLECTION
Note The Ten Big Oversize Packets
BEETS, Half Long Blood (Large PARSNIPS, Early Short Round
Packet) (Large Packet)
CABBAGE, Enkhuizen (Large HADISH......French .. Breakfast
Packet) (Large Packet)
—T - - T TURNIP, Purple Top Strap
(Lar^pícketT ^ Packet>- The
1 g 1 early white summer table
ONION, Yellovv Globe Danvers, turnip.
(Large Packet) TURNIP, Svvede Canatlian Gem
LETTI'CE, Grand Rapids. This (Large Packet)
packet will sow 20 to 25 feet ONION, White Pickling (Large
of row. Packet)
Sendið áskriftargjald yðar í dag
(Notið þennan seðil)
To THE COLUMBIA PRESS, LIMITED, Winnipeg, Man.
. Sendi hér með $........sem ( ) ára áskriftar-
gjald fyrir “Lögberg.” Sendið póst frítt söfnin Nos.:
Nafn .................................................
Heimilisfang .........................................
Fylki ................................................
um, að slíkt sé með öllu nauðsyn-
legt. Kurteisisávörp, svo sem hærri
titlar en maður á tilkall til, skjall-
yrði í ræðu, yfirdrifnar þakkir og
annað því um líkt, er aðeins talið
krydd ræðunnar, eða eins konar
smurningsolía á ásana, sem félags-
lifið snýst um. Án þess að þessu
sé neitað rökstuðningslaust má hér
aftur setja spurningiarmerki. Er
það ekki óholt manninurrf sjálfum
að koma nokkurntíma til dyranna
öðru vísi es hann er klæddur, og get-
ur það ekki spilt náunganum að
sýna honum ætið í meiri og minni
j spéspegil, enda þótt spegillinn fríkki
hann frekar og stækki í eigin augum
heldur en hið ganstæða?
Um skreytni í fyndni eða kímnis-
sögum virðist talsvert öðru máli að
gegna. Þar ræðir nefnilega um einn
þátt listarinnar, um tóma spilapen-
inga, en enga gulltrygða mynt.
Þá hefir lýgin verið réttlætt sem
vopn í hernaði. En þá þarf fyrst
að réttlæta hernaðinn sjálfan. Og
er skemst frá þvi að segja, að hann
er algerlega óréttlætanlegur frá
kristilegu sjónarmiði að vorum
dómi. Vér getum ekkert hugsað oss
gagnstæðara anda Krists en að
menn hafi nokkurntíma leyfi til að
hata og jafnvel vega hver annan.
(Sjá t. d. Matt. 5. 53; Matt. 26, 52).
Hitt verðum vér að játa, að marg-
ir kristnir siðfræðingar hafa varið fram um uppruna og eðli þjóðfé-
hernaðinn fram á þenna dag, og lagsins og kemur það eigi voru máli
ætlum vér að til þess liggi þær j við að lýsa þeim né bera upp á milli
meginorsakir, að þeir hafi ekki þor- , þeirra. Það eitt skal nefnt, að vér
að annað vegna stjórnanna í ríkis- ' föllumst á þá skoðun Aristotelesar,
kirkjulöndunum, og vegna þess að —sem, eins og á svo mörgum öðr
þeir hafa verið aldir upp í þeim j Um sviðum, er talinn faðir vísinda-
hugsunarhætti, að um “heilagt stríð” | Jegrar þjóðfélagsfræði — að sú sé
(t. d. vegna föðurlandsins) gæti frumrót þjóðfélagsins, að maðurinn
verið að ræða. En vér íslending- ^ sé skapaður til samfélags og geti
ar sem vegna afstöðu vorrar til um- j ekki án þess náð fullum þroska. Og
heimsins eigum það hrós skilið, að ^ ver teljum að heimfæra megi líking
hafa fyrstir lagt niður vopn, og Páls postula um söfnuðinn til þjóð-
höfum nú fyrir löngu vanist af félagsins, að þar séu þegnarnir hver
hernaði, vér getum skoðað þessi mál annars limir, sem njóta og gjalda
hlutlaust og eigum ásamt þeim þjóð- hver annars.
um, sem líka aðstöðu hafa, að kenna j Hér verður annars aðeins litið á
heiminum þá lexíu, að stríð eru æf- aðra hlið þjóðfélagsmálanna. Þá,
inlega og alstaðar brot á móti guðí . hvernig sannleikurinn er sem^nt
vilja. Að i rauninni er sama syndin þjóðfélagsbyggingarinnar, en lýgin
að drepa mann í stríði og friði. Að- eins og sýra, sem leysir alt upp og
eins getur það átt við í stríðinu, að eyðileggur hvað eina, sem hún illu
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hjá
THE EMPIRE SASH & DOOR CO., LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551
NUGA-TONE ENDURNÝJAR
HEILSUNA
| NUGA-TONE styrkir hin einstöku
{ líffæri, eykur matarlyst, skerpir melt-
inguna og annaó þar að lútandi. Veitir
{ vöðvunum nýtt starfsþrek og stuðlar að
almennri velliðan. Hefir oft hjálpað
{ er annað brást. Nokkurra daga notkun
veitir bata. NUGA-TONE fæst hjá lyf-
| sölum. Gætið þess að kaupa aðeins ekta
{ NUGA-TONE.
Við hægðaleysi notið UGA-SOL —
bezta lyfið, 50c.
ryðja ríki rans braut með svikum og
lýgi. Það er eitt hið versta guðlast.
Þeir sem í blindni sinni fremja slíkt
rífa það niður, er þeir ætluðu að
reisa. Má það því teljast ein af
framförum vorra tíma, að trú-
hræsni öll fær hinn harðasta dóm,
og að menn taka ekki orðin gild
nema þau séu trygð með verkunum
—á því sviði.
Loks hefir verið mælt með.lýginni
sem hjálparmeðali á sviði stjórn-
málanna, og í því sambandi fallist á
hina heimsfrægu reglu, sem kend er
við Jesúíta, “að tilgangurinn helgaði
meðalið.” Verður það atriði rætt
hér síðar. Því meginhluti þessarar
ritgerðar á einmitt að fjalla um
gildi sannleikans fyrir þjóðfélagið.
Og verður nú fyrst vikið jákvætt að
þeirri spurningu með því að telja
nokkur dæmi þess gildis.
III.
Margar kenningar hafa komið
sá eigi meiri sök á bróðurmorðinu,
sem hvatti til hernaðarins en hinn,
sem framkvæmdi það.
Með því að neita réttmæti stríðs-
ins, eins og hér er gert, er strykað
yfir þann möguleika, að hernaðar-
lýgi sé réttlætanleg, og er engu við
það að bæta.
Til eru þeir, sem hafa viljað rétt-
læta neyðarlýgi í þágu útbreiðslu
trúarinnar. Er þá talað um “pia
fraus” þ. e. skreytni í góðum til-
gangi. í þá átt var það er menn til
forna gáfu út rit undir nafni frægra
heilli kemst í. Og þjóðlíkamann eins
og annað. %
Verða hér tekin fá dæmi af mörg-
um, sem liggja alstaðar hendi nærri.
a) Gildi sannleikans í heimi vís-
indanna.
Það er kunnara en frá þurfi að
skýra, að vísindin hafa eins og flest
annað tekið miklum stakkaskiftum,
og fleygt ákaflega mikið fram á
hinu kristna menningartímabili. Ef
til vill hefir ekkert þróast betur,
sem viðkemur sögu mannsandans en
einmitt þau á því tímaskeiði. í upp-
höfunda, með það fyrir augum, að hafi þess er trú, heimspeki og vis-
þau hefðu meiri áhrif í söfnuðun- indi mjög samfléttað og samtvinn-
um. Er það t. d. álit flestra biblíu- að, og iðulegast litill munur á slíku
fræðinga, að þannig sé Annað Pét- gerður. En þótt þetta þrent flétti
ursbréf tilkomið. Enn skýrara dæmi
oft að nokkru saman rætur enn i
af þeirri tegund eru þó hin svo- , dag, þá kunna nú allir, sem sæmilega
kölluðu Skrök-Dionysiusarrit, sem ^ eru komnir til vits og ára, að skilja
talin eru að vera færð í letur um . hér á milli. Og þótt segja megi, að
aldamótin 500 e. Kr. Höfundurinn heimspeki og trú eða réttara sagt
þykist vera Dionysius dómherra í guðfræði hafi átt sín blómaskeið á
Aþenu, sá, sem getið er um í Post-
liðnum öldum, þá er víst að blóma-
ulasögunni 17, 34, og er tilgangur- skeið visindanna, sem nú stendur
inn að reyna “að bræða saman krist- yfir , er að sínu leyti miklu meira.
indóm og gríska heimspeki og að Enda er það nú talið mesta hrósun-
framsetja hinar kristilegu trúarsetn- arefni hvítra manna og ávextir
ingar í nýplatoniskum búningi” (Dr. ■ þess auðsæastir í daglegu lífi.
J. H.). Er skemst frá því að segja,! Hvað eru þá raunvísindin, eins og
að rit þessi höfðu um langan aldur þau eru skýrgreind nú á tímum, eft-
geysileg áhrif á guðfræði vestrænn- (ir að hafa verið hrifin undan áhrif-
ar kristni og á margan hátt mjög til um trúar og heimspeki, og stunduð
skaða. Og þau voru einn horn- j af dæmalausri.alúð vegna sín sjálfs,
steinninn undir kenningunum og , og tekin meir en nokkuð annað í
kröfunum um vald páfans, og áttu þjónustu mannlífsins?
ekki síður á þann hátt drjúgan þátt; Eg læt einn frægasta vísindamann
nútimans svara því, en það er Ro-
bert Andrews Millikan, sá er fékk
Nobelsverðlaun í eðlisfræði 1923.
Hann segir:
Það er hutverk visindanna að
auka án hleypidóma eða nokkurra
fyrirfram myndaðra skoðana þekk-
inguna á staðreyndum náttúrunnar,
gangi hennar og lögmálum (R. A.
Millikan: Vetenskapen och vára
Livsfrágor. Uppsala 1925, bls. 50).
Og enn segir hann :
Alt hreint vísindastarf miðar beint
að því, að auka þekking vora og
í deilum og klofningi kirkjunnar
Annars eru það Jesúítar, sem fræg-
astir eru orðnir fyrir að verja slík-
ar biekkingar, eða skreytni í góðum
tilgangi, þó ósjaldan hafi og margir
aðrir gripið til slíkra vopna til sókn-
ar og varnar trúarlegum hugðar-
efnum sínum. En ekki þarf að eyða
að því mörgum orðum, að slíkt er
hin mesta villa. Eða hversu má
gagna barninu með því að mata það
á mjólkinni með eitruðum spæni?
Og það er meira en barnalegt að
hyggja að verja guð sannleikans eða
skýra hugmyndir vorar með því að
grafast fyrir sannleikann, en að baki
þess markmiðs felst meira eða
minna meðvitandi sannfæring þess,
að sérhver einkenning þekkingar
vorrar á starfsháttum náttúrunnar
sé mannkyninu til blessunar. Því
það er augljst, að vér verðum fyrst
að skilja náttúruna rétt, til að geta
beitt kröftum hennar oss til bóta.
(Sama rit bls. 12—13).
Af þessu er dagljóst að vísinda-
mennirnir leita sannleikans eins,
hver á sinu sviði. Það hefir líka
verið sagt, að hver sannur vísisda-
maður gæti gert þessi ummæli Krists
að einkunnarorðum sinum : Sann-
leikurinn mun gera yður frjálsa
(Jóh. 8, 32). Og fyrir þennan skiln'-
ing á gildi sannleikans og óslökkv-
andi þorsta og óþreytandi leit eftir
honum, hafa margir visindamenn-
irnir aflað sér ódauðlegs orðstírs
og á ýmsan hátt umskapað mann-
lifið. Hver er sá er ekki kunni skil
á því hvílíkt erfiði og hversu marg-
víslegar þjáningar menn eins og
Galílei, Pasteur og Níels Finsen,—
svo nefndir séu einhverjir alkunnir
—hafa á sig lagt, til þess að vita hið
sanna eðli hutanna, og geta á þann
veg verið mannkyninu að liði á þró-
unarbraut þess. Slíkir menn hafa
ekki spurt um stórt eða smátt, held-
ur sannleikann einan, þvi hann er all-
ur jafn mikilsverður. Þess vegna
hafa þeir verið eins þolgóðir að
þreyta skoðunina í smásjánni, og að
horfa í hina stærstu stjörnukíkja,
eins alúðarfullir við rannsókn sína
á eðli atómsins og byggingu manns-
ins, eins hrifnir af að finna eina
bakteríu og læknisdóm ljóssins.
Þeir skeyta því engu þótt þeir sanni
alt annað en þeir hugðu að yrði op-
inbert í upphafi. Horfa ekki held-
ur í hvað sigurvinningarnar í landi
sannleikans kosta. Hugsað líkt og
Þórður Fólason, að þá væri vel ef
merkið stæði þótt maðurinn félli.
Vel er hlutverki vísindamannanna
lýst i ljóðum Þorsteins Gislasonar,
þeim er æ eru sungin við setning
Háskóla ísands:
Þótt mannanna þekking sé markað
svið
og mælt vér ei geiminn fáum,
til ljóssins að sannleika leitum við
svo langt sem með huganum náum.
Hver veit þá, er þeirri lýkur leit,
hve langt vér að endingu sjáum?
, Vér trúum á gildi menta og mátt,
að markið i æfi lýða
* sé þekking og vísindi að hef ja hátt
með hugsjónum nýrra tíða.
Vér trúum á sannleikans sigurmátt,
það sé fyrir hann að stríða.
Ekki verður ofsögum af því sagt
j hverju þessi sannleiksást og sann-
leiksleit mannanna á sviði vísind-
anna hefir áorkað. Fyrir hana verða
þeir æ réttnefndari herrar jarðar-
innar. Fyrir það geta þeir nú flogið
um loftið og Siglt í miðjum sjó.
Þeir geta látið til sín heyra um víða
veröld þótt þeir standi kyrrir í sömu
sporum og brýni ekki raustina. Þeir
geta rakið sögu jarðarinnar áralangt
aftur í tímann, og séð hana að
mörgu leyti langt fram í hið ókomna.
Þeir kunna skil á mörgum óhagg-
anlegum lögmálum náttúrunnar, og
geta fyrir það létt sér lífið og gert
það öruggara. Þeir geta oft gengið
sigrandi af hólmi úr baráttu við
sjúkdóma og erfiðleika sem áður
voru óvinnandi.
Þetta getum vér sagt. En vér
segjum það með auðmýkt, því að vér
vitum, að þrátt fyrir alt, sem áunnist
hefir við það, að vísindin1 hafa kaf-
að æ dýpra og dýpra eftir perlum
sannleikans, þá stöndum vér enn við
I hinn ómælanlega útsæ þekkingar-
innar eins og börn, sem leika að
skeljum í fjöruboði úthafsins. En
er það nokkurt harmsefni?
Er ekki gott til þess að vita hvað
við eigum enn eftir að sjá—að vér
höfum ekki einu sinni hugboð um
hve langt vér eigum að komast?
Þess er vert að geta, að fyrir það
heitorð vísindanna, að leita sann-
leikans, og einskis nema sannleikans,
• og taka því ekkert gilt annað en það,
1 sem er áþreifanlega sannaður veru-
leiki, hafa þau aflað sér geysilegrar
virðingar og áhrifa meðal almenn-
ings á síðustu tímum. Þar hefir
mönnum skilist gildi sannleikans.
Og fyrir þetta hafa sumir jafnvel
skipað þeim í sess trúarbragðanna
í huga sínum, og þar með gleymt að
vísindin sjálf hafa haslað sér völl
fyrir utan svið trúarinnar. Getur
því raunverulega ekki verið um
neinn árekstur vísinda og trúar að
ræða, heldur styðja niðurstöður
beggja tíðast hver aðra, eins og nú
er líka játað af flestum vísinda-
mönnum. Verður þessa brátt getið
litlu nánar.
WHAT ONE GIRL WORE
By BETTY BROWNLEE
This vogue for prints which has he-
come a standby foir Spring continues
unabated this season. The printed
materials are lovelier than ever, and
whether for afternoon frock, ensembles
or evening gowns, this seasons collec-
tion surpasses all others in color and
design.
Prints fQr evening wear feature very
large designs while those used in street
frocks and eirsembles are of the small
varity. Interesting color schemes are
worked out in the new designs and
among the popular tone combinations
are blue and brown, chartreuse and
black and red and white. Wildflower
prints have a definite place in the
Spring collectioins also.
The frock illustrated today was worn
at a recent luncheon by one of the
members of Mayfair’s smart younger
set. It is a particularly effective print
for day-time wear in one of the new
off-blue and brown combinatican. The
desigjj is small and of the, vague
shadowy type, rather than the usual
genometric of flower pattern.
Details of this frock comprise most
of the smartest of the season’s nqtes.
The fitted waistline and straight-lined
Skirt, with a slight fullness at the front,
accentuate the slender silhouette. The
full sleeves, caught tightly at the wrist
are very new, as are the tucked pock-
ets and cuffs.
The collar, with its large bow, is of
stiff brown taffeta and the large but-
tOjjS, which are being used a great deal
for trimming this season, are also of
brúwn.
Regarding the bow-tied coilar, it is
interesting to note that huge bows of
all types are the demler cri this Spring.
On dresses, suits and ensembles interest
has certainly been focused at the neck-
lijje, and these dashing bows In solid
colors, novelty prints and checks, many
A Smart Frock for Daytime Wear Is
the Blue and Brotim Print Shown Above.
With Its Tucked Pockets and Cuffs and
Dashing Brown Taffeta Collar a^d
Brown ButtonS It is One of the Newest
of the Spring Creations.
of them detachable so that they may be
worn with ojther outfits, are smartly
attractive.
A brown hat, shoes and accessories
complement the frock illustrated today.