Lögberg - 25.04.1935, Blaðsíða 2

o
LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 25. APRÍL, 1935.
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hjá
THE EMPIRE SASH & DOOR CO., LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551
“Verður það oft þá
varir minst,,
Séra Rúnólfur Marteinsson er aS
gera athugasemdir við grein mina
um skólamáliÖ í 9. tölublaði Lög-
bergs; gengur hann grandgæfilega
fram hjá öllum aðalatriðum greinar-
innar, aö undanteknum tveimur.
Séra Rúnólfur er að reyna til að
verja áframhald skólans, en sýnir
þó með óhrekjandi rökum, að skól-
inn er ekki lengur íslenzkur nema
að nafni til, og að íslendingar vilja
ekki sækja skólann. Er næsta ólík-
legt að það hafi verið tilgangurinn
fyrir höfundinum; detta mér því í
hug orðin i upphafi máls míns:
“Verður það oft, etc.”
Séra Rúnólfur tekur mig til ræki- j
legrar hyrtingar út af orðinu: Mið-
Evrópumenn.”
En svo stendur á orði þessu, að
eg tók það eftir séra Rúnólfi sjálf-
um. Ef hann er ekki höfundurinn,
þá veit eg ekki hver er það, og get
ekkert um það sagt. En hver sem
er höfundur þessa orðs, er það þó
vafalaust, að sá, sem það gerði tákn_
aði alla þá, sem sækja J. B. skóla,
sem ekki eru íslendingar. Höf-
undur orðsins var víst ekki svo skyni
skroppinn, að hann ekki vissi að ó-
íslenzkir námsmenn og meyjar, sem
sækja skólann, væru af ýmsum þjóð-
flokkum þótt þeir væru nefndir einu
nafni. Enda var það líka meining
min með orðinu.
Séra Rúnólfur veit, að það er talið
algerlega réttmætt, að þar sem um
eina heild er að ræða, sem saman-
stendur af mismunandi einstakling-
urn, að nefna heildina eftir einhverj-
um hluta hennar. Hann þekkir vel
latneska máltækið: “Pars pro toto”
(A part for the whole) eða (heildin
er kend við einn hlutann).
í daglegu tali er oft talað um
nautahjörð, þótt fæst sé þar nauta.
Get eg ekki betur séð, en að útá-
setning séra Rúnólfs út af þessu
orði svipi mjög til druknandi manns-
ins, sem grípur í stráið. Því mál-
efnið sjálft er það, að ekki einn af
tíu nemendum skólans er íslending-
ur.
Til þess að gera séra Rúnólfi til
geðs skal eg þá taka svo til orða:
J. B. skóli er nú orðinn að miklu
leyti að mentastofnun fyrir menn af
óíslenzku bergi brotna. Samkvæmt
skýrslu hans: af 76 nemendum eru
7 alíslenzkir; ekki eitt orð kent í
íslenzkum fræðum í námstímum
skólans; varð að leggja fram á
þriðja þúsund dali til fyrirtækisins,
auk skólagjalda lærisveina og það
annað, sem skólinn kann að hafa á-
unnið sér sjálfur sem stofnun.
Þetta er þá íslenzki skólinn kirkju-
félagsins ; kennir 7 Islendingum og 3
hálf-íslenzkum mönnum og 66 ann-
ara þjóða mönnum ; er að bera sig að
vinna það starf, sem stjórn landsins
hefir tekið að sér að sjá um og
safnar til þess fé frá almenningi.
Vafalaust hefði stjjfórnin séð sér
fært að sjá um kenslu þessara 76
nemenda og þannig sparað vinum
skólans á þriðja þúsund dali.
Hitt atriðið, sem séra Rúnólfur
reynir að véfengja er að fyrirtæk-
ið, J. B, skóli sem stofnun, sé bú-
ið að kosta á annað hundrað þúsund
dali. “Ekki veit eg hvernig höfund-
urinn reiknar.”
Það er ósköp einfalt að segja þér
það, vinur minn.
Maður leggur saman starfrækslu-
kostnað skólans fyrir árin 1915 til
ársins 1934; dregur frá kenslugjald
nemenda og gjafir bræðra okkar að
sunnan, af norskum og þjóðverskum
uppruna; koma þá út um hundrað
og þrettán þúsund dalir, að með-
töldum eignum skólans. Þess utan
eru ýmsar eignir, sem skólanum var
ánafnað; hlutabréf frá íslending-
um í Wíinnipeg, sem gerðabókin síð-
asta nefnir ekki á nafn; o. fl. Verð-
ur ekkert sagt um þær upphæðir að
sinni.
Getur hver maður, sem vill gert
sér grein fyrir þessu, með þeirri að-
ferð, sem eg hafði við, og komist
þannig að raun um að J. B. skóli er
nú þegar búinn að kosta á annað
hundrað þúsund dali, samkvæmt
reikningi og skýrslum gjörðabók-
anna fyrir ofangreind ár.
Séra Rúnólfur minnist á orð mín :
“Jóns Bjarnasonar skóli er alls ekk-
ert hjálparráð til þess að halda við
islenzkri tungu og trú, eins og kom-
ið er nú málum hans.”
I staðinn fyrir að andmæla þess-
um orðum, færir hann ómótmælan-
leg rölc fyrir sannleika þeirra. Tekur
dæmi af hestinum, sem ekki vill
drekka, að það er ekki hægt að
neyða hann til þess; af manninum,
sem ekki fæst til að borða; það er
ekki hægt að troða matnum ofan í
hann. Þetta er dagsatt.
En hvaða vit er í því að vera að
hýma yfir hestinum til þess að hann
drekki, ef hann fæst ómögulega til
þess, eða að vera að ganga með gras-
iÖ í skónum eftir þeim, sem ekki
fæst til þess að borða ?
Ef að vinnumaður hjá bónda set-
ur saman hestana til þess að byrja
dagsverk sitt úti á akrinum, en vill
brynna þeim áður en byrjað er verk-
ið; hann tjáir húsbónda sinum, að
hestarnir vilji ekki drekka; húsbónd-
inn segir að hann verði að ganga
eftir hrossunum, til þess að fá þau
til þess að drekka, hvað sem akur-
yrkjunni liður. Svo vinnumaðurinn
hýmir yfir hrossunum stundum
saman, mikinn hluta dags. Mundi
ekki húsbóndinn verða að athlægi
bæði nær og fjær og teljast vitgrann-
ur með áfbrigðum.
Með ofangreindum dæmum er
séra Rúnólfur að lýsa afstöðu J. B.
skóla gagnvart íslendingum. Eru
dæmi þessi ljós og skiljanleg. Á-
lyktunin lýsir sér þó bezt.
Eftir röksemdaleiðslu séra Rún-
ólfs leynir það sér ekki, að skólinn
ætti að vera lagður niður fyrir
nokkru siðan, samkvæmt orðum
séra Rúnólfs er hann segir um Mani-
toba háskólann: “Þar er íslenzkan
á námskrá, en nú eru liðin nokkur
ár síðan einn einasti nemandi í ís-
lenzku hefir gefið sig fram til
prófs.”
Með öðrum orðum, það virðist
jafn mikið vit að vera að halda uppi
mentastofnun, sem er að grípa inn í
verkahripg fylkisstjórnarinnar, sem
hefir skuldbundið sig til þess að sjá
um almenna uppfræðslu innan
fylkisins og standa straum af þvi á
allan hátt. Mentastofnunin kostar
svo þúsundum skifti af almennu fé
innan fámenns mannfélags, sem
hefir ótal þarflegri fyrirtæki að ann-
ast fjármunalega. Aðferð J. B.
skóla svipar mjög til aðferð vinnu-
mannsins, sem hýmir yfir hrossun-
um, sem ekki vilja drekka. Skól-
inn vill Islendinga öðrum fremur, en
Islendingar vilja ekki sækja hann
öðrum skólum fremur, en miklu
heldur síður en svo.
Með þessum orðum er eg alls ekki
að færa neina sök á hendur kennur-
um skólans eða skólanum sjálfum,
ekki heldur á hendur íslendingum
yfirleitt.
Það sem eg segi um þetta í grein
minni er: “Hér Hggja til grundvall-
ar ýmsar orsakir. En þetta er af-
staðan þann dag í dag.”
Hér er alls engin álösun af minni
hálfu. Eg hefi fullan vilja á því,
að lýsa ástandinu eins og það kem-
ur mér fyrir sjónir. Tel eg mér
fullan rétt til þess.
Sannar séra Rúnólfur sjálfur mál
mitt með óhrekjandi dæmum.
Kemst séra Rúnólfur svo að sömu
niðurstöðu, nákvæmlega, og eg:
“Eins og nú er komið málum,
stendur Hklega þjóðræknisfélagið
bezt að vigi með að skipa leiðsögu
í þessu máli.”
Næst kemur staðhæfing í grein
séra Rúnólfs, sem eg get alls ekki
áttað mig á:
“Eftirtektarvert er það, að grein-
arhöfundurinn skipar ávalt trúnni á
sama bekk og tungunni.”
“Svo er séra Sigurður að leitast
við að sannfæra Vestur-íslendinga
um það, að trúin sé horfin með ís-
lenzkri tungu.”
Vil eg tilfæra orð greinar minnar,
geta þá menn sjálfir dæmt um rétt-
mæti þessarar röksemdafærslu séra
Rúnólfs:
“Skólinn var stofnaður með það
sérstaklega fyrir augum, að hann
héldi við trú og tungu.”
“Jóns Bjarnasonar skóli er alls
ekkert hjálparráð til þess að halda
við íslenzkri tungu og trú.”
Meðan þessu fer fram er klifinn
þrítugur hamarinn til þess að halda
uppi stofnun, seru gefur sárlitla
tryggingu viðaldi trúar og þjóð-
ernis.”
Er það nú undarlegt, að eg taki
þannig til orða þegar að rætt er um
skólann og gagn hans, þegar þessi
tvö atriði áttu sérstaklega að vera
undirstöðuatriði fyrir tilveru hans?
Svo kemur hin staðhæfingin:
“Svo er séra Sigurður að. leitast við
að sannfæra Vestur-íslendinga um
það, að trúin sé horfin með íslenzk-
ri tungu.”
Um þetta get eg verið fáorður.
Eg sat við fætur kennara presta-
skólans í fimm ár, sem kendu alt á
enskri tungu; væri það þá ekki í
mesta máta undarlegt ef eg færi að
kenna það, að trúin hyrfi með tung-
unni ? Get eg hiklaust borið það
undir alla, sem eg er kunnugur, að
eg hefi aldrei nokkurn tíma haldið
því fram, að trúin tapaðist þótt
tungan hyrfi. Eg hefi þá skoðun,
að trúna ætti að kenna á því máli,
sem lærisveinninn skilur bezt. Hefi
eg uppfrætt ótal unglinga á enskri
tungu algerlega mótmælalaust—datt
ekki í hug að hreyfa neinum mót-
mælum út af því atriði. Mun nokk-
ur svo, að honum ekki virðist þessi
fullyrðing séra Rúnólfs vera full-
komin “draumóraorð” tekin úr
lausu lofti?
Enda segir séra Rúnólfur þetta
vafalaust meir til stríðs en í alvöru.
Þá segir séra Rúnólfur: “Eg
held sá góði maður hafi aldrei kom-
ið í skólann.”
En það vill nú svo vel til. að “sá
góði maður” getur sannað, að hann
hefir iðulega heimsótt skólann.
Eg kom iðulega þangað meðan
séra Hjörtur kendi þar, en sjaldan
upp á síðkastið, vegna þess, að eg
hefi verið minna á ferðinni. Til
þess að færa sönnur á mál mitt nefni
eg þrjár bækur í bókasafni skólans;
tók eg eftir hverri þeirra út af fyrir
sig, þegar eg átti erindi þangað. Hefi
eg aldrei sé þær bækur neinsstaðar
utan skólans. Bækurnar eru: Þjóð-
sögur Færeyja, Stílabækur Dr. Jóns
Bjarnasonar og útfararræður gaml-
ar eftir ýmsa höfunda, bundnar
saman í bréfi. Er afar hægt fyrir
menn að komast að raun um hvort
bækur þessar séu ekki til í bóka-
safni skólans.
Ef til vill rekur séra Rúnólf líka
minni til þess, að eg fékk honum
sjálfum í skólahúsinu $5.00 til
stuðnings skólanum. Gaf hann mér
skriflega viðurkenning fyrir að hafa
tekið á móti peningum þessum sam-
stundis.
JÚ, “sá góði maður” hefir áreið-
anlega komið í skólann. Séra Rún-
ólfur ímyndar sér vafalaust að hann
sé að stríða mér með þessari að-
dróttan. Það út af fyrir sig gerir
ekkert til, ef það væri ekki villandi
og blekkjandi fyrir þá, sem ekki eru
kunnugir þessu atriði.
Um það, að mönnum sé neitað um
upplýsingar viðvíkjandi málum
skólans ferst séra Rúnólfi vel: “Er
það atriði, sem eg veit ekkert um.”
Þetta mun algerlega rétt hjá séra
Rúnólfi. En vel er mér kunnugt um
það, að mönnum hefir verið neitað
um upplýsingar. Get eg fært sönn-
ur á mál mitt, en læt úttalað um það
að sinni.
Séra Rúnólfi skilst að eg sé einn
af þeim, sem láti í Ijós, að þeir ekki
vildu baka honum atvinnumissi. Og
að eg vilji leggja niður skólann, en
útvega honum atvinnu.
Sízt vildi eg verða til þess að baka
Rúnólfi atvinnumissi, en að eg vilji
1 ePTí?ja niður skólann, en útvega séra
Rúnólfi aðra atvinnu, það hefir mér
aldrei dottið í hug; ekki heldur lýst
yfir því á neinn hátt.
Eru öll orð séra Rúnólfs alóþörf
um þessi atriði. Og hans sjálfs vegna
betur órituð.
Seinasta atriðið, sem séra Rúr.ólf.
ur er að reyna til að hártoga í grein
minni er, að eg álít að greiðasta leið-
in til þess að vilji manna komi í ljós
í skólamálinu, “væri að menn gengju
til atkvæða um það á næsta kirkju-
þingi, hvort skólinn ætti að halda á-
NUGA-TONE STYRKIR
LÍFFÆRIN
Séu líffæri yðar Uimuð, eða þér Kenn-
ið til elli, ættuð þér að fá yður NUGA-
TONE. pað hefir hjálpað mljðnum
manna og kvenna I síðastliðin 45 ár.
NUGA-TONE er verulegur heilsu-
gjafi, er styrkir öll líffærin.
Alt lasburða fólk ætti að nota NUGA-
TONB. Fæst I lyfjabúðum; varist stæl-
ingar. Kaupið ekta NUGA-TONE.
Við hægðaleysi notið UGA-SOL —
bezta lyfið, 50c.
fram, eins og málum hans er nú
farið.”
Hér kemst séra Rúnólfur í al-
gerðan algleyming með hártoganir
sínar, þegar hann segir: “Höfund-
urinn kvartar undan þvi, að ekki
hafi verið gengið til atkvæða, etc.”
Á eg virkilega ekki rétt á að ráða
meiningu eigin orða minna?
Orð min í grein minni eru þessi:
“En því er ekki skólinn lagður nið-
ur eins og nú er farið málum hans ?
Ekki vil eg taka að mér að gefa
svar upp á þá spurningu.”
Eg er aðeins að velta málinu fyrir
mér. Kvörtun er þar alls ekki til.
Séra Rúnólfur segir að eg sé
“hróðugur” út af fullvissunni um
úrslit atkvæða um skólamálið.
Það er alls ekki neitt í þessu sam-
bandi, sem getur mögulega gert mig
eða nokkurn annan hróðugan.
Það gengur þess víst enginn dul-
inn, að það hlýtur að koma að því,
að skólinn verði að leggjast niður
með því fyrirkomulagi sem hann
hefir nú. Detta mér í hug orð
Tjörfa Þorgeirssonar á Ljósavatni:
“lla var hafið og illa mun það
þrotna.”
Þetta er ekkert hróðursefni, þvi
það fer ekki hjá þvi, að eins og
skólinn er nú þegar búinn að gera
margskonar óánægju innan kirkju-
félagsins, eins verða það vonbrigði
vinum skólans, þegar hann hættir.
Það er rétt, að á liðnum kirkjuþing-
um hefir verið samþykt að halda
skólanum áfram, en þær samþyktir
gilda aðeins fyrir eitt ár og ekki
meir.
Höf. veit ósköp vel, að eg er ekki
að tala um það, sem hefir verið gert,
heldur um það, sem ætti að gera.
Allar mannlegar stofnanir eru
undir sama lögmáli nákvæmlega og
líf dauðlegs manns hér á þessari
jörð. Það er alls engin trygging til
fyrir því, að stofnanir og fyrirtæki
eitt sinn nytsamleg verði það ætið
og æfinlega. Öll mannleg reynsla
sýnir það gagnstæða.
Það er algengt bæði hér í landi og
í öðrum löndum, að skólar leggist
niður og aðrir skólar taki við starfi
þeirra. Það er ekkert annað en það
sem gerist og gengur alla tíð.
Það er alveg rétt, sem sagt, að
það hefir verið samþykt ár frá ári
að halda skólanum áfram á komandi
starfsári skólans. En það er alls
ekki þar með sagt, að þær samþyktir
séu bygðar á minsta áhuga fyrir
skólanum sjálfum, heldur séu þær
gerðar vegna þeirra ástæða, sem eg
tek fram í grein minni. Mun það
nær sanni.
Eg sé ekkert unnið við það, að
vera að blekkja sig i þessu eða
neinu.
Skólinn varð auðvitað að njóta
síns reynslutíma, til þess að kæmi i
ljós nytsemi hans, þörf og traust,
sem hann nyti hjá íslenzkum al-
menningi hér vestra.
Nú er saga skólans orðin nógu
löng til þess að leiða þetta alt í ljós.
Það getur ekki nokkrum manni
blandast hugur um það, sem á annað
borð vill horfa hlutdrægnislaust á
málið, að Jóns Bjarnasonar skóli
hefir alls ekki reynst neinn veru-
legur eða þýðingarmikill þjóðernis-
stuðningur hér vestra. Er það alls
ekki sök fyrirtækisins. En þar er
um mótöfl að ræða, sem hvorki skól-
inn eða önnur ráð megna að sigra.
Þess vegna dugar ekki lengur að
láta þetta vandræðamál hólkast leng-
ur með þvi að gera ógrundaðar
samþyktir um málið, eins og gert
hefir verið.
Það,. sem nú liggur fyrir er að
leitast við að gera sér fulla grein
fyrir því, hvort nokkur ástæða eða
tilefni sé til þess að halda uppi skól-
anum lengur, ‘‘eins og málum hans
er nú farið.”
Það dugar alls ekki lengur fyrir
einn eða neinn að hliðra hjá sér að
GEFINS
Blóma og matjurta frœ
ÚTVEGIÐ EINN NÝJAN KAUPANDA AÐ BLAÐ-
INU, EÐA BOBGIÐ YÐAR EIGIÐ ÁSKRIFTAR-
GJALD FYRIRFRAM.
Fræið er nákvæmlega rannsakaÖ og ábyrgst að öllu leyti
TAKIÐ ÞESSU KOSTABOÐI!
Hver gamall kaupandi, sem borgar blaðið fyrirfram, $3.00 áskrift-
argjald til 1. janúar, 1936, fær að velja 2 söfnin af þremur númerum,
1., 2. og 3 (I hverju safni eru ótal tegundir af fræi eins og auglýsingin
ber með sér).
Hver, sem sendir tvö endurnýjuð áskriftargjöld, $6.00 borgaða
fyrirfram, getur valið tvö söfnin af þremur, nr. 1., 2, og 3, og fær nr. 4
þar að auki.
Hver, sem útvegar einn nýjan kaupanda og sendir áskriftargjald
hans, $3.00, fær að velja tvö söfnin úr nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4 þar
að auki. Hinn nýi kaupandi fær einnig að velja tvö söfnin nr. 1., 2. og
3., og fær nr. 4. þar að auki.
Allir pakkar sendir móttakanda að kostnaðarlausu.
No. 1 COLLECTION—Vegetables, 15 Packets
BEETS, Detroit Dark Red. The best all round Beet. Sufficient
seed for 20 feet of row.
CABBAGE, Enkhuizen. Good all round variety. Packet will grow
1,000 lbs. of cabbage.
CAKROTS, Half Ixing Chantenay. The best all round Carrot.
Enough seed for 40 to 50 feet of row.
CUCUMBER, Early Fortune. Pickles, sweet or sour, add zest to
any meal. This packet will sow 10 to 12 hllls.
LETTUCE, Grand Kapids. Loose Leaf variety. Cool, erisp, green
lettuce. This packet will sow 20 to 25 feet of row.
LETTUCE, Hanson, Head. Ready after the Leaf Lettuce.
oxrox, Yellow Globe Danvers. A splendid winter keeper.
ONION, VVhite Portugal. A popular white onion for cooking or
pickles. Packet will sow 15 to 20 feet of drill.
PARSNIP, Half Long Guernsey. Sufficient to sow 40 to 50 feet of
drill.
PUMPKIN, Sugar. Packet will sow 10 to 15 hills.
RADISH, French Breakfast. Cool, crisp. quick-growing variety.
This packet will sow 25 to 30 feet of drill.
TOMATO, Earliana. The standard early variety. This packet will
produce 75 to 100 plants.
TURNIP, VVhite Summer Table. Early, quick-growing. Packet
will sow 25 to 30 feet of drill.
FLOVVER GARDF.N, Surprise Flower Mixture. Easily grown
annual flowers blended for a succession of bloom.
SPAGHETTI. Malaiiar Melon or Angel’s Ilair. Boil and cut off the
top and the edible contents resemble spaghetti.
No. 2 COLLECTION
SPENCER SWEET PEA COLLECTION
8 — REGULAR FULL SIZE PACKETS — 8
AVALANCHE, Clear White. AUSTEN FREDERICK,
WHAT JOY, Cream. Lavender.
ROSIE, Deep Pink
BARBARA, Salmon.
CHARITY, Crimson. AMETHYST, Blue.
VVARRIOR, Maroon.
No. 3 COLLECTION—Flowers, 15 Packets
EDGING BORDER MIXTURE.
ASTERS, Queen of the Market,
the earliest bloomers.
BACHELOR’S BUTTON. Many
new shades.
CALENDULA. New Art Shades.
CALIFORNTA POPPY. New
Prize Hybrids.
CLARKIA. Noveity Mixture.
CLIMBERS. Flowering climb-
ing vines mixed.
COSMOS. New Early Crowned
and Crested.
EVERLASTINGS. Newest shades
mixed.
Evening scented
MATHIOLA.
stocks.
MTGNONETTE. Well balanced
mixtured of the old favorite.
N ASTURTIUM. Dwarf Tom
Thumb. You can never have
too many Nasturtiums.
PETUNIA. Choice Mixed Hy-
brids.
POPPY. Shirley. Delicate New
Art Shades.
ZINNIA. Gian't Dahlia Flowered.
Newest Shades.
No. <\—ROOT CROP COLLECTION
Note The Ten Big Oversize Packets
BEETS, Half Long Blood (Large
Packet)
CABBAGE, Enkhuizen (Large
Packet)
CARROT, Chantenay Half Long
(Large Packet)
ONION, Yellow Globe Danvere,
(Large Packet)
LETTUCE, Grand Rnplds. This
packet will sow 20 to 25 feet
of row.
PARSNIPS, Early Short Round
(Large Packet)
RADIsn, ....French ... Breakfast
(Large Packet)
TURNIP, Purple Top Strap
Leaf. (Large Packet). The
early white summer table
turnip.
TURNIP, Swede Canadian Gem
(Large Packet)
ONION, White Pickling (Large
Packet)
Sendið áskriftargjald yðar í dag
(Notið þennan seðil)
To THE COLUMBIA PRESS, LIMITED, Winnipeg, Man.
Sendi hér með $...........sem ( ) ára áskriftar-
gjald fyrir “Lögberg.” Sendið póst frítt söfnin Nos.:
Nafn ......................................................
Heimilisfang ..............................................
Fylki .....................................................